Λόγοι επιλογήρ και μεηαβολήρ ηηρ ζςναιζθημαηικήρ ζηάζηρ ζηη μάθηζη ηηρ Γεπμανικήρ ζηην Γημόζια Γεςηεποβάθμια Δκπαίδεςζη - Πιλοηική Δθαπμογή Ανώνςμος Δπυηημαηολογίος Γημήηπηρ Εέππορ * zepposd@sch.gr Πεπίλητη Σην άξζξν απηό πεξηγξάθεηαη ε πηινηηθή εθαξκνγή ελόο εξσηεκαηνινγίνπ γηα ηελ αλάδεημε ησλ πξνζδνθηώλ θαη απόςεσλ πνπ έρνπλ νη γνλείο θαη καζεηέο ηνπ Διιεληθνύ Γεκόζηνπ Γπκλαζίνπ, ζε ζρέζε κε ηελ επηινγή θαη ρξεζηκόηεηα ηεο εθκάζεζεο ηεο Γεξκαληθήο γιώζζαο ζην δεκόζην ζρνιείν. Δπηρεηξείηαη κέζα από ηελ πηινηηθή εθαξκνγή λα δηαπηζησζεί αλ, θαη ζε πνηό βαζκό, είλαη δπλαηή ε ζηαηηζηηθή θαηαγξαθή ησλ απόςεσλ κε ηε ρξήζε απνθιεηζηηθά αλώλπκνπ εξεπλεηηθνύ εξγαιείνπ, ρσξίο λα ρξεζηκνπνηεζνύλ εξεπλεηηθά δεδνκέλα πνπ πξνέξρνληαη από πξνζσπηθέο ζπλεληεύμεηο. Παξαηίζεηαη κία ελδεηθηηθή θαηαγξαθή ησλ εξεπλεηηθώλ δεδνκέλσλ ζε ζπλδπαζκό κε κία πξώηε αμηνπνίεζή ηνπο κε ηε ρξήζε απιήο αλαινγηθήο ζύλζεζεο, ώζηε λα αλαδεηρζεί ε ηθαλόηεηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ λα ζηεξίμεη ηε δηαηύπσζε αμηνπνηήζηκσλ εξεπλεηηθώλ δεδνκέλσλ, ελώ παξάιιεια δηαπηζηώλνληαη ελδεηθηηθέο ηάζεηο ζηηο απόςεηο ησλ γνλέσλ θαη καζεηώλ ζρεηηθά κε ην γλσζηηθό αληηθείκελν. Αθόκα, πξνηείλνληαη ηξόπνη αλάιπζεο θαη ζύλζεζεο ησλ εξεπλεηηθώλ δεδνκέλσλ κε ηε ρξήζε ζπγθεθξηκέλσλ ζηαηηζηηθώλ εξγαιείσλ πνπ αλαθέξνληαη ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία. Γηαπηζηώλεηαη, ηέινο, πσο ε δηεμαγσγή, ζε παλειιαδηθή θιίκαθα, κίαο ηέηνηαο έξεπλαο κπνξεί λα ζπκπιεξώζεη ην επηζηεκνληθό θελό πνπ πθίζηαηαη ζηνλ ειιαδηθό ρώξν γηα ην δήηεκα ησλ πξνζδνθηώλ ησλ γνλέσλ θαη παηδηώλ ζην κάζεκα ηεο Γεξκαληθήο σο δεύηεξεο επηιεγόκελεο μέλεο γιώζζαο. Με ηνλ ηξόπν απηό παξέρεηαη έλα ζεκαληηθό εξγαιείν εθπαηδεπηηθήο θαη επηκνξθσηηθήο πνιηηηθήο. Λέξειρ κλειδιά: άπνςε, ζπλαηζζεκαηηθή ζηάζε, μέλεο γιώζζεο, Γεξκαληθά σο μέλε γιώζζα, Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε Abstract This article describes the pilot implementation of a questionnaire in order to illustrate the expectations of parents and students regarding the selection and usefulness of German as a foreign language in Greek public secondary schools. Through the pilot implementation it is attempted to determine whether and to what extent it is possible to record these attitudes by using an anonymous research tool, without using research data deriving from personal interviews. An indicative annotation of research data is presented together with an initial exploit using simple proportional composition to highlight the ability of the questionnaire to support the formulation of obtainable research data, while indications of the trends found in the attitudes of parents and pupils concerning the academic field are described. Also, methods of analysis and synthesis of this research data using specific statistical tools proposed in international literature are suggested. Finally it is stated that the realisation of such a research on a nationwide scale would complement the scientific gap existing in Greece concerning the issue of expectations of parents and children towards German as a second foreign language in * Ο Γεκήηξεο Εέππνο είλαη εθπαηδεπηηθόο ηεο Γεκόζηαο Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, εηδηθόηεηαο Γεξκαληθήο Γιώζζαο θαη Φηινινγίαο. Δίλαη Γηδάθηνξαο ηνπ Τνκέα Παηδαγσγηθήο ζην Τκήκα Φ.Π.Ψ. ηνπ Δ.Κ.Π.Α. θαη δηδάζθεη σο κέινο Σ.Δ.Π. ζην Διιεληθό Αλνηθηό Παλεπηζηήκην (ΔΑΠ) ζην Πξόγξακκα Σπνπδώλ Μεηαπηπρηαθήο Δηδίθεπζεο ησλ Καζεγεηώλ Γεξκαληθήο. Δπίζεο εξγάδεηαη σο Καζεγεηήο Γεξκαληθήο Γιώζζαο ζην Γηδαζθαιείν Ξέλσλ Γισζζώλ ηνπ Δ.Κ.Π.Α.
mainstream secondary education, which would provide an important tool for improved education and training policy. Keywords: attitude, foreign languages, German as a foreign language, Secondary Education Διζαγυγή Ζ αλαδήηεζε, δηεξεύλεζε θαη δηαηύπσζε ησλ απόςεσλ θαη επηζπκηώλ ησλ καζεηώλ ζρεηηθά κε έλα γλσζηηθό αληηθείκελν έρεη ππάξμεη αληηθείκελν πνιιώλ εξεπλώλ, ηδίσο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ δεύηεξνπ κηζνύ ηνπ 20 νπ αηώλα. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ έρεη δείμεη ε εξεπλεηηθή θνηλόηεηα ζηε ζπλαηζζεκαηηθή ζηάζε ησλ καζεηώλ έλαληη ηνπ γλσζηηθνύ ηνπο αληηθεηκέλνπ, ε νπνία νξίδεηαη από ηνλ Triandis (1971) θαη σο ζπλαηζζεκαηηθά θνξηηζκέλε πξνδηάζεζε πνπ πξνθαηαιακβάλεη ζπγθεθξηκέλεο αληηδξάζεηο ζε ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθέο πεξηζηάζεηο. Ηδηαίηεξα ζηνλ ηνκέα εθκάζεζεο μέλσλ γισζζώλ, ην ζέκα απηό, κε άμνλα ην ζπλαηζζεκαηηθό ηνκέα (en: «emotional component», Dwyer, 1993: 2), όπσο νξίδεηαη πην πάλσ, απνηειεί επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο γηα κεγάιν αξηζκό εξεπλεηώλ, θπξίσο ηνπ αγγινζαμσληθνύ ρώξνπ. Ήδε από ηε δεθαεηία ηνπ 60 (Howe et. al, 1969: 27) ήηαλ γλσζηή θαη εξεπλεηηθά ηεθκεξησκέλε ε ζεκαζία ηεο ζηάζεο ησλ καζεηώλ απέλαληη ζηελ μέλε γιώζζα. Παξάγνληεο όπσο ην ζπλαίζζεκα (en: «affect», Dwyer, 1993: 3) θαη ε καζεηηθή επίγλσζε (en: «cognition», Dwyer, ό.π.) απνηεινύλ εμίζνπ ζεκαληηθνύο παξάιιεινπο θόκβνπο δηεξκελείαο ηεο ζηάζεο θαη αληίιεςεο γηα ηε κάζεζε κίαο μέλεο γιώζζαο. Δίλαη θνηλά απνδεθηό πιένλ, πσο, όπσο πεξηγξάθνπλ θαη νη Kuhlemeier θ.ά. (1996: 494) αλαθεξόκελνη ζηα ιόγηα ησλ Boekaerts & Simons, «ε ζηάζε απέλαληη ζην ζρνιηθό [ζ.η.ζ. γλσζηηθό] αληηθείκελν απνηειεί ζεκαληηθό παξάγνληα κάζεζεο». Ο ηδηαίηεξνο γλσζηηθόο ρώξνο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο Γεξκαληθήο σο μέλεο γιώζζαο ζηελ Διιεληθή Γεπηεξνβάζκηα Δθπαίδεπζε απνηειεί, ζε επξεία αληίζεζε κε ηε δηεζλή βηβιηνγξαθηθή πξαγκαηηθόηεηα ησλ ηειεπηαίσλ εηώλ, ειάρηζηα εμεξεπλεκέλν έδαθνο (πξβι. Spinos, 2005), ηνπιάρηζηνλ όζνλ αθνξά ζηε δηεξεύλεζε ησλ πξνζδνθηώλ ησλ καζεηώλ γηα ην κάζεκα απηό (Εέππνο, 2007: 39-47; Auswärtiges Amt der Bundesregierung, 2003). Μπνξεί ινηπόλ θαλείο λα πεη πσο πθίζηαηαη έλα εξεπλεηηθό θαη επηζηεκνληθό θελό ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Τίζεηαη θαηά ζπλέπεηα ην εξώηεκα, αλ ε επηινγή ηνπ καζήκαηνο, πνπ δειώλεηαη από ηνπο γνλείο, όηαλ ην παηδί απνθνηηά από ηελ Πξσηνβάζκηα Δθπαίδεπζε, δηέπεηαη από ζπγθεθξηκέλεο πξνζδνθίεο, πνπ λα εθθξάδνπλ απνθιεηζηηθά ηηο απόςεηο ησλ γνλέσλ ή αλ θαηαγξάθεηαη ηαπηόρξνλα θαη ε ζηάζε ησλ ίδησλ ησλ παηδηώλ απέλαληη ζην κάζεκα. Ταπηόρξνλα δηεξσηάηαη θαλείο, αλ έλα εξεπλεηηθό εξγαιείν εμ απνζηάζεσο έξεπλαο, όπσο έλα αλώλπκν εξσηεκαηνιόγην, ζε ζπλδπαζκό κε δηαδηθαζίεο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο, κπνξεί λα ζέζεη εξσηήκαηα, πνπ λα δηεπθξηλίδνπλ απηά ηα αίηηα θαη λα πξνζθέξνπλ αμηόπηζηα θαη κεηξίζεκα δεδνκέλα, ηα νπνία κε ηε ζεηξά ηνπο λα κπνξνύλ λα αμηνπνηεζνύλ γηα ηελ παηδαγσγηθή θαη ηελ ζε επίπεδν εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο έκπξαθηε πξνζαξκνγή ησλ «ζπλζεθώλ ηεο εθπαίδεπζεο» (Εέππνο, 2001: 9-10) ζηηο αλάγθεο θαη πξνζδνθίεο ησλ άκεζα ελδηαθεξόκελσλ γνλέσλ θαη καζεηώλ. Σκοπόρ ηηρ έπεςναρ Πξνζπαζώληαο λα δώζεη απαληήζεηο ζηα εξσηήκαηα απηά, ε παξνύζα εξγαζία ιεηηνπξγεί ζε δπν επίπεδα θαη δηέπεηαη από έλα πιέγκα ζθνπνζεζίαο πνπ επηδηώθεη ηελ αλάδεημε θαη επηβεβαίσζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ζθνπώλ. Αξρηθά επηδηώθεη λα αλαδείμεη ηνπο ιόγνπο επηινγήο ηεο Γεξκαληθήο σο κάζεκα δεύηεξεο μέλεο γιώζζαο ζε δεκόζηα ζρνιεία ηεο ειιεληθήο Γεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, όπσο ηνπο επηθαινύληαη νη γνλείο ησλ εκπιεθόκελσλ καζεηώλ, θαζώο θαη ην ελδερόκελν κεηαβνιήο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο ζηάζεο ησλ καζεηώλ απέλαληη ζην γλσζηηθό απηό αληηθείκελν κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξόλνπ. Αληηθεηκεληθόο ζηόρνο είλαη ε δηαπίζησζε θαη δηαηύπσζε ησλ αξρηθώλ ιόγσλ επηινγήο ηόζν από πιεπξάο ησλ γνλέσλ όζν θαη ησλ ίδησλ ησλ παηδηώλ, ελώ από ηελ άιιε δηεξεπλάηαη ε
αιιαγή ζηάζεο πξνο ην αληηθείκελν ζε ζπζρεηηζκό κε ηνπο άκεζνπο παξάγνληεο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ παξεκβάιινληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κάζεζεο. Σε δεύηεξν επίπεδν, ν ζθνπόο ηεο έξεπλαο είλαη ε δηαπίζησζε ηεο επάξθεηαο ησλ πξνηεηλόκελσλ εξσηεκάησλ ηνπ εξεπλεηηθνύ εξγαιείνπ θαη ε πξόηαζε ζπκπιεξσκαηηθώλ ή ηξνπνπνηεηηθώλ παξεκβάζεσλ, ώζηε ζηε ζπλέρεηα λα πξνηαζεί ε δηεμαγσγή ηεο ίδηαο έξεπλαο ζε εζληθή θιίκαθα γηα ηελ δηαπίζησζε ησλ ιόγσλ επηινγήο ηνπ γλσζηηθνύ αληηθεηκέλνπ αιιά θαη ησλ ιόγσλ αιιαγήο ζηάζεο απέλαληη ηνπ, ηόζν από ηνπο γνλείο όζν θαη από ηνπο καζεηέο. Πποαπαιηούμενα ηηρ έπεςναρ Ζ πηινηηθή έξεπλα πεδίνπ δηέπεηαη από ζπγθεθξηκέλεο παξακέηξνπο, νη νπνίεο πξνδηαγξάθνπλ ηηο ζπλζήθεο δηαλνκήο θαη ζπιινγήο ηνπ εξεπλεηηθνύ εξγαιείνπ. Έηζη, ηα ππνςήθηα ππνθείκελα ηεο εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο πξέπεη λα είλαη γνλείο καζεηώλ νπνηαζδήπνηε ηάμεο ζε δεκόζην Γπκλάζην ηεο εκεδαπήο, ώζηε λα δηαζθαιηζηεί πσο εληάζζνληαη ζηε δεκόζηα εθπαίδεπζε θαη πσο αθνινπζνύλ ηηο πξνβιεπόκελεο από απηήλ δηδαθηηθέο δηαδηθαζίεο. Αθόκα, νη καζεηέο πξέπεη λα παξαθνινπζνύλ ην κάζεκα ηεο Γεξκαληθήο, ην νπνίν πξνζθέξεηαη ζηα ειιεληθά δεκόζηα ζρνιεία σο ππνρξεσηηθό κάζεκα επηινγήο δεύηεξεο μέλεο γιώζζαο, παξάιιεια κε ηελ Γαιιηθή θαη, από ην έηνο 2008-2009 ηελ Ηηαιηθή. Τν ρξνλνδηάγξακκα ηεο έξεπλαο πξνβιέπεη έλα πνιύ απζηεξό πιαίζην δηαλνκήο θαη ζπιινγήο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, ώζηε λα δηαζθαιηζηεί ε ηαρεία ζπγθέληξσζή ηνπο. Οη ζπκκεηέρνληεο γνλείο πξέπεη λα απαληήζνπλ ζε όιεο ηηο εξσηήζεηο ρσξίο δηνξζώζεηο, ελώ θαινύληαη λα εθθξάζνπλ, πξναηξεηηθά, πξνζσπηθέο απόςεηο ζε αλνηθηά εξσηήκαηα. Πεπιοπιζμοί ηηρ πιλοηικήρ έπεςναρ Ζ έξεπλα πεξηνξίδεηαη ζε γνλείο παηδηώλ πνπ παξαθνινπζνύλ ην κάζεκα ηεο Γεξκαληθήο γιώζζαο θαηά ηε ζρνιηθή ρξνληά 2009-2010 ζην Γπκλάζην Κεξαηέαο, όπνπ δηδάζθεη ν εξεπλεηήο. Ο πεξηνξηζκόο απηόο θξίλεηαη αλαγθαίνο, επεηδή ε έξεπλα απνηειεί πηινηηθή θαη παξάιιεια πεηξακαηηθή εθαξκνγή ηνπ εξεπλεηηθνύ εξγαιείνπ θαη θαηά ζπλέπεηα δελ αμηώλεη αξρέο γεληθεπζηκόηεηαο ή αλαγσγήο ζην γεληθό πιεζπζκό. Πέξαλ απηνύ, ε έξεπλα πεξηνξίδεηαη ζηε κνξθή ηνπ γξαπηνύ αλώλπκνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Τα εξσηήκαηα δηαηππώλνληαη κε ηνλ ηξόπν απηό ζε εληαία κνξθή, δηαζθαιίδνληαο ηελ αμηόπηζηε δπλαηόηεηα πνζνηηθνπνίεζεο ησλ δεδνκέλσλ ρσξίο λα δηαηξέρεηαη ν θίλδπλνο ππνθεηκεληθήο εξκελείαο ελδερόκελσλ αλνηθηώλ απαληήζεσλ ή λα απαηηείηαη θσδηθνπνίεζε ειεύζεξσλ απαληήζεσλ. Μεθοδολογία Τν εξσηεκαηνιόγην αλαπηύρζεθε ζύκθσλα κε ηελ επηζηεκνληθή δενληνινγία αλάπηπμεο θαη δηαλνκήο αλώλπκσλ εξσηεκαηνινγίσλ (GAO, 1993; Εέππνο, 2001: 20-23; Εέππνο, 2007: 319-363). Ζ έξεπλα επηκεξίδεηαη ζε ζπλνιηθά ηέζζεξηο ηνκείο δηεξεύλεζεο, όπνπ θάζε ηνκέαο αζρνιείηαη κε ζπγθεθξηκέλα ζεκεία επηζηεκνληθνύ ελδηαθέξνληνο. Έηζη, ην πξώην κέξνο θαηαγξάθεη ηα δεκνγξαθηθά δεδνκέλα ησλ ππνθεηκέλσλ ηνπ δείγκαηνο, όπσο ειηθία, νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, ζρέζε κε γεξκαλόθσλεο ρώξεο θαη ηελ επαθόινπζε ζρέζε κε ηε Γεξκαληθή γιώζζα. Σην δεύηεξν κέξνο θαηαγξάθεηαη ε ζρνιηθή πνξεία ησλ παηδηώλ ησλ ππνθεηκέλσλ, πάληα θάησ από ην πξίζκα εθκάζεζεο μέλσλ γισζζώλ θαη εηδηθόηεξα ηεο Γεξκαληθήο, ζην ζρνιηθό θαη επξύηεξν καζεζηαθό ηνπο πεξηβάιινλ. Ζ ηξίηε ελόηεηα δηεξεπλά ζην πξώην κέξνο ηεο ηνπο ιόγνπο γηα ηνπο νπνίνπο νη γνλείο πξνέηξεςαλ ην παηδί ηνπο λα παξαθνινπζήζεη ηε Γεξκαληθή ζην ζρνιείν, ελώ ην δεύηεξν κέξνο θσηίδεη ην ίδην ζέκα από ηε ζθνπηά ηνπ ίδηνπ ηνπ καζεηή. Σην ηξίην κέξνο ηεο ελόηεηαο γίλεηαη κία αξρηθή θαηαγξαθή γηα ηελ αλάδεημε κίαο αιιαγήο ζηε ζπλαηζζεκαηηθή ζηάζε ηνπ παηδηνύ απέλαληη ζην κάζεκα, όπσο ηελ παξαηεξνύλ νη γνλείο, ε νπνία θαη εμεηδηθεύεηαη ζηε ζπλέρεηα κε εξσηήκαηα πνπ εληάζζνληαη ζηελ ηέηαξηε ελόηεηα ηνπ
εξσηεκαηνινγίνπ. Δδώ νη γνλείο θαινύληαη λα δηαηππώζνπλ ηελ άπνςή ηνπο ζρεηηθά κε ηνπο πηζαλνύο ιόγνπο αιιαγήο ηεο ζηάζεο ησλ παηδηώλ ηνπο απέλαληη ζηε γιώζζα. Τα εξσηεκαηνιόγηα κνηξάζηεθαλ ζε 20 καζεηέο ηεο Γεξκαληθήο κε ηπραία επηινγή θαη ζπγθεληξώζεθαλ ηελ ακέζσο επόκελε εκέξα. Από ην ζύλνιν ησλ 20 εξσηεκαηνινγίσλ, επεζηξάθεζαλ ζπλνιηθά 11 πιήξσο ζπκπιεξσκέλα εξσηεκαηνιόγηα, ηα νπνία θαη απνηεινύλ ην ζώκα (λ=11) ηεο επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ πνπ αθνινπζεί. Γείγμα ηηρ έπεςναρ Ο ζπλνιηθόο καζεηηθόο πιεζπζκόο ηνπ Γπκλαζίνπ Κεξαηέαο, πνπ ηθαλνπνηεί ηηο πξναλαθεξόκελεο πξνδηαγξαθέο γηα ζπκκεηνρή ζηελ έξεπλα, ήηαλ θαηά ηελ πεξίνδν δηαλνκήο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ 105 καζεηέο. Τν ηπραίν δείγκα, πνπ πξνέθπςε, αλήιζε ζπλνιηθά ζε 11 άηνκα (λ=11), όπνπ ηα 6 (54,5%) αλαθέξνληαη ζε αγόξηα, ελώ ηα 5 (45,5%) ζε θνξίηζηα. Τν δείγκα ραξαθηεξίδεηαη σο ηθαλό θαη αληηπξνζσπεπηηθό, αθνύ απνηειεί ην 10,5% ηνπ ζρεηηθνύ ζπλνιηθνύ πιεζπζκνύ ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο. Καηαγπαθή και ανάλςζη δεδομένυν Τα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία αλέδεημαλ, πσο 8 παηδηά (72,7%, λ=11) ήηαλ πξσηόηνθα, ελώ ηα ππόινηπα 3 (27,3%) ήηαλ δεπηεξόηνθα παηδηά ηεο νηθνγέλεηαο. 5 παηδηά (45,5%) ηνπ δείγκαηνο είραλ αδέιθηα πνπ παξαθνινπζνύζαλ καζήκαηα Γεξκαληθήο, ελώ γηα 1 παηδί (9%) αλαθέξζεθε πσο θάπνηα από ηα αδέιθηα ηνπ καζαίλνπλ Γεξκαληθά. Σε 4 πεξηπηώζεηο (36%) θαηαγξάθεθε, πσο ηα παηδηά ησλ ππνθεηκέλσλ ήηαλ ηα κνλαδηθά ηεο νηθνγέλεηαο πνπ παξαθνινπζνύζαλ Γεξκαληθά, ελώ ππήξμε θαη 1 (9%) θελή απάληεζε. Ζ έξεπλα αλέδεημε, πσο, από ηα παηδηά ηνπ δείγκαηνο, 3 (27%) είραλ επηζθεθηεί ηε Γεξκαλία ή άιιε γεξκαλόθσλε ρώξα ηνπιάρηζηνλ κία θνξά. Αλαθνξηθά κε ηελ θαηαγσγή ησλ γνλέσλ θαηαγξάθεθε πσο 1 πεξίπησζε (9%) είρε κεηέξα πνπ θαηαγόηαλ από γεξκαλόθσλε ρώξα, ελώ ζε κία άιιε πεξίπησζε αλαθέξζεθε πσο ε νηθνγέλεηα είρε δηακείλεη ζε γεξκαλόθσλε ρώξα γηα πάλσ από έλα έηνο σο νηθνγέλεηα κεηαλαζηώλ. Ωο πξνο ηε ζρνιηθή πνξεία ησλ παηδηώλ ησλ ππνθεηκέλσλ, δειαδή ηελ ηάμε, ζηελ νπνία θνηηνύζαλ ηα παηδηά, ππήξμε ζρεηηθή αλνκνηκνξθία ζηνλ επηκεξηζκό ησλ ζπκκεηερόλησλ καζεηώλ. Απηό νθείιεηαη πξνθαλώο ζηε κεζνδνινγία ιήςεο ηνπ δείγκαηνο. Έηζη, από ηα 11 ππνθείκελα, ην έλα (9%) πξνεξρόηαλ από ηελ Α Γπκλαζίνπ, ηα 6 (54,5%) ήηαλ καζεηέο ηεο Β Γπκλαζίνπ, ελώ νη ππόινηπνη 4 (36%) ήηαλ καζεηέο ηεο Γ Γπκλαζίνπ. Γηα όια ηα παηδηά δειώζεθε πσο παξαθνινύζεζαλ σο πξώηε ζρνιηθή μέλε γιώζζα ηελ Αγγιηθή, ελώ αθνινύζεζε ε Γεξκαληθή σο δεύηεξε επηιεγόκελε γιώζζα γηα ην Γπκλάζην. Σύκθσλα κε ηε δήισζε ησλ γνλέσλ κόιηο 2 (18%) καζεηέο δελ παξαθνινπζνύζαλ καζήκαηα μέλσλ γισζζώλ εθηόο ζρνιείνπ, ελώ από ηνπο ππόινηπνπο 9 καζεηέο, νη 3 (27%, λ=11) δήισζαλ ηδηαίηεξα καζήκαηα. Οη απνκείλαληεο 6 (54,5%, λ=11) παξαθνινπζνύζαλ μέλεο γιώζζεο ζε θάπνην θξνληηζηήξην. Γηαζηαπξώλνληαο ηα ζηνηρεία απηά κε ηελ παξαθνινύζεζε ή κε ζπγθεθξηκέλσλ γισζζώλ ζε καζήκαηα εθηόο ζρνιηθνύ πεξηβάιινληνο πξνέθπςε, πσο από ηα 6 απηά παηδηά, ηα 3 (27%, λ=11) παξαθνινπζνύζαλ καζήκαηα ηόζν ηεο Αγγιηθήο όζν θαη ηεο Γεξκαληθήο, ηα 2 (18%, λ=11) κόλν ηεο Αγγιηθήο θαη κόιηο 1 (9%, λ=11) κόλν Γεξκαληθά. Ο κέζνο όξνο ρξόλνπ κάζεζεο ηεο Αγγιηθήο δειώζεθε ζηα 6 έηε, κε κέγηζηε ηηκή ηα 8 έηε θαη ειάρηζηε ηα 3, ελώ αληίζηνηρα ηα ρξόληα κάζεζεο ηεο Γεξκαληθήο δειώζεθαλ θαηά κέζν όξν ζηα 3 έηε, κε κέγηζηε ηηκή ηα 5 θαη ειάρηζηε ηα 3. Σην εξώηεκα, γηαηί νη γνλείο επέιεμαλ ηελ Γεξκαληθή σο κάζεκα ηνπ Γπκλαζίνπ, 9 ππνθείκελα (81,8%) απαληνύλ, πσο αθνινύζεζαλ ηελ επηζπκία ηνπ παηδηνύ ηνπο, ελώ έλα ππνθείκελν (9%) δειώλεη, πσο ε επηινγή ζηελ νπζία επηβιήζεθε ζην παηδί. Μία απάληεζε (9%) δελ απνδίδεη ιόγνπο επηινγήο ηνπ γλσζηηθνύ αληηθεηκέλνπ. Σηνπο επηκέξνπο ιόγνπο επηινγήο από πιεπξάο ησλ γνλέσλ, όπνπ πεξηιακβάλνληαη εξσηήκαηα κε ηε δπλαηόηεηα πνιιαπιήο επηινγήο, νη ζπλεθηηκώκελνη παξάγνληεο ησλ γνλέσλ γηα ηελ επηινγή ηεο γιώζζαο αλαθέξνπλ, πσο ζε 1 πεξίπησζε (9%) ε Γεξκαληθή είλαη θηήκα ηνπιάρηζηνλ ελόο από ηνπο γνλείο ηνπ παηδηνύ, ελώ 4 (36%) από ηνπο εξσηεζέληεο δειώλνπλ, πσο ηνπο αξέζεη ε δνκή ηεο γιώζζαο. Γύν ππνθείκελα (18%) απαληνύλ ζεηηθά ζηελ πξνηίκεζή ηνπο γηα ηνλ
ήρν ηεο γιώζζαο, ελώ κία ζεηηθή απάληεζε (9%) δίδεηαη πσο ππάξρεη ηδηαίηεξε ζπκπάζεηα πξνο ην γεξκαληθό πνιηηηζκό. Από 2 ππνθείκελα (18%) δειώλεηαη πσο ηνπο αξέζνπλ ηδηαίηεξα ν γεξκαληθόο ηξόπνο δσήο θαη νη γεξκαληθέο ζπλήζεηεο, ελώ ζην ίδην πνζνζηό απαληάηαη θαη ην εξώηεκα ηεο επθνιίαο εθκάζεζεο ηεο γιώζζαο ζε ζύγθξηζε κε άιιε γιώζζα. Τξεηο από ηνπο εξσηεζέληεο (27%) θαηαζέηνπλ πσο ππάξρνπλ ζπγγελείο ζε γεξκαλόθσλε ρώξα, ελώ ζε θακία απάληεζε δελ δειώλεηαη σο ιόγνο επηινγήο ε ζπρλόηεηα ηαμηδίσλ ζε γεξκαλόθσλεο ρώξεο. Έλα εξσηεκαηνιόγην (9%) πεξηιακβάλεη σο ιόγν επηινγήο ηε ζπλεξγαζία ησλ γνλέσλ κε γεξκαλόθσλν ζπλεξγάηε, ελώ ε πιεηνςεθία ησλ 8 απαληήζεσλ (72,7%) δηθαηνινγεί ηελ επηινγή κε ην επηρείξεκα ηνπ κειινληηθνύ πξνζόληνο ηνπ παηδηνύ γηα ηελ αλεύξεζε εξγαζίαο. Σε αληίζεζε κε ηελ πξνεγνύκελε ηάζε, θακία δήισζε δελ ππάξρεη γηα ην ελδερόκελν ζπνπδώλ ζε γεξκαλόθσλε ρώξα, ελώ γηα 5 πεξηπηώζεηο (45,5%) θαίλεηαη πσο άιιεο γιώζζεο δελ ζεσξνύληαη σο πξώηε επηινγή σο κειινληηθνύ επαγγεικαηηθνύ πξνζόληνο. Οινθιεξώλνληαο ηνπο ιόγνπο επηινγήο από πιεπξάο γνλέσλ δελ ππάξρεη αλαθνξά ζηελ επηινγή σο κέζν αύμεζεο ηεο γεληθήο βαζκνινγίαο ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο, ελώ δελ θαηαγξάθνληαη δηαθνξνπνηήζεηο ζην αληίζηνηρν αλνηθηό εξώηεκα. Σηε ζπλέρεηα αλαθέξνληαη νη ιόγνη, ηνπο νπνίνπο επηθαινύληαη νη γνλείο σο πξνεξρόκελνπο από ηα ίδηα ηα παηδηά, γηα ηελ επηινγή ηεο γιώζζαο. Έηζη, ηελ πην ζπρλή αλαθνξά κε 4 απαληήζεηο (36%) έρεη ε αηηηνιόγεζε πσο ζην παηδί αξέζεη ν ζθιεξόο ήρνο ηεο γιώζζαο, αθνινπζνύκελε κε 3 επηινγέο (27%) από ηελ απάληεζε, πσο ην παηδί καζαίλεη ηε γιώζζα θαη ζε θξνληηζηεξηαθό πεξηβάιινλ. Σε ζπρλόηεηα αθνινπζεί ε επηινγή ηεο γιώζζαο επεηδή ηε καζαίλεη θάπνηνο θίινο ή ζπκκαζεηήο κε 2 αλαθνξέο (18%), ελώ από κία απάληεζε (9% αληίζηνηρα) δίδεηαη, πσο ε γιώζζα είλαη αληηθείκελν κάζεζεο θάπνηνπ ζπγγελνύο ή πσο ην παηδί ζα έρεη βαζκνινγηθό όθεινο. Ζ επηινγή ηεο γιώζζαο ιόγσ δεδεισκέλεο αληηπάζεηαο πξνο άιιεο γιώζζεο δελ θαηαγξάθεηαη. Γηεξεπλώληαο ηελ αιιαγή ηεο ζηάζεο ησλ καζεηώλ έλαληη ηνπ γλσζηηθνύ αληηθεηκέλνπ θαηαγξάθνληαη 7 πεξηπηώζεηο (63,6%), όπνπ δειώλεηαη πσο θαηά ηελ πνξεία ζην Γπκλάζην απμήζεθε ην ελδηαθέξνλ ηνπ καζεηή γηα ην αληηθείκελν. Απηή ε άπνςε ησλ γνλέσλ αθνινπζείηαη ζηελά κε 6 απαληήζεηο (54,5%) από ηελ εηθόλα, πσο ην παηδί δελ έρεη αιιάμεη ηηο απόςεηο ηνπ ζρεηηθά κε ην κάζεκα. Μόιηο 1 πεξίπησζε (9%) δειώλεη πσο ην ελδηαθέξνλ ηνπ παηδηνύ κεηώζεθε ή ράζεθε εληειώο. Τα δεδνκέλα απηά ζπκπιεξώλνληαη από ηα επξήκαηα ηεο ηέηαξηεο ελόηεηαο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, όπνπ 7 ππνθείκελα (63,6%) δειώλνπλ ζηαζεξόηεηα ζηηο απόςεηο ηνπ παηδηνύ γηα ην κάζεκα, ελώ αλαθέξνληαη 3 πεξηπηώζεηο (27%), όπνπ πεξηγξάθεηαη αιιαγή ζηε ζηάζε ηνπ παηδηνύ απέλαληη ζην κάζεκα. Σηηο πεξηπηώζεηο απηέο, δπν (18%, λ=11) από ηα ηξία ππνθείκελα δειώλνπλ, πσο αηηία γηα ηελ ζεηηθή αιιαγή είλαη ν εθπαηδεπηηθόο. Μία επηινγή (9%, λ=11) απνδίδεη ηελ αηηία ηεο κείσζεο ηνπ ελδηαθέξνληνο ζην δηδαθηηθό βηβιίν θαη ηνλ θόξην εξγαζίαο ηνπ καζεηή. Σύνθεζη και επμηνεία δεδομένυν Σπλζέηνληαο ηα επξήκαηα ηεο πηινηηθήο έξεπλαο κπνξνύλ λα εμαρζνύλ κία ζεηξά ελδεηθηηθώλ ζπκπεξαζκάησλ ηόζν γηα ηε ζηάζε ησλ γνλέσλ θαη καζεηώλ έλαληη ηνπ καζήκαηνο ηεο Γεξκαληθήο ζηε δεκόζηα δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε, όζν θαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα ησλ εξσηεκάησλ πνπ πξνηείλνληαη ζην ππό δηεξεύλεζε εξεπλεηηθό εξγαιείν. Σηε ζπλέρεηα ζα εζηηαζηνύκε κε δηαθξηηέο πξνζεγγίζεηο ζε απηέο ηηο δπν παξακέηξνπο ηεο έξεπλαο. Σηάζη γονέυν και μαθηηών Γηαζηαπξώλνληαο ηελ απάληεζε ησλ γνλέσλ, όηη ε επηινγή ηεο γιώζζαο έγηλε ζύκθσλα κε ηηο επηζπκίεο ησλ παηδηώλ, κε ηηο αληίζηνηρεο αλαθνξέο ησλ επηζπκηώλ ησλ παηδηώλ παξαηεξεί θαλείο, πσο νη αλαθνξέο δελ ζπκπίηπνπλ πνζνηηθά. Έηζη, ελώ 9 γνλείο απαληνύλ ζην αξρηθό εξώηεκα (81,8%, λ=11), πσο επέιεμαλ ηα Γεξκαληθά, επεηδή ην επηζπκνύζαλ ηα παηδηά ηνπο, κόιηο 4 από ηνπο γνλείο απηνύο (36%, λ=11) δειώλνπλ πσο ηα παηδηά είραλ εθθξάζεη ηελ
πξνηίκεζή ηνπο ζηελ ερεηηθή εηθόλα ηεο γιώζζαο, έλα θξηηήξην πνπ απνδίδεηαη ζηηο πξνζσπηθέο πξνηηκήζεηο (ζπλαηζζεκαηηθή θόξηηζε) ησλ ίδησλ ησλ παηδηώλ. Αμηνζεκείσην είλαη, πσο κόιηο 2 πεξηπηώζεηο (18%, λ=11) δειώλνπλ πσο ην παηδί επέιεμε ηε γιώζζα, επεηδή παξαθηλήζεθε από θίιν ή ζπκκαζεηή ηνπ. Φαίλεηαη ινηπόλ, πσο ε αηηίαζε, όηη νη καζεηέο επηιέγνπλ ηηο μέλεο γιώζζεο ιόγσ ησλ θνηλσληθώλ ηνπο ζρέζεσλ, επηδέρεηαη ακθηβνιίαο θαη πεξεηαίξσ δηεξεύλεζεο. Αθόκα θαηαξξίπηεηαη ε ηζρύνπζα άπνςε, όηη ιόγνο επηινγήο είλαη ην γεγνλόο όηη έλα ζπγγεληθό πξόζσπν καζαίλεη ηε γιώζζα ή όηη ζα ππάξμεη θαιιίηεξε βαζκνινγηθή αληηκεηώπηζε ζην ζρνιείν (αληίζηνηρα από 1 απάληεζε, 9%, λ=11). Σηηο απαληήζεηο δηαθξίλεηαη επίζεο πσο πξέπεη λα απνξξηθζεί ν ηζρπξηζκόο ηεο πξνηίκεζεο ηεο γιώζζαο από ηα παηδηά ιόγσ ηεο απνζηξνθήο ηνπο από άιιε γιώζζα, αθνύ ην ζρεηηθό εξώηεκα δελ είρε θακία ζρεηηθή επηινγή. Τέινο, ζρεηηθά ζεκαληηθό θαίλεηαη λα είλαη θαη γηα ηνπο καζεηέο, ην όηη παξαθνινπζνύλ καζήκαηα Γεξκαληθήο θαη ζε θξνληηζηεξηαθά καζήκαηα θάζε κνξθήο, αθνύ ππήξμε ζρεηηθή απάληεζε ζε 3 πεξηπηώζεηο (27%, λ=11). Δμεηάδνληαο θάησ από ην πξίζκα ηεο κεηαβνιήο ηεο ζηάζεο ησλ παηδηώλ ηνπο απέλαληη ζην κάζεκα ηηο απαληήζεηο ησλ ελλέα γνλέσλ πνπ δειώλνπλ, πσο επηιέρηεθε ε γιώζζα επεηδή ην επηζπκνύζαλ ηα ίδηα ηα παηδηά, παξαηεξείηαη, πσο κόιηο 3 από ηα ππνθείκελα απηά (27%, λ=11) δειώλνπλ αιιαγή ηεο ζηάζεο ησλ παηδηώλ. Αλ δηεξεπλεζνύλ νη απαληήζεηο ησλ γνλέσλ θάησ από ηε ζθνπηά ηεο κεηαβνιήο ηεο ζηάζεο ησλ παηδηώλ, παξνπζηάδεηαη ε εηθόλα, πσο ε πιεηνςεθία ησλ ππνθεηκέλσλ δειώλεη βειηησκέλε άπνςε ησλ παηδηώλ ηνπο (7 απαληήζεηο, 63,6%, λ=11), ελώ 6 γνλείο (54,5%, λ=11) αλαθέξνπλ, πσο ηα παηδηά ηνπο ζπλερίδνπλ κε ηνλ ίδην ελζνπζηαζκό ηε κάζεζε ηεο γιώζζαο. Παξαηεξείηαη, σζηόζν, θαη κία πεξίπησζε (9%, λ=11%), ε νπνία δειώλεη κείσζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ηνπ παηδηνύ. Σεκεηώλεηαη ζηελ πεξίπησζε απηή, πσο ε επηινγή ηεο γιώζζαο έγηλε, θαηά δήισζε ηνπ γνλέα, αλεμάξηεηα από ηελ επηζπκία ηνπ παηδηνύ, ην νπνίν ηελ επνρή ηεο έξεπλαο είλαη καζεηήο ηεο Γ Γπκλαζίνπ θαη παξαθνινπζεί Γεξκαληθά παξάιιεια ζε ηδηαίηεξν κάζεκα. Δδώ νη γνλείο απνδίδνπλ ηε κείσζε ζην κεγάιν θόξην εξγαζίαο πνπ πθίζηαηαη ην παηδί ζην Γπκλάζην. Αποηελεζμαηικόηηηα ηος Δπυηημαηολογίος Ζ δηαδηθαζία δηεμαγσγήο ηεο έξεπλαο θαη επεμεξγαζίαο ησλ επξεκάησλ αλαδεηθλύεη κία ζεηξά από δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ην εξεπλεηηθό εξγαιείν. Έηζη δηαθαίλεηαη κε ζαθήλεηα, πσο ε δηάηαμε ησλ ηεζζάξσλ ελνηήησλ (δεκνγξαθηθά, εθπαηδεπηηθά, αηηηάζεηο γνλέσλ θαη παηδηώλ θαη, ηέινο, κεηαβνιήο ηεο ζηάζεο), δηεπθόιπλε ηόζν ζηε ζπκπιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ όζν θαη ζηελ θαηαγξαθή θαη νκαδνπνίεζε ησλ απαληήζεσλ. Από ηελ άιιε δηαθάλεθε κε ζαθήλεηα, πσο κεξηθά εξσηήκαηα ηεο ελόηεηαο απηήο, όπσο γηα παξάδεηγκα νη πεξηγξαθέο ηνπ νηθνγελεηαθνύ πεξηβάιινληνο, ηνπ αξηζκνύ ησλ παηδηώλ ηεο νηθνγέλεηαο ή ηεο ζεηξάο γέλλεζεο ηνπ παηδηνύ, δελ έρνπλ ζπλέρεηα ή άκεζν ζπζρεηηζκό κε ηα ππόινηπα εξσηήκαηα ηνπ εξγαιείνπ θαη άξα είλαη κάιινλ πεξηηηά. Ζ παξνρή αλνηθηώλ απαληήζεσλ, όπνπ ηα ππνθείκελα κπνξνύζαλ λα δειώζνπλ ζε ειεύζεξν ιόγν ηηο απόςεηο ηνπο, δελ αμηνπνηήζεθε από ηα ππνθείκελα ζε κεγάιν βαζκό, ελώ νη απαληήζεηο πνπ δόζεθαλ ζηηο αληίζηνηρεο εξσηήζεηο, αλαθεθαιαηώλνπλ ηηο ήδε δεισκέλεο επηινγέο ησλ θιεηζηώλ εξσηεκάησλ. Σε κία πεξίπησζε, σζηόζν, δηαθάλεθε ε αλάγθε ηνπ γνλέα, λα επηθνηλσλήζεη κε ηνλ εξεπλεηή κέζα από ηα αλνηρηά εξσηήκαηα θαη λα εθθξάζεη ηελ άπνςή ηνπ όρη ηόζν ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, όζν πεξηζζόηεξν ζην γεληθόηεξν δήηεκα ηεο παηδείαο ζε ζρέζε κε ηελ εθκάζεζε ησλ μέλσλ γισζζώλ θαη ηελ πνηόηεηα ηεο εθκάζεζεο απηήο ζε ζπζρεηηζκό κε ηνλ θόξην εξγαζίαο πνπ βηώλεη ην παηδί ζην ειιεληθό ζρνιείν. Ζ δηάηαμε ησλ εξσηήζεσλ ζε ελόηεηεο κε πξνθαζνξηζκέλεο (θιεηζηέο) απαληήζεηο θαίλεηαη λα βνήζεζε ηνπο γνλείο λα απαληήζνπλ νινθιεξσκέλα θαη ρσξίο λα ππάξμνπλ θελά ή κε απαληεκέλα εξσηήκαηα. Απηνθαζνδεγνύκελεο εξσηήζεηο, όπνπ νη γνλείο πξνηξέπνληαλ λα απαληήζνπλ κόλν αλ εθπιεξνύζαλ ζπγθεθξηκέλεο πξνδηαγξαθέο, νδήγεζαλ ζην λα
επηζηξαθνύλ εξσηεκαηνιόγηα πνπ ήηαλ πιήξσο ζπκπιεξσκέλα θαη ρσξίο λα ππάξρνπλ αληηθάζεηο ή ινγηθέο αζπλέπεηεο ζην πεξηερόκελν ησλ απαληήζεσλ. Ωζηόζν ππήξμαλ θαη ζεκεία ηεο έξεπλαο, πνπ επηδέρνληαη ρσξίο ακθηβνιία βειηίσζε. Φάλεθε, γηα παξάδεηγκα, από ηε ζπρλόηεηα ησλ απαληήζεσλ ζε εξσηήζεηο πνπ ζηόρεπαλ ζηελ αλίρλεπζε ησλ ζηεξεόηππσλ έλαληη ηεο Γεξκαληθήο, πσο ε ύπαξμε ηέηνησλ εξσηεκάησλ «δεζκεύεη» ηνπο γνλείο ζε απαληήζεηο πνπ είλαη ηζηνξηθά θαη θνηλσληνινγηθά αλακελόκελεο. Από ηελ άιιε, ην εξσηεκαηνιόγην δελ έδσζε ιεπηνκεξέζηεξεο απαληήζεηο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνύλ ζην ηζηνξηθό ππόβαζξν ηνπ καζεηή ζε ζρέζε κε ηε Γεξκαληθή γιώζζα. Απηό θάλεθε ηδηαίηεξα ζηελ πεξίπησζε ηνπ ππνθεηκέλνπ, όπνπ ε κεηέξα είλαη γεξκαλόθσλεο θαηαγσγήο, δειώλεη πξνζσπηθή, δνκηθή, πνιηηηζκηθή θαη πνιηηηζηηθή πξνηίκεζε ζηε γιώζζα, ελώ αλαθέξεη θαη κία απνζηξνθή ηνπ παηδηνύ πξνο άιιε γιώζζα. Σηελ πεξίπησζε απηή ην εξσηεκαηνιόγην δελ θαηέγξαςε γηα παξάδεηγκα ηνπο ιόγνπο απνζηξνθήο, αιιά νύηε θαη αλέδεημε ηνπο ηδηαίηεξνπο ιόγνπο πξνηίκεζεο ηνπ ίδηνπ ηνπ παηδηνύ. Σςμπεπάζμαηα και Πποηάζειρ Ζ έξεπλα απηή απνηειεί κία πηινηηθή δηεξγαζία γηα ηελ αλάδεημε ησλ ιόγσλ εθκάζεζεο ηεο Γεξκαληθήο σο δεύηεξεο μέλεο γιώζζαο. Με ην ζθεπηηθό απηό, ε ζπιινγή, επεμεξγαζία θαη εξκελεία ησλ δεδνκέλσλ πνπ πξνέθπςαλ από ηελ έξεπλα πεδίνπ πξέπεη λα ιακβάλνληαη σο ελδεηθηηθά ζηνηρεία ηεο δηαδηθαζίαο πνπ πξνηείλεηαη γηα κεηέπεηηα εξεπλεηηθά πνλήκαηα θαη όρη σο θαηάζεζε γεληθεύζηκσλ εξεπλεηηθώλ απνηειεζκάησλ. Ωζηόζν απνδείρζεθε θαηά ηε δηαδηθαζία, πσο νη ιόγνη επηινγήο ηνπ γλσζηηθνύ αληηθεηκέλνπ θαίλεηαη λα πξνθαζνξίδνληαη θπξίσο από παξάγνληεο πξνεξρόκελνπο από ην αηνκηθό ελδηαθέξνλ ή ηηο πξνζσπηθέο πξνηηκήζεηο πεξηζζόηεξν ησλ γνλέσλ θαη ιηγόηεξν ησλ ίδησλ ησλ παηδηώλ. Αθόκα, ε έξεπλα αλέδεημε κία (πξνθαλώο αλακελόκελε) αλαινγηθή ζρέζε ηεο πξνηίκεζεο θαη ζηάζεο ησλ καζεηώλ έλαληη ηεο γιώζζαο κε ηνλ εθάζηνηε εθπαηδεπηηθό, ηε δπλακηθή ηνπ καζήκαηνο όπσο πξεζβεύεηαη από ην δηδαθηηθό πιηθό, αιιά θαη ην θόξην εξγαζίαο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη καζεηέο ζην Γπκλάζην. Γελ θαηαγξάθεθαλ, όκσο, ζπγθεθξηκέλεο δπλακηθέο ζπζρεηηζκνύ κεηαμύ ησλ παξαγόλησλ απηώλ, ώζηε λα είλαη δπλαηή κία θαηεγνξηνπνίεζε θαη επαγσγηθή αμηνπνίεζή ηνπο Λόγσ ηεο πηινηηθήο κνξθήο ηεο έξεπλαο αλαδείρζεθαλ κία ζεηξά από εξεπλεηηθά πεδία, ηα νπνία πξνζθέξνληαη γηα πεξεηαίξσ δηεξεύλεζε. Έηζη, θάλεθε κέζα από ην εξσηεκαηνιόγην ε αλάγθε λα δηεξεπλεζεί ζε κεγαιύηεξν βάζνο ε πξνζσπηθή άπνςε ησλ ίδησλ ησλ εκπιεθόκελσλ καζεηώλ, αθνύ εθείλνη είλαη νη θπξίσο απνδέθηεο ηεο όπνηαο δηδαθηηθήο πξάμεο. Αθόκα επηβεβαηώζεθε ε απνξία ζρεηηθά κε ηνπο θνηλσληθνύο ιόγνπο επηινγήο ηεο γιώζζαο θαζώο θαη κε ηελ άπνςε ησλ καζεηώλ γηα ην κάζεκα ζε ζρέζε κε ηνλ θνηλσληθό ηνπο πεξίβνιν. Τα δπν απηά εξεπλεηηθά πεδία, πνπ εληάζζνληαη άκεζα ζηελ εθπαηδεπηηθή αιιά θαη παηδαγσγηθή αξρή ηεο απνδνρήο ηνπ γλσζηηθνύ αληηθεηκέλνπ, κπνξνύλ λα απνηειέζνπλ βάζε γηα έξεπλεο πεδίνπ κε ηε κνξθή εξσηεκαηνινγίσλ. Μία ηέηνηα πξνζέγγηζε ζα απνθέξεη έλα ζύλνιν ελδηαθεξνπζώλ πιεξνθνξηώλ πνπ είλαη δπλαηό λα αμηνπνηεζνύλ ζε πνιιαπινύο ηνκείο ηεο εθπαηδεπηηθήο θαη παηδαγσγηθήο πνιηηηθήο ηεο δεκόζηαο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Πέξαλ απηώλ ησλ εξεπλεηηθώλ θελώλ, ε πηινηηθή έξεπλα ππέδεημε ηελ αλάγθε αλαδήηεζεο θαη εξκελείαο ησλ απόςεσλ ησλ καζεηώλ ζε ζρέζε κε ηνλ όγθν θαη ην πεξηερόκελν ηεο εθκάζεζεο ηεο γιώζζαο, ιόγσ ηνπ θόξηνπ καζεκάησλ ζην Γπκλάζην. Μία ηέηνηα έξεπλα ζα κπνξνύζε λα ακβιύλεη ηελ «εθ ησλ άλσ» επηβνιή πεξηερνκέλσλ ζπνπδώλ, αλαιπηηθώλ πξνγξακκάησλ θαη ύιεο κάζεζεο πνπ πξνέξρεηαη από άηνκα θαη θνξείο, πνπ ζπάληα έρνπλ άκεζε ή δηαξθή ζρέζε κε ηελ δηδαζθαιία ή ηε ζρνιηθή πξαγκαηηθόηεηα ελ γέλεη. Απηή ε επηβνιή κε ηε ζεηξά ηεο επηθέξεη κία απνδπλάκσζε ηεο ζέζεο ηνπ γλσζηηθνύ αληηθεηκέλνπ θαη ηε κεηαηξνπή ηνπ από «αληηθείκελν επηζπκίαο» ζε «αληηθείκελν επηβνιήο» κε ηηο γλσζηέο ζπλέπεηεο ηεο απόξξηςεο ή πιήξνπο αδηαθνξίαο.
Δλαπνηίζεηαη ζηελ εξεπλεηηθή θαη επηζηεκνληθή θνηλόηεηα λα δηεμάγεη ζρεηηθέο εξγαζίεο θαη λα εκπινπηίζεη ηηο γλώζεηο ηεο γύξσ από ην ζέκα ηεο αιιαγήο ζηάζεο ησλ καζεηώλ απέλαληη ζην κάζεκα ηεο Γεξκαληθήο σο δεύηεξεο μέλεο γιώζζαο ιόγσ πξνζσπηθώλ θαη εμσγελώλ παξαγόλησλ, πξνζαξκόδνληαο, ηξνπνπνηώληαο ή ζπκπιεξώλνληαο ην πξνηεηλόκελν εξεπλεηηθό εξγαιείν. Ζ αμηνπνίεζε ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζα πξνθύςνπλ κπνξεί λα γίλεη, κεηαμύ άιισλ, κε ηελ εθαξκνγή ζπγθεθξηκέλσλ ζηαηηζηηθώλ επεμεξγαζηώλ όπσο γηα παξάδεηγκα πξνηείλνληαη από ηνπο Csizèr θαη Dörnyei (2005) κε ηε ρξήζε εηδηθώλ εξκελεπηηθώλ κειεηώλ ή θιηκάθσλ αμηνιόγεζεο πνπ ζα πξνθύπηνπλ από αλαιύζεηο αλαγθώλ, όπσο πξνηείλνληαη από ηηο Liuoliene θαη Metiuniene (2006). Με ηηο θαηάιιειεο πξνζαξκνγέο, ηξνπνπνηήζεηο θαη πξνζζήθεο, ην πξνηεηλόκελν εξεπλεηηθό έξγν κπνξεί λα θαζηεξσζεί σο ζηαζεξή δηαδηθαζία παλειιαδηθήο θαηαγξαθήο ησλ πξνηηκήζεσλ θαη πξνζδνθηώλ ησλ παηδηώλ πνπ πξόθεηηαη λα κάζνπλ Γεξκαληθά ζην ειιεληθό δεκόζην ζρνιείν, αιιά θαη ησλ γνλέσλ ηνπο. Με ηνλ ηξόπν απηό παξέρεηαη ζηελ πνιηηεία, ηα ξπζκηζηηθά ηεο όξγαλα αιιά θαη ζηελ επηζηεκνληθή θνηλόηεηα ε δπλαηόηεηα ηεο γξήγνξεο, ζρεηηθά αλέμνδεο, επηζηεκνληθά νξζήο θαη νκνηόκνξθεο θαη δηαρξνληθήο θαηαγξαθήο θαη αμηνπνίεζεο ηεο θνηλήο γλώκεο. Απηή κε ηε ζεηξά ηεο ζα ζπκβάιιεη από ηε κία ζηε βειηίσζε ηεο αλζξσπνθεληξηθήο εθπαηδεπηηθήο πνιηηηθήο ηνπ θξάηνπο γεληθόηεξα, ελώ από ηελ άιιε ζα παξέρεη έλα ζεκαληηθό εξγαιείν ελεκέξσζεο, πξνεηνηκαζίαο, βειηίσζεο θαη επηκόξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθώλ θαη όισλ ησλ παξαγόλησλ πνπ εκπιέθνληαη ζηελ εθπαηδεηπηηθή δηαδηθαζία εηδηθόηεξα. Σςνηομογπαθίερ en: ζηα Αγγιηθά GAO: General Accounting Office
Παπάπηημα Λόγοι επιλογήρ και μεηαβολήρ ηηρ ζςναιζθημαηικήρ ζηάζηρ για ηη μάθηζη ηηρ Γεπμανικήρ υρ Γεύηεπη Ξένη Γλώζζα ζηην Δλληνική Γημόζια Δκπαίδεςζη Επωηημαηολόγιο Α. Γημογπαθικά / κοινωνιομεηπικά ζηοισεία (ζςμπληπώζηε με Χ μέζα ζε κάθε κοςηάκι πος απανηάει ζηο επώηημα. Γώζηε μία μόνο απάνηηζη ζε κάθε επώηημα) Το παιδί Α01 είλαη αγόξη θνξίηζη Α02 Γξάςηε εδώ ηελ ειηθία ηνπ παηδηνύ ζε αθέξαην αξηζκό (π.ρ. 11). Α03 είλαη κνλαρνπαίδη πξώην δεύηεξν ηξίην ηέηαξην άιιν Αν απανηήζαηε «μονασοπαίδι» ζηο πποηγούμενο επώηημα, πποσωπήζηε ζηο επώηημα Α05 Α04 Τα αδέιθηα καζαίλνπλ Γεξκαληθά; Όια Μεξηθά Καλέλα Το παιδί Α05 θαηνηθεί ζηελ πεξηνρή ηνπ 10 + έηε 3 9 έηε 0 2 έηε Α06 έρεη δήζεη ζε γεξκαλόθσλε ρώξα; Όρη Ναη Πόζα έηε. Α07 έρεη ηαμηδέςεη ζε γεξκαλόθσλε ρώξα; Όρη Ναη Πόζεο θνξέο Οι γονείρ... Α08 είλαη γεξκαλόθσλεο θαηαγσγήο; Ο παηέξαο Ζ κεηέξα Καη νη δπν Καλείο Α09 έδεζαλ ζε γεξκαλόθσλε ρώξα; Ναη Πόζα έηε Όρη Α10 Α11 Αν απανηήζαηε ΝΑΙ ζηην επώηηζη Α09, γηα πνην ιόγν; (Σεκεηώζηε όζα ηζρύνπλ) έρνπλ ζπγγελείο ζε γεξκαλόθσλε ρώξα Μεηαλάζηεο Σπνπδέο Δπαγγ. ιόγνη άιιν (δηεπθξηλίζηε)... Ναη Πόζα έηε. Όρη Α12 γλσξίδνπλ Γεξκαληθά; Ο παηέξαο Ζ κεηέξα Καη νη δπν Καλείο
Β. Δκπαιδεςηικά ζηοισεία. Απανηήζηε ζε όποια επωηήμαηα ιζσύοςν για ηην πεπίπηωζη ηος παιδιού ζαρ. Αν κάποιο επώηημα δεν ζαρ αθοπά, πεπάζηε ζηο επόμενο. Το παιδί... Β01 παξαθνινπζεί θέηνο ηελ ΣΤ Γεκνηηθνύ Α Γπκλαζίνπ Γπκλαζίνπ Β02 έρεη... ζην ζρνιείν. θεξδίζεη ρξόλν ράζεη ρξόλν πάεη θαλνληθά Β02 καζαίλεη ζην δεκόζην ζρνιείν Αγγιηθά Γαιιηθά Γεξκαληθά (Δπηιέμηε όζα ηζρύνπλ) Διιεληθά (μέλε) Ηηαιηθά άιιε Β03 καζαίλεη Αγγιηθά σο... γιώζζα πξώηε μέλε δεύηεξε μέλε ηξίηε μέλε Β04 παξαθνινπζεί καζήκαηα μέλσλ γισζζώλ εκηόρ από ηο ζσολείο θαη... ζε θξνληηζηήξην μέλσλ γισζζώλ ζε ηδηαίηεξα καζήκαηα πνπζελά αιινύ Β05 παξαθνινπζεί θξνληηζηεξηαθά Γεξκαληθά Αγγιηθά Γαιιηθά (Απαληήζηε κόλν, αλ έρηε απαληήζεη ζεηηθά ζην εξώηεκα Β04) Ηηαιηθά Ηζπαληθά άιιε γιώζζα Β06 Πόζα ρξόληα ζςνολικά καζαίλεη Αγγιηθά;... (ζπκπεξηιάβεηε θαη ηα ρξόληα ηνπ Γεξκαληθά;... Γεκνηηθνύ Σρνιείνπ) Ηηαιηθά;... Ηζπαληθά;... άιιε γιώζζα;... Γ. Λόγοι επιλογήρ (Σημειώζηε με Χ όζερ απανηήζειρ ιζσύοςν.) Γ01 Ωρ γονείρ επιλέξαηε ηη Γεπμανική... α. ζύκθσλα κε ηελ επηζπκία ηνπ παηδηνύ ζαο. β. αλεμάξηεηα από ηελ επηζπκία ηνπ παηδηνύ ζαο. Γ02 Ωρ γονείρ επιλέξαηε ηη Γεπμανική επειδή... (Σημειώζηε με Χ όζα ιζσύοςν) α. ηελ γλσξίδεηε θαη εζείο. β. ζαο αξέζεη ε δνκή (γξακκαηηθή, ζπληαθηηθό, ιεμηθνινγηθά ζηνηρεία) ηεο γιώζζαο. γ. ζαο αξέζεη ν ήρνο ηεο γιώζζαο. δ. έρεηε ηδηαίηεξε ζπκπάζεηα ζην γεξκαληθό πνιηηηζκό. ε. έρεηε ηδηαίηεξε ζπκπάζεηα ζηηο γεξκαληθέο ζπλήζεηεο θαη ηνλ ηξόπν δσήο.
ζη. πηζηεύεηε όηη ην παηδί ζαο ζα κάζεη απηήλ ηε γιώζζα πην εύθνια από θάπνηα άιιε. δ. έρεηε νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο κε άηνκα πνπ δηακέλνπλ ζε γεξκαλόθσλε ρώξα. ε. ζ. ηαμηδεύεηε πνιύ ζε γεξκαλόθσλε ρώξα θαη επηζπκείηε ην παηδί ζαο λα ζαο αθνινπζήζεη ζην κέιινλ. έρεηε ζπρλέο επαθέο κε γεξκαλόθσλνπο ζπλεξγάηεο / πειάηεο θαη επηζπκείηε ην παηδί ζαο λα ζαο ζηεξίμεη ζην κέιινλ. η. πηζηεύεηε όηη είλαη κειινληηθό εξγαιείν γηα ην παηδί ζαο. ηα. ηβ. ζέιεηε λα πξνιάβεηε ηελ πηζαλόηεηα ην παηδί ζαο λα ρξεηαζηεί λα ζπνπδάζεη ζε γεξκαλόθσλε ρώξα. πηζηεύεηε όηη κηα άλλη δεύηεξε μέλε γιώζζα δελ ζα πξνζθέξεη ζην παηδί ζαο ηα αλαγθαία εθόδηα γηα κηα κειινληηθή ζηαδηνδξνκία. ηγ. πηζηεύεηε όηη ην κάζεκα πξνζθέξεη εύθνια πςειή βαζκνινγία. η.δ Σημειώζηε ζηο παπακάηω πλαίζιο ηοςρ λόγοςρ πος είσαηε - ωρ γονείρ - να επιλέξεηε ηη Γεπμανική γλώζζα και οι οποίοι ΔΕΝ αναθέπονηαι ζηα πιο πάνω ζημεία ηηρ επώηηζηρ. Γ03 Το παιδί θέλει / ήθελε να μάθει ηη Γεπμανική επειδή... (Σημειώζηε με Χ όζα ιζσύοςν) α. ηα καζαίλεη θαη ζε θξνληηζηεξηαθά καζήκαηα (θξνληηζηήξην ηδηαίηεξν θιπ.). β. ηα καζαίλεη θάπνηνο ζπγγελήο ηνπ. γ. ην παξαθίλεζε θίινο / ζπκκαζεηήο ηνπ. δ. πηζηεύεη / πίζηεπε όηη ζα απνθηήζεη πςειή βαζκνινγία ζην ζρνιείν. ε. ην απνηξέπεη / απέηξεςε άιιε γιώζζα επεηδή ζεσξεί / ζεσξνύζε απηή ηε γιώζζα «παξάμελε» ή «κε ζπκβαηή» κε ηηο επηζπκίεο, πξνηηκήζεηο θαη / ή απόςεηο ηνπ. ζη. ηνπ αξέζεη / άξεζε ηδηαίηεξα ν «ζθιεξόο / ηξαρύο ήρνο» ηεο γιώζζαο. δ. Σημειώζηε ζηο παπακάηω πλαίζιο ηοςρ λόγοςρ πος είσε ηο παιδί να ζηηήζει ηη Γεπμανική γλώζζα και οι οποίοι ΔΕΝ αναθέπονηαι ζηα πιο πάνω ζημεία ηηρ επώηηζηρ.
Γ04 Το παιδί... (Απανηήζηε ζηην επώηηζη αςηή μόνο αν ηο παιδί ζαρ είναι ζηο Γςμνάζιο) α. ζπλερίδεη λα καζαίλεη ζην ζρνιείν ηε Γεξκαληθή γιώζζα κε ηνλ ίδην αξρηθό ελζνπζηαζκό. β. αλαπηύζζεη νινέλα πεξηζζόηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηε Γεξκαληθή γιώζζα θαη ηνλ πνιηηηζκό. γ. ράλεη / έρεη ράζεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ηε Γεξκαληθή γιώζζα. Γ Θεσξείηε, όηη ηο παιδί ζαο. α. έρεη αιιάμεη άπνςε γηα ην κάζεκα ησλ Γεξκαληθώλ από ηόηε πνπ κπήθε ζην Γεκόζην Γπκλάζην; ΝΑΗ ΟΧΗ β. Αλ λαη, πηζηεύεηε πσο νη ιόγνη ζρεηίδνληαη κε.. ηνλ θαζεγεηή ην ζρνιηθό βηβιίν ηνλ θόξην εξγαζίαο ηνπ από άιια καζήκαηα γ. Αν απανηήζαηε ΝΑΙ ζηο πποηγούμενο επώηημα και δεν ζαρ καλύπηοςν οι πποηεινόμενερ απανηήζειρ, αναθέπεηε με λίγα λόγια ηοςρ λόγοςρ, για ηοςρ οποίοςρ θεωπείηε όηι ηο παιδί ζαρ έσει αλλάξει ζηάζη απένανηι ζηα Γεπμανικά ωρ μάθημα. δ. Σημειώζηε ζηο παπακάηω πλαίζιο ηιρ ανηιδπάζειρ ηος παιδιού ζαρ, οι οποίερ ΔΕΝ αναθέπονηαι ζηα πιο πάνω ζημεία ηηρ επώηηζηρ. Ε. Γπάψηε εδώ, ό,ηι θέλεηε να ζςμπληπώζεηε και δεν αναθέπεηαι ζηο επωηημαηολόγιο. Δςσαπιζηούμε για ηη ζςμμεηοσή ζαρ!
Βιβλιογπαθία Liuoliene, A. & Metiuniene, R. (2006) Second Language Learning Motivation. Santalka. Filologija. Edukologija 14(2), 93-98. Bericht der Bundesregierung zur Auswärtigen Kulturpolitik (2003) Berlin: Auswärtiges Amt. Dwyer, E. E. (1993,). Attitude Scale Construction: A Review of the Literature. http://www.eric.ed.gov/ericwebportal/contentdelivery/servlet/ericservlet?accno= ED359201, (Αλαγλώζηεθε 25/11/2009). Kuhlemeier, H., Bergh, H. v. & Melse, L. (1996) Attitudes and Achievements in the First Year of German Language Instruction in Dutch Secondary Education. The Modern Language Journal 80(4), 494-508. Reinert, H. (1970) Student Attitudes toward Foreign Language-No Sale! The Modern Language Journal 54(2), 107-112. Sung, H. & Padilla, A. M. (1998) Student Motivation, Parental Attitudes, and Involvement in the Learning of Asian Languages in Elementary and Secondary Schools. The Modern Language Journal 82(2), 205-216. Csizer, K. & Dörnyei, Z. (2005) The Internal Structure of Language Learning Motivation and Its Relationship with Language Choice and Learning Effort. The Modern Language Journal 89(1), 19-36. Howe, M. J., Gordon, R. & Willman, L. S. (1969) Motivational Factors in Learning A Foreign Language. Peabody Journal of Education 47(1), 26-31. Oxford, R. & Shearin, J. (1994) Language Learning Motivation: Expanding the Theoretical Framework. The Modern Language Journal 78(1), 12-28. Evin, S. I. & Saracaloglu, A. S. (ρ.ρ.). The Relationship Between Students Attitudes Toward Foreign Language And Foreign Language Achievement. Paper presented at the First International Conference Dokuz Eylόl University Buca Faculty of Education, Izmir. Spinos, D. (2005) Deutschunterricht mit Hindernissen! Δνημέπωζη 194. Triandis H.D. (1971) Attitude and attitude change. In Dwyer, E.E. (επκι.), Attitude Scale Construction: A Review of the Literature (ζ. 2). United States General Accounting Office (GAO). (1993). Developing and using Questionnaires. Washington D.C.: United States General Accounting Office (GAO) - Program Evaluation and Methodological Devision (PEMD). Εέππνο, Γ. (2001). Ποζοηικοποίηζη ποιοηικών ζηοισείων ζηη ζςγκπιηική αξιολόγηζη διδακηικών βιβλίων ξένηρ γλώζζαρ. Αδεκνζίεπηε Μεηαπηπρηαθή Δξγαζία, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο, Γηαηκεκαηηθό Πξόγξακκα Μεηαπηπρηαθώλ Σπνπδώλ ζηηο Δπηζηήκεο ηεο Γιώζζαο θαη ηεο Δπηθνηλσλίαο, Θεζζαινλίθε. Εέππνο, Γ. (2007). Θεωπία και Ππάξη ηηρ Γιδαζκαλίαρ ηηρ Γεπμανικήρ Γλώζζαρ ζηην Δλληνική Γεςηεποβάθμια Δκπαίδεςζη καηά ηο Σσολικό Έηορ 2002-2003. Αδεκνζίεπηε Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή, Δζληθό θαη Καπνδηζηξηαθό Παλεπηζηήκην Αζελώλ, Αζήλα. Τζαθαγηάλλεο, Σ. (2009, 2009/12/31). Απαξίωζη ηηρ δημόζιαρ ξενόγλωζζηρ Δκπαίδεςζηρ. http://www.diorismos.gr/dpages/news/viewarticle.php?vid=1300, (Αλαγλώζηεθε 31/12/2009). Παπαδνπνύινπ, Χ.-Ό. (2007). Η Γεπμανική ωρ Ξένη Γλώζζα ζηο Δλληνικό Γημόζιο Σσολείο: Η Δξαζθάλιζη ηηρ Σςνέσειαρ. Θεζζαινλίθε: Δθδνηηθόο Οίθνο Αλη. Σηακνύιε.