ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΤΣΕΖΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Βασίλης, PhD Λάρισα, 2012
ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ Αποτελεί την πιο κοινή μορφή κακοήθειας μεταξύ των γυναικών των δυτικών χωρών με περίπου 1.000.000 νέα κρούσματα παγκοσμίως και 400.000 θανάτους κάθε χρόνο Στην Ελλάδα αναφέρονται περίπου 4.500 νέες περιπτώσεις το χρόνο Υπολογίζεται ότι 1 στις 8 γυναίκες παγκοσμίως θα παρουσιάσει καρκίνο του μαστού σε κάποια φάση της ζωής της
ΠΑΘΟΛΟΓΟΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ 50 ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΜΑΣΤΟΥ Σημαντική συσχέτιση της έκφρασης της τελομεράσης με την παρουσία του υποδοχέα HER2 στα κύτταρα
ΜΕΛΕΤΗ ΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΕΛΟΜΕΡΑΣΗΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΙR Μόνο οι HER2+ κυτταρικές σειρές υπερεκφράζουν τελομεράση μετά από IR
HER2 Κυτταρόπλασμα PI3K P Akt P NF-κΒ Πυρήνας Yποκινητής c-myc MAX c-myc MAX c-myc MAX c-myc MAX c-myc MAX c-myc MAX c-myc Yποκινητής γονιδίων-στόχων
ΒΗΜΑΤΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΆΡΣΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ Μετά από IR HER2 + κύτταρα Υπερέκφραση HER2 Υπερέκφραση Χ ογκογονιδίων (τελομεράση τελομεράση, survivin) HER2 - κύτταρα Πρόκληση έκφρασης HER2 Υπερέκφραση Μειωμένη ογκογονιδίων έκφραση (τελομεράση τελομεράση, ογκογονιδίων survivin) Χ Ανθεκτικότητα στην IR Ανθεκτικότητα Ευαισθησία στην IR IR
Δημοσιεύσεις που προέκυψαν από την παρούσα μελέτη 1. The involvement of HER2 and p53 status in the regulation of telomerase in irradiated breast cancer cells. Papanikolaou V, Iliopoulos D, Dimou I, Dubos S, Tsougos I, Theodorou K, Kitsiou-Tzeli S, Tsezou A. Int J Oncol. 2009 nov;35(5):1141-9 2. htert regulation by NF-κB and c-myc in irradiated HER2 overexpressing breast cancer cells. Papanikolaou V, Athanasiou E, Koukoulis G, Dubos S, Dimou I, Papathanasiou I, Kitsiou-Tzeli S, Kappas K, Tsezou A. Int J Radiat Biol. 2011 Jun;87(6):609-21. 3. Survivin regulation by HER2 through NF-κB and c-myc in irradiated breast cancer cells. Papanikolaou V, Iliopoulos D, Dimou I, Dubos S, Kappas K, Kitsiou-Tzeli S, Tsezou A. J Cell Mol Med. 2011 Jul;15(7):1542-50. Τμήμα της ανωτέρω μελέτης χρηματοδοτήθηκε από την υποτροφία «Τζένη Κοτρώνη».
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΤΣΕΖΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ Ρόλος των micrornas στην ανθεκτικότητα του καρκίνου του μαστού στην Tamoxifen
ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ Η συσχέτισή τους με τον καρκίνο του μαστού χρονολογείται από το 1896 Προάγουν τον καρκίνο του μαστού μέσω: αύξησης παραγόντων που επάγουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό μείωσης παραγόντων που τον αναστέλλουν, ενώ αναστέλλουν και την απόπτωση Στους περισσότερους ER(+) όγκους, η Tamoxifen λειτουργεί ανταγωνιστικά ως προς το οιστρογόνο και προσδένεται στον υποδοχέα, εμποδίζοντας τη δράση του. Ωστόσο, αρκετοί όγκοι εμφανίζονται ανθεκτικοί στη θεραπεία με Tamoxifen.
micrornas ή mirs Κυτταρόπλασμα Μετάφραση Αναστολή Μετάφρασης Αποσταθεροποίηση mrna Πυρήνας
ΜΕΛΕΤΗ ΈΚΦΡΑΣΗΣ micrornas ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΟΡΗΓΗΣΗ TAMOXIFEN Χρησιμοποιήθηκαν κύτταρα καρκίνου μαστού με γνωστή (διαφορετική) απόκριση στην Tamoxifen Μελετήθηκε με microarray analysis η έκφραση 87 διαφορετικών MicroRNAs πριν και μετά τη χορήγηση Tamoxifen Test Sample 1 Fold Difference (Test/Control) 0,10 0,01 12 11 10 9 8 7 Column 6 5 4 3 2 1 A B C D E F G H Control Sample Row
micrornas 1 ΚΑΙ 206 ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΧΟΡΗΓΗΣΗ TAMOXIFEN Ξεχώρισε η έκφραση 2 micrornas μελετήθηκαν σε περισσότερα κύτταρα και περισσότερες χρονικές στιγμές Ευαίσθητα κύτταρα Ανθεκτικά κύτταρα MCF-7-miR1 MDA-MB-231-miR1 1,20 0,80 0,60 0,40 0,20 3h 6h 12h 24h 48h 72h control 2tam 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 3h 6h 12h 24h 48h 72h control 2tam MCF-7-miR206 MDA-MB-231-miR206 2,00 1,50 0,50 3h 6h 12h 24h 48h 72h control 2tam 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 3h 6h 12h 24h 48h 72h control 2tam
ΜΕΛΕΤΗ ΠΙΘΑΝΩΝ ΓΟΝΙΔΙΩΝ-ΣΤΟΧΩΝ ΤΩΝ 2 micrornas Ευαίσθητα κύτταρα Ανθεκτικά κύτταρα MCF-7 cells treated with Tamoxifen MDA-MB-231 cells treated with Tamoxifen 2,50 3,00 C-Met: στόχος mir-1 Increase / Decrease of c-met mrna expression 2,00 1,50 0,50 3 6 12 24 48 72 Hours post-treatment Control + 2µΜ Tamoxifen + 0,1µΜ Tamoxifen Increase / Decrease of c-met mrna expression 2,50 2,00 1,50 0,50 3 6 12 24 48 72 Hours post-treatment Control + 2µΜ Tamoxifen + 0,1µΜ Tamoxifen MCF-7 cells treated with Tamoxifen MDA-MB-231 cells treated with Tamoxifen Notch3: στόχος mir-206 Increase / Decrease of Notch-3 mrna expression 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 3 6 12 24 48 72 Control + 2µΜ Tamoxifen + 0,1µΜ Tamoxifen Increase / Decrease of Notch-3 mrna expression 1,60 1,40 1,20 0,80 0,60 0,40 0,20 3 6 12 24 48 72 Control + 2µΜ Tamoxifen + 0,1µΜ Tamoxifen Hours post-treatment Hours post-treatment Σχεδόν αντίθετη έκφραση του κάθε microrna με το πιθανό γονίδιο στόχο του.
micrornas ΚΑΙ TAMOXIFEN Η αλλαγή στην έκφραση των 2 micrornas φαίνεται να είναι από τα πρώτα γεγονότα που συμβαίνουν στο κύτταρο μετά από τη χορήγηση Tamoxifen Τα c-met και Notch3 είναι 2 μόνο από τα πιθανώς πολλά γονίδια που μπορεί να ελέγχονται από τα 2 micrornas, προσδιορίζοντας την τελική απόκριση των καρκινικών κυττάρων στην Tamoxifen Περαιτέρω μελέτη πραγματοποιείται για την επιβεβαίωση ρύθμισης των 2 γονιδίων από τα 2 mir, καθώς και για την αξιολόγηση τόσο των mir όσο και των γονιδίων-στόχων για το ενδεχόμενο αναστρεψιμότητας του ανθεκτικού φαινοτύπου