01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK :59 ÂÏ 7

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 7 Φίλη μαθήτρια, φίλε μαθητή, Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα χρήσιμο βοήθημα για το μάθημα Πολιτική Παιδεία της Β τάξης του Λυκείου. Η συγγραφή του έχει βασιστεί στις θεματικές ενότητες του σχολικού βιβλίου. Το παρόν βιβλίο περιλαμβάνει: Βασική ορολογία με τις σημαντικότερες έννοιες που λειτουργούν ως θεματικοί άξονες κάθε μαθήματος. Βασικές ερωτήσεις στη διδακτέα ύλη του μαθήματος με τις απαντήσεις τους. Σχολιασμό των παραθεμάτων. Απαντήσεις στις ερωτήσεις ασκήσεις δραστηριότητες κάθε κεφαλαίου. Θέματα προς απάντηση, που προέρχονται από την Τράπεζα Θεμάτων και τα οποία έχουν ομαδοποιηθεί ανά κεφάλαιο, ώστε να διευκολύνεται ο μαθητής τόσο στη μελέτη όσο και στις επαναλήψεις του. Οι απαντήσεις στα θέματα αυτά δίνονται στο τέλος του βιβλίου. Νίκη Σάκκου

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 8

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 9 Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Α. Η ένταξη του ατόμου στην κοινωνία 1. Η κοινωνικοποίηση του ατόμου...13 2. Παράγοντες διαμόρφωσης της προσωπικότητας...17 3. Οι κοινωνικές αξίες...22 4. Οι κοινωνικοί κανόνες...25 5. Ο κοινωνικός έλεγχος Μορφές κοινωνικού ελέγχου...28 Β. Η αποκλίνουσα συμπεριφορά 6. Αποκλίνουσα συμπεριφορά...32 7. Το έγκλημα ως κοινωνικό φαινόμενο...35 8. Σύγχρονες μορφές εγκλημάτων...39 9. Πρόληψη και κυρώσεις στην αποκλίνουσα συμπεριφορά...42 Απαντήσεις στις ερωτήσεις ασκήσεις δραστηριότητες του κεφαλαίου 1 του σχολικού βιβλίου...46 10. Θέματα προς απάντηση...53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 11. Το Α.Ε.Π. και η οικονομική ευημερία...60 12. Ο ιδιωτικός και ο δημόσιος τομέας...63 13. Ο ρόλος του κράτους στην οικονομία...67 14. Ο κρατικός προϋπολογισμός...70 15. Ισοζύγιο: πλεονασματικό ή ελλειμματικό...74 16. Δημόσιος Δανεισμός...76 Απαντήσεις στις ερωτήσεις ασκήσεις δραστηριότητες του κεφαλαίου 2 του σχολικού βιβλίου...79 17. Θέματα προς απάντηση...86 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 18. Μορφές πολιτευμάτων...94 19. Το πολίτευμα της αθηναϊκής δημοκρατίας...99 20. Το πολίτευμα της Ελλάδας...104 21. Εκλογές και εκλογικά συστήματα...109 22. Έννοια και ρόλος του Συντάγματος...113 23. Βασικές αρχές του Συντάγματος...116

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 10 Απαντήσεις στις ερωτήσεις ασκήσεις δραστηριότητες του κεφαλαίου 3 του σχολικού βιβλίου...121 24. Θέματα προς απάντηση...127 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 25. Η νομοθετική λειτουργία...133 26. Η εκτελεστική λειτουργία...137 27. Η δικαστική λειτουργία...149 Απαντήσεις στις ερωτήσεις ασκήσεις δραστηριότητες του κεφαλαίου 4 του σχολικού βιβλίου...153 28. Θέματα προς απάντηση...159 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ΣΧΕΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΗ 29. Θεμελιώδεις αρχές της δημόσιας διοίκησης...166 30. Οδηγός ορθής διοικητικής συμπεριφοράς...169 31. Παθογένειες του διοικητικού μηχανισμού...173 32. Αντιμετώπιση της παθογένειας της διοίκησης...177 33. «Οδηγίες χρήσης» των δημοσίων υπηρεσιών Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας...181 34. Το φαινόμενο της διαφθοράς...185 Απαντήσεις στις ερωτήσεις ασκήσεις δραστηριότητες του κεφαλαίου 5 του σχολικού βιβλίου...190 35. Θέματα προς απάντηση...196 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ 36. Το δίκαιο...198 37. Κανόνες ηθικής και κανόνες δικαίου...201 38. Ερμηνεία και ιεράρχηση των κανόνων δικαίου...204 39. Υποκείμενα δικαίου...207 40. Εμπράγματες σχέσεις Οι σχέσεις μας με τα πράγματα...212 41. Οικογενειακές σχέσεις Οικογενειακό δίκαιο...216 42. Κληρονομικές σχέσεις Κληρονομικό δίκαιο...219 Απαντήσεις στις ερωτήσεις ασκήσεις δραστηριότητες του κεφαλαίου 6 του σχολικού βιβλίου...223 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 43. Οι παραγωγικές δυνατότητες της χώρας...232 44. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας...237

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 11 45. Από την οικονομία της κατανάλωσης στην οικονομία της παραγωγής...246 Απαντήσεις στις ερωτήσεις ασκήσεις δραστηριότητες του κεφαλαίου 7 του σχολικού βιβλίου...251 46. Θέματα προς απάντηση...259 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 ΘΕΣΜΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε. 47. Ίδρυση και εξέλιξη...264 48. Βασικοί θεσμοί της Ε.Ε...267 49. Άλλοι θεσμοί και όργανα της Ε.Ε...272 50. Ευρωπαίος πολίτης...276 51. Βασικές πολιτικές της Ε.Ε....280 52. Πολιτισμικά χαρακτηριστικά της Ε.Ε....283 53. Το μέλλον της Ε.Ε...286 Απαντήσεις στις ερωτήσεις ασκήσεις δραστηριότητες του κεφαλαίου 8 του σχολικού βιβλίου...289 54. Θέματα προς απάντηση...295 Απαντήσεις στα Θέματα προς απάντηση...299

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 12

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 13 Η κοινωνικοποίηση του ατόμου 1 Βασική ορολογία κοινωνικοποίηση η διαδικασία ένταξης και ενσωμάτωσης του ατόμου σ ένα κοινωνικό σύνολο, μια διαδικασία εκμάθησης των αξιών και των κανόνων της κοινωνίας. Για την κοινωνικοποίηση του ατόμου φροντίζουν η πολιτεία, η οικογένεια, το σχολείο κ.λπ. Aυτοί είναι οι λεγόμενοι παράγοντες ή φορείς της κοινωνικοποίησης. H κοινωνικοποίηση συντελείται με την εφαρμογή κάποιου καταναγκασμού και με την άσκηση ελέγχου. Tο άτομο πρέπει οπωσδήποτε να κοινωνικοποιηθεί. H κοινωνικοποίηση δεν αφήνεται στη θέληση των ατόμων. H διαδικασία της κοινωνικοποίησης είναι μια ισόβια διαδικασία. Aρχίζει από τη νηπιακή ηλικία και κρατά ως το τέλος της ζωής του ατόμου. Ωστόσο, άτομο που δεν έχει κοινωνικοποιηθεί ως την εφηβεία του είναι σχεδόν αδύνατο να κοινωνικοποιηθεί στην κατοπινή του ζωή. H κοινωνικοποίηση είναι ωφέλιμη και για το άτομο και για την κοινωνία. Mε την κοινωνικοποίηση το άτομο μαθαίνει να συνεργάζεται, να παίρνει μέρος στον καταμερισμό της εργασίας, να συμμετέχει στον πολιτισμό της κοινωνίας, να σέβεται τους κανόνες της, να πετυχαίνει τη λύση των προβλημάτων του, αλλά και να συμβάλλει στην ειρηνική συμβίωση, την ευημερία και την πρόοδο ολόκληρης της κοινωνίας. H διαδικασία της κοινωνικοποίησης δεν πετυχαίνει πάντα. Διαφορετικά, δεν θα υ- πήρχαν άτομα απροσάρμοστα ή αντικοινωνικά. Tα άτομα αυτά αρνούνται να συμμορφωθούν με τους κοινωνικούς κανόνες, απορρίπτουν τη συνεργασία και τις αξίες της κοινωνίας. Προτιμούν να βλάπτουν τους άλλους παρά να συνεργάζονται ή να κάνουν μια θετική προσφορά στην κοινωνία. Δύσκολη είναι η κοινωνικοποίηση των παραχαϊδεμένων παιδιών (που έχουν συνηθίσει να παίρνουν, χωρίς ποτέ να προσφέρουν), των καταπιεσμένων, των παιδιών διαζευγμένων γονέων και αλκοολικών, των εξώγαμων και νόθων, που συναντούν την κοινωνική περιφρόνηση κ.λπ. Tα παιδιά αυτά, αντί να τα βοηθά να κοινωνικοποιηθούν, η κοινωνία τα απορρίπτει. Παλιότερα στην κοινωνικοποίηση των νεαρών ατόμων παρενέβαινε και η εκκλησία. Σ αυτήν η πολιτεία έδινε το δικαίωμα να υποχρεώνει τα παιδιά σε τακτικό εκκλησιασμό, σε εξομολόγηση και παρακολούθηση κατηχητικών μαθημάτων, με άλλα λόγια σε έναν θρησκόληπτο και εντελώς μονόπλευρο τρόπο ζωής, που παραμέριζε όλους τους άλλους τομείς της ζωής. Aυτό φυσικά δεν ήταν κοινωνικοποίηση. 13

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 14 Όταν για την κοινωνικοποίηση των ατόμων χρησιμοποιούνται η καταπίεση και η βία (από την πλευρά της οικογένειας, του σχολείου κ.λπ.), τότε απλούστατα δεν πραγματοποιείται. Tα άτομα αντιδρούν σε τέτοιες μεθόδους, κυριολεκτικά επαναστατούν, γίνονται αντικοινωνικά. κοινωνικές αξίες εκφράζουν τις πραγματικές και βαθύτερες ανάγκες της κοινωνίας. Αποκρυσταλλώνονται σε γενικές αρχές και ιδέες που προσανατολίζουν και καθοδηγούν την κοινωνία και τα άτομα. Επηρεάζουν τις πεποιθήσεις μας και λειτουργούν ως κατευθυντήριοι άξονες για την αξιολόγηση των εαυτών μας και των άλλων. κοινωνικοί κανόνες είναι πρότυπα συμπεριφοράς, κοινωνικά αποδεκτά, με τα οποία ρυθμίζονται και αξιολογούνται οι συμπεριφορές των μελών της κοινωνίας. Η ύπαρξή τους είναι απαραίτητη για την κοινωνική οργάνωση, τη συνοχή και τη σταθερότητα. Βασικά σημεία του μαθήματος με ερωτήσεις και απαντήσεις 1.1 Τι είναι η κοινωνικοποίηση; Κοινωνικοποίηση είναι μια διαδικασία ένταξης και ενσωμάτωσης του ατόμου σ ένα κοινωνικό σύνολο, μια διαδικασία εκμάθησης των αξιών και των κανόνων της κοινωνίας. 1.2 Ποιος είναι ο στόχος της κοινωνικοποίησης ως προς το άτομο και την κοινωνία; Στόχος της κοινωνικοποίησης, ως προς το άτομο, είναι να μάθει το άτομο, συνειδητά ή ανεπίγνωστα, τους κανόνες και τις αξίες της κοινωνίας, ώστε να ενταχθεί χωρίς προβλήματα σε αυτήν. Ως προς την κοινωνία, στόχος είναι να δημιουργεί «κοινωνικά» και όχι «αντικοινωνικά» άτομα, ώστε να διατηρείται η κοινωνική συνοχή, που είναι απαραίτητη για κάθε κοινωνία. 1.3 Πότε αρχίζει και πότε τελειώνει η διαδικασία κοινωνικοποίησης; Η διαδικασία κοινωνικοποίησης αρχίζει από τη γέννηση, ορθότερα από τη στιγμή της σύλληψης. Είναι αποδεδειγμένο ότι η διατροφή και η συναισθηματική κατάσταση της εγκύου επιδρούν στο έμβρυο. Η άποψη πολλών γονιών για την κοινωνικοποίηση του παιδιού «άσ το να μεγαλώσει και θα μάθει» είναι λανθασμένη, γιατί όσο μεγαλώνει το παιδί τόσο δυσκολότερα μαθαίνει. Αν ο γονιός ενδιαφέρεται για να μάθει το παιδί του, θα πρέπει να ενδιαφερθεί ήδη από τη στιγμή της γέννησής του. Η κοινωνικοποίηση δεν τελειώνει με την ενηλικίωση, αλλά συνεχίζεται σε όλη τη 14

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 15 Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Α. Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ζωή του ατόμου, μέχρι τα βαθιά γεράματα. Κάθε άτομο στην πορεία της ζωής του α- ποκτά γνώσεις και εμπειρίες με βάση τις οποίες αναθεωρεί αξίες, ιδέες, στάσεις, συμπεριφορές. 1.4 (σχολιασμός παραθέματος σελ. 8 σχολ. βιβλ.) Τι μαθαίνει το άτομο με την κοινωνικοποίηση; Με την κοινωνικοποίηση το άτομο μαθαίνει: ñ να ικανοποιεί τις βιολογικές του ανάγκες (τροφή, ένδυση, κατοικία), ώστε να μπορεί να επιβιώσει. ñ να εφαρμόζει κανόνες (π.χ. τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας). ñ να επιδιώκει θέσεις και ρόλους ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του (φύλο, ηλικία, εκπαίδευση κτλ.). ñ να έχει φιλοδοξίες και προσδοκίες ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του (φύλο, ηλικία, εκπαίδευση κτλ.). ñ να αποκτά τα απαραίτητα στοιχεία για το παρελθόν του (ιστορία, ήθη και έθιμα, παραδόσεις), για το παρόν του (υπάρχουσα κοινωνική/οικονομική/πολιτική πραγματικότητα) και για το μέλλον του (ότι θα πάει στο σχολείο, στον στρατό, στην εργασία κτλ.). ñ τις αξίες και τους κανόνες της κοινωνίας (αλληλεγγύη, δικαιοσύνη, απαγόρευση κλοπής κτλ.) που χρησιμεύουν ως οδηγός στη συμπεριφορά του. ñ τον τρόπο σκέψης, αίσθησης, συμπεριφοράς και δράσης της κοινωνίας. 1.5 (σχολιασμός παραθέματος σελ. 9 σχολ. βιβλ.) Να αναφέρετε χαρακτηριστικά παραδείγματα επανακοινωνικοποίησης. Σήμερα, στην κοινωνία των ταχύτατων αλλαγών, το άτομο διαρκώς επανακοινωνικοποιείται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα επανακοινωνικοποίησης είναι: η αποδοχή και η εκμάθηση των νέων τεχνολογιών από τους ανθρώπους μέσης ηλικίας, η εύρεση νέου επαγγέλματος και η υιοθέτηση νέας συμπεριφοράς στον χώρο εργασίας, η επανένταξη των κάθε λογής παραβατών κτλ. 1.6 Γιατί η κοινωνικοποίηση τροποποιείται στον χώρο και στον χρόνο; Η κοινωνικοποίηση τροποποιείται στον χώρο γιατί κάθε κοινωνία κοινωνικοποιεί με τον δικό της τρόπο τα μέλη της. Για παράδειγμα, αλλιώς κοινωνικοποιεί τα άτομα μια ασιατική κοινωνία και αλλιώς μια ευρωπαϊκή ή η ελληνική κοινωνία. Όσον αφορά τον χρόνο, αλλιώς κοινωνικοποιούσε η ελληνική κοινωνία τα μέλη της πριν από εκατό ή πριν από πενήντα χρόνια και αλλιώς σήμερα. 15

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 16 1.7 Να εξηγήσετε γιατί η κοινωνικοποίηση είναι μια πολυδιάστατη και πολύπλοκη διαδικασία. Η κοινωνικοποίηση είναι μια πολυδιάστατη διαδικασία γιατί δεν ασκείται σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ατόμου αλλά σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες της ομάδας και της κοινωνίας, οι οποίες ενδιαφέρονται για τη συνοχή τους. Επειδή όμως το άτομο συμμετέχει σε πολλές ομάδες (οικογένεια, σχολείο, εκκλησία, εργασία κτλ.), γίνεται δέκτης πολλών και διαφορετικών ή και αντιφατικών αρχών και αξιών. Έτσι η κοινωνικοποίηση εκτός από πολυδιάστατη είναι και μια πολύπλοκη διαδικασία, καθώς υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί φορείς κοινωνικοποίησης που μεταβιβάζουν πολλά και διαφορετικά μηνύματα (αξίες, κανόνες, πρότυπα συμπεριφοράς) στο άτομο. Μερικές φορές τα μηνύματα αυτά συγκρούονται μεταξύ τους κι αυτό δημιουργεί μια διλημματική κατάσταση, που εκφράζεται με το ερώτημα «τι να ακολουθήσω;». 1.8 Γιατί η κοινωνικοποίηση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην περίοδο της εφηβείας και της ενηλικίωσης; Η κοινωνικοποίηση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στην περίοδο της εφηβείας και της ενηλικίωσης, γιατί στην περίοδο αυτήν το άτομο πρέπει να πάρει σημαντικές αποφάσεις και να κάνει επιλογές (σπουδές, επάγγελμα, επιλογή συντρόφου κτλ.) που θα καθορίσουν το μέλλον του. Τώρα «αποδεικνύεται» αν η προηγούμενη κοινωνικοποίηση υπήρξε υπεύθυνη και επιτυχής ή ανεύθυνη και προβληματική, αν το άτομο έμαθε ν αντιμετωπίζει την πραγματικότητα ή έχει πρόβλημα προσαρμογής και προβληματική συμπεριφορά. 1.9 Πώς διαμορφώνει κάθε άτομο τη συμπεριφορά του; Κάθε άτομο διαμορφώνει τη συμπεριφορά του ανάλογα: ñ με τα πρότυπα συμπεριφοράς που επιβάλλει η ομάδα και τα περιθώρια που έχει για να διαφοροποιηθεί από αυτά τα πρότυπα. ñ με τον βαθμό αφομοίωσης και εσωτερίκευσης των κανόνων και αξιών των διαφόρων ομάδων στις οποίες συμμετέχει. Κύριο εμπόδιο εσωτερίκευσης αποτελούν τα πολλά και αντιφατικά μηνύματα που δέχεται το άτομο από το περιβάλλον του, από τις ομάδες στις οποίες συμμετέχει, αφού καθεμία θέλει να προασπίσει τις αξίες της και τη συνοχή της. 16

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 17 Παράγοντες διαμόρφωσης της προσωπικότητας 2 Βασική ορολογία κοινωνικοποίηση η διαδικασία ένταξης και ενσωμάτωσης του ατόμου σ ένα κοινωνικό σύνολο, μια διαδικασία εκμάθησης των αξιών και των κανόνων της κοινωνίας. Για την κοινωνικοποίηση του ατόμου φροντίζουν η πολιτεία, η οικογένεια, το σχολείο κ.λπ. Aυτοί είναι οι λεγόμενοι παράγοντες ή φορείς της κοινωνικοποίησης. H κοινωνικοποίηση συντελείται με την εφαρμογή κάποιου καταναγκασμού και με την άσκηση ελέγχου. Tο άτομο πρέπει οπωσδήποτε να κοινωνικοποιηθεί. H κοινωνικοποίηση δεν αφήνεται στη θέληση των ατόμων. H διαδικασία της κοινωνικοποίησης είναι μια ισόβια διαδικασία. Aρχίζει από τη νηπιακή ηλικία και κρατά ως το τέλος της ζωής του ατόμου. Ωστόσο, άτομο που δεν έχει κοινωνικοποιηθεί ως την εφηβεία του είναι σχεδόν αδύνατο να κοινωνικοποιηθεί στην κατοπινή του ζωή. H κοινωνικοποίηση είναι ωφέλιμη και για το άτομο και για την κοινωνία. Mε την κοινωνικοποίηση το άτομο μαθαίνει να συνεργάζεται, να παίρνει μέρος στον καταμερισμό της εργασίας, να συμμετέχει στον πολιτισμό της κοινωνίας, να σέβεται τους κανόνες της, να πετυχαίνει τη λύση των προβλημάτων του, αλλά και να συμβάλλει στην ειρηνική συμβίωση, την ευημερία και την πρόοδο ολόκληρης της κοινωνίας. H διαδικασία της κοινωνικοποίησης δεν πετυχαίνει πάντα. Διαφορετικά, δεν θα υπήρχαν άτομα απροσάρμοστα ή αντικοινωνικά. Tα άτομα αυτά αρνούνται να συμμορφωθούν με τους κοινωνικούς κανόνες, απορρίπτουν τη συνεργασία και τις αξίες της κοινωνίας. Προτιμούν να βλάπτουν τους άλλους παρά να συνεργάζονται ή να κάνουν μια θετική προσφορά στην κοινωνία. Δύσκολη είναι η κοινωνικοποίηση των παραχαϊδεμένων παιδιών (που έχουν συνηθίσει να παίρνουν, χωρίς ποτέ να προσφέρουν), των καταπιεσμένων, των παιδιών διαζευγμένων γονέων και αλκοολικών, των εξώγαμων και νόθων, που συναντούν την κοινωνική περιφρόνηση κ.λπ. Tα παιδιά αυτά, αντί να τα βοηθά να κοινωνικοποιηθούν, η κοινωνία τα απορρίπτει. Παλιότερα στην κοινωνικοποίηση των νεαρών ατόμων παρενέβαινε και η εκκλησία. Σ αυτήν η πολιτεία έδινε το δικαίωμα να υποχρεώνει τα παιδιά σε τακτικό εκκλησιασμό, σε εξομολόγηση και παρακολούθηση κατηχητικών μαθημάτων, με άλλα λόγια σε έναν θρησκόληπτο και εντελώς μονόπλευρο τρόπο ζωής, που πα- 17

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 18 2.2 Ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου ως φορέα κοινωνικοποίησης; Η ένταξη και η ενσωμάτωση των ατόμων στην κοινωνία θεωρείται τόσο σημαντική, ώστε η κοινωνία δημιούργησε έναν ξεχωριστό θεσμό, το σχολείο, με το οποίο οργανωμένα, συστηματικά και μακροχρόνια επιδιώκει να «διδάξει» τα νέα μέλη της. Από πο- ραμέριζε όλους τους άλλους τομείς της ζωής. Aυτό φυσικά δεν ήταν κοινωνικοποίηση. Όταν για την κοινωνικοποίηση των ατόμων χρησιμοποιείται η καταπίεση και η βία (από την πλευρά της οικογένειας, του σχολείου κ.λπ.), τότε απλούστατα δεν πραγματοποιείται. Tα άτομα αντιδρούν σε τέτοιες μεθόδους, κυριολεκτικά επαναστατούν, γίνονται αντικοινωνικά. νομοθετική λειτουργία είναι μία από τις τρεις λειτουργίες του κράτους και ασκείται από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. εκτελεστική λειτουργία είναι μία από τις τρεις λειτουργίες του κράτους και ασκείται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την κυβέρνηση. δικαστική λειτουργία είναι μία από τις τρεις λειτουργίες του κράτους και ασκείται από τα δικαστήρια. tabula rasa (άγραφο χαρτί) στη φιλοσοφία η ψυχή θεωρείται ως ένας άδειος, κενός πίνακας (λευκό χαρτί) στον οποίο καταγράφονται οι εμπειρίες, οι εντυπώσεις και οι γνώσεις. Βασικά σημεία του μαθήματος με ερωτήσεις και απαντήσεις 2.1 Γιατί η οικογένεια θεωρείται πρωτογενής και πρωταρχικός φορέας κοινωνικοποίησης; Η οικογένεια θεωρείται πρωτογενής και, λόγω σπουδαιότητας, πρωταρχικός φορέας κοινωνικοποίησης, γιατί επηρεάζει το άτομο περισσότερο από τους άλλους φορείς. Αυτή είναι που θα αφήσει ή δεν θα αφήσει περιθώρια επίδρασης σε όλους τους άλλους φορείς. Κάθε άτομο γεννιέται σε μια οικογένεια. Αν λάβουμε υπ όψιν ότι η κοινωνικοποίηση αρχίζει από τη γέννηση (ορθότερα από τη στιγμή της σύλληψης) και ότι τα χρόνια της παιδικής ηλικίας είναι καθοριστικά για την πορεία του ατόμου, αποδεικνύεται η σημασία της οικογένειας. Ο τρόπος ανατροφής των πρώτων παιδικών χρόνων επηρεάζει καθοριστικά τον χαρακτήρα και την πορεία του παιδιού. Κι αυτό κάθε οικογένεια χρειάζεται να το γνωρίζει και να δρα αναλόγως. Άλλωστε η οικογένεια ως θεσμός υπάρχει σε όλες τις κοινωνίες. Αυτό που διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία είναι η δομή της. 18

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 19 Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Α. Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ λύ νωρίς και για αρκετά χρόνια το παιδί πηγαίνει στο σχολείο. Στο σχολείο το παιδί αρχίζει να επικοινωνεί με άτομα που έχουν μεγαλώσει σε διαφορετικές οικογένειες και έχουν κοινωνικοποιηθεί διαφορετικά. Το σχολείο μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος μεταδίδει στο παιδί γνώσεις, δεξιότητες, ιδέες, στάσεις και συμπεριφορές. Συγχρόνως, θέλει να μεταδώσει τις αρχές και τις αξίες του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος. Στις δημοκρατικές κοινωνίες η εκπαίδευση προσφέρει πλουραλιστική γνώση, προσφέρει τη δυνατότητα της αμφισβήτησης και της αλλαγής του υπάρχοντος συστήματος. Έτσι εξηγούνται οι καινοτομίες και οι αλλαγές που ξεκινούν από τα πανεπιστήμια και τη διανόηση (intelligentsia). 2.3 Με ποιον τρόπο η θρησκεία λειτουργεί ως ενοποιητικός παράγοντας μιας ομάδας ή μιας κοινωνίας; Η θρησκεία λειτουργεί ως ενοποιητικός παράγοντας μιας ομάδας ή μιας κοινωνίας, καθώς η θρησκευτική πίστη έχει μεγάλη δύναμη, ειδικά αν υπάρχει και θρησκευτικός φανατισμός. Ο θρησκευτικός φανατισμός οδηγεί τους ανθρώπους στον διαχωρισμό ή/και στη σύγκρουση. Βέβαια, για τις συγκρούσεις δεν ευθύνεται η θρησκεία, αλλά οι άνθρωποι που τη χρησιμοποιούν για να επιτύχουν τις επιδιώξεις τους. Γενικά, η θρησκεία με τους θεσμούς της ρυθμίζει τη σχέση του ανθρώπου με το Ιερό και το Θείο, αλλά επιδρά σημαντικά τόσο στη συμπεριφορά του ατόμου όσο και στην οργάνωση της κοινωνίας. 2.4 Ποιος είναι ο ρόλος της πολιτείας-του κράτους ως φορέα κοινωνικοποίησης; Το σύγχρονο παρεμβατικό κράτος, που επεμβαίνει σε όλους τους τομείς της ζωής των ανθρώπων (οικονομία, παιδεία, υγεία, πολιτική κτλ.), είναι από τους σημαντικότερους φορείς κοινωνικοποίησης. Το κράτος επεμβαίνει και επηρεάζει τη ζωή του ανθρώπου από τη γέννησή του (έκδοση πιστοποιητικού γέννησης) ως τον θάνατό του (έκδοση πιστοποιητικού θανάτου). Το κράτος με τις εξουσίες του (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική) επηρεάζει και τη δράση των υπόλοιπων φορέων κοινωνικοποίησης. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, πως το κράτος είναι παντοδύναμο. Το άτομο έχει πολλούς τρόπους αντίδρασης ή/και αντίστασης απέναντι ακόμη και στο πιο αυταρχικό και παρεμβατικό κράτος. 2.5 Να αναφέρετε επιγραμματικά τους βασικούς ή κύριους φορείς κοινωνικοποίησης. Οι βασικοί ή κύριοι φορείς κοινωνικοποίησης είναι: η οικογένεια, το σχολείο, η θρησκεία, η πολιτεία-το κράτος. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι φορείς, όπως τα Μ.Μ.Ε., τα πολιτικά κόμματα, τα εργατικά σωματεία, οι επαγγελματικές οργανώσεις, οι παρέες συνομηλίκων, οι Μαθητικές Κοινότητες κ.ά. 19

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 20 2.6 Να αναφέρετε επιγραμματικά με ποιους τρόπους ή μηχανισμούς τα άτομα εσωτερικεύουν τους κανόνες και τις αξίες των φορέων κοινωνικοποίησης. Τα άτομα εσωτερικεύουν τους κανόνες και τις αξίες των φορέων κοινωνικοποίησης με τους εξής τρόπους ή μηχανισμούς: ñ με τη μίμηση-ταύτιση. ñ με συστάσεις και εντολές. ñ με τον έλεγχο. 2.7 Να αναλύσετε τη μίμηση-ταύτιση ως τρόπο ή μηχανισμό κοινωνικοποίησης. Η μίμηση-ταύτιση είναι ένας τρόπος ή μηχανισμός με τον οποίο τα άτομα εσωτερικεύουν τους κανόνες και τις αξίες των φορέων κοινωνικοποίησης. Ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως μιμητικό ον. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να μιμείται ο ένας τον άλλο κι αυτό ξεκινάει από μικρή ηλικία. Μόνο που σε μικρή ηλικία η μίμηση είναι ασυνείδητη, ενώ όσο μεγαλώνει το άτομο γίνεται περισσότερο συνειδητή. Σιγά σιγά η μίμηση οδηγεί στην ταύτιση με άλλα άτομα και ομάδες και στην απόκτηση συλλογικής ταυτότητας, στην αίσθηση του «Εμείς». Έτσι, το άτομο, εκτός από την ατομική του ταυτότητα (Εγώ), αποκτά και συλλογική ταυτότητα (Εμείς). Πλέον το άτομο νιώθει ότι αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου κοινωνικού συνόλου. Βέβαια, η ταύτιση είναι επιλεκτική, καθώς το άτομο έχει περιθώρια σχετικής αυτονομίας. Αυτό σημαίνει ότι το άτομο δεν ταυτίζεται πλήρως αλλά ως έναν βαθμό με τις ομάδες που συμμετέχει και με τις αξίες που αυτές προβάλλουν, ούτε υιοθετεί όλους τους τρόπους κοινωνικής συμπεριφοράς αδιάκριτα. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις το άτομο δέχεται τεράστια επιρροή, καθώς υ- πάρχουν ομάδες που με ψυχολογικές διαδικασίες επιβάλλονται και κατευθύνουν τα άτομα ως μάζα. Τα μαζοποιημένα άτομα έχουν μεγάλη ανορθολογική δύναμη γιατί έχουν χάσει την ανεξάρτητη προσωπικότητά τους και λειτουργούν πλέον υπό την καθοδήγηση της μάζας. 2.8 Γιατί η σαφήνεια και η συνέπεια λόγων και έργων παίζει σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματική κοινωνικοποίηση; Να αναφέρετε ένα παράδειγμα. Η σαφήνεια και η συνέπεια λόγων και έργων διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματική κοινωνικοποίηση, καθώς κάθε ομάδα ή φορέας κοινωνικοποίησης απευθύνει συστάσεις και εντολές στα νέα μέλη της. Με τη σειρά τους τα άτομα από μικρή ηλικία δέχονται συστάσεις και εντολές από την οικογένεια, το σχολείο, την εκκλησία και αργότερα από την πολιτεία, τα Μ.Μ.Ε., τα πολιτικά κόμματα κτλ. Αν δεν υπάρχει συνέπεια λόγων και έργων, τα άτομα μπερδεύονται και συχνά βρίσκονται σε δίλημμα. Για παράδειγμα, τόσο ο πατέρας όσο και η μητέρα οφείλουν να έχουν ίδια συμπεριφορά απέναντι στο παιδί 20

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 21 Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Α. Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ και να τηρούν ίδια στάση. Δεν είναι σωστό ο ένας να είναι αυστηρός και ο άλλος ελαστικός και ανεκτικός απέναντι στο παιδί. Επίσης, οι απαγορεύσεις να ισχύουν για όλα τα μέλη της οικογένειας κι όχι μόνο για το παιδί. 2.9 Το άτομο έχει ατομική-προσωπική ευθύνη για τη συμπεριφορά του; Αναμφισβήτητα το άτομο έχει ατομική-προσωπική ευθύνη για τη συμπεριφορά του. Η ευθύνη των φορέων κοινωνικοποίησης είναι πρωταρχική για τη συμπεριφορά του ατόμου, αλλά φτάνει ως έναν βαθμό. Από εκεί και πέρα υπεύθυνο είναι το ίδιο το άτομο. Οι πολλοί και διαφορετικοί φορείς κοινωνικοποίησης μεταβιβάζουν πολλά και διαφορετικά μηνύματα (αξίες, κανόνες, πρότυπα συμπεριφοράς) στο άτομο. Το άτομο όμως δεν είναι tabula rasa (άγραφος πίνακας) πάνω στον οποίο γράφουν ό,τι θέλουν, δεν είναι παθητικός δέκτης, ώστε να δέχεται όποια μηνύματα εκπέμπουν οι φορείς κοινωνικοποίησης. Το άτομο δέχεται, επεξεργάζεται, αφομοιώνει ή/και απορρίπτει τα μηνύματα που εκπέμπονται από την κοινωνία και αντιδρά με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο. Επομένως, κάθε άτομο είναι υπεύθυνο για τις πράξεις και τις παραλείψεις του. Μόνο που η ανάληψη ευθύνης (φταίω εγώ) γίνεται δύσκολα, ενώ η μετάθεση ευθύνης (φταίνε οι άλλοι) γίνεται εύκολα. 21

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 46 Απαντήσεις στις ερωτήσεις ασκήσεις δραστηριότητες του κεφαλαίου 1 του σχολικού βιβλίου A OMAΔA 1α. Βάλτε Σ (Σωστό) ή Λ (Λάθος) στην αντίστοιχη απάντηση. Το άτομο έχει ατομική-προσωπική ευθύνη για τη συμπεριφορά του. Η παραπάνω πρόταση είναι σωστή, γιατί οι φορείς κοινωνικοποίησης έχουν ευθύνη ως έναν βαθμό για τη συμπεριφορά του ατόμου. Από εκεί και πέρα υπεύθυνο είναι το ίδιο το άτομο. Επομένως, κάθε άτομο είναι υπεύθυνο για τις πράξεις και τις παραλείψεις του. Το άτομο λειτουργεί ως παθητικός δέκτης. Η παραπάνω πρόταση είναι λανθασμένη, γιατί το άτομο, ανάλογα με την προσωπικότητά του, δεν λειτουργεί μόνο ως παθητικός δέκτης αλλά και ως πομπός, αφού στέλνει μηνύματα προς την κοινωνία και την επηρεάζει. Ο ανήλικος χαρακτηρίζεται παραβάτης και όχι εγκληματίας. Η παραπάνω πρόταση είναι σωστή, γιατί ο ανήλικος είναι μια προσωπικότητα εν τω γίγνεσθαι. Η παραβατικότητα του ανηλίκου είναι αποτέλεσμα της ανάπτυξής του και ειδικότερα της «κρίσης» κατά την εφηβεία, που συντελείται η φυσική, πνευματική και συναισθηματική ωρίμανση. Γι αυτό και ο ανήλικος χρειάζεται ειδική αντιμετώπιση. Επειδή ο όρος «εγκληματίας» είναι αρνητικά φορτισμένος, για τον ανήλικο χρησιμοποιείται ο όρος «παραβάτης». Η απαγόρευση άσκησης επαγγέλματος είναι κύρια ποινή. Η παραπάνω πρόταση είναι λανθασμένη, γιατί η απαγόρευση άσκησης επαγγέλματος ανήκει στις παρεπόμενες και όχι στις κύριες ποινές. Ο σωφρονισμός περιλαμβάνει μέτρα για την επανένταξη του δράστη. Η παραπάνω πρόταση είναι σωστή, γιατί ο σωφρονισμός περιλαμβάνει μέτρα που αναφέρονται στην τιμωρία του δράστη μετά την τέλεση της αξιόποινης πράξης του και εν συνεχεία στην επανένταξή του. 1β.Να κυκλώσετε τη σωστή απάντηση. Ποια από τα παρακάτω είναι ποινή; α. Στέρηση της ελευθερίας. 46

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 48 1α.Ο ρόλος των αξιών στην κοινωνία. Β OMAΔA Οι κοινωνικές αξίες είναι δημιούργημα της κοινωνίας, υποβάλλονται στα άτομα μέσω της κοινωνικοποίησης και υπάρχουν ανεξάρτητα από τις αξίες των ατόμων. Άλλωστε οι ανάγκες επηρεάζουν και τη διαμόρφωση των αξιών. Οι κοινωνικές αξίες εκφράζουν τις πραγματικές και βαθύτερες ανάγκες της κοινωνίας. Αποτελούν θεμελιώδες συστατικό για τη συνοχή και την πρόοδο της κοινωνίας. Αποκρυσταλλώνονται σε γενικές αρχές και ιδέες που προσανατολίζουν και καθοδηγούν την κοινωνία και τα άτομα. Επηρεάζουν τις πεποιθήσεις των ατόμων και λειτουργούν ως κατευθυντήριοι άξονες για την αξιολόγηση των ατόμων και των άλλων. 1β.Διαφορά τυπικού και άτυπου ελέγχου. Ο άτυπος και ο τυπικός κοινωνικός έλεγχος εμφανίζουν σημαντικές διαφορές. ñ Ο άτυπος έλεγχος στηρίζεται στα ήθη, στα έθιμα, στις παραδόσεις και στους άγραφους νόμους της ομάδας ή της κοινωνίας, ενώ ο τυπικός στηρίζεται στους γραπτούς κανόνες (νόμοι, κανονισμοί, αποφάσεις, καταστατικά, κανόνες δεοντολογίας κτλ.). ñ Ο άτυπος έλεγχος ασκείται κυρίως σε μικρές ομάδες και σε παραδοσιακές κοινωνίες, όπου οι σχέσεις είναι άτυπες και προσωπικές (οικογένεια, γειτονιά, χώρος εργασίας κτλ.), ενώ ο τυπικός ασκείται, κυρίως, όπου υπάρχουν μεγάλες ομάδες και σε σύγχρονες κοινωνίες, όπου οι σχέσεις είναι τυπικές και απρόσωπες. ñ Ο άτυπος έλεγχος είναι ορισμένες φορές πιο αποτελεσματικός από τον τυπικό, γιατί το άτομο δύσκολα αγνοεί τον άτυπο έλεγχο, την κοινωνική κατακραυγή. ñ Ο τυπικός έλεγχος ασκείται από θεσμοθετημένους φορείς (η οικογένεια, το σχολείο, η θρησκεία, το κράτος κτλ.), ενώ ο άτυπος έλεγχος όχι. 2α.Η μίμηση-ταύτιση ως τρόπος ή μηχανισμός κοινωνικοποίησης. Η μίμηση-ταύτιση είναι ένας τρόπος ή μηχανισμός με τον οποίο τα άτομα εσωτερικεύουν τους κανόνες και τις αξίες των φορέων κοινωνικοποίησης. Ο άνθρωπος είναι εκ φύσεως μιμητικό ον. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να μιμείται ο ένας τον άλλο κι αυτό ξεκινάει από μικρή ηλικία. Μόνο που σε μικρή ηλικία η μίμηση είναι ασυνείδητη, ενώ όσο μεγαλώνει το άτομο γίνεται περισσότερο συνειδητή. Σιγά σιγά η μίμηση οδηγεί στην ταύτιση με άλλα άτομα και ομάδες και στην απόκτηση συλλογικής ταυτότητας, στην αίσθηση του «Εμείς». Έτσι, το άτομο, εκτός από την ατομική του ταυτότητα (Εγώ), αποκτά και συλλογική ταυτότητα (Εμείς). Πλέον το άτομο νιώθει ότι αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου κοινωνικού συνόλου. Βέβαια, η ταύτιση είναι επιλεκτική, καθώς το άτομο έχει περιθώρια σχετικής αυ- 48

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 49 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ 1 ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ τονομίας. Αυτό σημαίνει ότι το άτομο δεν ταυτίζεται πλήρως αλλά ως έναν βαθμό με τις ομάδες που συμμετέχει και με τις αξίες που αυτές προβάλλουν, ούτε υιοθετεί όλους τους τρόπους κοινωνικής συμπεριφοράς αδιάκριτα. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις το άτομο δέχεται τεράστια επιρροή καθώς υπάρχουν ομάδες που με ψυχολογικές διαδικασίες επιβάλλονται και κατευθύνουν τα άτομα ως μάζα. Τα μαζοποιημένα άτομα έχουν μεγάλη ανορθολογική δύναμη γιατί έχουν χάσει την ανεξάρτητη προσωπικότητά τους και λειτουργούν πλέον υπό την καθοδήγηση της μάζας. 2β.Ποια η σχέση κοινωνικών αξιών και κοινωνικών κανόνων; Οι κοινωνικές αξίες είναι γενικές αρχές και ιδέες που προσανατολίζουν και καθοδηγούν την κοινωνία και τα άτομα. Εκφράζουν τις πραγματικές και βαθύτερες ανάγκες της κοινωνίας και λειτουργούν ως κατευθυντήριοι άξονες για την αξιολόγηση των συμπεριφορών μας και των άλλων (καλές-κακές, δίκαιες-άδικες). Οι κοινωνικοί κανόνες ρυθμίζουν και αξιολογούν τις συμπεριφορές μας. Οι κανόνες είναι αναγκαία συνθήκη για τη συνύπαρξη. Χωρίς κοινωνικούς κανόνες, εντός των οποίων θα δραστηριοποιούνται και θα συμπεριφέρονται οι άνθρωποι, δεν μπορεί να υπάρξει κοινωνία. Η ύπαρξη της κοινωνίας σημαίνει και ύπαρξη κανόνων, ύπαρξη δικαίου. Γι αυτό και η ανάγκη για δίκαιο υπάρχει από τότε που οι άνθρωποι οργανώθηκαν σε κοινωνία. Επειδή κάποιες από τις αξίες η κοινωνία τις θεωρεί σημαντικές, τις καθιερώνει ως κανόνες και τις προστατεύει με κανόνες δικαίου (π.χ. η προστασία της ελευθερίας, η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η προστασία της περιουσίας κτλ.). Επομένως, η σχέση κοινωνικών αξιών και κοινωνικών κανόνων είναι άμεση, αφού οι κανόνες αποτυπώνουν τις αξίες. Ασκήσεις Δραστηριότητες Εργασία ή συζήτηση για την τρομοκρατία, λαμβάνοντας υπόψη την ελευθερία και την ασφάλεια των πολιτών. Η τρομοκρατία αποτελεί μια μορφή καταστροφικότητας (παθογένειας), διότι επιβεβαιώνει την έλλειψη σεβασμού στην ανθρώπινη οντότητα. Οι τρομοκράτες μέσα από διάφορες δραστηριότητες (δολοφονίες, βομβιστικές ενέργειες, αεροπειρατείες, προκηρύξεις, απαγωγές, χρήση χημικών όπλων κτλ.): ñ προκαλούν ανθρώπινες απώλειες και υλικές καταστροφές. ñ επιβάλλουν τον τρόμο. ñ καλλιεργούν την ανασφάλεια. 49

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 53 Θέματα προς απάντηση* 10 Σωστού Λάθους Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη. 10.1 Οι κανόνες ομιλίας και εμφάνισης συγκαταλέγονται στους αυστηρούς κανόνες μιας κοινωνίας. 10.2 Το έγκλημα είναι μια αξιόποινη πράξη που τιμωρείται από τον ποινικό νόμο. 10.3 Η ανθρωποκτονία ως εγκληματική πράξη είναι κακούργημα. 10.4 Το σχολείο αποτελεί βασικό φορέα κοινωνικοποίησης του ατόμου. 10.5 Το κράτος, με την εξουσία που διαθέτει, επηρεάζει τη δράση των φορέων κοινωνικοποίησης του ανθρώπου. 10.6 Η μίμηση ως μηχανισμός κοινωνικοποίησης οδηγεί το άτομο στην ταύτιση με άλλα άτομα και ομάδες και στην απόκτηση συλλογικής ταυτότητας. 10.7 Οι κοινωνικές αξίες εκφράζουν τις πραγματικές και βαθύτερες ανάγκες μιας κοινωνίας. 10.8 Ο σεβασμός στους θεούς είναι μια διαχρονική κοινωνική αξία. 10.9 Τα αντιφατικά μηνύματα που δέχεται το άτομο από το κοινωνικό περιβάλλον εμποδίζουν την κοινωνικοποίησή του. 10.10 Οι κανόνες συμπεριφοράς στις προσωπικές σχέσεις συγκαταλέγονται στους αυστηρούς κανόνες μιας κοινωνίας. 10.11 Βασικοί μηχανισμοί κοινωνικοποίησης του ανθρώπου είναι η μίμηση και η ταύτιση. 10.12 Οι τίτλοι ευγενείας αποτελούν διαχρονική αξία και ισχύουν σε όλες τις εποχές και σε όλες τις κοινωνίες. 10.13 Μεταξύ ατόμου και κοινωνίας υπάρχει μια διαλεκτική σχέση, μια διαρκής σχέση αλληλεπίδρασης. 10.14 Σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματική κοινωνικοποίηση διαδραματίζει η σαφήνεια και η συνέπεια λόγων και έργων των φορέων κοινωνικοποίησης. 10.15 Όλα τα άτομα και όλες οι κοινωνίες κάνουν την ίδια ιεράρχηση αξιών. 10.16 Η κοινωνικοποίηση τροποποιείται στον χώρο και στον χρόνο. 10.17 Οι πράξεις που τιμωρούνται με κάθειρξη ονομάζονται κακουργήματα. * Τα Θέματα προς απάντηση προέρχονται από την Τράπεζα Θεμάτων. Οι απαντήσεις τους βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου. 53

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 56 Πολλαπλής επιλογής Στις παρακάτω προτάσεις να κυκλώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 10.73 Πρότυπα συμπεριφοράς, κοινωνικά α- ποδεκτά, με τα οποία ρυθμίζονται και αξιολογούνται οι συμπεριφορές των μελών της κοινωνίας ονομάζονται: α. οι φορείς κοινωνικοποίησης. β. οι κοινωνικοί κανόνες. γ. οι κοινωνικές αξίες. δ. τίποτα από τα παραπάνω. 10.74 Πρωταρχικός φορέας κοινωνικοποίησης θεωρείται: α. το κράτος. β. η οικογένεια. γ. το σχολείο. δ. η θρησκεία. 10.75 Κύρια ποινή είναι: α. το πρόστιμο. β. η απαγόρευση άσκησης επαγγέλματος. γ. η δήμευση των προϊόντων του εγκλήματος. δ. η δημοσίευση της καταδικαστικής απόφασης. 10.76 Τυπικοί κοινωνικοί κανόνες είναι: α. οι νόμοι. β. τα έθιμα. γ. οι παραδόσεις. δ. τα ήθη. 10.77 Η φυλάκιση αποτελεί: α. κύρια ποινή. β. δευτερεύουσα ποινή. γ. παρεπόμενη ποινή. δ. καμία από τις παραπάνω. 10.78 Η χρηματική ποινή αποτελεί: α. κύρια ποινή. β. δευτερεύουσα ποινή. γ. παρεπόμενη ποινή. δ. καμία από τις παραπάνω. 10.79 Ποιο από τα παρακάτω δεν αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του ηλεκτρονικού εγκλήματος; α. Διαπράττεται σε ελάχιστο χρόνο. β. Απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις για την τέλεσή του. γ. Συντελείται αποκλειστικά μέσα στα σύνορα της χώρας. δ. Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ο τόπος τέλεσής του. 10.80 Η εύρεση εργασίας σε φυλακισμένους αποτελεί ένα μέτρο: α. πρόληψης. β. καταστολής. γ. επανένταξης. δ. υποτροπής. 10.81 Παρεπόμενη ποινή είναι: α. ο περιορισμός σε ψυχιατρικό κατάστημα. β. η χρηματική ποινή. γ. η αποστέρηση των πολιτικών δικαιωμάτων. δ. η φυλάκιση. 10.82 Η θεωρία που ερμηνεύει το έγκλημα ως βιολογικό φαινόμενο υποστηρίζει ότι: α. ψυχικές διεργασίες που συμβαίνουν στο άτομο το εμποδίζουν να προσαρμοστεί στις κοινωνικές απαιτήσεις. β. η εγκληματικότητα συνδέεται με τους θεσμούς, την οργάνωση και τη λειτουργία της κοινωνίας. 56

01-POLIT-PAIDEIA-B-LYK 28-07-15 10:59 ÂÏ 58 α. αποτελεί άτυπο κοινωνικό έλεγχο. β. αποτελεί τυπικό κοινωνικό έλεγχο. γ. αποτελεί αυτοέλεγχο. δ. δεν αποτελεί έλεγχο. 10.94 Ο κοινωνικός έλεγχος ασκείται: α. μόνο προληπτικά. β. μόνο κατασταλτικά. γ. προληπτικά και κατασταλτικά. δ. πολύ σπάνια. 10.95 Η παγκόσμια ειρήνη θεωρείται: α. οικονομική αξία. β. σχετική αξία. γ. ατομική αξία. δ. διαχρονική αξία. 10.96 Οι νόμοι του κράτους, ως κοινωνικοί κανόνες, θεωρούνται: α. αυστηροί και άτυποι. β. ελαστικοί και άτυποι. γ. αυστηροί και τυπικοί. δ. ελαστικοί και τυπικοί. 10.97 Οι πράξεις που τιμωρούνται με κάθειρξη ονομάζονται: α. πταίσματα. β. πλημμελήματα. γ. κακουργήματα. δ. τίποτα από τα παραπάνω. 10.98 Σχετική κοινωνική αξία είναι: α. ο σεβασμός στους θεούς. β. η μνήμη των νεκρών. γ. το χρήμα. δ. η απαγόρευση της αιμομιξίας. Ανάπτυξης 10.99 Τι είναι οι κοινωνικοί κανόνες; Να περιγράψετε τις δύο κατηγορίες στις οποίες αυτοί διακρίνονται. 10.100 Τι είναι οι κοινωνικές αξίες; Να παρουσιάσετε τις κατηγορίες των κοινωνικών αξιών με βάση δύο κριτήρια ταξινόμησης. 10.101 Περιγράψτε τις τρεις κατηγορίες μέτρων της αντεγκληματικής πολιτικής που εφαρμόζει η πολιτεία. 10.102 Να αναλύσετε τα αίτια της τρομοκρατίας. 10.103 Τι ονομάζεται τρομοκρατία και ποιες είναι οι επιπτώσεις της; 10.104 Να παρουσιάσετε πέντε χαρακτηριστικά γνωρίσματα του ηλεκτρονικού εγκλήματος. 10.105 Να παρουσιάσετε το σχολείο ως φορέα κοινωνικοποίησης. 10.106 Να παρουσιάσετε την οικογένεια ως φορέα κοινωνικοποίησης. 10.107 Πόσο σημαντικός φορέας κοινωνικοποίησης θεωρείται το σύγχρονο κράτος και γιατί; 10.108 Να παρουσιάσετε τη θεωρία που υποστηρίζει ότι το έγκλημα είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο. Τι υποστηρίζει η θεωρία του κοινωνικού χαρακτηρισμού σχετικά με την εγκληματική συμπεριφορά; 58