Παράρτημα 6.5.4 Δυτικό Τμήμα Μελέτη Υφιστάμενων Δεδομένων για το Λαγόγυρο
Έργου: Σελίδα 2 από 40 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 1.1 Γενικές πληροφορίες για τους πληθυσμούς Spermophilus στην Ευρώπη και στην Ελλάδα 3 1.2 Θέματα Νομοθεσίας 10 1.3 Αντικείμενο εργασίας Μελέτης Πεδίου 10 2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 11 2.1 Μεθοδολογία δειγματοληψίας 11 2.2 Τοποθεσίες μελέτης 14 2.3 Περιορισμοί, αβεβαιότητες και συστηματικά σφάλματα (bias) 30 3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 31 3.1 Αποικίες Spermophilus citellus 31 3.2 Άλλα σημαντικά χαρακτηριστικά 35 4 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 36 4.1 Βασικοί βιότοποι εντός της περιοχής μελέτης 36 ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1-1 Παρουσία S.citellus στην Ελλάδα σύμφωνα με τη βιβλιογραφία 9 Πίνακας 2-1 Προσπάθεια δειγματοληψίας για Spermophillus citellus (Ιούλιος 2011 και Μάιος 2012) 13 Πίνακας 2-2 Τοποθεσίες δειγματοληψίας/σημεία παρατήρησης για Spermophillus citellus ή/και βιότοποι του Spermophilus κατά μήκος της όδευσης 14 Πίνακας 3-1 Επιβεβαιωμένη παρουσία Spermophilus citellus στην περιοχή μελέτης 32 Πίνακας 4-1 Αναφορές αποικιών Spermophilus citellus 36 Πίνακας 4-2 Σύγκριση παρουσίας αποικιών Spermophilus citellus εντός της ζώνης εργασίας ή κοντά σε αυτή, μεταξύ των δύο διαδοχικών περιόδων αναπαραγωγής (Ιούλιος 2011 και Μάιος 2012) 37 ΛΙΣΤΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1-1 Παγκόσμια Κατανομή Λαγόγυρου 5 Σχήμα 1-2 Κατανομή Λαγόγυρου στην Ελλάδα 8 Σχήμα 2-1 Παράδειγμα χάραξης των σημείων δειγματοληψίας (Χ.Θ. 414.1-415.1) 13
Έργου: Σελίδα 3 από 40 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικές πληροφορίες για τους πληθυσμούς Spermophilus στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Ο λαγόγυρος, Spermophilus citellus (Linnaeus, 1766), είναι ένα είδος σκίουρου της οικογένειας Sciuridae, τάξη Rodentia, και διαχωρίζεται σε 4 υποείδη, S. c. citellus, S. c. gradojevici, S. c. istricus και S. c. martinoi (από Helgen et al., 2009). Το είδος είναι ενδημικό της κεντρικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης και θεωρείται εξαρτημένο από τις ανοικτές εκτάσεις χαμηλής ς (Coroiu et al., 2008), όπου ακολουθεί μία παμφάγο διατροφή που συμπεριλαμβάνει σπόρους, τμήματα από πράσινα φυτά, λουλούδια, έντομα και ρίζες (Mc Donnald & Barrett, 1993). Ο λαγόγυρος, ή ευρωπαιϊκός σπερμόφιλος, αναπτύσσεται σε μήκος έως 19-22 εκ. και το βάρος του κυμαίνεται μεταξύ 240 και 340 γρ. Τα δύο φύλα ζευγαρώνουν από το Μάρτιο έως τον Απρίλιο (Benhaiemm, 2006), ενώ το θηλυκό γεννάει 5-8 μικρά (Mc Donnald & Barrett, 1993). Ο λαγόγυρος είναι είδος που έχει χειμερία νάρκη, επομένως ο ετήσιος κύκλος του χαρακτηρίζεται από μία ενεργή και μία ανενεργή εποχή, όταν τα ζώα ξυπνούν και πέφτουν σε χειμερία νάρκη, αντιστοίχως. Η εποχή της χειμερίας νάρκης διαρκεί από το τέλος του καλοκαιριού έως το τέλος της άνοιξης, ενώ η διάρκειά της διαφέρει ανάλογα με την ηλικία και το φύλο: τα ενήλικα θηλυκά πέφτουν πρώτα σε χειμερία νάρκη, και τα ακολουθούν τα αρσενικά και τέλος τα ανήλικα άτομα. Από την άλλη, η ενεργή περίοδος ξεκινάει στις αρχές της άνοιξης και, όπως με τη χειμερία νάρκη, εξαρτάται από το φύλο και την ηλικία: το ενήλικο αρσενικό ξυπνάει πρώτο, και το ακολουθούν τα ενήλικα θηλυκά και τέλος τα ανήλικα και των δύο φύλων (Γιουλάτος κ.α., 2007; Mateju, 2008). Κατά την ενεργή περίοδο, ο λαγόγυρος έχει μόνο ημερόβια δραστηριότητα (Hutt et al., 1999. Everts et al., 2004) και περνάει σχεδόν το μισό του χρόνου του επάνω από το έδαφος (Everts et al., 2004, Γιουλάτος κ.α., 2007). Τα πρότυπα δραστηριότητας του είδους επηρεάζονται από τη φωτοπερίοδο (Everts et al., 2004; Koshev & Kosheva, 2008), άλλους κλιματικούς παράγοντες, όπως η θερμοκρασία, (Γιουλάτος κ.α., 2007. Koshev & Kosheva, 2008) και η βροχόπτωση (Everts et al., 2204), το φύλο (Μπούτσης, 2002. Debit, 2003; Everts et al., 2004) και η κατάσταση αναπαραγωγής (Everts et al., 2004), ενώ οι βασικές συμπεριφορές του είδους είναι η εγρήγορση και η διατροφή (Everts et al., 2004. Γιουλάτος κ.α., 2007). Άλλες συμπεριφορές περιλαμβάνουν το ζευγάρωμα, την προετοιμασία για χειμερία νάρκη και από τα δύο φύλα, ενώ τα θηλυκά επίσης κυοφορούν, γεννούν τα μικρά και παράγουν γάλα (Debit, 2003).
Έργου: Σελίδα 4 από 40 Το είδος σχηματίζει χαλαρά δομημένους πληθυσμούς, γνωστούς ως αποικίες (Koshev, 2008), οι οποίες αντιστοιχούν σε συγκεντρώσεις ατόμων (ομάδων) εντός ενός χώρου, οι οποίες διαχωρίζονται χωροταξικά από άλλες παρόμοιες ομάδες που κατοικούν στην ίδια περιοχή (Stefanov & Markova, 2009). Ωστόσο, μέσα στις αποικίες οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ζώων είναι σχετικά περιορισμένες και κάθε ζώο κατασκευάζει και χρησιμοποιεί το δικό του λαγούμι (Benhaeim, 2006). Ένα σύστημα λαγουμιού αποτελείται από 1 έως 5 (Μπούτσης, 2002. Ozkurt et al., 2005), ή ακόμη και περισσότερα ανοίγματα στην επιφάνεια, τα οποία διασυνδέονται μέσω σηράγγων (από Μπούτσης, 2002). Τα λαγούμια χρησιμοποιούνται για διάφορους λόγους: Προσφέρουν καταφύγιο κατά την περίοδο χειμερίας νάρκης, ενώ κατά την ενεργή περίοδο χρησιμοποιούνται ως σημεία ξεκούρασης, ύπνου, ως καταφύγια από τα αρπακτικά και ως θέσεις αποθήκευσης τροφής και αναπαραγωγής (από Gedeon et al., 2010). Το είδος είναι ενδημικό της κεντρικής και νοτιοανατολικής Ευρώπης, ενώ η εξάπλωσή του διαχωρίζεται σε δύο περιοχές από τα Καρπάθια ;Oρη. Η βορειοδυτική περιοχή περιλαμβάνει τη Δημοκρατία της Τσεχίας, την Αυστρία, τη Σλοβακία, την Ουγγαρία, τη βόρεια Σερβία και τη Λευκορωσία, την ΠΓΔΜ και την Ελλάδα έως τη Βουλγαρία και τη νότια Ρουμανία έως την Ανατολική Θράκη, τη Μολδαβία και την Ουκρανία (από Coroiu et al., 2008) (Σχ. 1.1). Παρόλη την ευρεία κατανομή του στην Ευρώπη, οι πληθυσμοί του είδους είναι κατακερματισμένοι και η τρέχουσα εξάπλωσή τους αποτελεί απλώς ένα τμήμα της ευρύτερης περιοχής εξάπλωσης του είδους στο παρελθόν. Κατά τα μέσα του 20 ου αιώνα, ο λαγόγυρος βρισκόταν σε αφθονία στη Τσεχοσλοβακία (Mateju et al., 2010), τη Βουλγαρία (Stefanov και Markova, 2009), την Αυστρία (Turrini et al., 2008) και την Ουγγαρία (Váczi et al., 2008). Επίσης, στις περισσότερες από αυτές τις χώρες το είδος θεωρούνταν ως επιβλαβές και, για παράδειγμα στη Βουλγαρία, εφαρμόσθηκαν μέτρα διαχείρισης για τον περιορισμό του πληθυσμού του (από Stefanov και Markova, 2009). Τις επόμενες δεκαετίες, οι φυσικοί βιότοποι του είδους υποβαθμίστηκαν σε μεγάλο βαθμό, η αφθονία του είδους μειώθηκε και η κατανομή του κατακερματίστηκε, ενώ σε άλλες χώρες, όπως στην Κροατία, το είδος εξαφανίστηκε (από Coroiu et al., 2008).
Έργου: Σελίδα 5 από 40 Σχήμα 1-1 Παγκόσμια Κατανομή Λαγόγυρου Πηγή: IUCN (2008) Το είδος εξαρτάται από τις ανοικτές εκτάσεις χαμηλής ς (Coroiu et al., 2008), και οι βασικοί λόγοι για την ύφεση του πληθυσμού του σχετίζονται με την αλλαγή των γεωργικών πρακτικών και την αστικοποίηση. Πιο συγκεκριμένα, οι βασικότεροι λόγοι για τη μείωση του πληθυσμού και του επακόλουθου κατακερματισμού του είδους, θεωρούνται ότι είναι η μετατροπή των λειμώνων και βοσκοτόπων σε χωράφια, η απουσία διαχείρισης της εδαφικής κάλυψης και διατήρησης της ς σε μικρό ύψος, καθώς και η αστικοποίηση (Turrini et al., 2008. Koshev, 2008. Mateju et al., 2008, Uhlíkováet al., 2008). Από την άλλη, ειρωνικά, σήμερα το είδος κατοικεί κυρίως ανθρωπογενή περιβάλλοντα, όπως αεροδρόμια, αθλητικούς χώρους, καλλιέργειες μηδικής, βοσκότοπους και λιγότερο φυσικούς βιότοπους, όπως στεπικές εκτάσεις (Hoffmann et al., 2008. Mateju et al., 2008). Η κατάσταση του πληθυσμού του είδους και τον βιοτόπων του σε κάθε χώρα, έχει όπως παρακάτω:
Έργου: Σελίδα 6 από 40 Βουλγαρία: Παρόλο που κατά την περίοδο των δεκαετιών 1950 και 1970 ο λαγόγυρος θεωρούνταν ως επιβλαβές ζώο για τη γεωργία (Stefanov και Markova, 2009), σήμερα η κατανομή και η πυκνότητα του είδους έχει μειωθεί σημαντικά (Koshev, 2008). Για αυτούς τους λόγους, το είδος αναφέρεται στο Παράρτημα ΙΙ της Βουλγαρικής Πράξης Βιοποικιλότητας και περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Βουλγαρίας, ως τρωτό είδος (Stefanov και Markova, 2009). Αυστρία: Το είδος θεωρούνταν ως επιβλαβές κατά το πρώτο μισό του 20 ου αιώνα, με αποτέλεσμα να υποστεί σημαντική μείωση ο πληθυσμός του. Από το 1984 αναφέρεται ως απειλούμενο είδος (Turrini et al., 2008). Τουρκία: Η κατανομή του είδους περιορίζεται στις στεπικές εκτάσεις της Ανατολικής Θράκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία για το είδος είναι πολύ περιορισμένα. Ωστόσο φαίνεται ότι ο πληθυσμός του βρίσκεται σε ύφεση (Ozkurt et al., 2005). Δημοκρατία της Τσεχίας και Σλοβακία: Στην πρώην Τσεχοσλοβακία θεωρούνταν ως ιδιαίτερα επιβλαβές ζώο στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ενώ σήμερα το είδος είναι ένα από τα πιο απειλούμενα θηλαστικά της χώρας και αναφέρεται ως σημαντικά απειλούμενο είδος που προστατεύεται από το Νόμο 114/1992 Coll. Σχετικά με τη Διατήρηση της Φύσης και την Προστασία του Τοπίου (Mateju et al., 2008). Ουγγαρία: Από τα μέσα του 20 ου αιώνα, το είδος έχει υποφέρει από σημαντική μείωση του πληθυσμού του, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει εξαφανιστεί τελείως από κάποιες συγκεκριμένες περιοχές (Vaczi et al., 2008). Γερμανία: Το είδος εξαφανίστηκε το 1968 (Mateju et al., 2010). Το 2006 ξεκίνησε ένα πρόγραμμα επαναεισαγωγής (Coroiu et al., 2008). Πολωνία: Το είδος εξαφανίστηκε το 1983. Την περίοδο 2000-2004 εφαρμόστηκε με επιτυχία ένα πρόγραμμα επαναεισαγωγής και το 2008 το μέγεθος του πληθυσμού υπολογίστηκε σε 150-200 άτομα (Mateju et al., 2010). Κροατία: Το είδος έχει εξαφανιστεί (Coroiu et al., 2008).
Έργου: Σελίδα 7 από 40 Ρουμανία: Το μέγεθος του πληθυσμού υπολογίζεται σε περίπου 15.000 άτομα (Coroiu et al., 2008). Τα στοιχεία που αφορούν στην κατάσταση του πληθυσμού για τις υπόλοιπες περιοχές του πεδίου του είδους, ΠΓΔΜ, Μολδαβία, Ρουμανία, Σερβία και Ουκρανία, δεν είναι διαθέσιμα. Ο Ελληνικός πληθυσμός του Λαγόγυρου θεωρείται επίσης ότι βρίσκεται σε ύφεση και είναι σημαντικά κατακερματισμένος (Γιουλάτος, 2008), επιπλέον υπάρχει έλλειψη από συστηματικές μελέτες αναφορικά με την παρουσία και την οικολογία του είδους. Τα στοιχεία σχετικά με την τρέχουσα και ιστορική παρουσία του είδους είναι ανεπαρκή, ενώ τα στοιχεία που σχετίζονται με τη βιολογία και την οικολογία του είδους είναι διαθέσιμα μόνο για δύο πληθυσμούς στην περιοχή της Θέρμης, στο Nομό Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με τον Γιουλάτο (2008), ο λαγόγυρος συναντάται μόνο στο βορειότερο τμήμα της Ελλάδας και περιλαμβάνει 3 σαφέστατα καθορισμένους και πιθανότατα απομονωμένους υποπληθυσμούς, οι οποίοι βρίσκονται στη Δυτική Μακεδονία, στην Κεντρική Μακεδονία και στη Θράκη. Στη Δυτική Μακεδονία, το είδος κατοικεί στις περιοχές της Κοζάνης και των Γιαννιτσών, ενώ στην Κεντρική Μακεδονία συναντάται στις περιοχές της κοιλάδας Αξιού, στο Γαλλικό, στον Χορτιάτη, στη Θέρμη, στην Πυλαία και στην περιοχή των Σερρών. Στη Θράκη, υπάρχουν πληθυσμοί στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης, στο Δέλτα του Έβρου και σε απομονωμένες περιοχές βόρεια/βορειοανατολικά του Νομού Έβρου (Σχήμα 1-2) (από Γιουλάτος, 2008).
Έργου: Σελίδα 8 από 40 Σχήμα 1-2 Κατανομή Λαγόγυρου στην Ελλάδα Πηγή: Γιουλάτος (2008) Αυτοί οι πληθυσμοί θεωρούνται ως γενετικά και μορφολογικά διαφοροποιημένοι: στη Δυτική και Κεντρική Μακεδονία οι πληθυσμοί αποτελούν το υποείδος Spermophilus citellus gradojevici, ενώ οι πληθυσμοί της Θράκης αποτελούν το υποείδος Spermophilus citellus martinoi (από Γιουλάτος, 2008. Helgen et al., 2009). Περισσότερα στοιχεία σχετικά με την κατανομή του S. citellus παρέχονται στα τυποποιημένα δελτία δεδομένων από τις τοποθεσίες NATURA 2000, σύμφωνα με τα οποία η παρουσία του είδους είναι ευρύτερη και περιλαμβάνει επίσης περιοχές των Νομών Φλώρινας, Καστοριάς, Ημαθίας και Πιερίας (Πίνακας 1-1). Ωστόσο, αυτά τα στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων και των περισσοτέρων αναφορών του Γιουλάτου, προέρχονται κυρίως από πηγές της βιβλιογραφίας, οι οποίες είναι παλιές και δεν έχουν επαληθευτεί από πρόσφατες έρευνες πεδίου, με εξαίρεση τα στοιχεία για τις τοποθεσίες Natura στον Αξιό, το Λουδία και τον Αλιάκμονα όπου η παρουσία του είδους έχει επαληθευτεί πρόσφατα (Γιουλάτος, προσωπική επικοινωνία). Από την άλλη πλευρά, οι μελέτες πεδίου δείχνουν ότι ο κίνδυνος εξαφάνισης μιας αποικίας μπορεί να είναι πολύ υψηλός
Έργου: Σελίδα 9 από 40 μέσα σε λίγες μόνο δεκαετίες (Mateju et al., 2008), επομένως είναι αρκετά πιθανό το είδος να έχει εξαφανιστεί σε κάποιες από τις αναφερόμενες τοποθεσίες. Για παράδειγμα, παρόλο που η παρουσία του S. cittelus στο δάσος Δαδιάς αναφέρεται στα τυποποιημένα δελτία δεδομένων του δικτύου Natura, το είδος εξαφανίστηκε το 1992 κατά την κατασκευή του φράγματος στην περιοχή Λύρα και από τότε δεν έχει παρατηρηθεί καμία αποικία (Κατσαροδάκης και Μπούσμπουρας, 2010. Μπούσμπουρας, προσωπική επικοινωνία). Ο Πίνακας 1-1 περιλαμβάνει μία λίστα με τοποθεσίες όπου υπάρχουν αναφορές για παρουσία του είδους και δεν υπάρχουν αποδείξεις για εξαφάνιση του είδους. Πίνακας 1-1 Παρουσία S.citellus στην Ελλάδα σύμφωνα με τη βιβλιογραφία Τοποθεσίες Νομός Αναφορά Αλεξανδρούπολη Έβρος (Θράκη) Όντριας 1965 Διδυμότειχο Έβρος (Θράκη) Niethammer 1974 Δέλτα Έβρου Έβρος (Θράκη) Φραγκιεδάκη-Τσόλη & Όντριας 1985 / Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Κουφόβουνο Έβρος (Θράκη) Vohralik & Σοφιανίδου 1992 Θούριο Έβρος (Θράκη) Vohralik & Σοφιανίδου 1992 Φυλάκιο Έβρος (Θράκη) Vohralik & Σοφιανίδου 1992 Χάιδου, Κούλα Ξάνθη (Θράκη) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Κύρνος Ξάνθη (Θράκη) Vohralik & Σοφιανίδου 1992 Όλβιο Ξάνθη (Θράκη) Vohralik & Σοφιανίδου 1992 Λίμνη Κερκίνης, όρη Κρουσία και Μπέλες Σέρρες (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Κοιλάδα Τίμιου Προδρόμου Σέρρες (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Μεταλλικό Κιλκίς (Μακεδονία) Vohralik & Σοφιανίδου 1987 Καλοχώρι Θεσσαλονίκη (Μακεδονία) Vohralik & Σοφιανίδου 1987 Σίνδος Θεσσαλονίκη (Μακεδονία) Vohralik & Σοφιανίδου 1987 Μάλγαρα Θεσσαλονίκη (Μακεδονία) Chuworth-Masters 1932. Χατζηνικολάου 1935 Λαγγαδάς Θεσσαλονίκη (Μακεδονία) Peus 1954 Κολχικό Θεσσαλονίκη (Μακεδονία) Peus 1958 Κύμινα Θεσσαλονίκη (Μακεδονία) Όντριας 1966 Κορώνεια Θεσσαλονίκη (Μακεδονία) Niethammer 1974 Λαγκαδίκια Θεσσαλονίκη (Μακεδονία) Ruzic 1978 Δέλτα Αξιού, Λουδία και Αλιάκμονα Θεσσαλονίκη (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Λίμνες Βόλβη και Κορώνεια Θεσσαλονίκη (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Πλατύ Ημαθία (Μακεδονία) Peus 1958 Νησέλι Ημαθία (Μακεδονία) Φραγκιεδάκη-Τσόλη 1977 Στενά Αλιάκμονα Ημαθία (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Σέλι Ημαθία (Μακεδονία) Kryštufek 2009 Όρος Βέρμιο Ημαθία (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura)
Έργου: Σελίδα 10 από 40 Τοποθεσίες Νομός Αναφορά Τρία Πηγάδια Κοζάνη (Μακεδονία) Χατζησαράντος κ.α. 1962 Κοζάνη Κοζάνη (Μακεδονία) Όντριας 1966 Ποντοκώμη Κοζάνη (Μακεδονία) Φραγκιεδάκη-Τσόλη 1977 Όρος Βουρινός και κοιλάδα του Μεσιανό Νερό Κοζάνη (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Γιαννιτσά Πέλλα (Μακεδονία) Χατζησαράντος κ.α. 1962 Αμύνταιο Φλώρινα (Μακεδονία) Krystufek 2009 Λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη Φλώρινα (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Λίμνες Βεγορίτιδα και Πετρών Φλώρινα (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Όρος Βίτσι Φλώρινα (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Λίμνη Καστοριάς Καστοριά (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Κολινδρός Πιερία (Μακεδονία) Όντριας 1965 Όρος Πιερία Πιερία (Μακεδονία) Σφήκας, 2004 (Φύλλα δεδομένων Natura) Migli (2013) 1.2 Θέματα Νομοθεσίας Εξαιτίας της μείωσης της εξάπλωσης του είδους, ειδικότερα στις νοτιότερες, στις βορειότερες και στις βορειοδυτικές περιοχές της κατανομής τους, και λόγω του γεγονότος ότι οι μειώσεις του συνολικού πληθυσμού θεωρείται ότι ξεπερνούν το 30% τα τελευταία χρόνια, το είδος αξιολογείται ως Τρωτό από το IUCN. Αυτό σημαίνει ότι θεωρείται πως διατρέχει υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης. Επιπλέον, το είδος περιλαμβάνεται στο Παράρτημα II της συνθήκης της Βέρνης, η οποία περιλαμβάνει αυστηρώς προστατευόμενα είδη πανίδας. Επιπλέον, το S. citellus περιλαμβάνεται στα Παραρτήματα II και IV της Οδηγίας οικοτόπων, η οποία περιλαμβάνει είδη που απαιτούν το χαρακτηρισμό των περιοχών αυτώ. Σύμφωνα με την Ελληνική Νομοθεσία, το είδος προστατεύεται στην Ελλάδα από το Προεδρικό Διάταγμα του 1981. Τέλος, εξαιτίας της μείωσης του πληθυσμού και του κατακερματισμού του βιοτόπου του, το είδος χαρακτηρίζεται ως «Τρωτό» στο Κόκκινο Βιβλίο Απειλούμενων Ζώων για την Ελλάδα (Γιουλάτος, 2008). 1.3 Αντικείμενο εργασίας Μελέτης Πεδίου Η μελέτη πεδίου επικεντρώθηκε στην καταγραφή της παρουσίας των αποικιών του Spermophilus citellus εντός της ζώνης μελέτης των 500 μέτρων γύρω από την προτεινόμενη όδευση του αγωγού (250 μέτρα σε κάθε πλευρά του αγωγού).
Έργου: Σελίδα 11 από 40 2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 2.1 Μεθοδολογία δειγματοληψίας Το γεγονός ότι υπάρχουν πολύ περιορισμένες πρόσφατες πληροφορίες 1 σχετικά με την τρέχουσα κατανομή και την προτίμηση βιοτόπου των αποικιών λαγόγυρου στην Ελλάδα κάνει απαραίτητη την πραγματοποίηση ενδελεχούς έρευνας στο σύνολο της ζώνης των 500 μέτρων της περιοχής του Έργου. Για να επιτευχθεί αυτό, εφαρμόσθηκε η παρακάτω διαδικασία: Το βορειότερο τμήμα της ζώνης των 500 μέτρων χωρίστηκε σε 182 σημεία αναφοράς (με σήμανση R1, R2...R182 από ανατολάς προς δυσμάς) 2, τα οποία βρίσκονται σε απόσταση 1 χλμ. από τα σημεία που βρίσκονται ακριβώς ανατολικά και δυτικά από αυτά. Με παρόμοιο τρόπο, το νότιο τμήμα της ζώνης των 500 μέτρων χωρίστηκε σε 182 σημεία (με σήμανση L1, L2...L181 από ανατολάς προς δυσμάς). Όλα τα σημεία θα βρίσκονται σε κάθετη απόσταση 175 μέτρων βόρεια ή νότια, αντιστοίχως, της διαδρομής. Σαν αποτέλεσμα, ο πυρήνας της περιοχής του Έργου χωρίστηκε σε 182 τμήματα δειγματοληψίας με τη μορφή «R x R x+1 - L x L x+1, x=1, 2...181». Η αναζήτηση για αποικίες λαγόγυρου ήταν προγραμματισμένο να πραγματοποιηθεί τουλάχιστον μία φορά σε κάθε τμήμα δειγματοληψίας, σε όλο το μήκος της διαδρομής από τη Νέα Μεσημβρία προς τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Η περιοχή μεταξύ δύο διαδοχικών σημείων R (ή L-) και της όδευσης έχει έκταση 17.5 εκτάρια, η οποία είναι λίγο μεγαλύτερη από τη συνήθη έκταση που αναφέρεται στη βιβλιογραφία για μία μεμονωμένη αποικία Λαγόγυρων στη Βουλγαρία (1.5 10 εκτάρια 3 ). Σαν αποτέλεσμα, οποιοδήποτε αναμφίβολο στοιχείο παρουσίας αποικιών λαγόγυρων οπουδήποτε εντός δύο διαδοχικών σημείων R ή L ή μεταξύ των σημείων R/L είναι επαρκή στοιχεία που αποδεικνύουν ότι η συγκεκριμένη τοποθεσία φιλοξενεί τουλάχιστον μία αποικία. Οι παρακάτω τύποι βιοτόπων θεωρούνται ότι είναι απίθανο να φιλοξενούν αποικίες Λαγόγυρου και, επομένως, τα τμήματα που βρίσκονται σε αυτούς τους βιότοπους έχουν αποκλειστεί από το πρωτόκολλο δειγματοληψίας: 1 Όλες οι αναφορές από την περιοχή της Μακεδονίας προέρχονται από εργασίες πεδίου που πραγματοποιήθηκαν έως το 1983 (βλέπε Πίνακα 1.1), ενώ το έτος παρατήρησης/συλλογής των δειγμάτων που αναλύθηκαν προσφάτως στο Kryštufek & al 2009 είναι άγνωστο. 2 Τα σημεία R182 και L182 βρίσκονται εντός της Αλβανίας 3 Stefanov και Markova (2009)
Έργου: Σελίδα 12 από 40 Δασικές περιοχές, όπως δάση Quercus, Pinus και Fagus. Τοποθεσίες με παραποτάμια. Υπερβολικά αρδευόμενες καλλιέργειες, όπως καλαμπόκι και βαμβάκι. Οι υπερβολικά αρδευόμενες καλλιέργειες αποτελούν ένα ζήτημα, επειδή δεν είναι δυνατό να είναι εκ των προτέρων γνωστές, καθώς ο τύπος ς στη βόρεια Ελλάδα μπορεί να αλλάζει ετησίως. Σαν αποτέλεσμα, ο καθορισμός αυτών των τοποθεσιών ως «απίθανες» ή «πιθανές» για τη φιλοξενία αποικιών λαγόγυρου θα γίνει αναγκαστικά κατά τη διάρκεια των εργασιών πεδίου. Κατά την επίσκεψη στο πεδίο, οι παρακάτω παράμετροι θεωρούνται ως επαρκή στοιχεία που υποδεικνύουν την παρουσία μιας αποικίας λαγόγυρου: Πολλές τρύπες στο έδαφος με διάμετρο μικρότερη από 6 εκ., προσφάτως σκαμμένες, οι οποίες οδηγούν σε μία υπόγεια σήραγγα και τουλάχιστον δύο μεγάλες τρύπες (διάμετρος > 10 εκ) στην ίδια τοποθεσία, προσφάτως σκαμμένες, οι οποίες οδηγούν σε μια μεγάλη υπόγεια σήραγγα. Παρατήρηση ενός ζωντανού ατόμου του είδους. Ένα σύνολο από τρύπες με διαμέτρους μικρότερες από 6 εκ. και καμία μεγάλη τρύπα, θεωρείται ως στοιχείο παρουσίας Microtus (ή σε κάποιες περιπτώσεις Rattus) στην περιοχή. Οι συμμετρικοί σωροί από λεπτόκοκκο έδαφος στην επιφάνεια, θεωρείται ως στοιχείο παρουσίας Talpa ή Microtus. Σωροί των Nannospalax (παρόμοιο αλλά μεγαλύτεροι με τους σωρούς των Talpa) δεν έχουν παρατηρηθεί στην περιοχή του Έργου.
Έργου: Σελίδα 13 από 40 Σχήμα 2-1 Παράδειγμα χάραξης των σημείων δειγματοληψίας (Χ.Θ. 414.1-415.1) Χ.Θ. 420 Χ.Θ. 414 Πηγή: ERM (2011) Από τις 4 έως τις 8 Ιουλίου 2011, δύο ζεύγη επιστημόνων εργάστηκαν ταυτόχρονα σε διαφορετικά τμήματα της όδευσης, ώστε να καλύψουν τη συνολική απόσταση από την περιοχή του Έργου TAP για τις περιοχές από την Κεντρική Μακεδονία (Νέα Μεσημβρία) έως τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Τον Μάιο του 2012 πραγματοποιήθηκε μία δεύτερη μελέτη πεδίου, προκειμένου να ενσωματωθούν τα δεδομένα από τμήματα της όδευσης που δεν είχαν ερευνηθεί και να επαναξιολογηθούν οι εμφανίσεις πληθυσμών. Η προσπάθεια δειγματοληψίας περιγράφεται στον παρακάτω πίνακα: Πίνακας 2-1 Προσπάθεια δειγματοληψίας για Spermophillus citellus (Ιούλιος 2011 και Μάιος 2012) Αριθμός % συνολικός αριθμός των τμημάτων δειγματοληψίας εντός της περιοχής του Έργου 182 100 αριθμός τμημάτων δειγματοληψίας που ερευνήθηκαν στο Ανατολικό και στο Δυτικό 67 36,8 τμήμα κατά μήκος της PPS αριθμός τμημάτων δειγματοληψίας που ερευνήθηκαν στο Ανατολικό ή στο Δυτικό (ή και 95 52,2 στα δύο) τμήμα κατά μήκος της PPS αριθμός τμημάτων δειγματοληψίας που προκαθορίστηκαν ως ακατάλληλοι βιότοποι 26 14,3 αριθμός τμημάτων δειγματοληψίας που δεν ερευνήθηκαν κατά τις εργασίες πεδίου 59 32,4 Πηγή: ERM (2011, 2012) Συνοψίζοντας τις πληροφορίες, το 14,3% της περιοχής του Έργου θεωρείται ως εντελώς ακατάλληλος βιότοπους για τις αποικίες Spermophilus citellus και, επομένως, δεν ερευνήθηκε. Στην πραγματικότητα, το ποσοστό των «εντελώς ακατάλληλων» βιοτόπων είναι μεγαλύτερο,
Έργου: Σελίδα 14 από 40 καθώς ένα μέρος του 32,4% των τμημάτων δειγματοληψίας, τα οποία «δεν ερευνήθηκαν» περιλαμβάνουν τοποθεσίες όπως αρδευόμενες εκτάσεις που έχουν καθοριστεί κατά τις εργασίες πεδίου ότι είναι απίθανο να φιλοξενούν αποικίες λαγόγυρου και, επομένως, έχουν αγνοηθεί. Είκοσι τρία (23) τμήματα (31,5% των τμημάτων με σήμανση «δεν ερευνήθηκαν» ή το 12,6% του συνολικού αριθμού τμημάτων) βρίσκεται δυτικά της περιοχής Κλεισούρα και προς τα Ελληνοαλβανικά σύνορα, μία βιογεωγραφική μονάδα για την οποία υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία βιβλιογραφίας για παρουσία αποικιών Spermophilus citellus. 2.2 Τοποθεσίες μελέτης Η πλειονότητα των 182 χιλιομέτρων του Δυτικού Τμήματος του ΤΑΡ στην Ελλάδα κατά μήκος της ζώνης των 500 μέτρων αποτελείται από καλλιεργούμενες εκτάσεις. Οι καλλιέργειες σιτηρών, οι καλλιέργειες τριφυλλιού/μηδικής και ορχιδέων είναι αρκετά διαδεδομένες, και ακολουθούνται από τους λειμώνες και χέρσες εκτάσεις. Οι καλλιέργειες ρυζιού, βαμβακιού και καλαμποκιού ήταν επίσης συνηθισμένες, αλλά έχουν αποκλειστεί από τη δειγματοληψία, καθώς είναι υπερβολικά αρδευόμενες περιοχές ή περιοχές με πολύ πυκνή και ψηλή. Οι βιότοποι που έχουν προκαθοριστεί ως εντελώς ακατάλληλη εντοπίστηκαν μεταξύ των Χ.Θ. 369.2 και 372.5 της όδευσης, όπου βρίσκεται η παραποτάμια κοιλάδα του ποταμού Αξιού, μεταξύ των Χ.Θ. 430 και 436,5 και των Χ.Θ. 438.8 και 448.8, όπου βρίσκονται οι δασικές περιοχές του Όρους Βέρμιο, και τέλος μεταξύ των Χ.Θ. 493.4 και 494.4, που περιλαμβάνουν το πυκνό δάσος βόρεια της Κλεισούρας. Πίνακας 2-2 Τοποθεσίες δειγματοληψίας/σημεία παρατήρησης για Spermophillus citellus ή/και βιότοποι του Spermophilus κατά μήκος της όδευσης Αρ. Σημείο KP Περιοχή Τύπος βιοτόπου Απόσταση Λοιπές παρατηρήσεις GPS* από την κεντρική γραμμή του αγωγού 1 KP002 359.8 Νέα Μεσημβρία Αμπελώνας 1594 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 2 KP003 359.9 Νέα Μεσημβρία Θερισμένη 12 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 3 KP004 361.2 Μεταξύ Νέας Μεσημβρίας και Αγίου Αθανασίου Θερισμένη 99 μέτρα Σημείο που υπέδειξε ένας ντόπιος γαιοκτήμονας 4 KP005 361.3 Μεταξύ Νέας Μεσημβρίας και Αγίου Αθανασίου 5 KP006 361.2 Μεταξύ Νέας Μεσημβρίας και Αγίου Αθανασίου Θερισμένη Θερισμένα (πιθανότατα σίτος) 226 μέτρα Σημείο που υπέδειξε ένας ντόπιος γαιοκτήμονας 119 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από
Έργου: Σελίδα 15 από 40 Αρ. Σημείο GPS* KP Περιοχή Τύπος βιοτόπου Απόσταση από την κεντρική γραμμή του αγωγού 6 KP007 361.5 Μεταξύ Νέας Μεσημβρίας και Αγίου Αθανασίου 7 KP008 361.2 Μεταξύ Νέας Μεσημβρίας και Αγίου Αθανασίου Θερισμένα (πιθανότατα σίτος) Θερισμένα (πιθανότατα σίτος) 8 KP009 364 Άγιος Αθανάσιος Θερισμένα (πιθανότατα σίτος) 9 KP011 365.3 Ανατολικά της Γέφυρας Θερισμένα (πιθανότατα σίτος) 10 KP012 366.5 Γέφυρα Θερισμένα (πιθανότατα σίτος) 11 KP013 366.5 Γέφυρα Θερισμένα (πιθανότατα σίτος) 12 MM11 367 Γέφυρα Θερισμένη 13 MM10 367.3 Γέφυρα Καλλιέργεια ηλίανθου 14 MM9 367.5 Γέφυρα Θερισμένη 15 MM13 368.2 Δυτικά της Γέφυρας Θερισμένη 16 MM12 368.3 Δυτικά της Γέφυρας Θερισμένη 122 μέτρα - 277 μέτρα - Λοιπές παρατηρήσεις 1385 μέτρα Εκτός της ζώνης των 500 μέτρων του αγωγού. Φωλιές Merops apiaster. Μη αναγνωρισμένη ομάδα από τρύπες 196 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 6 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 45 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 432 μέτρα Περιοχή γύρω από θερισμένες καλλιέργειες σίτου και αμπελώνες. Σημείο που υπέδειξε ένας ντόπιος γαιοκτήμονας. 69 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες πατάτας, οργωμένες εκτάσεις και καλλιέργειες σίτου. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος. 343 μέτρα Περιοχή γύρω από αμπελώνες και άλλες καλλιέργειες σίτου. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος 167 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού, αμπελώνες και οργωμένες εκτάσεις. 527 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού και θερισμένες καλλιέργειες σίτου. 17 MM14 369.2 Ποταμός Αξιός Χωματόδρομος 983 μέτρα Δρόμος που διασχίζει κυρίως χωράφια αραβοσίτου. 18 MM2 376 Παρθένιο Θερισμένη 19 MM4 376 Παρθένιο Χέρσα έκταση (παλιότερα ήταν βαμβακιού) 27 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος 194 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού, με υπερβολικά οργωμένο έδαφος. Εντοπίστηκε Microtus spp.
Έργου: Σελίδα 16 από 40 Αρ. Σημείο GPS* KP Περιοχή Τύπος βιοτόπου Απόσταση από την κεντρική γραμμή του αγωγού Λοιπές παρατηρήσεις 20 MM3 376.3 Παρθένιο Χέρσα έκταση 153 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες ρυζιού. Εντοπίστηκε Microtus spp. 21 MM1 376.9 Παρθένιο Χέρσα έκταση (παλιότερα ήταν βαμβακιού) 22 MM5 376.9 Παρθένιο Καλλιέργεια μηδικής 23 MM6 377.9 Ανάμεσα στο Παρθένιο και στο Μικρό Μοναστήρι 24 MM7 378.6 Ανάμεσα στο Παρθένιο και στο Μικρό Μοναστήρι 25 MM8 379.2 Ανάμεσα στο Παρθένιο και στο Μικρό Μοναστήρι 26 MM15 384.9 Δυτικά του Μικρού Μοναστηρίου 27 MM16,2 384.9 Δυτικά του Μικρού Μοναστηρίου 28 MM17 384.9 Δυτικά του Μικρού Μοναστηρίου 29 MM18 387.9 Ανατολικά της Παραλίμνης 30 MM19,2 387.9 Ανατολικά της Παραλίμνης Καλλιέργεια βαμβακιού Χέρσα έκταση με κατά τόπους πυκνή καλαμιών. 325 μέτρα Εκτός της ζώνης 500 μέτρων του αγωγού. Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού. Δεν εντοπίστηκε κανένα από 112 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού και ρυζιού. Εντοπίστηκε Microtus spp. 151 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού και αραβόσιτουδεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος 220 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού και αραβόσιτου. Εντοπίστηκε Microtus spp. Χέρσα έκταση 316 μέτρα Εκτός της ζώνης 500 μέτρων του αγωγού. Έκταση που χρησιμοποιούταν ως βοσκότοπος. Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού και αραβόσιτου. Εντοπίστηκε Microtus spp ή/και Talpa spp. Θερισμένη και οργωμένο χωράφι Θερισμένη Οργωμένη βαμβακιού (φαίνεται εγκαταλελειμμένη) Θερισμένη Καλλιέργεια μηδικής με αραιή 458 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες αραβόσιτου, ρυζιού και βαμβακιού. Εντοπίστηκε Microtus spp. 379 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού και αραβόσιτου. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος 321 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού και αραβόσιτου. Εντοπίστηκε Microtus spp. 114 μέτρα Περιοχή γύρω από οργωμένες καλλιέργειες βαμβακιού. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος 24 μέτρα Περιοχή γύρω από οργωμένες καλλιέργειες βαμβακιού. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος
Έργου: Σελίδα 17 από 40 Αρ. Σημείο GPS* KP Περιοχή Τύπος βιοτόπου Απόσταση από την κεντρική γραμμή του αγωγού 31 MM70 391.4 Βόρεια του ποταμού Λουδία 32 KP017 393.7 ΝΔ της Παραλίμνης (Γιαννιτσά) 33 KP016 393.8 ΝΔ της Παραλίμνης (Γιαννιτσά) 34 KP015 394.1 ΝΔ της Παραλίμνης (Γιαννιτσά) 35 KP018 394.1 ΝΔ της Παραλίμνης (Γιαννιτσά) Θερισμένη τριφυλλιού Καλλιέργεια βαμβακιού Θερισμένα Λοιπές παρατηρήσεις 5 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες τριφυλλιού, σίτου και μηδικής, εντός της φάρμας NAGREF. Εντοπίστηκε Microtus spp. ή Rattus sp. Οι πληροφορίες που παρείχαν οι ντόπιοι αποτελούν στοιχείο παρουσίας ενός ζώου που μοιάζει με Λαγόγυρο, ειδικότερα κατά μήκος των χωματόδρομων της φάρμας. 611 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 519 μέτρα Εκτός της ζώνης 500 μέτρων του αγωγού. Περιοχή γύρω από καλλιέργειες βαμβακιού και καλαμποκιού. Εντοπίστηκε Microtus spp. ή Rattus sp. Φυτεία Populus sp. 372 μέτρα Εκτός της ζώνης 500 μέτρων του αγωγού, κοντά στο καφενείο «Βαγγέλης». Καλλιέργειες καλαμποκιού και βαμβακιού 36 KP019 395 ΝΔ των Γιαννιτσών Καλλιέργειες καλαμποκιού και βαμβακιού 37 KP021 396 ΝΔ των Γιαννιτσών Καλλιέργειες τριαντάφυλλου 903 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 1209 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 1335 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 38 KP020 396.2 ΝΔ των Γιαννιτσών Καλλιέργεια μήλων 916 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 39 KP022 396.9 ΝΔ των Γιαννιτσών Χέρσα έκταση 556 μέτρα Εντοπίστηκε Microtus spp. ή Rattus sp. 40 KP023 397 ΝΔ των Γιαννιτσών Χέρσα έκταση 412 μέτρα Εντοπίστηκε Microtus spp. ή Rattus sp. 41 KP024 399.5 Νότια της Χέρσα έκταση 29 μέτρα Εντοπίστηκε Talpa sp. Καριώτισσας 42 KP025 399.6 Νότια της Καριώτισσας Χέρσα έκταση 133 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 44 KP028 400 Νότια της Καριώτισσας Λειμώνας 90 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 48 KP032 402.8 Άγιος Λουκάς Καλλιέργεια μηδικής 46 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 49 KP033 403.1 Άγιος Λουκάς Θερισμένη 21 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 51 KP035 405.5 Ανάμεσα στον Άγιο Λουκά και την Εσωβάλτα 52 KP036 405.4 Ανάμεσα στον Άγιο Λουκά και τα Εσώβαλτα Καλλιέργεια μηδικής Θερισμένη περιοχή καλυμμένη με άχυρα 239 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 67 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από
Έργου: Σελίδα 18 από 40 Αρ. Σημείο GPS* KP Περιοχή Τύπος βιοτόπου Απόσταση από την κεντρική γραμμή του αγωγού 53 KP037 406.7 Εσώβαλτα Καλλιέργεια μηδικής 54 KP038 411.5 Άσπρο Καλλιέργεια μηδικής 55 KP039 419.3 Πλεύρωμα Θερισμένη 56 KP040 419.3 Πλεύρωμα Θερισμένη 57 KP041 419.3 Πλεύρωμα Θερισμένη 58 KP042 419.3 Πλεύρωμα Θερισμένη 59 KP043 420.2 Πλεύρωμα Θερισμένη 60 KP044 419.9 Πλεύρωμα Θερισμένη 61 KP045 419.9 Πλεύρωμα Θερισμένη 62 KP046 420.2 Πλεύρωμα Θερισμένη 63 KP047 420.4 Λουτροχώρι Θερισμένη 64 KP048 420.5 Λουτροχώρι Θερισμένη 65 KP049 420.5 Λουτροχώρι Θερισμένη 66 KP050 420.6 Λουτροχώρι Θερισμένη 67 KP051 421 Λουτροχώρι Θερισμένη 68 KP052 421.8 Λουτροχώρι Θερισμένα και ροδάκινων 69 KP053 422.1 Λουτροχώρι Θερισμένα και ροδάκινων 70 KP054 422.1 Λουτροχώρι Θερισμένα και ροδάκινων 71 KP055 422.1 Λουτροχώρι Θερισμένα και ροδάκινων 72 KP056 422 Λουτροχώρι Θερισμένα και ροδάκινων Λοιπές παρατηρήσεις 245 μέτρα Περιοχή απόθεσης σκουπιδιών. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος 86 μέτρα Περιοχή απόθεσης σκουπιδιών. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος 148 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 218 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 179 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 122 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 35 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 35 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 61 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 57 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 23 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 44 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 71 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 65 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 140 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 155 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 156 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 94 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 240 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 234 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από
Έργου: Σελίδα 19 από 40 Αρ. Σημείο GPS* KP Περιοχή Τύπος βιοτόπου Απόσταση από την κεντρική γραμμή του αγωγού 73 KP057 422 Λουτροχώρι Θερισμένα και ροδάκινων Λοιπές παρατηρήσεις 167 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 74 KP058 422.1 Λουτροχώρι Χωματόδρομος 92 μέτρα Γύρω από ορχιδέες. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος. 75 KP059 422.3 Λουτροχώρι Χωματόδρομος 31 μέτρα Γύρω από ορχιδέες. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος 79 KP063 437 ΒΑ του Άνω Γραμματικού (όρος Βέρμιο) 80 KP064 438.1 ΒΑ του Άνω Γραμματικού (όρος Βέρμιο) 81 KP065 449.4 Πύργοι Θερισμένα 82 KP066 449.1 Πύργοι Θερισμένα 83 KP067 449.1 Πύργοι Θερισμένα 84 KP068 449.3 Πύργοι Θερισμένα 85 KP069 449.3 Πύργοι Θερισμένα 86 KP070 449.3 Πύργοι Θερισμένα 87 KP071 449.3 Πύργοι Θερισμένα 88 KP072 449.3 Πύργοι Θερισμένα 89 KP073 451.2 Ανάμεσα σε Πύργους και Chernozem 90 KP074 451 Ανάμεσα σε Πύργους και Μανιάκι 91 KP075 451 Ανάμεσα σε Πύργους και Μανιάκi 92 KP076 451 Ανάμεσα σε Πύργους και Μανιάκι 93 KP077 451 Ανάμεσα σε Πύργους και Μανιάκι 94 KP078 450.9 Ανάμεσα σε Πύργους και Μανιάκι 95 KP079 450.9 Ανάμεσα σε Πύργους και Μανιάκι 96 KP080 450.8 Ανάμεσα σε Πύργους και Μανιάκι Λειμώνας 302 μέτρα Εντοπίστηκε Microtus spp ή/και Talpa spp. Χωράφι εντός δάσους Fagus (όρος Βέρμιο) Λειμώνας 351 μέτρα Εντοπίστηκε Microtus spp ή/και Talpa spp. Χωράφι εντός δάσους Fagus (όρος Βέρμιο) 24 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 24 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 150 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 22 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 39 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 73 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 213 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 410 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από Θερισμένα Θερισμένα Θερισμένα Θερισμένα Θερισμένα Θερισμένα Λειμώνας με αραιά μακί Λειμώνας με αραιά μακί 7 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 147 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 151 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 109 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 160 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 219 μέτρα Δεν εντοπίστηκε κανένα από 214 μέτρα Εντοπίστηκε Microtus spp. ή Rattus sp. 195 μέτρα Εντοπίστηκε Microtus spp. ή Rattus sp.
Έργου: Σελίδα 20 από 40 Αρ. Σημείο GPS* KP Περιοχή Τύπος βιοτόπου Απόσταση από την κεντρική γραμμή του αγωγού 97 MM20 453.8 Νότια των Μανιακών Χέρσα έκταση με χαμηλή (παλιότερα ήταν δημητριακών) 98 MM21 453.8 Νότια των Μανιακών Λειμώνας με μέτρια κλίση και χαμηλή 99 MM22.2 454.5 Νότια των Μανιακών Λειμώνας με μέτρια κλίση και πολύ χαμηλή 100 MM23 454.6 Νότια των Μανιακών Χέρσα έκταση με πολύ χαμηλή και αραιή 101 MM24 454.6 Νότια των Μανιακών Λειμώνας με χαμηλή κλίση 102 MM25.2 455.4 Βόρεια του Αντίγονου 103 MM26.1 455.9 Βόρεια του Αντίγονου Θερισμένη δημητριακών Χέρσα έκταση με χαμηλή 104 MM27.1 456.7 Αντίγονος Θερισμένη Λοιπές παρατηρήσεις 100 μέτρα Έκταση που χρησιμοποιείται για βοσκότοπος, με όγκους Querqus sp. Εντοπίστηκε Microtus spp. και Lepus europaeus. 18 μέτρα Αραιοί όγκοι από Querqus sp., Juniperus oxycedrus και γκορτσιά. 22 μέτρα Κενά και αραιοί όγκοι από Querqus sp., Juniperus oxycedrus κλπ. Η πυκνώνει προς τους πρόποδες του λόγου, όπου εντοπίζονται καλλιέργειες αραβόσιτου. Εντοπίστηκε Microtus spp. (πολλές τρύπες) 100 μέτρα Δίπλα στον κεντρικό δρόμο. 145 μέτρα Αραιοί όγκοι από Querqus sp., Juniperus oxycedrus και γκορτσιά. Δεν εντοπίστηκε κανένα από τα είδη ενδιαφέροντος 68 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες αραβόσιτου. Εντοπίστηκε Microtus spp. 239 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες αραβόσιτου. Εντοπίστηκε Microtus spp. ή Rattus sp. 16 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες αραβόσιτου. Δεν εντοπίστηκε κανένα είδος ζώου με ενδιαφέρον. 105 MM28 456.7 Αντίγονος Κήπος με μηλιές 122 μέτρα Περιοχή γύρω από άλλους οπωρώνες και καλλιέργειες αραβόσιτου. Εντοπίστηκε Microtus spp. 106 MM29 457.7 Αντίγονος Πυκνός λειμώνας με άγρια φυτά 107 MM30 458.5 Αντίγονος Καλλιέργεια με βερικοκιές και πυκνή εδαφική κάλυψη. 108 MM31.1 459.3 Δυτικά του Πελαργού Καλλιέργεια αμυγδαλιών 36 μέτρα Περιοχή γύρω από οπωρώνες και καλλιέργειες αραβόσιτου. Εντοπίστηκε Microtus spp. 163 μέτρα Περιοχή γύρω από οπωρώνες και καλλιέργειες αραβόσιτου. Εντοπίστηκε Microtus spp ή/και Talpa spp. 11 μέτρα Περιοχή γύρω από καλλιέργειες αραβόσιτου και μηδικής. Εντοπίστηκε Microtus spp ή/και Talpa spp.