Γιδοτροφία, ο αναδυόμενος κλάδος της ελληνικής κτηνοτροφίας: αποτελέσματα από το ερευνητικό πρόγραμμα SOLID Γεώργιος Ι. Αρσένος Αναπληρωτής Καθηγητής Δ/ντής Εργαστήριο Ζωοτεχνίας, Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ. 1
Συνοπτικός πληθυσμός εθνικού ποιμνίου γιδιών για το έτος 2011. Τα ζώα αυτά εκτρέφονται σε 65.031 εκμεταλλεύσεις (στοιχεία ΟΣΔΕ). Αρσενικά (τράγοι) Θηλυκά (γίδες) Σύνολο 298.306 4.726.640 5.024.946 2
Δομή του εθνικού ποιμνίου γιδιών Μέγεθος ποιμνίου Εκτροφές Σύνολο ζώων >1000 58 73156 901-1000 38 37337 801-900 59 50633 701-800 110 82408 668093 601-700 250 162061 501-600 479 262498 401-500 1008 452836 301-400 2416 746694 2166803 201-300 3924 967273 101-200 7278 1062095 1062095 81-100 2122 193394 61-80 2841 199865 41-60 4301 214403 1127955 21-40 8803 253415 11-20 10727 162904 0-10 20617 103974 65031 5024946 3
Στόχος της εκτροφής γιδιών Γάλα, κρέας, γεννήτορες
Ζωικό είδος Ζωικό είδος Παραγωγή γάλατος Αριθμός ζώων που αρμέχτηκαν Παραγωγή κρέατος Αριθμός ζώων που σφάχτηκαν Ποσότητα γάλατος (τόνοι) Γίδια 3.571.729 406.955 152.189* Ποσότητα κρέατος (τόνοι) Γίδια 3.706.624 36.299 Παραγωγή γεννητόρων Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία Πηγή: YAAT 2009 *στοιχεία γαλ/γης ΕΛΟΓΑΚ
Γιδοτροφία Παραδοσιακή; Σύγχρονη; 6
Πόσο γνωστά είναι τα Προϊόντα;
H «γιδοτροφία» που βιώσαμε τα τελευταία χρόνια Ακούμε: Επιδοτήσεις Εξισωτικές αποζημιώσεις Σχέδια βελτίωσης ΚΑΠ, Δράση 3.1. Προγράμματα χρηματοδότησης Ενισχύσεις Ύπαιθρος 2020 Σπάνιες φυλές Γενετική βελτίωση 8
H «γιδοτροφία» που βιώσαμε τα τελευταία χρόνια Ακούμε: Επιδοτήσεις Εξισωτικές αποζημιώσεις Σχέδια βελτίωσης ΚΑΠ, Δράση 3.1. Προγράμματα χρηματοδότησης Ενισχύσεις «Οι περισσότεροι υπάρχουν και συντηρούνται απλά και μόνο από την επιδότηση»! «Να πας να φυλάξεις γίδια!!!» Ύπαιθρος 2020 Σπάνιες φυλές Γενετική βελτίωση 9
Ερωτήματα Υπάρχει μέλλον για τη γιδοτροφία; Πόσο βιώσιμη μπορεί να είναι η εκτροφή γιδιών; Ποιο σύστημα εκτροφής, με ποια ζώα, με τι ζωοοτροφές; Τι προϊόντα να παράγονται και που να πωλούνται ; 10
Ερευνητικό Πρόγραμμα SOLID: Βιώσιμη ανάπτυξη εκτροφών χαμηλών εισροών και βιολογικής κτηνοτροφίας
10 ευρωπαϊκές χώρες 25 φορείς: γαλακτοβιομηχανία, ακαδημαϊκά ιδρύματα κτηνοτροφικές επιχειρήσεις, μη κυβερνητικές οργανώσεις, μικρομεσαίες μεταποιητικές επιχειρήσεις ομάδες συμβούλων επιχειρήσεων. Ισπανία Ηνωμ. Βασίλειο Βέλγιο Δανία Γερμανία Αυστρία Ιταλία Φιλανδία Ρουμανία Ελλάδα 12 www.solidairy.eu
Στόχος του προγράμματος Διερεύνηση στρατηγικών και εφαρμογή καινοτομιών για την διασφάλιση της βιωσιμότητας βιολογικών εκτροφών και εκτροφών γιδιών χαμηλών εισροών
Καταγραφή υφιστάμενης κατάστασης στη γιδοτροφία (συστήματα και μέθοδοι εκτροφής) Ανάδειξη ιδιαιτεροτήτων και δυνατοτήτων της εκτροφής γιδιών Ειδικότερα Ανάδειξη των πλεονεκτημάτων και των δυνατοτήτων των ελληνικών φυλών γιδιών Μελέτη σε επίπεδο εκτροφής των παραγόντων που μειώνουν την παραγωγικότητα και εμποδίζουν την βιωσιμότητα και ανάπτυξη των εκτροφών Παροχή τεχνικής υποστήριξης στους παραγωγούς και διαρκής ενημέρωσή τους για τα αποτελέσματα της έρευνας
Ερευνητική Ομάδα Μέλη ΔΕΠ Ειδικότητα Δομή Γεώργιος Αρσένος Κτηνίατρος Εργαστήριο Ζωοτεχνίας, Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ Γεώργιος Μπάνος Γεωπόνος # Γεώργιος Βαλεργάκης Κτηνίατρος # Πασχάλης Φορτομάρης # # Ηλίας Παπαδόπουλος # Εργαστήριο Παρασιτολογίας & παρασιτικών νοσημάτων Δημήτριος Φλετούρης # Εργαστήριο Γαλακτοκομίας Απόστολος Αγγελίδης # # Θεόφιλος Πουταχίδης # Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Μεταδιδακτορικοί Ερευνητές Αθανάσιος Γελασάκης Κτηνίατρος Εργαστήριο Ζωοτεχνίας, Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ Μαρία Καλαμάκη # # Μαρία Καρατζά Γεωπόνος # Μεταπτυχιακοί Φοιτητές Σοφοκλής Πινόπουλος Κτηνίατρος Εργαστήριο Ζωοτεχνίας, Κτηνιατρική Σχολή, Α.Π.Θ Σοφία Τερμαζίδου # # Σοφία Κεχαγιά # # Κατερίνα Σουφλέρη # # Φοιτητές Τάσος Χατζηπαπαδόπουλος Γιάννης Καρνάκης Άλλοι Προσωπικό αναλυτικού Εργαστηρίου εταιρίας ΜΕΒΓΑΛ Κτηνοτρόφοι με συμμετοχή στη διετή μελέτη Δημήτρης Μηνόπουλος Δημήτρης Χατζηπαπαδόπουλος Παναγιώτης Ναζλόγλου Παναγιώτης Κεχαγιάς Μάριος Μπατσιος Ευάγγελος Παχής Διαμαντής Παχής Γεώργιος Αθανασίου Ιωάννης Αθανασίου
Φάσεις της έρευνας 1 η φάση: Συλλογή στοιχείων (με ερωτηματολόγιο) από 60 αρχικά εκτροφές γιδιών από 3 φυλές (Ντόπια, Σκοπέλου, Δαμασκού) 2 η φάση: Επιλογή 10 αντιπροσωπευτικών εκτροφών για μελέτη βιωσιμότητας (3 φυλές, Ντόπια, Σκοπέλου, Δαμασκού) 3 η φάση: Επιλογή 1 ή μέχρι και 4 ποιμνίων από κάθε φυλή (περίπου 300 γίδες από κάθε φυλή) για να γίνει λεπτομερής μελέτη για 2 γαλακτικές περιόδους
3 η φάση: Επιλογή 1 ή μέχρι και 4 ποιμνίων (περίπου 300 γίδες από κάθε φυλή) για να μελετηθεί η γαλακτοπαραγωγική ικανότητα για 2 γαλακτικές περιόδους Γαλακτική περίοδος : περίπου 6 μήνες Μηνιαίες μετρήσεις - Παραγόμενη ποσότητα γάλατος (γαλακτομετρήσεις) - Ποιότητα παραγόμενου γάλατος (χημική σύνθεση) σε δείγματα γάλατος - Εξέταση για υποκλινική μαστίτιδα (σωματικά κύτταρα και μικροβιολογικές αναλύσεις γάλατος) - Δείκτης θρεπτικής κατάστασης ζώων - Αξιολόγηση γονιμότητας - δείγματα κοπράνων για έλεγχο παρασίτων Λήψη αίματος μία φορά για διερεύνηση γονιδίων που σχετίζονται με τα παραπάνω χαρακτηριστικά
60 εκτροφές γιδιών Εκτροφές της έρευνας Αρχικά: Καταγραφή συστημάτων εκτροφής Συμπλήρωση ερωτηματολογίου (προσωπικές συνεντεύξεις)
Θεματικές ενότητες ερωτηματολογίου Ζωικό υλικό Εγκαταστάσεις εξοπλισμός Χρήση γης Παραγωγή ζωοτροφών Διατροφή Αναπαραγωγή Προβλήματα υγείας προληπτική κτηνιατρική
Ζωικό υλικό Μέσος όρος Ελάχιστο Μέγιστο Τράγοι 29 2 100 Αίγες 390 50 1600 Βετούλες 83 5 300 Τράγοι/αίγες 1/13 1/33 1/6 Ρυθμός αντικατάστασης τράγων Ρυθμός αντικατάστασης αιγών 28% 10% 50% 14% 8% 30%
Ζωικό υλικό - Αποδόσεις Μέσος όρος Ελάχιστο Μέγιστο Σωματικό βάρος τράγων (χλγ.) 66 47,5 90 Σωματικό βάρος αιγών (χλγ.) 46 32,5 57,5 Ηλικία απογαλακτισμού κατσικιών (ημ.) Βάρος σφάγιου στον απογαλακτισμό (χλγ.) Γαλακτοπαραγωγή/ γαλακτική περίοδο (χλγ.) 80 40 180 9,5 5 15 212 50 630
Αξία παραγόμενων προϊόντων Γάλα: 0,40-0,67 / χλγ. Κρέας κατσικιών: 3-6,5 / χλγ. Κρέας αιγών: 1,3 3,0 / χλγ. Υψηλό κόστος παραγωγής Χαμηλή παραγωγικότητα Περιορισμένη ζήτηση & χαμηλή αξία παραγόμενων προϊόντων
Εγκαταστάσεις - εξοπλισμός Κυρίως στάβλος Βοηθητικός στάβλος Αποθήκη ζωοτροφών Παρασκευαστήριο ζωοτροφών Αρμεκτήριο Μηχανή τεχνητής γαλουχίας Ενσιροδιανομέας
Χρήση γης παραγωγή ζωοτροφών Αριθμός Μέσος Ελάχιστο Μέγιστο εκτροφών όρος Καλλιεργήσιμες εκτάσεις για συγκομιδή ζωοτροφών (στρ.) 48 400 0 4310 Καλλιεργήσιμες εκτάσεις για βόσκηση (στρ.) 43 178 0 3500 Ξερικές καλλιέργειες (στρ.) 45 371 0 4310 Ποτιστικές καλλιέργειες (στρ.) 17 29 0 320
Διατροφή Έλλειψη ισορροπημένων σιτηρεσίων και διατροφικών προγραμμάτων Σανοί ψυχανθών/ αίγα/ έτος: 44 χλγ. Συμπυκνωμένες ζωοτροφές/ αίγα/ έτος: 91 χλγ. Άχυρο/ αίγα/ έτος: 10 χλγ. Βόσκηση 98% των εκτροφών
Διατροφή Ανεπαρκής κάλυψη θρεπτικών αναγκών: α. Τελευταίο τρίτο της κυοφορίας β. Πρώτους 3 μήνες γαλακτικής περιόδου γ. Συζεύξεις Άνοιξη Καλοκαίρι ελαχιστοποίηση συμπληρωματικής χορήγησης ζωοτροφών
Βόσκηση Ώρες βόσκησης ημερησίως Μέσος όρος Ελάχιστο Μέγιστο Μέσος όρος Απόσταση που διανύουν ημερησίως (χλμ.) Ελάχιστο Μέγιστο Χειμώνας 6 0 20 3,7 0 15 Άνοιξη 8 0 20 7,6 0 30 Καλοκαίρι 11 0 20 9,5 0 30 Φθινόπωρο 9 0 22 7,8 0 30
Εποχιακές ανάγκες μετακίνησης Ώρες βόσκησης ημερησίως Μέσος όρος Απόσταση που διανύουν ημερησίως Μέσος όρος Ενέργεια (Kcal)* Χειμώνας 6 3,7 393 Άνοιξη 8 7,6 808 Καλοκαίρι 11 9,5 1009 Φθινόπωρο 9 7,8 828 * για μετακίνηση σε 75% οριζόντιο και 25% ανηφορικό έδαφος
Ανάγκες μετακίνησης Ημερήσιες ανάγκες (Καθαρή ενέργεια): 1. Συντήρησης (50 χλγ. Σ.Β.) 1190 kcal 2. Γαλακτοπαραγωγής 807,5 kcal /χλγ παραγόμενου γάλατος (4,5% λιπαρά) 3. Μετακίνησης: - 5 χλμ. (Οριζόντιο έδαφος) 255 kcal 0,32 lt γάλα - 10 χλμ. (75% οριζόντιο και 25% ανηφορικό έδαφος) 994,5 kcal 1,23 lt γάλα - 10 χλμ. (50 % οριζόντιο και 50% ανηφορικό έδαφος) 1615 kcal 2,00 lt γάλα -10 χλμ. (25% οριζόντιο και 75% ανηφορικό έδαφος) 2167 kcal 2,70 lt γάλα - 20 χλμ. (75% οριζόντιο και 25% ανηφορικό έδαφος) 2125 kcal 2,63 lt γάλα
Αναπαραγωγή Έναρξη αναπαραγωγικού βίου στα βετούλια: ~ 8,5 μηνών - Με τις ενήλικες αίγες την Άνοιξη συζεύξεις πρώιμες συζεύξεις αναπόφευκτες συχνά η πρώτη γόνιμη σύζευξη σε ηλικία 18-20 μηνών Έναρξη συζεύξεων: Μάιος Αύγουστος - Εποχικές διακυμάνσεις στη διαθεσιμότητα γάλατος Διάρκεια περιόδου συζεύξεων: > 5 μήνες - Μεγάλη διασπορά τοκετών (απορρύθμιση της ομαδοποίησης και των πρακτικών που εξυπηρετεί) Δείκτης πολυδυμίας: 1,6 (Διακύμανση 1,1-2,1)
Αναπαραγωγή Συχνότητα εμφάνισης i) αποβολών: 5% ii) θνησιγενών: 2% iii) «στέρφων»: 10% (Υπογονιμότητα) - Δεν χρησιμοποιείται υπέρηχος - Δεν χρησιμοποιούνται προγράμματα ορμονικού συγχρονισμού των οίστρων - Ελλιπής καταγραφής δεδομένων
Γενετική βελτίωση Ανεπαρκής επιλογή γεννητόρων Σπάνια προγράμματα ελέγχου αποδόσεων (π.χ. γαλακτομέτρηση) Σπάνια η εφαρμογή ελεγχόμενων συζεύξεων Όχι σαφείς βελτιωτικοί στόχοι Προσαρμοστικότητα Ανθεκτικότητα Γαλακτοπαραγωγή Διάπλαση μαστού
46 εκτροφές Προβλήματα υγείας Διάρροια στα κατσίκια (Όψιμα = 30,0%) Πνευμονία στα κατσίκια: 3,0% Κλινικές μαστίτιδες: 3,7% Χωλότητα: 1,8% Ενδοπαρασιτώσεις??? Εξωπαρασιτώσεις??? Τσιμπούρια > Ψώρα > Ψύλλοι Παραφυματίωση Πιροπλάσμωση Ο κτηνίατρος απουσιάζει και τη θέση του παίρνει ο ίδιος ο κτηνοτρόφος!!!
Προληπτική κτηνιατρική Εμβολιασμοί Εντεροτοξιναιμία (στρουμπάρα) 93,0% (50% λανθασμένα!) Λοιμώδης αγαλαξία (παρμάρα) 28,3% Ενζωοτική αποβολή (χλαμύδια) 13,0% Παραφυματίωση 13,0% Παστεριδίαση 4,3% Αποπαρασιτισμοί Αίγες 93,5% Κατσίκια 80,0%
Εκτίμηση βιωσιμότητας - Στοιχεία από ερωτηματολόγια Εκτίμηση βιωσιμότητας (11 χαρακτηριστικά) - 5-βάθμια κλίμακα (0= δεν λαμβάνονται μέτρα, 5= λαμβάνονται επαρκή μέτρα) Χαρακτηριστικό εκτροφής Μέση βαθμολογία Βιοποικιλότητα 1,65 Διατήρηση τοπίου και πολιτισμικής κληρονομιάς 1,86 Διαχείριση του εδάφους 2,55 Διαχείριση του νερού 1,46 Διαχείριση λιπασμάτων 1,99 Ενέργεια και CO 2 1,83 Ασφάλεια τροφίμων 2,90 Ποικιλία αγροτικών συστημάτων 1,88 Κεφάλαιο 2,35 Προσαρμοστικότητα επιχείρησης 2,79 Υγεία και ευζωία 3,00
Συνοπτική εκτίμηση βιωσιμότητας Προσαρμοστικότητα επιχείρησης Υγεία και ευζωία 2,79 3,00 Βιοποικιλότητα 5 4 3 1,65 2 1 1,86 Διατήρηση τοπίου και πολιτισμικής κληρονομιάς 2,55 Διαχείριση του εδάφους Κεφάλαιο 2,35 0 1,46 Διαχείριση του νερού 1,88 1,99 Ποικιλία αγροτικών συστημάτων 2,90 1,83 Διαχείριση λιπασμάτων Ασφάλεια τροφίμων Ενέργεια και CO 2 Ελάχιστο Μέσος όρος Μέγιστο
Συμπεράσματα Α φάσης Έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού για το μέλλον της αιγοτροφίας στην Ελλάδα Ανάγκη για στροφή προς την επιχειρηματική μορφή της αιγοτροφίας (μεταποίηση) Ανάγκη για ενημέρωση και εκπαίδευση των αιγοτρόφων (αύξηση αποδόσεων, υπολογισμός οικονομικότητας, μείωση κόστους παραγωγής)
Συμπεράσματα Α φάσης Ουσιαστικότερη συμμετοχή του κτηνιάτρου στη λήψη αποφάσεων Ανάπτυξη δικτύων συνεργασίας με όλους τους εμπλεκόμενους στην παραγωγική διαδικασία και τους κρατικούς φορείς
Συμπεράσματα Α φάσης Ουσιαστικότερη συμμετοχή του κτηνιάτρου στη λήψη αποφάσεων Ανάπτυξη δικτύων συνεργασίας με όλους τους εμπλεκόμενους στην παραγωγική διαδικασία και τους κρατικούς φορείς Μετάβαση στη Β φάση
Δεύτερη φάση της έρευνας Στόχος: Γενοτυπικός και φαινοτυπικός χαρακτηρισμός 3 φυλών αιγών που θεωρούνται προσαρμοσμένες σε συστήματα εκτροφής χαμηλών εισροών 8 εκτροφές ( ~ 900 αίγες) 3 φυλές (Εγχώρια, Σκοπέλου, Δαμασκού) 2 γαλακτικές περίοδοι 5 μηνιαίες δειγματοληψίες
Δειγματοληψίες Καταγραφή δεδομένων Σε μηνιαία βάση σε κάθε εκτροφή: - Καταγραφή γαλακτοπαραγωγής - Δείγματα γάλατος για χημική ανάλυση (Λίπος, Πρωτεΐνη, Λακτόζη, ΣΥΑΛ, Σωματικά κύτταρα, Ολική μικροβιακή χλωρίδα) - Δείγματα γάλατος για μικροβιολογικές εξετάσεις (CNS, Staphylococcus aureus, Streptococci spp., Listeria spp., Coliforms, Mycoplasma spp.) - Δείγματα κοπράνων για παρασιτολογικές εξετάσεις (νηματώδη, κεστώδη, πνευμονικά παράσιτα, καλλιέργεια κοπράνων)
Το μέλλον «Βιώσιμη Γιδοτροφία» «Πρέπει να μπορεί να παρέχει μακροπρόθεσμα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη» 42
Βιωσιμότητα Έλεγχος κόστους παραγωγής Τεχνολογική αναβάθμιση της παραγωγής (αρμεχτήρια) Εγκαταστάσεις συντήρησης, επεξεργασίας, τυποποίησης, και συσκευασίας προϊόντων Υλοποίηση νέας τεχνολογίας και τεχνογνωσίας Προστασία περιβάλλοντος (οικολογικό σήμα) 43
οι Ντόπιες φυλές πρέπει να διατηρηθούν αλλά για να είναι ανταγωνιστικές πρέπει και να βελτιωθούν 44
Οριοθέτηση στόχων: Ποια προϊόντα; Σε ποιο κόστος; Για ποια αγορά; 45
Σε τι προϊόντα στοχεύουμε; 46
Το μέλλον Επώνυμα καινοτόμα προϊόντα με δυναμική στη αγορά Τυποποίηση κρέατος κατσικιών Παστεριωμένο Γίδινο Γάλα Γίδινο γάλα σε σκόνη υποκατάστατα μητρικού γάλατος Νέα Γαλακτοκομικά προϊόντα (νέα είδη τυριών) Εκσυγχρονισμό της παραγωγικής διαδικασίας Χρήση νέων τεχνολογιών και σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων 47
Προϊόντα από γίδινο γάλα Τυποποίηση πιστοποίηση - ανταγωνιστικότητα 48
Σας ευχαριστώ 49