ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ STEM...ΜΠΟΡΟΥΜΕ Μάντυ Σεβαστού, Φυσικός Είμαι γυναίκα Φυσικός.Δεν μπορώ; Δεν μπορώ να είμαι επιστήμονας, να είμαι ηγέτιδα, επιχειρηματίας, ακαδημαϊκός;να εμπνέω εμπιστοσύνη; Να συμμετέχω συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην εξέλιξη της τεχνολογίας, να ακολουθώ τις επιταγές της και να προσφέρω καινοτόμες ιδέες στην έρευνα; Να συμβάλλω στη βελτίωση των συνθηκών του βιοτικού επιπέδου της κοινωνίας μου; Ξεκινώντας τη σύντομη προσέγγισή μου σε ένα κατά τα άλλα πολυδιάστατο και με μεγάλη δυναμική θέμα, θα αναφερθώ στο ίδιο το ακρωνύμιο. STEM:Science, Technology,Engineering,Mathematics. Όρος που κυρίως αναφέρεται στην εκπαιδευτική πολιτική που ακολουθείται, για τη βελτιστιποίηση της ανταγωνιστικότητας όσον αφορά την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας. Στο άκουσμα και μόνο του ακρωνυμίου STEM, οι περισσότεροι άνθρωποι στρέφουν σχεδόν αυτόματα τη σκέψη τους στον ανδρικό πληθυσμό. Λίγες οι γυναίκες ερευνήτριες, οι γυναίκες που ασχολούνται με την τεχνολογία και τη μηχανική,οι γυναίκες που διδάσκουν στη δευτεροβάθμια ή στην ανώτατη εκπαίδευση τομείς STEM, ή οι γυναίκες που γενικότερα ως αντικείμενο έχουν τις θετικές επιστήμες. Δεν είναι λοιπόν η επιστήμη γυναικεία υπόθεση ; Που οφείλεται το γεγονός πως πολλές γυναίκες δεν επιλέγουν τομείς των θετικών επιστημών όπως οι Φυσικές επιστήμες, τα Μαθηματικά, η Μηχανική και τέλος η Τεχνολογία; Ποιοί είναι οι λόγοι που όσες γυναίκες επέλεξαν τις επιστήμες αυτές, κατάφεραν σε μικρό ποσοστό να αποκτήσουν υψηλά ιστάμενες ή και διοικητικές θέσεις σε ακαδημαϊκό ή ερευνητικό επίπεδο; Τι αποτελεί μεγαλύτερη τιμή για έναν επιστήμονα, τη μεγαλύτερη αναγνώριση και επισφράγιση του έργου του...το βραβείο Νόμπελ. Ο αριθμός των οποίων στους κλάδους της Φυσικής, Χημείας και Ιατρικής, είναι 486...δέκα όμως από αυτά δόθηκαν σε γυναίκες με πρώτη τη Marie Curie (τιμήθηκε με Νόμπελ Φυσικής το 1903 και με Νόμπελ Χημείας το 1911),η οποία μάλιστα αποτέλεσε και τη μοναδική επιστήμονα που τιμήθηκε δυο φορές με βραβείο Νόμπελ. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που προέκυψαν από ποικίλες έρευνες, η σχέση των γυναικών με τις θετικές επιστήμες παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας, συνιστά περιθωριακό κεφάλαιο στην ιστορία της επιστήμης και των εκπαιδευτικών θεσμών από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Παρόλο που ο 20ος αιώνας με την ευκολότερη και μαζικότερη είσοδο των γυναικών στα πανεπιστήμια καθώς και σε επαγγέλματα που παραδοσιακά θεωρούνταν ανδρικά, εμφανίζεται ως σημαντική τομή στο ζήτημα αυτό, οι γυναίκες που ασχολήθηκαν και επιλέγουν ακόμη και σήμερα να ασχοληθούν με τις θετικές επιστήμες, είναι θα μπορούσαμε να πούμε αμφισβητούμενη κατηγορία με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Στατιστικά στοιχεία, αποδεικνύουν την πενιχρή ενασχόληση των γυναικών με τις
θετικές επιστήμες και την τεχνολογία. Όσο υψηλότερες οι βαθμίδες, τόσο μικρότερα τα ποσοστά συμμετοχής των γυναικών. Σύμφωνα με έρευνες, στην Ελλάδα, την τριακονταπενταετία 1964-1997, οι γυναίκες απόφοιτοι των Πολυτεχνειακών σχολών εγγεγραμμένων στο Τεχνικό Επιμελητήριο αποτελούν το 20% του συνόλου. Εργάζονταν δε με μερική ως επί το πλείστον απασχόληση, σε υπαλληλικές θέσεις στις δημόσιες υπηρεσίες.ανάλογη εικόνα παρουσιάζουν και οι κλάδοι της Φυσικής της Χημείας και των Μαθηματικών στους οποίους ως επί το πλείστον οι κάτοχοι πτυχίου και μεταπτυχιακού ή διδακτορικού τίτλου είναι ως επί το πλείστον άνδρες. Ακόμη σπανιότερες είναι οι γυναίκες στο χώρο των μηχανικών λογισμικού. Ακόμη και σήμερα, οι ελλειμματικοί χώροι σε γυναίκες, εντοπίζονται κυρίως σε κλάδους με υψηλό κύρος στις μεταπτυχιακές σπουδές, στο διδακτικό προσωπικό των πανεπιστημίων, στην έρευνα καθώς και στην ελεύθερη και ισότιμη απασχόληση, κυρίως στη βιομηχανία. Ειδικότερα, οι γυναίκες αποτελούν το 1/3 του πανεπιστημιακού διδακτικού προσωπικού με μόλις το 16,1% να αγγίζει την υψηλότατη βαθμίδα. Στις θετικές επιστήμες και την τεχνολογία, το ποσοστό αυτό είναι ακόμη χαμηλότερο. Παρόμοια εικόνα παρουσιάζεται και στον τομέα της έρευνας. Οι γυναίκες ερευνήτριες στις Φυσικές Επιστήμες αγγίζουν το 30%, ενώ στις επιστήμες του Μηχανικού μόλις το 18%. Όσον αφορά την γυναικεία παρουσία ως Επιστημονικού Υπευθύνου στα πιο πάνω έργα, το ποσοστό των γυναικών φθάνει μόλις το 10%. Διόλου εντυπωσιακό βέβαια καθότι οι γυναίκες έχουν λιγότερη σχέση από ότι οι άνδρες με το εξουσιαστικό και νομικό πρόσωπο που έχει λάβει πλέον η έρευνα, λογω της επέμβασης του ιδιωτικού τομέα σε όλες τις επιστημονικές εξερευνήσεις. Είναι λοιπόν οι γυναίκες επιστημονικά αναλφάβητες και αν ναι, ποιά θεωρούνται τα αίτια; Ξεκινώντας απο την παιδική ήδη ηλικία, ο ρόλος της κοινωνίας και του περιβάλλοντος χαρακτηρίζεται ως καθοριστικός σε έναν βαθμό. Ακόμη και μέσα από τα παιδικά παιχνίδια, αποδίδεται ο κοινωνικός ρόλος του κάθε φύλου. Το αγόρι, παροτρύνεται να παίζει με μπάλα, στον τρισδιάστατο χώρο, ή να ασχολείται με video games και παιχνίδια στρατηγικής...αντίστοιχα, το κορίτσι ενδείκνυται να παίζει με κούκλες και γενικότερα με παιχνίδια που παραπέμπουν στο πρότυπο της γυναίκας-μητέρας-νοικοκυράς, υπό τη σκέπη της οικογενειακής εστίας.δεχόμαστε λοιπόν, από τα πρώτα κιόλας βήματα ενός παιδιού, τη θεωρία του βιολογικού ντετερμινισμού, που αποδίδει κοινωνικά, φυλετικά και άλλα χαρακτηριστικά και διαφορές των ανθρώπων σε βιολογικούς παράγοντες.το αγόρι δεν ενδείκνυται να παίζει με κούκλες, ενώ το κορίτσι αποτρέπεται από το να παίζει με μπάλα... Συνεχίζοντας στα χρόνια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, σύμφωνα με έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στη χώρα μας, έχει καταγραφεί, πως τα αγόρια θεωρούν καλύτερους τους εαυτούς τους στα Μαθηματικά από ότι τα κορίτσια της ηλικίας τους. Ο αριθμός αυτός μεγαλώνει με το ποσοστό των αγοριών που αριστεύουν στα Μαθηματικά να είναι μεγαλύτερο από αυτό των κοριτσιών, ποσοστό όμως που αμβλύνεται στους τελειόφοιτους του λυκείου. Παραδοσιακά όμως, το ποσοστό των υποψηφίων στις πανελλαδικές εξετάσεις για τις θετικές σπουδές και την τεχνολογία είναι υψηλότερο στα
αγόρια. Ανάλογη εικόνα παρουσιάζεται παγκοσμίως. Σε Ευρώπη, Αμερική, Ασία και Αφρική. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό...μήπως η σκέψη των δυο φύλων διαφέρει; Σύμφωνα με τον Piaget, σχετικά με την κλίση στα Μαθηματικά, στο βιβλίο του Science of the education and the pshychology of the child (1965), αν αληθεύει ο ισχυρισμός ότι υπάρχει σαφής σχέση μεταξύ των λογικο-μαθηματικών δομών και των λειτουργικών δομών της σκέψης, τότε θα πρέπει είτε αυτή η κλίση να είναι αξεχώριστη με τη νοημοσύνη, κάτι που μάλλον δεν συμβαίνει, είτε να έχει άμεση σχέση όχι με τα Μαθηματικά ως περιεχόμενο, αλλά με τον τρόπο που διδάσκονται.η αρχική μου λοιπόν υπόθεση δεν ευσταθεί. Η επιστήμη, είναι μια αντικειμενική, ανιδιοτελής δραστηριότητα, χωρίς καμία σχέση με το άτομο αυτό καθ αυτό και εξαρτάται από το περιβάλλον πλαίσιο και τον χρόνο. Η επιστήμη, η τεχνολογία και η γνώση, αφορά και τα δυο φύλα. Η λογική και η οξυδέρκεια ανήκει και στις γυναίκες. Τα αίτια λοιπόν θα πρέπει να αναζητηθούν σε άλλους παράγοντες.πολλαπλοί οι ρόλοι της γυναίκας σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα Πολλαπλές και οι απαιτήσεις. Μια γυναίκα καλείται να είναι μητέρα, σύζυγος, νοικοκυρά, επιστήμονας, ηγέτιδα, επιχειρηματίας. Πέρα από το ρόλο της μητέρας, κανείς από τους υπόλοιπους δεν έχει μεγαλύτερο ειδικό βάρος. Μια γυναίκα μπορεί να είναι μητέρα και ταυτόχρονα να παρουσιάζει σημαντικό ερευνητικό έργο.να είναι μητέρα και να καινοτομεί με τις ιδέες της στο χώρο της τεχνολογίας ή της μηχανικής. Οι ικανότητες και οι φιλοδοξίες δεν περιορίζονται με τους ρόλους. Ούτε και η γνώση.εν αντιθέσει, οξύνονται. Στην Ελληνική κοινωνία, παρόλο που ο συντηρητισμός που γενικά επικρατεί αρχίζει να ξεπερνιέται, τα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση γίνονται με αρκετά αργούς ρυθμούς.η κοινωνική στήριξη προς τις γυναίκες και ιδιαίτερα σε εκείνες που ανήκουν σε κλάδους που θεωρούνται ανδρικά οχυρά, είναι ελλιπής. Το ελληνικό κράτος, δεν προνοεί. Δεν προστατεύει. Δεν ενισχύει. Είναι καθήκον κάθε κοινωνίας, κατά επέκταση και της Ελληνικής, να αντιληφθεί πως η ευημερία και η καλυτέρευση του οικονομικού και βιοτικού επιπέδου της, στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην τεχνολογία. Στατιστικές δείχνουν, πως οι αποδοχές στους τομείς STEM είναι κατά 33% περισσότερες από ότι σε άλλους κλάδους. Για να επιτευχθεί όμως κάτι τέτοιο, για να αρχίσουν όλο και περισσότερες γυναίκες να επιλέγουν τις επιστήμες STEM, θα πρέπει να υπάρχει προτροπή για γνωριμία των επιστημών αυτών από τα πρώιμα σχολικά χρόνια. Οι τρόποι διδασκαλίας των αντικειμένων STEM, και η επαφή των παιδιών με αυτά, θα πρέπει να γίνονται με τρόπο που δεν διαχωρίζει τα δυο φύλα. Σημαντικό ρόλο σε αυτό, παίζουν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί, που μέσα στους πολλαπλούς τους ρόλους, είναι και η αντιμετώπιση των δυο φύλων χωρίς διαχωρισμούς για τα αντικείμενα που διδάσκουν. Η σωστή καθοδήγηση και ενημέρωση των παιδιών, μέσω μαθημάτων σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού, αλλά και η σωστή καθοδήγηση και ενημέρωση των ίδιων των γονέων, κάτι που ακόμη και στις μέρες μας δεν συμβαίνει, κρίνεται απαραίτητη. Είναι πρόδηλη η ανάγκη οι μαθητές και η μαθήτριες των λυκείων της χώρας μας, να επιλέγουν τον κλάδο των σπουδών τους έχοντας σφαιρική άποψη του ιδίου του αντικειμένου.έχοντας ολοκληρωμένη εικόνα για το αν η σταδιοδρομία
τους θα χρίζει υψηλής ποιότητας, καθώς και ότι θα μπορούν να συμμετέχουν με τις επιλογές τους, στην αναβάθμιση του βιοτικού και οικονομικού επιπέδου της κοινωνίας αλλά και της χώρας τους.αντίθετα, τα παραδοσιακά επαγγέλματα, καθορίζουν και το αντικείμενο των σπουδών, το οποίο καταλήγει να επιλέγεται καθαρά μέσα απο κοινωνικά κριτήρια τις περισσότερες φορές. Το μέλλον κάθε κοινωνίας όμως, είναι τα νέα παιδιά.τα παιδιά μας. Η σωστή εκπαίδευση και καθοδήγησή τους θα έπρεπε να αποτελεί πρώτιστο μέλημα. Κάθε προηγμένη χώρα, διαθέτει κονδύλια για τον εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών της ιδρυμάτων, επενδύοντας στο ανδρικό αλλά και στο γυναικείο μυαλό, δημιουργώντας έτσι θερμοκοιτίδα αυριανών επιστημόνων, οι οποίοι θα είναι εις θέση να παρακολουθούν τις παγκόσμιες εξελίξεις στην Επιστήμη και την Τεχνολογία. Είναι καθήκον των εκπαοιδευτικών, να παροτρύνουμε εξίσου και τα κορίτσια και τα αγόρια προς αυτή την κατεύθυνση. Για τους λόγους λοιπόν που προαναφέρθηκαν, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ξεκινήσει, και συνεχίζει να καταβάλλει μεγάλες προσπάθειες για την ενίσχυση του ρόλου των γυναικών στους τομείς STEM. Χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφαρμόζουν πολιτικές για την προώθηση της γυναικείας πειχειρηματικότητας και τη συμβολή του γυναικείου μυαλού και αντίληψης για την προσφορά στην τεχνολογία. Συγκεκριμένα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, δημιουργήθηκε οργανισμός για τη βελτίωση της συμμετοχής και της εξέλιξης των γυναικών. Τη διετία 2003-2004, το συμβούλιο Επιστημών και Τεχνολογικών Εγκαταστάσεων, (STFC: Science and Technology Facilities Council) που επενδύει περίπου 780 εκατομμύρια λίρες ετησίως στην Επιστήμη, μετά τη συλλογή στοιχείων που αφορούσαν το προφίλ του εργατικού του δυναμικού καθώς και τις διαδικασίες απασχόλησης, εισήγαγε μια σειρά από καινοτομίες, με στόχο τη βελτιστοποίηση της εκπροσώπησης και της εξέλιξης στη σταδιοδρομία των γυναικών που ανήκουν στο δυναμικό του και ιδιαίτερα στα ανώτερα επίπεδα των τομέων STEM. Κίνητρα αποτέλεσαν ότι οι γυναίκες καταλάμβαναν μόλις το 11% του δυναμικού STEM του οργανισμού καθώς και η απομόνωση που εκείνες δεχόνταν όταν εργάζονταν σε περιοχές που χαρακτηρίζονταν ως ανδροκρατούμενες. Σήμερα, έχει καταφέρει να αυξήσει σημαντικά τα ποσοστά των γυναικών στο δυναμικό του στους τομείς STEM. Το τελευταίο αποτελεί μια προσέγγιση στην προσπάθεια κατάρριψης της ιδέας πως οι τομείς STEM δεν είναι γένους θηλυκού. Η προσπάθεια όμως θα πρέπει να είναι περισσότερο οργανωμένη αλλά και συντονισμένη. Είναι αναγκαίο να ξεκινά από τα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης, όπου οι μαθητές θα καλούνται να γνωρίσουν με κατάλληλους τρόπους, ενσωματωμένους στο εκπαιδευτικό σύστημα και με σωστές παιδαγωγικές μεθόδους τις επιστήμες STEM, άνευ διαχωρισμού μεταξύ των δυο φύλων, προσέγγιση που θα πρέπει βέβαια ταυτόχρονα, να εισχωρήσει και στο σκεπτικό της ίδιας μας της κοινωνίας.θα πρέπει επίσης οι γυναίκες να αντιληφθούν, πως δεν υπάρχουν όρια η γυάλινα ταβάνια, πέρα από αυτά που εμείς θέτουμε στους εαυτούς μας. Οι πολλαπλοί μας ρόλοι δεν αποτελούν τροχοπέδη στην περαιτέρω εξέλιξη της σταδιοδρομίας μας. Αντίθετα, συμβάλλουν στην ενίσχυση του πνευματικού, οικονομικού αλλά και βιοτικού επιπέδου της
κοινωνίας μας. Η Επιστήμη και η Τεχνολογία, δεν κάνει διακρίσεις στο φύλο. Η λογική σκέψη, οι καινοτόμες ιδέες, οι φιλοδοξίες και η ανάγκη έκφρασης της δημιουργικότητας, ανήκουν εξίσου σε άνδρες και γυναίκες. Όλοι μας θέτουμε τις βάσεις για ένα καλύτερο μέλλον μέσα από την Επιστήμη και την Τεχνολογία.Μέλλον όχι μόνο για την κοινωνία και τη χώρα μας, αλλά για την ανθρωπότητα και τον πλανήτη μας.μαζί.μπορούμε.