Βιολογύα Ζώων Ι Φύλο Μαλϊκια ύνοσ Γκιώκασ Πανεπιςτόμιο Πατρών Σμόμα Βιολογύασ 2015
Φυλογϋνεςη & Προςαρμοςτικό Διαφοροπούηςη Πρώτη εμφϊνιςη κατϊ το Προκϊμβριο (πριν 570 εκ. χρόνια) Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 2
Γιατύ εύναι πρωτοςτόμια; πειροειδόσ αυλϊκωςη Προϋλευςη του μεςοδϋρματοσ από το 4d βλατομερύδιο Σροχοφόροσ προνύμφη Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 3
Ποιοι εύναι οι κοντινότεροι τουσ ςυγγενεύσ; 1 η ϊποψη: ςυγγενό (αδελφϊ τϊξα) με τουσ Δακτυλιοςκώληκεσ των Λοφοτροχοζώων 1α:Κοινόσ πρόγονοσ με τουσ Δακτυλιοςκώληκεσ μετϊ την εμφϊνιςη του κοιλώματοσ 1β: Κοινόσ μεταμερικόσ πρόγονοσ με τουσ Δακτυλιοςκώληκεσ 2 η ϊποψη: προόλθαν από ςκωληκοειδό πρόγονο ανεξϊρτητα από τουσ Δακτυλιοςκώληκεσ Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 4
Οι κύριεσ διαιρϋςεισ των Ζώων Κλϊδοσ Α (Μεςόζωα): φύλο Μεςόζωα Κλϊδοσ Β (Παρϊζωα): φύλο πόγγοι & φύλο Πλακόζωα Κλϊδοσ Γ (Ευμετϊζωα): όλα τα ϊλλα φύλα Βαθμύδα Ι (Ακτινωτϊ): φύλο Κνιδόζωα & φύλο Κτενοφόρα Βαθμύδα ΙΙ (Αμφύπλευρα) Διαύρεςη Α (Πρωτοςτόμια) Λοφοτροχόζωα: φύλα Πλατυϋλμινθεσ, Νημερτύνοι, Σροχοφόρα, Γαςτερότριχα, Ακανθοκϋφαλα, Μαλϊκια, Δακτυλιοςκώληκεσ, Εχύουρα, ιπούνκουλα, Φορωνύδια, Εξώπρωκτα, Ενδόπρωκτα, Γναθοςτομουλύδια, Χαιτόγναθα, Βραχιονόποδα Εκδυςόζωα: φύλα Κινόρρυγχα, Νηματώδεισ, Νηματόμορφα, Πριαπουλύδια, Αρθρόποδα, Βραδύπορα, Ονυχοφόρα, Θωρακοφόρα Διαύρεςη Β (Δευτεροςτόμια): φύλα Χορδωτϊ, Ημιχορδωτϊ, Εχινόδερμα Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 5
Οι κύριεσ διαιρϋςεισ των Ζώων Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 6
Οι κύριεσ διαιρϋςεισ των Ζώων Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 7
Μαλϊκια & Δακτυλιοςκώληκεσ Δακτυλιοςκώληκεσ: Πρότυπο ανϊπτυξησ που μοιϊζει με αυτό των Μαλακύων Μεταμερικό ςώμα Κοιλωματικϊ πρωτοςτόμια Μαλϊκια: Δεν παρουςιϊζουν πραγματικϊ μεταμερό Περιοριςμϋνο κούλωμα Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 8
Μαλϊκια & Δακτυλιοςκώληκεσ Ενδεύξεισ κοινού μεταμερικού προγόνου: Σα επαναλαμβανόμενα τμόματα που παρουςιϊζονται ςτην Neopilina (ομοταξύα Μονοπλακοφόρα) και ςε μερικούσ Χιτώνεσ (Πολυπλακοφόρα) Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 9
Μαλϊκια & Δακτυλιοςκώληκεσ Όμωσ: ύγχρονεσ ϋρευνεσ ανϊπτυξησ & μορφολογύασ δεύχνουν ότι τα αυτϊ τα τμόματα δεν εύναι υπολεύμματα ενόσ αρχϋγονου προγόνου Δηλ. η μεταμϋρεια εμφανύζεται δευτερογενώσ Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 10
Μαλϊκια & Δακτυλιοςκώληκεσ Σι προτεύνει η μοριακό φυλογϋνεςη για την εξϋλιξη των επαναλαμβανόμενων τμημϊτων (βρϊγχια & μύεσ) (Giribet et al, 2006); Σα Μονοπλακοφόρα αδελφό τϊξο των Πολυπλακοφόρων Μαζύ ςυγκροτούν τον κλϊδο ειριακϊ (Serialia) Ο κλϊδοσ ειριακϊ δεν αποχωρύζεται από τη βϊςη του δϋντρου των Μαλακύων, όπωσ θα ςυνϋβαινε εϊν το αρχϋγονο μαλϊκιο όταν μεταμερικό Αντιθϋτωσ, αποχωρύζεται από την εξελικτικό γραμμό των Μαλακύων μετϊ τισ ςκωληκόμορφεσ μορφϋσ Ουροχορδωτϊ και ωληνόγαςτροι Δηλ. οι επαναλαμβανόμενεσ δομϋσ των Μαλακύων εύναι προκύπτοντεσ και όχι αρχϋγονοι χαρακτόρεσ Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 11
Μαλϊκια & Δακτυλιοςκώληκεσ Οι Δακτυλιοςκώληκεσ δεν εύναι τα μόνα μεταμερικϊ ζώα Σα Αρθρόποδα εύναι και αυτϊ μεταμερικϊ Σα μοριακϊ δεδομϋνα τοποθετούν τα Αρθρόποδα ςτον κλϊδο Εκδυςόζωα και όχι ςτον κλϊδο Λοφοτροχόζωα (όπου ανόκουν τα Μαλϊκια και οι Δακτυλιοςκώληκεσ) Άλλη μεταμερικό ομϊδα: τα Χορδωτϊ (τοποθετούνται ςτον κλϊδο των Δευτεροςτομύων) Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 12
Η εξϋλιξη τησ μεταμϋρειασ Σα μεταμερικϊ φύλα δεν ςυγγενεύουν ςτενϊ μεταξύ τουσ Η μεταμϋρεια προόλθε ανεξϊρτητα ςτα τρύα μεταμερικϊ τϊξα; Τποθϋςεισ... Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 13
Η εξϋλιξη τησ μεταμϋρειασ 1 η Τπόθεςη: Σα γονύδια για τη μεταμϋρεια όταν παρόντα ςτα αμφιπλευροςυμμετρικϊ ζώα ςτη βϊςη τησ εξϋλιξησ και ϋχουν καταςταλεύ πολλϋσ φορϋσ Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 14
Η εξϋλιξη τησ μεταμϋρειασ 2 η Τπόθεςη: Σα δύο μεταμερικϊ πρωτοςτόμια φύλα, οι Δακτυλιοςκώληκεσ και τα Αρθρόποδα, εύναι αδελφϊ τϊξα Όμωσ, όπωσ εύδαμε οι Δακτυλιοςκώληκεσ και τα Αρθρόποδα τοποθετούνται ςε διαφορετικούσ κλϊδουσ των Πρωτοςτομύων Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 15
Η εξϋλιξη τησ μεταμϋρειασ 3 η Τπόθεςη: Η μεταμϋρεια προϋκυψε ανεξϊρτητα πολλϋσ φορϋσ Ενδεύξεισ από τισ διαφορϋσ ςτισ βιοχημικϋσ οδούσ και ςτα αναπτυξιακϊ ςτϊδια που δημιουργούν μεταμερικϊ ςώματα ςτα διϊφορα τϊξα Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 16
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια «Τποθετικόσ Πρόγονοσ» με ςυμπαγϋσ κϋλυφοσ, φαρδύ πόδα που ϋρπει: ΔΕΝ ΤΠΑΡΧΕΙ ΚΑΣΙ ΣΕΣΟΙΟ Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 17
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια Σο πρωτόγονο αρχικό Μαλϊκιο: Μικρό (1 mm) κωληκόμορφο Με κοιλιακό επιφϊνεια που γλιςτρούςε Ραχιαύοσ μανδύασ με χιτινώδεσ επιδερμύδιο & αςβεςτολιθικϊ ϋλυτρα Οπύςθια μανδυακό κοιλότητα με δύο βρϊγχια Ξύςτρο Νευρικό ςχοινύ ςαν ανεμόςκαλα Ανοικτό κυκλοφορικό ςύςτημα με μια καρδιϊ Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 18
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια Σα Ουροβοθριωτϊ ό οι ωληνόγαςτροι πληςιϊζουν περιςςότερο ςτην προγονικό κατϊςταςη; Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 19
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια Δύςκολο να απαντόςουμε Μασ λεύπουν απολιθώματα Σα απολιθώματα των Ουροβοθριωτών πηγαύνουν πύςω μϋχρι το ιλούριο (440 εκ. χρόνια πριν) Δεν υπϊρχουν απολιθώματα από ωληνόγαςτρουσ Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 20
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια Κϊποιεσ ομϊδεσ Μονοπλακοφόρων (Helliconelloidea) ϋχουν παλιϊ απολιθώματα (από τισ αρχϋσ του Καμβρύου, 510 εκ. χρόνια πριν) Παρϊ τα ελλιπό απολιθώματα των Απλακοφόρων (Ουροβοθριωτϊ & ωληνόγαςτροι) φαύνεται ότι: Και οι δύο αυτϋσ ομϊδεσ των Απλακοφόρων διαφοροποιόθηκαν από τουσ πρωτόγονουσ προγόνουσ πριν από τη δημιουργύα ςυμπαγούσ οςτρϊκου, ςαφούσ κεφαλιού με αιςθητόρια και κοιλιακού μυώδουσ ποδιού. Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 21
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια Πολυπλακοφόρα: πιθανώσ να διαφοροποιόθηκαν επύςησ νωρύσ από τισ κύριεσ εξελικτικϋσ γραμμϋσ των Μαλακύων, πριν καθιερωθεύ εξελικτικϊ η ιςτιοφόροσ προνύμφη Σο όςτρακο των Πολυπλακοφόρων δεν εύναι ομόλογο του οςτρϊκου των ϊλλων Μαλακύων διαφϋρει ςτη δομό και την οργϊνωςη Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 22
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια Ποιεσ εύναι οι ςχϋςεισ μεταξύ των ομοταξιών των Μαλακύων; Μια ανοικτό ςυζότηςη Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 23
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια Γαςτερόποδα & Κεφαλόποδα αδελφό ομϊδα των Μονοπλακοφόρων; Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 24
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 25
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 26
Φυλογϋνεςη ςτα Μαλϊκια Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 27
Γαςτερόποδα & Κεφαλόποδα Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 28
Γαςτερόποδα & Κεφαλόποδα Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 29
Σα Μαλϊκια τησ Ελλϊδασ Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 30
Ποςοςτό των ελληνικών ειδών ςτο ςύνολο των ευρωπαώκών ανϊ ταξινομικό ομϊδα Chordata Bryozoa Entoprocta Hexapoda Myriapoda Crustacea* Chelicerata Tardigrada Annelida Mollusca Gastrotricha Rotifera Acanthocephala Nematomorpha Nematoda* Nemertea Platyhelminthes Cnidaria Porifera 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 31
Χερςαύα Γαςτερόποδα - Βαθμόσ γνώςησ: καλόσ (5) ςτη νότια Ελλϊδα, μϋτριοσ (2) ςτη βόρεια Ελλϊδα Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 32
Ελλϊδα: μια πλούςια χώρα Περιοχό Έκταςη (km 2 ) Αριθμόσ ειδών Ελλϊδα 131000 >1000 Κρότη 8256 120-130 Ροδόπη 4114 82 Κυκλϊδεσ 2300 90 Σουρκύα 779450 >350 Αλβανύα 28750 292 Βουλγαρύα 110910 210 Ελβετύα 41290 196 Μεγϊλη Βρετανύα 244880 ~120 Γαλλύα 551500 660 Ιςραόλ 21060 111 Κανϊρια νηςιϊ 7300 181 Μαδϋρα 800 237 ικελύα 25710 132 αρδηνύα 24090 98 Κορςικό 8723 100 Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 33
Μια πλούςια χώρα Η Ελλϊδα εύναι η πλουςιότερη χώρα τησ Ευρώπησ ςε αριθμό ειδών χερςαύων ςαλιγκαριών (Vardinoyannis, Giokas & Mylonas 2009). Περύπου 1000 εύδη ςαλιγκαριών, που ανόκουν ςε 38 οικογϋνειεσ Οι πιο πλούςιεσ οικογϋνειεσ: Clausiliidae, Zonitidae, Hygromiidae, Helicidae & Enidae Η κατανομό των χερςαύων ςαλιγκαριών ςτον ελληνικό χώρο εμφανύζει μεγϊλη μωςαώκότητα και ανομοιομορφύα από περιοχό ςε περιοχό Από το ςύνολο των ειδών, ελϊχιςτα εξαπλώνονται ςε όλη την Ελλϊδα, περύπου 30 εύδη (4%). Όλα τα ϊλλα ϋχουν πολύ πιο εντοπιςμϋνη εξϊπλωςη. Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 34
Με ςπϊνια εύδη Περιοχό Έκταςη (km 2 ) Αριθμόσ ειδών Ενδημιςμόσ Ελλϊδα 131000 >1000 ~30 Κρότη 8256 120-130 49% Ροδόπη 4114 82 4% Κυκλϊδεσ 2300 88 20% αρδηνύα 24090 98 15% Γαλλύα 551500 660 27% Μεγϊλη Βρετανύα 244880 120 0 Ελβετύα 41290 196 Κανϊρια 7300 181 77% Μαδϋρα 800 237 74% Μόνο ςτισ Άλπεισ Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 35
Γιατύ; ύνθετη παλαιογεωγραφύα (και όχι μόνο) Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 36
Γιατύ; Μεγϊλη βιοτικό και αβιοτικό ποικιλομορφύα του ελληνικού χώρου ποικύλα οικοςυςτόματα το ανϊγλυφο κλύμα μακροχρόνια δρϊςη του ανθρώπου γεωλογικό εξϋλιξη Πατρών, Σμ. Βιολογύασ - ύνοσ Γκιώκασ -2015 37