Ατµοσφαιρική Ρύπανση και Μεταφορές

Εκπαιδευτικό Σενάριο ιδασκαλίας & Μάθησης µε την Αξιοποίηση των ΤΠΕ Α. Στοιχεία Σεναρίου Α1. Συγγραφέας Χρυσούλα Μπάκα Εκπαιδευτικός Π/θµιας Εκπ/σης Α2. Γνωστικό Αντικείµενο Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Α3. Θέµα/Ενότητα Γνωστικού Αντικειµένου Ατµοσφαιρική Ρύπανση και Μεταφορές Α4. Προτεινόµενο Υπολογιστικό Περιβάλλον Για τη διδακτική προσέγγιση της συγκεκριµένης ενότητας, γίνεται προσπάθεια ενσωµάτωσης και χρήσης των ΤΠΕ, ώστε µε την αξιοποίηση ψηφιακών εκπαιδευτικών λογισµικών και του διαδικτύου : - να επιτευχθούν µαθησιακά αποτελέσµατα, σύµφωνα µε σύγχρονες θεωρητικές προσεγγίσεις (συνεργατική, ενεργητική, ανακαλυπτική µάθηση, εποικοδοµισµός κ.ά.) - να δοθεί έµφαση στον ενεργό µαθητή, που ερευνά, αξιολογεί, επιλέγει, στοχάζεται, οργανώνει, δηµιουργεί, συνεργάζεται και επικοινωνεί τις γνώσεις και τις στάσεις του στους άλλους. - να δοµηθεί ένα δυναµικό επικοινωνιακό περιβάλλον στην τάξη, όπου καταργείται ο µονόλογος του δασκάλου. Β) Ψηφιακά Εργαλεία που περιλαµβάνονται στο υπολογιστικό περιβάλλον - ιαδίκτυο - Υπερµέσα - Ηλεκτρονικά λεξικά - Λογισµικό εννοιολογικών χαρτών - Επεξεργαστής Κειµένου - Power Point - Hot Potatoes - Tux Paint 1

Β. Παιδαγωγικά Στοιχεία του Σεναρίου Β1. Βασική ιδέα Σε ένα κόσµο που διαρκώς µεταβάλλεται, ο συγκερασµός παραδοσιακών και σύγχρονων διδακτικών µεθόδων και εργαλείων, προβάλλει ως αναπόφευκτη αναγκαιότητα. Εδράζοντας τη φιλοσοφία µας στην ανάγκη ανάπτυξης αναλυτικής, συνθετικής και κριτικής σκέψης του µαθητή, λέµε ότι: Χωρίς να καταργούµε τα παραδοσιακά εποπτικά µέσα (Βιβλίο Μαθητή, Τετράδιο Εργασιών, Ασπροπίνακας, οµοιώµατα κ.τ.λ.), λειτουργούµε συνδυαστικά και αξιοποιούµε τα στοιχεία ενός υπολογιστικού περιβάλλοντος που περιλαµβάνει οπωσδήποτε, µεταξύ άλλων και το ιαδίκτυο. B2. Προστιθέµενη Παιδαγωγική Αξία Μπροστά στις παγκόσµιες αλλαγές και τη διαρκή τεχνολογική επανάσταση, το µοντέλο που συνδυάζει την παραδοσιακή διδακτική και µαθησιακή διαδικασία µε τις ΤΠΕ, εξυπηρετεί αναντίρρητα ποιοτικούς στόχους της εκπαίδευσης. Ειδικότερα: - Προάγεται η ιδέα «µαθαίνω πώς να µαθαίνω». - Ενισχύεται ο σκοπός της ια Βίου µάθησης. - Επιτυγχάνεται ο Τεχνολογικός- Ψηφιακός εγγραµµατισµός της νέας γενιάς, των αυριανών ενεργών πολιτών. - Αναπτύσσονται ευκολότερα και ταχύτερα γνώσεις, δεξιότητες και στάσεις, καθώς συνδυάζονται έντυπα µέσα και διαδικτυακά εργαλεία, ή µια πρόσωπο µε πρόσωπο διδασκαλία µε µια διαδικτυακή διδασκαλία. - Ενθαρρύνεται η καλλιέργεια ερευνητικής, αναλυτικής, συνθετικής, δηµιουργικής και κριτικής σκέψης. Γ. Συµβατότητα µε το ΕΠΠΣ & ΑΠΣ Η συµβατότητα του θέµατος µε το ΕΠΠΣ και το ΑΠΣ είναι προφανής καθώς: - Εµπεριέχεται ως διδακτική ενότητα σε αυτά. - Οι προτεινόµενοι παιδαγωγικοί και µαθησιακοί στόχοι εδράζονται σε αυτούς του αναλυτικού προγράµµατος και µε τη διαχείριση των νέων ψηφιακών επιλογών ενισχύονται. 2

. Πλαίσιο Εφαρµογής 1. Οµάδα-Στόχος, Χωρο/χρονικό πλαίσιο υλοποίησης εκαοκτώ (18) µαθητές, της ΣΤ Τάξης, σε 8/θεσιο.Σ του αστικού κέντρου. Κάλυψη τεσσάρων (4) διδακτικών ωρών, που µπορούν να επεκταθούν έως έξι (6), ανάλογα µε τις διδακτικές και µαθησιακές ανάγκες. Προτεινόµενοι χώροι διεξαγωγής του σεναρίου, η σχολική αίθουσα και το εργαστήρι πληροφορικής. 2 Προαπαιτούµενες γνώσεις των µαθητών - Να µπορούν να ερµηνεύσουν τη λέξη ΡΥΠΟΣ. - Να γνωρίζουν τη βασική σύσταση του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος και ιδιαίτερα τη σπουδαιότητα των αερίων του Οξυγόνου και του ιοξειδίου του άνθρακα. - Να κατέχουν δεξιότητες χρήσης του Η/Υ. - Να είναι σε θέση να αναζητούν, να επιλέγουν και να οργανώνουν γνωστικό ή/και πληροφοριακό διαδικτυακό υλικό. - Να είναι εξοικειωµένοι σε πρότερο χρόνο, µε τα λογισµικά WORD, POWER POINT, HOT POTATOES και KIDSPIRATION 3. Απαιτούµενα βοηθητικά υλικά και εργαλεία -Ηλεκτρονικά/ Ψηφιακά µέσα (Η/Υ, Βιντεοπροβολέας, cd-rom, εκτυπωτής κ.ά.) -Λογισµικά: POWER POINT, HOT POTATOES και KIDSPIRATION (εγκατεστηµένα στους Η/Υ) -Φύλλα Εργασίας Τα παραπάνω λογισµικά επιλέχτηκαν διότι: Συνδέονται µε την εποικοδοµητική µάθηση. Υποστηρίζουν τη στρατηγική της συνεργασίας και της συνεκπαίδευσης. ιευκολύνουν την αξιολόγηση. Ειδικότερα, χωρίς να κάνουµε ιδιαίτερη αναφορά σε κάθε Λογισµικό, για τα τρία παρακάτω, υποστηρίζουµε τα εξής: α. POWER POINT: Η νέα γνώση χτίζεται πάνω στα θεµέλια των προηγούµενων Επιτρέπει τη σύνθετη χρήση γραφικών, animation, σχηµάτων, γραµµατικών και αριθµητικών συµβόλων. Εξυπηρετεί το διάλογο και συνδυάζει ποικίλες µορφές επικοινωνίας. Συµβάλλει στην επίτευξη γνωστικών και µαθησιακών στόχων. Καλλιεργεί ανακαλυπτικές, δηµιουργικές, αντιληπτικές δεξιότητες. ιευκολύνει την αναλυτική, συνθετική και κριτική σκέψη. 3

Β. HOT POTATOES: γ. KIDSPIRATION: o Είναι πρόγραµµα ανοιχτού λογισµικού και διατίθεται ελεύθερα στους χρήστες o ιατίθεται µε πλήρη υποστήριξη ελληνικών o ιαθέτει εργαλεία σύνθεσης διαδραστικών ασκήσεων σε δικτυακό περιβάλλον o Ο άσκαλος ή/και ο µαθητής δύναται να φτιάξει εύκολα και γρήγορα πολλά και διαφορετικά είδη ασκήσεων µε τη µορφή ιστοσελίδων (html). o εν απαιτούνται γνώσεις προγραµµατισµού Επιτρέπει την ανάπτυξη εποικοδοµητικών δραστηριοτήτων µε τη διερεύνηση και την αναπαράσταση προϋπαρχουσών νοητικών δοµών. Η δυνατότητα κατασκευής εννοιολογικών χαρτών διευκολύνει την τροποποίηση ή/και την επιβεβαίωση των νοητικών µοντέλων του µαθητή. Συµβάλλει στο έργο της Αξιολόγησης των µαθησιακών αποτελεσµάτων, αλλά και των εναλλακτικών αντιλήψεων. 4. Οργάνωση της Τάξης: Μαθητές: Οµάδες των τριών ατόµων, που συντίθενται τυχαία. Συνεργάζονται, εναλλάσσοντας τους ρόλους τους (χειριστής ποντικιού, γραµµατέας, εκπρόσωπος της οµάδας για την ολοµέλεια). άσκαλος: Ανακοινώνει και συµφωνεί µε την ολοµέλεια το ρόλο του συµβούλου, του συντονιστή. 5. Παιδαγωγικοί και Μαθησιακοί στόχοι του Σεναρίου α. Στόχοι σε επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων Να προβληµατιστούν για το πρόβληµα της ατµοσφαιρικής ρύπανσης και να διαπιστώσουν ότι είναι ένας σοβαρός παράγοντας υποβάθµισης του περιβάλλοντος. Να αναζητήσουν πληροφορίες για τα επίπεδα ρύπανσης στην πόλη τους. 4

Να αναγνωρίζουν τις µεταφορές ως ένα σοβαρό παράγοντα ρύπανσης του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος. Να διακρίνουν τα φιλικά προς το περιβάλλον µέσα µεταφοράς και να τα επιλέγουν για τη µετακίνησή τους. Να αναλάβουν δράσεις για την επίλυση περιβαλλοντικών προβληµάτων που τους επηρεάζουν. Να βρουν τρόπους εµπλοκής της οικογένειας στις δράσεις τους. β. Στόχοι παιδαγωγικοί Στόχοι σε επίπεδο στάσεων - Να αναπτύξουν θετική στάση για την προστασία του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος. - Να είναι σε θέση να αναλάβουν και να διεκπεραιώσουν ποικίλους ρόλους. - Να κατανοήσουν ότι η οµαδική εργασία και προσφορά συµβάλλει σε ποιοτικότερα αποτελέσµατα µάθησης. - Να συνδέουν τη νέα γνώση µε την καθηµερινή ζωή. - Να συνεργάζονται µε την οικογένεια για την προαγωγή της ια Βίου µάθησης και να την επηρεάσουν ως προς τον περιορισµό της χρήσης του αυτοκινήτου. γ. Στόχοι ως προς τις ΤΠΕ - Να µεγιστοποιήσουν την εξοικείωσή τους µε τις εκπαιδευτικές τεχνολογίες. - Να εκτιµήσουν την αξία της εργασίας σε ψηφιακά περιβάλλοντα. - Να διεκπεραιώνουν εργασίες αναζήτησης, επιλογής, οργάνωσης και παρουσίασης γνωστικών στοιχείων που αναφέρονται στη θεµατική ενότητα που διαχειρίζονται. - Να ενισχύσουν την άποψή τους για τη µέγιστη διεύρυνση των πηγών γνώσης και πληροφόρησης, µέσω του διαδικτύου. Ε. Εφαρµογή του Σεναρίου ραστηριότητες Πρόταση: Οµαδική διερεύνηση ενός ζητήµατος Συνδηµιουργία και Οργάνωση µιας παρουσίασης µε θέµα: «Ατµοσφαιρική Ρύπανση και Μεταφορές» Α Φάση 1 η ραστηριότητα Αξιοποιώντας το εργαλείο του ιαδικτύου, ζητείται από τις οµάδες των µαθητών να επιλέξουν µια µηχανή αναζήτησης και να αναζητήσουν 5

εικόνες, γράφοντας τη φράση κλειδί «ατµοσφαιρική ρύπανση» ή/και air pollution. Προτείνεται η παρακάτω διεύθυνση, η οποία περιέχει τις πιο δηµοφιλείς µηχανές: http://gym-filot.flo.sch.gr/library/elinikes- JENES%20MIHANES%20ANAZITISIS.htm Αποθηκεύουν τις φωτογραφίες σε ένα φάκελο και τις τοποθετούν στην επιφάνεια εργασίας. Κάθε οµάδα επιλέγει µια εικόνα, την αντιγράφει και την κάνει επικόλληση σε µια διαφάνεια του Power Point. Με τη βοήθεια του εκπαιδευτικού προβάλλεται κάθε εικόνα και δίνεται το έναυσµα για συζήτηση, που πλαισιώνεται µε την ανάλυση και αποκωδικοποίησή της. Β Φάση 2η ραστηριότητα Με το πέρας της συζήτησης, ζητείται από τις οµάδες να ανοίξουν το Λογισµικό του Kidspiration και θέτοντας στο κέντρο το ερώτηµα: «ποιοι είναι οι ρυπαντές της ατµόσφαιρας» δηµιουργούν έναν εννοιολογικό χάρτη, όπου πλαισιώνουν το συγκεκριµένο ερώτηµα µε τις απαντήσεις τους. 6

Μεταφέρουν την εικόνα του χάρτη τους σε µια νέα διαφάνεια του αρχείου Power point που έχουν ανοίξει. Ανοίγει διάλογος και κάθε οµάδα υποστηρίζει τις απόψεις της. Κάθε εννοιολογικός χάρτης µπορεί να συµπληρωθεί ή/και να τροποποιηθεί, µετά τη νέα γνωστική κατάσταση του µαθητή, σχετικά µε το θέµα. Οι νέες γνωστικές πληροφορίες µπορούν να εµπλουτιστούν, µετά και από την αναζήτησή τους στις µηχανές αναζήτησης του διαδικτύου. Μεταφέρεται η εικόνα του σε µια άλλη διαφάνεια, µε τη γνωστή διαδικασία print screen και επικόλληση. 3 η ραστηριότητα Ο άσκαλος θέτει το νέο ερώτηµα: «Ευθύνονται τα µεταφορικά µέσα για την ατµοσφαιρική Ρύπανση και γιατί;» ιεξάγεται ένας σύντοµος διάλογος µεταξύ των µελών της κάθε οµάδας και κατόπιν µεταξύ των οµάδων. Παράλληλα, ενθαρρύνονται να διερευνήσουν καλύτερα το πρόβληµα που τέθηκε, µέσω του διαδικτύου. Οι πρώτες ιστοσελίδες που τους προτείνονται είναι οι παρακάτω και αφορούν στο Ελληνικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και στην Ευρωπαϊκή Ένωση Τµήµα Περιβάλλοντος. http://www.minenv.gr/1/12/122/12204/g1220400.html http://europa.eu/legislation_summaries/environment/air_pollution/indexel.hm Το σχετικό υλικό που θα επιλέξουν, µπορούν να το µεταφέρουν σε σελίδες Word και κάθε οµάδα να αντλήσει από αυτό τις σηµαντικότερες πληροφορίες, και να τις οργανώσει σε ένα ενιαίο περιληπτικό κείµενο. Αυτό µπορεί να τοποθετηθεί σε διαφάνεια για να συµπληρώσει το υλικό που έχει συγκεντρωθεί στο συγκεκριµένο αρχείο. 4 η ραστηριότητα Ζητείται από τις οµάδες να αναζητήσουν την ιστοσελίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος: www.minev.gr Να εντοπίσουν, µέσα σε αυτή, το Ηµερήσιο ελτίο Τιµών Ατµοσφαιρικής Ρύπανσης, να το συνεξετάσουν, να το µελετήσουν, να το 7

αποκωδικοποιήσουν και να το µεταφέρουν, ως εικόνα, σε µια διαφάνεια της διαµορφούµενης παρουσίασής τους. 5 η ραστηριότητα Σε µια µηχανή αναζήτησης της προτίµησής τους, τα µέλη κάθε οµάδας ψάχνουν φωτογραφικό υλικό µε µέσα µεταφοράς. Το αποθηκεύουν σε ένα φάκελο στην επιφάνεια εργασίας και ανοίγουν ένα νέο αρχείο Kidspiration. ηµιουργούν κατηγορίες µεταφορικών µέσων π.χ. µεταφορικά µέσα ξηράς ή κάνουν κατηγορίες ανάλογα µε το µέγεθός τους ή ανάλογα µε το είδος µεταφοράς. Εναλλακτικά µπορούν να επιλέξουν και εικονιστικό υλικό από το ίδιο το Λογισµικό, από την εντολή Transportation 1, 2 & 3. Ξεκινά δι-οµαδική συζήτηση για τη συνεισφορά κάθε κατηγορίας οχηµάτων στη ρύπανση του περιβάλλοντος. Ανοίγοντας ένα νέο χάρτη χωρίζουν τα φιλικά προς το περιβάλλον µέσα από τα ρυπογόνα. Οι εικόνες των χαρτών µεταφέρονται σε διαφάνειες της παρουσίασής τους. Η συζήτηση στρέφεται προς τη διερεύνηση των ερωτηµάτων: «Γιατί να χρησιµοποιώ µέσα µεταφοράς, φιλικά προς το περιβάλλον;» «Με ποιους τρόπους µπορώ να συµβάλλω στον περιορισµό της ατµοσφαιρικής ρύπανσης;» 8

6 η ραστηριότητα Τα µέλη των οµάδων ενθαρρύνονται να γράψουν µια επιστολή σε σελίδα WORD, µε την οποία να απευθύνονται στην Υπουργό Περιβάλλοντος. Εκεί θα της εκθέτουν το πρόβληµα της ατµοσφαιρικής ρύπανσης, στη ζώνη του σχολείου τους. Θα της ζητούν να σταλεί ειδικό συνεργείο για τη µέτρηση των ρύπων στην περιοχή και θα της υποβάλλουν αίτηµα για πεζοδρόµηση της σχολικής ζώνης. Η επιστολή προτείνεται να αποσταλεί µε το ηλεκτρονικό ταχυδροµείο, ενώ κοινοποίησή της θα γίνει και στο ήµαρχο της πόλης. Τέλος, το κείµενο της επιστολής τοποθετείται σε διαφάνεια της παρουσίασής τους. Εναλλακτικά, το e-mail µπορεί να περιέχει συνηµµένο βίντεο, στο οποίο θα προβάλλεται το σχολείο και οι δρόµοι που το περιβάλλουν, καθώς και ο εκπρόσωπος του Συλλόγου Γονέων και Κηδεµόνων, που θα υποστηρίζει το συγκεκριµένο αίτηµα των µαθητών. 7 η ραστηριότητα Οι οµάδες επεξεργάζονται ξανά την παρουσίασή τους. Κάθε µέλος τη στέλνει στο gmail του και στο πλαίσιο της ενδο-οικογενειακής συνεργασίας, επιχειρεί την προβολή της στα άλλα µέλη της οικογένειας, προκειµένου να δηµιουργηθεί θέµα συζήτησης. Η σκέψη αυτή εδράζεται στη λογική που υπαγορεύει ότι ο καθένας από εµάς µπορεί και πρέπει να γίνει πολλαπλασιαστής της περιβαλλοντικής γνώσης. Ο αναστοχασµός και οι µεταγνωστικές πρακτικές θα λειτουργήσουν µεταξύ άλλων και ως διαδικασία αυτοαξιολόγησης. 8 η ραστηριότητα Με το σκεπτικό ότι µπορούµε να γίνουµε πολλαπλασιαστές της περιβαλλοντικής γνώσης και για τους µικρότερους συµµαθητές µας, κάθε οµάδα, αξιοποιώντας το ψηφιακό υλικό που αποθηκεύτηκε, επιχειρεί µε τη βοήθεια του ασκάλου να δηµιουργήσει ασκήσεις αντιστοίχησης, σωστούλάθους ή/και σταυρόλεξα, στο Λογισµικό Hot Potatoes. 9

Η τελική αξιολόγηση της αποτελεσµατικότητας του Σεναρίου θα γίνει υπόθεση της ολοµέλειας της τάξης. ιεξάγεται ένας ανοικτός διάλογος και κάθε µαθητής/τρια καλείται να συντάξει σύντοµο κείµενο µε θέµα: «Όχι άλλα αυτοκίνητα στην πόλη µου», το οποίο θα αναρτηθεί στο blog του σχολείου. Επεκτασιµότητα του Σεναρίου: Η διασύνδεση του θέµατος µε τα ζητήµατα της Υγείας, µπορεί να αποτελέσει µια αξιόλογη προσπάθεια επέκτασης του Σεναρίου, ωφέλιµης σίγουρα για κάθε εµπλεκόµενο µαθητή. Σηµαντικές Σελίδες: http://www.pi-schools.gr/perivalontiki/ http://www.wwf.gr/ http://www.greenpeace.org/greece/ http://www.mio-ecsde.org 10