Σχετικά με το σχεδιασμό των διδακτικών σας παρεμβάσεων Μάιος 2017
Κατά το σχεδιασμό είναι σημαντικό να σκεφτείτε το ΤΙ, το ΓΙΑΤΙ και το ΠΩΣ Τι θα επιλέξετε? (περιεχόμενο δραστηριότητας & επιδιώξεις) Γιατί? ( τεκμηρίωση του τι με βάση το πλαίσιο της τάξης σε σχέση με τις επιδιώξεις) Πώς? (παιδαγωγική προσέγγιση και στρατηγικές κ.λπ. που σκέφτεστε να αξιοποιήσετε )
Ρόλος του εκπαιδευτικού σε σχέση με τον σχεδιασμό δραστηριοτήτων Να μπορεί να διακρίνει τι ενδιαφέρει τα παιδιά, τι τους προκαλεί την περιέργεια, τι τα κινητοποιεί, επομένως να «ακούει» τα παιδιά. Να επιλέγει δραστηριότητες που να έχουν νόημα για τα παιδιά και να τα οδηγούν ένα βήμα πιο πέρα από όσα έχουν ήδη κατακτήσει. Να σχεδιάζει και να οργανώνει ανοιχτές δραστηριότητες δίνοντας την ευκαιρία στα παιδιά να συμβάλουν μέσω της αλληλεπίδρασης στην τελική τους διαμόρφωση, καθιστώντας τα δηλαδή περισσότερο συμμέτοχα. Να «αξιολογεί» κάθε δραστηριότητα που αναπτύσσεται εκτιμώντας αν το νόημά της ήταν σαφές για τα παιδιά, αν τα ενθάρρυνε να σκεφτούν, αν επέτρεψε αλληλεπιδράσεις, αν συνέβαλε σε σχέση με τις επιδιώξεις που είχε θέσει.
Κατά το σχεδιασμό ο εκπαιδευτικός προσπαθεί να σκεφτεί: Πώς θα κινητοποιήσει το ενδιαφέρον των παιδιών; Πώς θα επιτύχει την ενεργή συμμετοχή τους στη δραστηριότητα; Πως θα συμβάλει στην κατανόηση; Πώς θα εξηγήσει; Πώς θα δομήσει τη δραστηριότητα ώστε να έχει νόημα για τα παιδιά; Πώς θα τα κάνει να συνεργαστούν (αν το απαιτεί η δραστηριότητα) ή να δουλέψουν ατομικά; Ποια στρατηγική διδασκαλίας θα είναι πιο αποτελεσματική;
Πίσω από κάθε σχεδιασμό βρίσκεται μια αντίληψη για τη μάθηση Σύμφωνα με τη σύγχρονη συζήτηση σχετικά με τη μάθηση, αυτή συνδέεται με ενεργοποίηση διαδικασιών σκέψης: - διερευνήσεις, αναζητήσεις, πειραματισμούς, διατύπωση υποθέσεων - ενθάρρυνση αλληλεπιδράσεων - αξιοποίηση βιωμάτων και πρότερης εμπειρίας - διαδικασίες επίλυσης προβλήματος Εναρμονίζεται με τα παραπάνω ο σχεδιασμός σας;
Τι προτείνεται για την πρώτη σας παρέμβαση: Επεξεργασία βιβλίου ή βιβλίων Γιατί;
Γιατί τα παιδικά βιβλία αρέσουν στα παιδιά Γιατί τους προσφέρουν πολλά Γιατί σε έναν πρώτο σχεδιασμό είναι ευκολότερο να αξιοποιεί κανείς ένα υλικό που μπορεί από μόνο του να είναι ελκυστικό
Επεξεργασία βιβλίων στην προοπτική της προώθησης του γραμματισμού των παιδιών
Σύμφωνα με την Ε.Ferreiro παρέχουμε ευκαιρίες γραμματισμού στα παιδιά: όταν τους επιτρέπουμε να ερμηνεύουν και να δημιουργούν ποικίλα κείμενα, κατανοώντας τους ποικίλους σκοπούς για τους οποίους δημιουργούνται τα κείμενα, όταν τους παρέχουμε ποικίλες διαδραστικές εμπειρίες με τη γραπτή γλώσσα, όταν δέχονται την πρόκληση ποικίλων επικοινωνιακών και λειτουργικών καταστάσεων που συνδέονται με τη γραφή,
όταν καλούνται να εργαστούν με τα κείμενα προσεγγίζοντάς τα από διαφορετικές οπτικές (του συγγραφέα, του διορθωτή, του μεταφραστή, του ηθοποιού ), όταν θεωρούμε δεδομένο ότι η ποικιλία των εμπειριών τους με τα κείμενα εμπλουτίζει τον τρόπο με τον οποίο ερμηνεύουν ένα κείμενο, όταν τελικά πιστεύουμε ότι τα παιδιά μπορούν να σκέφτονται για τη γλώσσα και δεν γίνεται να σκέφτονται όλα το ίδιο πράγμα την ίδια στιγμή...
Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η συστηματική επεξεργασία παιδικών βιβλίων συμβάλλει στην προώθηση του γραμματισμού των παιδιών, επειδή: Αναπτύσσουν το λεξιλόγιό τους και βελτιώνουν και τον προφορικό τους λόγο στην προοπτική της ανάπτυξης της ακαδημαϊκής γλωσσικής ικανότητας, η οποία διαφοροποιείται από τη επικοινωνιακή γλωσσική ικανότητα.
Αναπτύσσουν στρατηγικές κατανόησης κειμένων. Γίνονται ενεργοί αναγνώστες στην προοπτική του να γίνουν και κριτικοί αναγνώστες ( δηλαδή μπορούν να σκεφτούν και πέρα από το κείμενο, να «δούνε πίσω από αυτό», να το επεκτείνουν, να το κρίνουν). Αυτό γίνεται: Α) έμμεσα (μέσω πολλαπλών αναγνωστικών εμπειριών) Β) άμεσα (ρόλος της ερώτησης).
Αναπτύσσουν δομές σκέψης που τους επιτρέπουν να γίνονται οι ίδιοι δημιουργοί κειμένων( ο μύθος των «ταλαντούχων» παιδιών) Γίνονται αναγνώστες καθώς μυούνται στην απόλαυση και τη μαγεία του βιβλίου. Μπορούν να υποστηριχθούν στην κατάκτηση του κώδικα γραφής
Ποιες οι επιδιώξεις σας όταν επιλέγετε κάποιο βιβλίο? Να ενδιαφερθούν τα παιδιά για το βιβλίο, να κινητοποιηθούν ώστε να θελήσουν να ασχοληθούν με αυτό, Να συμμετέχουν στην επεξεργασία του βιβλίου, Να δοθούν στα παιδιά ευκαιρίες παραγωγής προφορικού και γραπτού λόγου.
Να αποκτήσουν μια ποιοτική επαφή με το βιβλίο Τι μπορεί να συμβάλει στη διασφάλιση αυτής της ποιότητας?
Η ποιότητα του ίδιου του βιβλίου Ο τρόπος της επαφής με το βιβλίο
Αναλυτικότερα: Το ίδιο το βιβλίο και τα χαρακτηριστικά του (εικόνα, κείμενο ) Το κατά πόσο η δραστηριότητα έχει νόημα για τα παιδιά : κατάλληλη επιλογή του βιβλίου, προσαρμοσμένη σε στιγμή και σε ομάδα (βιώματα/ ενδιαφέροντα) Η ικανότητα του εκπαιδευτικού να δημιουργεί την κατάλληλη συνθήκη ανάγνωσης τρόπος εισαγωγής του βιβλίου, προσέλκυση του ενδιαφέροντος των παιδιών Το είδος της αλληλεπίδρασης σε διαφορετικές στιγμές (πριν, κατά τη διάρκεια, μετά κλπ)- αυτενέργεια, δυνατότητα «ανοιχτής» επεξεργασίας του βιβλίου
Έχοντας ήδη παρατηρήσει την τάξη στην οποία θα πραγματοποιήσετε την παρέμβασή σας σκεφτείτε και σημειώστε: Ποια από τα στοιχεία που έχετε παρατηρήσει θα επηρεάσουν το σχεδιασμό της παρέμβασής σας σχετικά με την ανάγνωση/επεξεργασία ενός παραμυθιού;
O ρόλος του πλαισίου της τάξης στο σχεδιασμό Ποια παρέμβαση σε ποια τάξη? (γνωστικά και κοινωνικο-πολιτισμικά χαρακτηριστικά παιδιών, προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες, ενδιαφέροντα και ανάγκες ) Παραδείγματα σχεδιασμών στους οποίους αγνοείται το πλαίσιο: ανάγνωση παραμυθιού με εκτενές κείμενο και χωρίς εικόνες σε μια τάξη με παιδιά που έχουν περιορισμένες αναγνωστικές εμπειρίες ή σε μια τάξη με λίγους φυσικούς ομιλητές της ελληνικής γλώσσας. ανάγνωση παραμυθιών για τη γέννηση του Χριστού
Για προβληματισμό Εικόνες: Μία «είσοδος» στο περιεχόμενο του βιβλίου. Σημασία κινήτρου τι θα μπορούσε να κινητοποιήσει τα παιδιά στην επεξεργασία του βιβλίου που θα τους προτείνετε Πώς θα μπορούσε κάθε παιδί να είναι αναγνώστης με το δικό του τρόπο; Σημασία των κοινωνικών και πολιτισμικών αποσκευών των παιδιών Η ανάγνωση στην τάξη είναι μια συλλογική διαδικασία. Το νόημα οικοδομείται από ανομοιογενείς αναγνώστες. Εκδοχή της ανάγνωσης σε ομάδες. Σημασία του να «ακούτε» τα παιδιά.
Για τη συνθήκη της παρέμβασης Διερευνάτε προηγούμενες εμπειρίες ως προς το είδος βιβλίων (βιβλιοθήκη της τάξης). Γιατί; Ανακαλείτε προηγούμενες εμπειρίες ως προς τον τρόπο ανάγνωσης /επεξεργασίας από εκπαιδευτικό. Γιατί; Επιλέγετε σύντομη διάρκεια της αναγνωστικής διαδικασίας γιατί;
Κάποιες σκέψεις για την επεξεργασία Πριν την ανάγνωση: Α) για να διερευνήσουμε αρχικές γνώσεις ή/και βιώματα που θα αξιοποιήσουμε στη συνέχεια : Ξέρετε αυτή την ιστορία; Τι είναι αυτό που βλέπουμε στο εξώφυλλο; Β) Για να διερευνήσουμε γενικότερες γνώσεις που έχουν σχετικά με το βιβλίο: Ξέρετε ποιοι άνθρωποι μπορεί να δούλεψαν για να γίνει αυτό το βιβλίο; Μπορούμε να δούμε πουθενά τα ονόματά τους; Γ) για να οδηγήσουμε τα παιδιά στη διαμόρφωση υποθέσεων: Τι νομίζετε ότι θα λέει αυτό το βιβλίο; Από πού το καταλάβατε; Τι λέτε να θέλει ο Χ;
Κατά την ανάγνωση (ή την αφήγηση) Α) Για να διασφαλίσουμε ότι παρακολουθούν τα παιδιά και κατανοούν: Καταλάβατε τι θέλει ο ήρωας; Πού πηγαίνει; Γιατί; Β)Για να ενεργοποιήσουμε τη σκέψη: Πώς σκέφτεστε ότι νιώθει τώρα ο ήρωας; Τι λέτε να σκέφτονται οι άλλοι; Γ) Για να προετοιμάσουμε μέσω της διατύπωσης υποθέσεων από τα παιδιά τις γνωστικές τους δομές ώστε να επεξεργαστούν κριτικά το περιεχόμενο που θα ακολουθήσει: Τι νομίζετε ότι θα κάνει τώρα ο μάγος; Γιατί λέτε να το είπε αυτό;
Μετά την ανάγνωση: Α) Για να εκτιμήσουμε την κατανόηση (Γιατί λοιπόν ο σκατζόχοιρος το είπε αυτό στο λαγό;) Β) Για να επιτρέψουμε στα παιδιά να επεκτείνουν το βιβλίο Πού λέτε να πάει τώρα ο ήρωας; Τι μπορεί να γίνει μετά; Συνέχεια ή άλλο τέλος της ιστορίας;
Δραστηριότητες που ξεκινούν από την ανάγνωση βιβλίων Σε συνέχεια της ανάγνωσης βιβλίων ή της επεξεργασίας ιστοριών μπορούμε να προτείνουμε δραστηριότητες με αφορμή το περιεχόμενο που αξιοποιούν στοιχεία που έχουν κατανοηθεί, που οδηγούν σε εμβάθυνση και σε νέες κατανοήσεις, που αξιοποιούν/ καλλιεργούν γνώσεις- δεξιότητες
Οι εναλλακτικοί τρόποι προσέγγισης του βιβλίου: μπορεί να συνδέσουν το βιβλίο με βιώματα των παιδιών. με δεδομένο ότι καθένας προσεγγίζει με το δικό του τρόπο το βιβλίο μπορεί να πολλαπλασιάσουν τους τρόπους κατανόησης, αλλά και άντλησης απόλαυσης από το βιβλίο. οι δραστηριότητες που αναπτύσσονται έχει νόημα να ξαναγυρνούν με κάποιο τρόπο στο ίδιο το βιβλίο.
Παράδειγμα 1 Στην τάξη φέτος έχουμε επεξεργαστεί πάρα πολλά βιβλία. Με αφορμή το βιβλίο «Ο καλόκαρδος λύκος» ζήτησα από τα παιδιά να γράψουν ένα γράμμα στο Λουκά για να τον συγχαρούν που δεν έφαγε αυτούς που ήταν γραμμένοι στον κατάλογό του. Τα παιδιά άρχισαν να μου λένε να του γράψουμε «Μπράβο Λουκά!», «Είσαι πολύ καλός», «Καλά να πάθει ο γίγαντας»! Δεν μου είπαν άλλα πράγματα. Έγραψα τα όσα μου είπαν σε ένα μεγάλο χαρτί. Στη συνέχεια πέρασα σε άλλη δραστηριότητα. Αναρωτιέμαι αν χειρίστηκα καλά αυτή την επέκταση και τι τελικά πρόσφερε στα παιδιά. Ποια νομίζετε ότι ήταν η βασική επιδίωξη αυτών των δραστηριοτήτων; Υπάρχει κάτι που σας προβληματίζει;
Παράδειγμα 2: Διαβάσαμε το «Παραμύθι με τα χρώματα» του Α. Κυριτσόπουλου και συζητήσαμε για το ουράνιο τόξο. Ζητήσαμε από τα παιδιά, σταματώντας την ανάγνωση σε ένα σημείο, να φανταστούνε και να ζωγραφίσουνε τη συνέχεια της ιστορίας με λαδοπαστέλ για να πειραματιστούνε σε μια νέα τεχνική χρησιμοποιώντας διαφορετικό υλικό. H δραστηριότητα πέτυχε το στόχο της που ήταν η ψυχαγωγία των παιδιών. Επίσης, πρόσφερε στα παιδιά τη δυνατότητα να προσεγγίσουν το βιβλίο με το δικό τους τρόπο μέσω των εικαστικών. Ποια η επιδίωξη της δραστηριότητας; Συνδέεται με την προώθηση του γραμματισμού των παιδιών;
Παράδειγμα 3 Χτες διαβάσαμε με τα παιδιά το παραμύθι η Χιονάτη και οι 7 νάνοι. Τα παιδιά, αν και το ήξεραν τα περισσότερα, το παρακολούθησαν με ενδιαφέρον, ίσως επειδή μπορούσαν να πούνε πράγματα σχετικά με αυτό. Θέλοντας να προχωρήσω πέρα από αυτό είχα ετοιμάσει κάποιες δραστηριότητες για τα παιδιά. Αφού τελειώσαμε την ανάγνωση και συζητήσαμε για το παραμύθι τους μοίρασα αρχικά ένα φύλλο εργασίας με τις λέξεις ΧΙΟΝΑΤΗ, ΝΑΝΟΣ, ΜΗΤΡΙΑ, ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ και τους ζήτησα να βάλουν σε κύκλο το γράμμα που αντιστοιχεί στον ήχο [a]. Με αυτό τον τρόπο αξιοποίησα το παραμύθι για μια δραστηριότητα αντιστοίχησης φωνήματος γραφήματος μια που αυτό είναι κάτι που δουλεύουμε αυτή τη στιγμή στην τάξη. Στη συνέχεια δίνοντάς τους μια φωτοτυπία από μια από τις εικόνες του βιβλίου με το σπίτι των νάνων τους ζήτησα να μετρήσουν τα πιάτα και τις καρέκλες και να μου πούνε αν φτάνουν για όλους τους νάνους. Στη συνέχεια κόψαμε σχεδιασμένους ήρωες του παραμυθιού για να φτιάξουμε μια μακέτα. Με αυτό τον τρόπο ολοκληρώθηκε η δραστηριότητα στην οποία συνδέσαμε μεταξύ τους διάφορα γνωστικά αντικείμενα επεκτείνοντας το παραμύθι. Πώς θα σχολιάζατε αυτές τις δραστηριότητες; Συμβάλλουν σε κάτι; Σε τι;
Δείτε τώρα τις παρακάτω δραστηριότητες συγκριτικά με τις προηγούμενες. Ως προς τι διαφοροποιούνται?
Θέτουμε ένα ερώτημα που συνδέεται με το περιεχόμενο της ιστορίας
Λιγουλάκι χειμώνας
Ξαναγράφοντας τις ιστορίες
Άλλες δραστηριότητες
Ξαναγράφουμε την ιστορία της Χιονάτης βάζοντας σε αυτήν και άλλους ήρωες [π.χ. αν έβαζαν και άλλους νάνους ή και ήρωες άλλων παραμυθιών θα...] Η Χιονάτη συναντά το σπίτι των Γιγάντων, όχι των νάνων. Η Χιονάτη συναντά τη Χιονάτη μιας άλλης χώρας Κατασκευάζουμε ένα παιχνίδι σχετικά με το παραμύθι της κοκκινοσκουφίτσας και ξαναφτιάχνουμε την ιστορία με βάση αν θα φτάσει πρώτα στο σπίτι της γιαγιάς ο λύκος, ο κυνηγός ή η κοκκινοσκουφίτσα
Παράλληλες αναγνώσεις ή αναγνώσεις σε συνέχεια.
Πώς παρουσιάζεται η Κοκκινοσκουφίτσα στα διαφορετικά βιβλία; Τι έχει μέσα το καλάθι; Όλες οι Κοκκινοσκουφίτσες κουβαλάνε τα ίδια πράγματα στη γιαγιά τους;. (ψωμί και τυρί, κρασί και κουλουράκια...) Πώς είναι η γιαγιά; Ποιος σώζει την Κ, ο ξυλοκόπος ή ο κυνηγός; Σε όλα τα παραμύθια ο λύκος την τρώει τη γιαγιά; Τι είναι αυτό που είναι σταθερό σε όλες τις εκδοχές; Μήπως μόνο το κόκκινο σκουφάκι;
Η επεξεργασία διαφορετικών βιβλίων με κοινό θέμα ή κοινούς ήρωες θεωρείται ότι συμβάλλουν: να μάθουν να βλέπουν τα πράγματα με περισσότερο κριτική ματιά (ομοιότητες διαφορές, τι τους άρεσε ) να μάθουν να «ξεκλειδώνουν» τη δομή των βιβλίων, να μπορούν να σκεφτούν πάνω σε αυτά και να τα ανατρέψουν. να ενισχύεται η επιθυμία τους να παρέμβουν ή να δημιουργήσουν κάτι δικό τους Βιβλιογραφία: G. Rodari, Η γραμματική της φαντασίας, εκδ. Μεταίχμιο
Δείτε τις παρακάτω εικόνες και σκεφτείτε αν θα μπορούσατε να τις αξιοποιήσετε με παιδιά του νηπιαγωγείου στην προοπτική της σε μεγαλύτερο βάθος επεξεργασίας των βιβλίων. Πώς θα τις χειριζόσασταν και γιατί;
Τι μπορούν να προσφέρουν ως προς την προώθηση του γραμματισμού των παιδιών οι παράλληλες αναγνώσεις; Βιβλία για Καλούς ή/και Κακούς Λύκους Βιβλία για Λύκους και Γουρουνάκια: Όταν οι καλοί γίνονται κακοί. Βιβλία με αταξίες Βιβλία με διάφορα θέματα: Φόβοι (Τα τέρατα δεν φοβούνται το σκοτάδι/ Το τέρας που έτρωγε το σκοτάδι./ Φοβάμαι ) Βιβλία για το διαφορετικό
Η δική μας Κοκκινοσκουφίτσα Πού ζει; Τι φοράει; Τι θα πάει στη γιαγιά της; Πού μένει η γιαγιά της; Πώς πηγαίνει εκεί; Ποιον συναντά; Τι γίνεται μετά;
Αφού βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά ξέρουν να παίζουν επιτραπέζια παιχνίδια, μπορείτε να αξιοποιήσετε απλή δομή επιτραπέζιου ή επιδαπέδιου παιχνιδιού με διαδρομές για να κατασκευάσετε επιτραπέζιο ή επιδαπέδιο παιχνίδι με τη συμβολή των παιδιών που να συνδέεται με την ιστορία του βιβλίου που επεξεργαστήκατε αν η δομή της ιστορίας προσφέρεται
Παρουσίαση ιστοριών στην ολομέλεια Στην παρουσίαση της ιστορίας τους στην ολομέλεια, η πρώτη ομάδα επέλεξε να χρησιμοποιήσει ένα αυτοσχέδιο βιβλίο, ενώ οι άλλες δύο να σχεδιάσουν από μια αφίσα. Στην πρώτη ομάδα δούλεψαν ατομικά, όπου το κάθε παιδί ζωγράφισε κάθε σελίδα, ενώ οι άλλες δύο ομάδες εργάστηκαν ομαδικά, ζωγραφίζοντας όλοι ταυτόχρονα σε ένα μεγάλο χαρτόνι.
Τα ζάρια όχι πάντα τα ίδια
Διαβάστε επίσης από το Αυγητίδου, Τζεκάκη, Τσάφος Οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί παρατηρούν, παρεμβαίνουν και αναστοχάζονται προτάσεις υποστήριξης της πρακτικής τους άσκησης, τα κεφάλαια 2 και 3 του 3 ου τόμου σχετικά με το σχεδιασμό
Στο σχεδιασμό που θα στείλετε αναμένετε να αναφέρονται: Το βιβλίο, τα βιβλία ή την αφήγηση που έχετε επιλέξει για τη διδακτική σας παρέμβαση. Αιτιολόγηση των επιλογών σας. Πηγές που χρησιμοποιήσατε για το σχεδιασμό. Τρόπος ανάπτυξης της παρέμβασης και χρονική της διάρκεια.
Δηλαδή αναφέρετε: Αναλυτικά τον τρόπο επεξεργασίας του βιβλίου ή της αφήγησης στην ολομέλεια. Για κάθε δραστηριότητα στις ομάδες τι θα κάνετε αναλυτικά και τον τρόπο εργασίας, όπως τον έχετε σκεφτεί. Πρέπει επίσης να περιγράψετε τον τρόπο με τον οποίο θα χωρίσετε τα παιδιά σε ομάδες. Το χρόνο που εκτιμάτε ότι θα διαρκέσει κάθε δραστηριότητα. Επιχειρηματολογείτε όσο πιο συστηματικά μπορείτε σχετικά με τις επιλογές σας, γιατί δηλαδή κάνατε αυτές τις επιλογές, πώς λάβατε υπόψη σας το πλαίσιο της τάξης, ποιες είναι οι βασικές σας επιδιώξεις με αυτήν την παρέμβαση.
Φροντίστε επίσης στον σχεδιασμό σας να συμπεριλάβετε: Το υλικό που προτίθεστε να χρησιμοποιήσετε κατά την ανάπτυξη των προτεινόμενων δραστηριοτήτων. Τον τρόπο με τον οποίο σκέπτεστε να εισάγετε κάθε δραστηριότητα. Τους τρόπους με τους οποίους σκέπτεστε να ενθαρρύνετε τη συμμετοχή των παιδιών στη δραστηριότητα (π.χ. τι τύπου ερωτήσεις, παιχνίδια )