ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Μυκητολογικζσ αςθζνειεσ δενδρωδϊν και αμπζλου Ενότητα 11. Βοτρφτθσ Αναςταςία Λαγοπόδθ Επίκ. Κακθγιτρια Φυτοπακολογίασ, Α.Π.Θ.
Άδειεσ Χρήςησ Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτϊσ. 2
Χρηματοδότηςη Σο παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Σο ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθ αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Σο ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Σαμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3
Τεφρά Σήψη (Βοτρφτιδα) Αςκζνεια με παγκόςμια εξάπλωςθ ςε ςχεδόν όλα τα καλλιεργοφμενα φυτά (δενδρϊδθ, κθπευτικά, καλλωπιςτικά, βιομθχανικά). τισ δενδρϊδεισ καλλιζργειεσ αποτελεί αίτιο ςιψεων καρπϊν ιδίωσ μεταςυλλεκτικϊν (ακτινίδια, πυρθνόκαρπα, γιγαρτόκαρπα). το αμπζλι εκεωρείτο δευτερεφουςα αςκζνεια. Προκαλεί ςθμαντικζσ ηθμιζσ ςε όψιμεσ κυρίωσ ποικιλίεσ. 4
Ηημιζσ ςτο αμπζλι Μείωςθ τθσ παραγωγισ. Τποβάκμιςθ τθσ ποιότθτασ των κραςιϊν. 5
Συμπτϊματα (1/5) Μεηαζπιιεθηηθέο ζήςεηο από Botrytis ζε αθηηλίδην. Φωτογραφία Αρχείο Εργαςτθρίου. actinidia.ru 6
Συμπτϊματα (2/5) Μεηαζπιιεθηηθέο ζήςεηο από Botrytis ζε αθηηλίδην. Σε ηνκέο θαξπώλ δηαθξίλνληαη κεηαρξσκαηηζκνί ζηε ζάξθα. Φωτογραφίεσ: Κϊςτασ Θαναςουλόπουλοσ 7
http://www.agf.gov.bc.ca Συμπτϊματα (3/5) Σήςεηο από Botrytis πνπ εθδειώλνληαη κεηαζπιιεθηηθά ζε κήιν (αξηζηεξά) θαη ζε ξνδάθηλν (δεμηά). http://www.ipm.ucdavis.edu/ 8
Συμπτϊματα (4/5) agf.gov.bc.ca agf.gov.bc.ca Προςβολή ςε κεράςια από Botrytis (αριςτερά) και από Monilia (δεξιά). 9
Συμπτϊματα Αμπζλι (1/10) Πρϊιμα ςε φφλλα, βλαςτοφσ, άνκθ με υγρι και βροχερι άνοιξθ. Όψιμα, ςτουσ καρποφσ όταν πλθςιάηουν ςτθν ωρίμανςθ, το φκινόπωρο. τα ςτρωματωμζνα μοςχεφματα, εμβολιαςμζνα ι απλά. 10
Photo by Jay W. Pscheidt, 1998 pnwhandbooks.org Συμπτϊματα Αμπζλι (2/10) Φφλλα: Μεγάλεσ κθλίδεσ με διάχυτα όρια που μοιάηουν με καψίματα ςτθν περιφζρεια του ελάςματοσ. Photo by Jay W. Pscheidt, 1998 http://pnwhandbooks.org 11
Συμπτϊματα Αμπζλι (3/10) Κληματίδεσ: Η προςβολι είναι πολφ ςπάνια. Εμφανίηεται καςτανι επιμικθσ κθλίδα. Νεαρζσ κλθματίδεσ μπορεί να ξερακοφν ςε μεγάλο τμιμα από τθν κορυφι προσ τθ βάςθ. bpst.gov.cn 12
Συμπτϊματα Αμπζλι (4/10) Άνθη: Η προςβολι είναι ςπάνια. Σθν περίοδο τθσ ανκοφορίασ καταςτροφι ταξιανκιϊν ι ζναρξθ λανκάνουςασ μόλυνςθσ. http://www.ipm.ucdavis.edu/ 13
Συμπτϊματα Αμπζλι (5/10) Βότρυεσ: Ζντονεσ προςβολζσ ςε όψιμεσ ποικιλίεσ από τα μζςα του Αυγοφςτου και μετά, ιδιαίτερα με βροχερό καιρό. Εμφάνιςθ κθλίδων που γριγορα καλφπτουν όλθ τθ ράγα. Η ςιψθ εξαπλϊνεται γριγορα ςτισ ράγεσ που είναι ςε επαφι με τισ προςβεβλθμζνεσ. Tom Maack Germany, October 2005 http://en.wikipedia.org 14
Tom Maack Germany, October 2005 http://en.wikipedia.org Συμπτϊματα Αμπζλι (6/10) Plant Health Progress article: Ascospore Release of Togninia minima, Cause of Esca and Grapevine Decline in California Κηλίδωςη ραγϊν από Botrytis (αριςτερά) και από Ίςκα (δεξιά) 15
Συμπτϊματα Αμπζλι (7/10) Σπξξίθλσζε θαη ζήςε ξαγώλ ύζηεξα από πξνζβνιή. Photo courtesy of William J. Moller, UC IPM Online echo-point.co.nz 16
http://www.ipm.ucdavis.edu/ Συμπτϊματα Αμπζλι (8/10) Εμέιημε ηεο ζήςεο ξαγώλ ζε ιεπθόρξσκε πνηθηιία (αξηζηεξά) θαη ζε έγρξσκε πνηθηιία (δεμηά) κε ηελ εκθάληζε ραξαθηεξηζηηθνύ γθξίδνπ κπθειίνπ. http://www.ipm.ucdavis.edu/ 17
Συμπτϊματα Αμπζλι (9/10) Καηαζηξνθή κεγάινπ κέξνπο ηνπ βόηξπνο ύζηεξα από πξνζβνιή. echo-point.co.nz 18
Photo by Ed Hellman, OSU www.etslabs.com http://www.alamy.com/stockphoto/edelfaeule.html Συμπτϊματα Αμπζλι (10/10) Εκθάληζε εμαλζήζεσλ (αξηζηεξά) θαη πιήξεο θαηαζηξνθή ηνπ βόηξπνο κεηά από πξνζβνιή (δεμηά). 19
Σήψη ςταφυλιϊν Οφείλεται ςε: απευκείασ προςβολι κατά τθν περίοδο τθσ ωρίμανςθσ. εξζλιξθ λανκάνουςασ μόλυνςθσ που είχε λάβει χϊρα ςτα άνκθ, ιδθ από τθν άνοιξθ. 20
Επιπτϊςεισ τησ προςβολήσ (1/2) τισ ζγχρωμεσ οινοποιιςιμεσ ποικιλίεσ υποβακμίηεται θ ποιότθτα των κραςιϊν γιατί ο μφκθτασ παράγει οξειδάςθ που προκαλεί: Αλλοίωςθ του χρϊματοσ και καταςτροφι των χρωςτικϊν. Μείωςθ τθσ οξφτθτασ. Επίςθσ θ προςβολι δεν επιτρζπει τθν αφξθςθ του αλκοολικοφ βακμοφ γιατί ο μφκθτασ καταναλϊνει ςάκχαρα. Ακόμα παρατθρείται αυξθμζνθ πτθτικι οξφτθτα εξαιτίασ παραγωγισ οξικοφ οξζοσ από βακτιρια ςτισ προςβεβλθμζνεσ ράγεσ. 21
Επιπτϊςεισ τησ προςβολήσ (2/2) Αντίκετα ςε οριςμζνεσ λευκζσ ποικιλίεσ (Bordeaux, κραςιά του Ρινου) θ ποιότθτα των κραςιϊν βελτιϊνεται εξαιτίασ αφυδάτωςθσ και μείωςθσ των οξζων αφξθςθ ςακχαρικοφ και αλκοολικοφ τίτλου αφξθςθ τθσ αναλογίασ ςακχάρων προσ οξζα βελτίωςθ τθσ γεφςθσ και του αρϊματοσ = ευγενήσ ςήψη. 22
Παθογόνο αίτιο (1/2) Κλάςθ: Ατελείσ μφκθτεσ. Σάξθ: Moniliales. Botrytis cinerea. τελ. Sclerotinia fuckeliana (Ascomycetes). Εξαιρετικά πολυφάγοσ μφκθτασ με ζντονθ ςαπροφυτικι δραςτθριότθτα. χθματίηει βοτρυοειδείσ κονιδιοφόρουσ, ςκλθρϊτια και αποκικια. 23
Παθογόνο αίτιο (2/2) Χαξαθηεξηζηηθνί βνηξπνεηδείο θνληδηνθόξνη κε θνλίδηα. archive.bio.ed.ac.uk Σθιεξώηηα ζε θαξπό κήινπ. http://www.fomesa.net www-biol.paisley.ac.uk/bioref 24
Εξζλιξη αςθζνειασ επιδημιολογία (1/5) κλθρϊτια ςχθματίηονται ςπάνια ςτθ φφςθ. Διατηρείται με μυκήλιο μζςα ςτισ ρυτιδϊςεισ του φλοιοφ, ςε νεκροφσ ιςτοφσ ςτο ζδαφοσ (φφλλα, βότρυεσ κ. α.) ι ςε άλλουσ ξενιςτζσ. Πρωτογενείσ μολφνςεισ από το μυκήλιο που διαχείμαςε. Δευτερογενείσ μολφνςεισ από τα κονίδια που παράγονται ςτα προςβεβλθμζνα όργανα. Σα κονίδια μεταφζρονται με τον άνεμο και με ζντομα. 25
http://www.ipm.ucdavis.edu/ Εξζλιξη αςθζνειασ επιδημιολογία (2/5) Μνπκηνπνηεκέλεο ξάγεο πνπ θέξνπλ κνιύζκαηα. http://www.ipm.ucdavis.edu/ 26
Εξζλιξη αςθζνειασ επιδημιολογία (3/5) Ο θύθινο ηεο αζζέλεηαο. http://www.echo-point.co.nz 27
Εξζλιξη αςθζνειασ επιδημιολογία (4/5) Ευνοϊκζσ ςυνθήκεσ: Αφξθςθ μυκθλίου: Σ = 21 ο C, RH 95% Παραγωγι κονιδίων: Σ = 21 ο C, RH 95% Βλάςτθςθ κονιδίων: Σ = 1-40 ο C opt. 18-20 ο C. απαραίτθτθ θ υγραςία, ταχφτερθ θ βλάςτθςθ ςε χυμό ράγασ. δεν ευνοείται από το φωσ. 28
Εξζλιξη αςθζνειασ επιδημιολογία (5/5) Η μόλυνςθ γίνεται με: 1. απευκείασ διάτρθςθ με μθχανικι πίεςθ και δράςθ ενηφμων και τοξινϊν. 2. Από πλθγζσ (από Ωίδιο, Περονόςπορο, Ευδεμίδα, Κογχυλίδα, πουλιά, ςφικεσ, χαλάηι, ανζμουσ, εγκαφματα). 3. Από τα ςτόματα. 4. Σα ςταφφλια κεωρείται ότι προςβάλλονται και από μεταγενζςτερθ εκδιλωςθ λανκανουςϊν μολφνςεων των ανκζων. Ευνοϊκζσ ςυνκικεσ μόλυνςθσ: Σ = 15-20 ο C, RH 90% (min 50%). 29
Καταπολζμηςη Προληπτικά μζτρα: 1. Αποφυγι εγκατάςταςθσ αμπελϊνα ςε υγρζσ περιοχζσ. 2. Μείωςθ υγραςίασ (αραίωμα φυλλϊματοσ, καταςτροφι ηιηανίων, μείωςθ Ν-οφχου λίπανςθσ). 3. Σοποκζτθςθ πλαςτικοφ 50 cm πάνω από το φφλλωμα. 30
Καταπολζμηςη Ψεκαςμοί: 1οσ: ράγεσ 3-5 mm. 2οσ: Πριν «κλείςουν» τα ςταφφλια. 3οσ: ςτο γυάλιςμα. 4οσ: 10-15 μζρεσ μετά τον 3ο (20-30 μζρεσ πριν τθ ςυγκομιδι). ε υγρζσ περιοχζσ όπου εμφανίηεται ςυχνά ςιψθ ςταφυλιϊν ςυνιςτάται ζνασ πρϊτοσ ψεκαςμόσ να γίνει κατά τθν πλιρθ άνκθςθ και να ακολουκιςουν οι υπόλοιποι. 31
Σημαντικζσ ενζργειεσ κατά τουσ ψεκαςμοφσ για την Τεφρά Σήψη Προςοχι ςε ςκευάςματα που παρεμποδίηουν τθ δράςθ των ηυμομυκιτων (20 μζρεσ πριν τθ ςυγκομιδι). Επίκαιρο του ψεκαςμοφ. Εκτίμθςθ κόςτουσ ωφζλειασ. Παράλλθλθ καταπολζμθςθ μυκθτολογικϊν και εντομολογικϊν προςβολϊν που δθμιουργοφν οπζσ ειςόδου (ωίδιο, ευδεμίδα, κ.α.). 32
Σημείωμα Αναφοράσ Copyright Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Λαγοπόδθ Αναςταςία «Μυκθτολογικζσ αςκζνειεσ δενδρωδϊν και αμπζλου. Βοτρφτθσ.». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ 2014. Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: http://eclass.auth.gr/courses/ocrs265/. 33
Σημείωμα Αδειοδότηςησ Σο παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/ 34
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Τζλοσ ενότητασ Επεξεργαςία: Φλϊροσ Γεϊργιοσ Θεςςαλονίκθ, Μάιοσ 2015
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ Σημειϊματα
Σημείωμα Ιςτορικοφ Εκδόςεων Ζργου Σο παρόν ζργο αποτελεί τθν ζκδοςθ 1.00. 37
Διατήρηςη Σημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το θμείωμα Αναφοράσ το θμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ θμειωμάτων το θμείωμα Χριςθσ Ζργων Σρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. 38