ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΕΕ Αργυρώ Ρεμούνδου, MSc Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, ΕΛΟΤ Κωνσταντίνα Τζιά, Δρ Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, Καθηγήτρια ΕΜΠ Βασιλική Ωραιοπούλου, Δρ Χημικός Μηχανικός ΕΜΠ, Καθηγήτρια ΕΜΠ ΘΕΜΑ: ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Αθήνα, 2009

2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 5 2. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 6 3. ΠΡΟΤΥΠΑ - ΦΟΡΕΙΣ ΠΡΟΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ 10 3.1 ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ - ΠΡΟΤΥΠΑ - ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 10 3.2 ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ (ΙSO) 13 3.3 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ (CEN) 17 3.4 CODEX ALIMENTARIUS COMMISSION 21 4. ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 24 4.1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (ΕΝ) 24 4.2 ΔΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (ISO) 25 4.3 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΤΥΠΩΝ 26 4.4 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΠΡΟΤΥΠΩΝ ΤΩΝ 123 5. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 128 5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 128 5.2 ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ, ΠΟΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ 128 ΚΟΙΝΗΣ ΧΡΗΣΗΣ 5.3 ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 129 Α. ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ 130 ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΤΗ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ Β. ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΕΦΕΤ HACCP 133 Γ. ΕΙΔΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ 133 Ι. ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΜΟΛΥΝΤΕΣ ΙΙ. ΧΗΜΙΚΟΙ ΜΟΛΥΝΤΕΣ 134 ΙΙΙ. ΑΛΛΕΡΓΙΟΓΟΝΑ 139 ΙV. ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ 149 V. ΠΡΟΣΘΕΤΑ 143 VI. ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ, ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ 145 VII. ΝΕΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ 147 VII. ΛΟΙΠΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ 147

4 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 4.1 Πίνακας 4.2 Πίνακας 4.3 Πίνακας 4.4 Κατάλογος και κατηγοριοποίηση Ευρωπαϊκών Προτύπων τροφίμων (ΕΝ) Κατάλογος και κατηγοριοποίηση Διεθνών Προτύπων τροφίμων (ISO) Αριθμός Ευρωπαϊκών Προτύπων τροφίμων (ΕΝ) ανά επιτροπή Αριθμός Διεθνών Προτύπων τροφίμων (ISO) ανά υποεπιτροπή Σελ 28 67 123 124 Πίνακας 5.1 Νομοθεσία - Μικροβιολογικοί μολυντές 148 Πίνακας 5.2 Νομοθεσία - Μυκοτοξίνες - Βιοτοξίνες 149 Πίνακας 5.3 Νομοθεσία Μέταλλα 150 Πίνακας 5.4 Νομοθεσία - Υπολείμματα φυτοφαρμάκων - ζωικών φαρμάκων 151 Πίνακας 5.5 Νομοθεσία - Υλικά σε επαφή με τρόφιμα 152 Πίνακας 5.6 Νομοθεσία - Οργανικοί και λοιποί μολυντές 153 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΑΡΧΕΙΩΝ EXCEL: - ΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ (ΕΝ) - ΔΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ (ISO) - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

5 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ποιότητα και η ασφάλεια των τροφίμων έχει μεγάλη σημασία για τον καταναλωτή, και συνεπώς η βιομηχανία τροφίμων ελέγχει την ποιότητα και ασφάλεια των παραγόμενων τροφίμων, ενώ στην αγορά των προϊόντων οι έλεγχοι αυτοί διενεργούνται από τους φορείς ελέγχου των τροφίμων. Η νομοθεσία των τροφίμων καθορίζει τις συνθήκες παραγωγής και διακίνησης των τροφίμων όπως και όρια/προδιαγραφές για τους παράγοντες ποιότητας και ασφάλειας αυτών. Τα πρότυπα εξυπηρετούν στην έρευνα, την επιστήμη, αλλά και στην παραγωγή και διακίνηση των προϊόντων. Η ανάγκη για πρότυπα είναι συνεπώς δεδομένη για τα διάφορα προϊόντα, πολύ περισσότερο για τα τρόφιμα των οποίων ο έλεγχος σχετίζεται με την υγεία ή την οικονομία. Τα πρότυπα είναι είτε γενικά για όλα τα τρόφιμα είτε εξειδικευμένα για τις βασικές κατηγορίες των τροφίμων. Πρότυπα εκδίδονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CΕΝ) ή από το Διεθνή Οργανισμό Τυποποίησης (ISO). Αντικείμενο της παρούσας μελέτης είναι η συλλογή και ανάλυση των προτύπων των τροφίμων καθώς και της νομοθεσίας σχετικά με τα τρόφιμα. Η μελέτη αυτή θα αποβεί πολλαπλώς χρήσιμη σε όποιον ασχολείται με τα τρόφιμα, ενώ μπορεί να αποτελέσει βάση για περαιτέρω επέκταση ή/και ανάδειξη των ελλείψεων ή ελλειμμάτων της νομοθεσίας ή των προτύπων των τροφίμων.

6 2. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Τα τρόφιμα καταναλώνονται είτε νωπά, είτε επεξεργασμένα (προϊόντα τροφίμων). Η επεξεργασία εφαρμόζεται για διάφορους λόγους στα τρόφιμα, είτε για την αλλαγή της σύστασής τους, για απομόνωση ή παραλαβή τους, για παρασκευή νέων προϊόντων ή για τη συντήρησή τους. Τα τρόφιμα περιέχουν θρεπτικά συστατικά, μακρο- ή μικρο-θρεπτικά, όλα απαραίτητα με ειδικό ρόλο για τη διατροφή του ανθρώπου. Εκτός από τα θρεπτικά συστατικά, σημαντικά για τα τρόφιμα και την αποδοχή του καταναλωτή είναι τα οργανοληπτικά τους χαρακτηριστικά (οσμή, γεύση, άρωμα, υφή, χρώμα κτλ.). Στα τρόφιμα υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες (μικροβιολογικοί, χημικοί ή φυσικοί) που ενδέχεται να έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου και χαρακτηρίζονται ως «κίνδυνοι» των τροφίμων. Οι κίνδυνοι προέρχονται από πρώτες ύλες ή παράγονται κατά την επεξεργασία των τροφίμων (από εξοπλισμό, χώρο, προσωπικό ή περιβάλλον παραγωγής). Οι διεργασίες των τροφίμων πρέπει να εφαρμόζονται, ώστε τα τελικά προϊόντα να είναι θρεπτικά, αρεστά και ασφαλή για τον καταναλωτή. Ποιότητα τροφίμου ορίζεται ως ο βαθμός προσαρμογής στις απαιτήσεις του καταναλωτή, που έχουν σχέση με τη θρεπτικότητα και τις οργανοληπτικές ιδιότητες αυτού. Αποτελεί το σύνολο των χαρακτηριστικών του τροφίμου, τα οποία στοχεύουν στην ικανοποίηση των εκφρασμένων ή εννοούμενων αναγκών του καταναλωτή. Η ποιότητα στα τρόφιμα καθορίζεται με τα χαρακτηριστικά τους, όπως θρεπτική αξία, μικροβιολογική ποιότητα (απουσία παθογόνων, ολικό μικροβιακό φορτίο), οργανοληπτική ποιότητα (γεύση, άρωμα, υφή, χρώμα, εμφάνιση, κτλ.). Οι βιομηχανίες τροφίμων σχεδιάζουν την ποιότητα των προϊόντων τους καθορίζοντας τις προδιαγραφές/στόχους για όλα τα κρίσιμα χαρακτηριστικά τους (επίπεδο/στάθμη ποιότητας). Η ποιότητα για ένα τρόφιμο, όπως και για άλλα προϊόντα, σημαίνει συμμόρφωσή του προς τις προδιαγραφές (νομικές, τροφίμου, βιομηχανίας/εταιρείας, καταναλωτή).

7 Ασφάλεια τροφίμου ορίζεται ως η κατάσταση του τροφίμου η οποία δεν έχει δυσμενή επίπτωση στην υγεία του καταναλωτή ή η διασφάλιση του τροφίμου έναντι διαφόρων κινδύνων (μικροβιολογιών, χημικών, φυσικών). Ασφάλεια για τα τρόφιμα σημαίνει την απουσία μικροβιολογικών (παθογόνα μικρόβια), χημικών (χημικά, φυτοφάρμακα, κτλ.) και φυσικών (γυαλί, μέταλλο, κ.ά.) κινδύνων. Αντίστοιχα τα τρόφιμα που δεν περιέχουν κινδύνους (δυσμενείς παράγοντες για την υγεία) καλούνται ασφαλή. Όλα τα τρόφιμα που διακινούνται στην αγορά πρέπει υποχρεωτικά από τη νομοθεσία να είναι ασφαλή. Η ασφάλεια είναι ένας συντελεστής ποιότητας των τροφίμων, ο σπουδαιότερος, και έχει ειδική σημασία για τα τρόφιμα. Η ποιότητα των τροφίμων είναι επιθυμητή και σε κάποιο βαθμό προαιρετική, η ασφάλεια όμως των τροφίμων θεωρείται «δεδομένη» για τον καταναλωτή, είναι υποχρεωτικά απαιτούμενη από τη νομοθεσία και πρέπει να εξασφαλίζεται για όλα τα προϊόντα που παράγονται από τη βιομηχανία τροφίμων και διακινούνται στην αγορά. Για αυτό η ασφάλεια εξετάζεται ιδιαίτερα στα τρόφιμα, και προς τούτο έχει αναπτυχθεί το εξειδικευμένο για την ασφάλεια των τροφίμων σύστημα HACCP (Ανάλυση Επικινδυνότητας στα Κρίσιμα Σημεία Ελέγχου - Hazard Analysis Critical Control Points) σύστημα διασφάλισης της ασφάλειας των τροφίμων (από τη συγκομιδή έως την κατανάλωση). Οι μέθοδοι που εφαρμόζονται στα τρόφιμα κατά την επεξεργασία τους είναι φυσικές, χημικές ή μηχανικές π.χ. διεργασίες για διαχωρισμούς, αναμίξεις ή για συντήρηση των τροφίμων. Βασικός σκοπός της τεχνολογίας τροφίμων είναι να εξασφαλίζει την παραγωγή ποιοτικών και ασφαλών προϊόντων. Στην παραγωγή των τροφίμων, εκτός από τις βασικές διεργασίες επεξεργασίας, λαμβάνουν χώρα και οι διαδικασίες παραλαβής, χειρισμού και αποθήκευσης, καθώς και η συσκευασία και διακίνηση των τελικών προϊόντων. Οι πρώτες ύλες των τροφίμων μπορεί να περιέχουν από τη φύση τους παθογόνους μικροοργανισμούς ή μολυσματικές ουσίες (τοξίνες, βαρέα μέταλλα, φυτοφάρμακα, ορμόνες), ενώ συνήθως είναι ευαίσθητες στη θερμοκρασία και κατά τη μεταφορά ή την αποθήκευσή τους μπορεί να αναπτύξουν περαιτέρω κινδύνους ή να επιμολυνθούν (σπόρια μικροβίων, τοξίνες, παράσιτα ή απορρίμματα ζώντων οργανισμών). Οι διάφορες μέθοδοι επεξεργασίας των τροφίμων έχουν αναπτυχθεί με σκοπό την «εξυγίανσή» τους π.χ. θερμικές κατεργασίες (λεύκανση, παστερίωση, αποστείρωση,

8 ξήρανση), ψυκτικές κατεργασίες (ψύξη, κατάψυξη) ή μηχανικοί διαχωρισμοί (απομάκρυνση ξένων σωμάτων, μικροβίων). Με βάση την αρχή των μεθόδων καθορίζονται οι παράμετροι που θα πρέπει να ελέγχονται, ώστε να «παράγονται» ασφαλή προϊόντα τροφίμων. Η επεξεργασία των τροφίμων μέσα στο εργοστάσιο πρέπει να γίνεται, ώστε να εξασφαλίζεται η ασφαλής παραγωγή και διατήρηση των προϊόντων σε όλο το διάστημα της διάρκειας ζωής τους. Η συσκευασία προστατεύει το τρόφιμο από επιμολύνσεις, χωρίς να εισάγει νέους κινδύνους σε αυτό. Το HACCP αναφέρεται λεπτομερώς στις διεργασίες της παραγωγή των τροφίμων, ενώ η Ορθή Βιομηχανική/Υγιεινή Πρακτική (GMPs-GHPs) αναφέρεται στα μέτρα υγιεινής που είναι υποστηρικτικά του HACCP (για κτίριο, εξοπλισμό, προσωπικό, απολυμάνσεις/καθαρισμούς, απεντομώσεις/μυοκτονίες) και αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για την εφαρμογή του HACCP. Η νομοθεσία της Ε.Ε. έχει ενσωματώσει τις απαιτήσεις για την υγιεινή και το HACCP σε Κανονισμούς (Καν. ΕΚ 178/2002: εισάγει την ασφάλεια στην τροφική αλυσίδα και την ιχνηλασιμότητα των τροφίμων και Καν. ΕΚ 852/2004: για την Υγιεινή των τροφίμων). Για την πρωτογενή παραγωγή (αγρό, φάρμα) η ασφάλεια εξασφαλίζεται με ορθές πρακτικές (ορθή γεωργική πρακτική, ορθή πρακτική μεταχείρισης των ζώων). Για το HACCP και τη διαχείριση των κινδύνων σε επιχειρήσεις τροφίμων έχει εκδοθεί το πρότυπο σύστημα ISO 22000, τα δε μέτρα υγιεινής ειδικά τα απαιτούμενα κατά τη λειτουργία της βιομηχανίας (λειτουργικά μέτρα υγιεινής) οργανώνονται σε ειδικά Προγράμματα Υγιεινής (PRPs - Prerequisite Programs). Για την εκτίμηση της ποιότητας των τροφίμων ή των τους έχουν αναπτυχθεί μέθοδοι οι οποίες πρέπει να είναι αξιόπιστες και να διαθέτουν χαρακτηριστικά όπως: εξειδίκευση, εκλεκτικότητα, ευαισθησία, ακρίβεια (αναπαραγωγιμότητα, επαναληψιμότητα, πιστότητα) και να επικυρώνονται. Οι μέθοδοι ανάλυσης που χρησιμοποιούνται στη βιομηχανία τροφίμων είναι: α) υποκειμενικές ή β) αντικειμενικές. Στις υποκειμενικές ανήκουν οι οργανοληπτικές αναλύσεις για εκτίμηση της οσμής, γεύσης, υφής, χρώματος, εμφάνισης κτλ. των τροφίμων. Η μέτρηση/εκτίμηση των οργανοληπτικών ιδιοτήτων γίνεται με οργανοληπτική εξέταση των τροφίμων, δηλαδή με εξέταση των τροφίμων με τις αισθήσεις από ειδικευμένους δοκιμαστές. Η

9 οργανοληπτική εξέταση έχει αναπτυχθεί ως επισημοποιημένη, δομημένη και κωδικοποιημένη μεθοδολογία. Οι αντικειμενικές διακρίνονται σε: α) Φυσικές μέθοδοι: για τη μέτρηση φυσικών χαρακτηριστικών των τροφίμων, όπως μέγεθος, χρώμα, υφή, ή για την επιθεώρηση μίας παραγωγικής διεργασίας κ.α. β) Χημικές μέθοδοι: για τον ποσοτικό προσδιορισμό θρεπτικών ή ανεπιθύμητων (προσμίξεων, μολυντών κτλ.). Στη βιομηχανία τροφίμων υπάρχει ενδιαφέρον για τη χρήση πέρα από τις χημικές αναλύσεις και για ταχείες δοκιμές. γ) Φυσικοχημικές αναλύσεις: για προσδιορισμό υγρασίας, ph, οξύτητας κ.α. είτε σε δείγματα τροφίμων είτε κατά την παραγωγική διαδικασία. δ) Μικροβιολογικές αναλύσεις: για έλεγχο μόλυνσης ή αλλοίωσης των τροφίμων (ύπαρξη μυκήτων, ζυμών, βακτηρίων) ή για ανίχνευση συγκεκριμένων εξειδικευμένων βακτηρίων (π.χ. παθογόνων υψηλής επικινδυνότητας). Για την εξυπηρέτηση των αναγκών του ελέγχου των τροφίμων, έχουν αναπτυχθεί ταχείες δοκιμές για διάφορους προσδιορισμούς, όπως ενζυμικές (για σάκχαρα, αιθανόλη κ.α.), ανοσοαναλύσεις (για χημικούς μολυντές), έμμεσοι προσδιορισμοί (για μικροβιακό φορτίο κ.α.). Επιστημονικοί οργανισμοί ή Οργανισμοί τυποποίησης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης - CEN ή Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης - ISO) παρέχουν αναλυτικές μεθόδους για τις ανάγκες ελέγχου ποιότητας και ασφάλειας των τροφίμων που διενεργείται στις βιομηχανίες τροφίμων. Οι μέθοδοι αυτές είναι αναγνωρισμένες και αποδεκτές για την εκτίμηση της ποιότητας των τροφίμων στις εμπορικές συναλλαγές.

10 3. ΠΡΟΤΥΠΑ - ΦΟΡΕΙΣ ΠΡΟΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ 3.1 ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ - ΠΡΟΤΥΠΑ - ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Πρότυπο Η έννοια του προτύπου (standard) ξεκινά από την τεχνική προδιαγραφή (technical specification), που όπως είναι γνωστό, είναι έντυπο που αναφέρει τα χαρακτηριστικά ενός προϊόντος ή μίας υπηρεσίας (π.χ. χαρακτηριστικά ποιότητας, επιδόσεις, χαρακτηριστικά ασφάλειας, διαστάσεις) και μπορεί να περιλαμβάνει ή να ασχολείται αποκλειστικά με ορολογία, σύμβολα, έλεγχο και μεθόδους δοκιμής, συσκευασία ή απαιτήσεις σημάτων ποιότητας (συμμόρφωσης). Τεχνικές προδιαγραφές μπορεί να συντάξει οποιοσδήποτε, οργανισμός ή πρόσωπο, σε ιδιωτικές ή δημόσιες συμφωνίες, στις προμήθειες υλικού, στις κατασκευές, στην παραγωγή υλικών ή προϊόντων κτλ. Αυτό που διαφοροποιεί την έννοια της τεχνικής προδιαγραφής και οδηγεί στην έννοια του προτύπου είναι η προσιτότητα στο ευρύ κοινό, και κυρίως ο τρόπος δημιουργίας του. Το εθνικό πρότυπο (π.χ. πρότυπο ΕΛΟΤ) έχει εκπονηθεί με συναίνεση όλων των ενδιαφερομένων - σε εθνική κλίμακα - και έχει εγκριθεί από αναγνωρισμένο εθνικό οργανισμό τυποποίησης (π.χ. ΕΛΟΤ). Το ευρωπαϊκό πρότυπο (EN, ETS κτλ.) έχει εκπονηθεί με συναίνεση όλων των ενδιαφερομένων - σε ευρωπαϊκή κλίμακα - και έχει εγκριθεί από μία από τις τρεις ευρωπαϊκές οργανώσεις τυποποίησης CEN, CENELEC ή ETSI με διακρατική ευρωπαϊκή ψήφιση (ψήφιση από τις χώρες μέλη μέσω των οργανισμών τυποποίησής τους). Το διεθνές πρότυπο (π.χ. ISO, IEC) έχει εκπονηθεί με συναίνεση όλων των ενδιαφερομένων - σε παγκόσμια κλίμακα - και έχει εγκριθεί από μία από τις δύο παγκόσμιες οργανώσεις τυποποίησης ISO, IEC. «Πρότυπο» είναι το έγγραφο που έχει καθιερωθεί με συναίνεση και έχει εγκριθεί από έναν αναγνωρισμένο φορέα, παρέχει, για κοινή και επαναλαμβανόμενη χρήση, κανόνες, κατευθυντήριες οδηγίες ή χαρακτηριστικά, για δραστηριότητες ή τα αποτελέσματά τους και αποσκοπεί στην επίτευξη του βέλτιστου βαθμού τάξης σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο εφαρμογής. (ΕΛΟΤ ΕΝ 45020)

11 Αναγνωρισμένοι φορείς νοούνται οι εθνικοί οργανισμοί τυποποίησης. Κάθε πρότυπο είναι προαιρετικής εφαρμογής, εκτός εάν νομοθετικές ή άλλες διατάξεις το καθιστούν υποχρεωτικής εφαρμογής. Το πρότυπο αποτελεί ένα τυποποιητικό έγγραφο. Ως τυποποιητικά έγγραφα νοούνται πέραν των προτύπων, οι τεχνικές προδιαγραφές, οι κώδικες πρακτικής, οι κανονισμοί και οι τεχνικοί κανονισμοί. «Τεχνική προδιαγραφή» είναι το έγγραφο που καθορίζει τις τεχνικές απαιτήσεις που πρέπει να ικανοποιεί ένα προϊόν, μία διεργασία ή υπηρεσία. «Κώδικας πρακτικής» είναι το τυποποιητικό έγγραφο που περιλαμβάνει πρακτικές ή διαδικασίες για το σχεδιασμό, την κατασκευή, την εγκατάσταση, τη συντήρηση ή τη χρήση εξοπλισμού, κατασκευών ή προϊόντων. «Κανονισμός» είναι το έγγραφο που περιέχει υποχρεωτικούς νομοθετικούς κανόνες και υιοθετείται από μια Αρχή. «Τεχνικός κανονισμός» είναι ο κανονισμός που περιέχει τεχνικές απαιτήσεις, είτε άμεσα ή με αναφορά ή με ενσωμάτωση του περιεχομένου ενός προτύπου, μίας τεχνικής προδιαγραφής ή ενός κώδικα πρακτικής. Ένας τεχνικός κανονισμός μπορεί να συνοδεύεται από τεχνικές υποδείξεις που περιγράφουν τον τρόπο συμμόρφωσης προς τις απαιτήσεις του Κανονισμού, δηλαδή τη διαδικασία που τεκμαίρει την ικανοποίηση της απαίτησης. Τι προσφέρουν τα πρότυπα Τα οφέλη από την τυποποίηση είναι σημαντικά, καθώς τα πρότυπα: καθιστούν την ανάπτυξη, παραγωγή και παροχή προϊόντων και υπηρεσιών αποδοτικότερη, ασφαλέστερη και «καθαρότερη» διευκολύνουν το διακρατικό εμπόριο και το καθιστούν δικαιότερο παρέχουν στις κυβερνήσεις μία τεχνική βάση για τη θέσπιση νομοθεσίας σχετικά με την υγεία την ασφάλεια και το περιβάλλον και για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης διαχέουν την τεχνολογική γνώση και πρόοδο και τις πρακτικές ορθής διαχείρισης διαχέουν την καινοτομία

12 διασφαλίζουν τους καταναλωτές και τους χρήστες γενικότερα, των προϊόντων και υπηρεσιών διευκολύνουν την ζωή με την παροχή λύσεων σε κοινά προβλήματα. Τυποποίηση Σήμερα με τον όρο τυποποίηση (standardization) εννοείται μία δραστηριότητα που δίνει λύσεις για επαναλαμβανόμενη εφαρμογή σε προβλήματα επιστημονικά, τεχνολογικά ή οικονομικά και αποσκοπεί στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση. Γενικά, η τυποποίηση περιλαμβάνει τις διαδικασίες της σύνταξης, της έκδοσης και της εθνικής μεταφοράς προτύπων. «Τυποποίηση», είναι η δραστηριότητα με την οποία καθιερώνονται, για υφιστάμενα ή δυνητικά προβλήματα κοινής και επαναλαμβανόμενης χρήσης, διατάξεις οι οποίες αποσκοπούν στην επίτευξη του βέλτιστου βαθμού τάξης σε συγκεκριμένο πλαίσιο εφαρμογής. Ειδικότερα, η τυποποίηση περιλαμβάνει την εκπόνηση, έκδοση και εφαρμογή προτύπων, αλλά και άλλων κειμένων τεχνικής καθοδήγησης, όπως τεχνικών προδιαγραφών, οδηγών εφαρμογής, κωδίκων πρακτικής, κανονισμών κτλ. Oι οργανισμοί Τυποποίησης (ISO, CEN, ΕΛΟΤ) Για τη λειτουργία των διαδικασιών τυποποίησης σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο έχουν συσταθεί και λειτουργούν οι παρακάτω Οργανισμοί Τυποποίησης: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης - CEN Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ηλεκτροτεχνικής Τυποποίησης - CENELEC Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τηλεπικοινωνιακών Προτύπων - ETSI Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης - ISO Διεθνής Ηλεκτροτεχνική Επιτροπή - IEC. Ο Ελληνικός Οργανισμός Τυποποίησης (ΕΛΟΤ) είναι μέλος σε όλους αυτούς τους οργανισμούς και συμμετέχει ενεργά στις διοικητικές και τεχνικές δραστηριότητές τους.

13 3.2 ΔΙΕΘΝΗΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ (ΙSO) Το 1946, οι εκπρόσωποι 25 χωρών συναντήθηκαν στο Λονδίνο και αποφάσισαν να δημιουργήσουν ένα νέο διεθνή οργανισμό, αντικείμενο του οποίου θα ήταν «να διευκολύνει το διεθνή συντονισμό και την ενοποίηση των βιομηχανικών προτύπων». Ο νέος Οργανισμός, ISO, επισήμως ξεκίνησε να λειτουργεί στις 23 Φεβρουαρίου του 1947, στη Γενεύη της Ελβετίας. Επειδή ο «Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης» θα είχε διαφορετικές συντομογραφίες στις διάφορες γλώσσες, (IOS στα Αγγλικά, OIN στα Γαλλικά, κτλ.), οι ιδρυτές του αποφάσισαν να του δώσουν ένα σύντομο όνομα που να καλύπτει το σκοπό του. Επέλεξαν έτσι το όνομα «ISO», το οποίο προέρχεται από την ελληνική λέξη «ίσος», οπότε σε οποιαδήποτε γλώσσα η συντομογραφία του οργανισμού είναι πάντα ISO. Ο ISO αποτελείται από 161 μέλη τα οποία διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: α) φορείς - μέλη, β) ανταποκριτές - μέλη, γ) συνδρομητές - μέλη. Ο φορέας - μέλος είναι ο πιο «αντιπροσωπευτικός» φορέας τυποποίησης μίας χώρας, ο οποίος μπορεί να συμμετέχει με πλήρη δικαιώματα σε οποιαδήποτε τεχνική επιτροπή ή επιτροπή διαμόρφωσης πολιτικής του ISO. Το μέλος - ανταποκριτής είναι ένας οργανισμός χώρας που δεν έχει αναπτύξει πλήρη τυποποιητική δραστηριότητα. Το μέλος αυτό δεν μπορεί να λάβει αποφάσεις, αλλά έχει το δικαίωμα να πληροφορείται πλήρως για τις εργασίες του ISO. Η συνδρομητική συμμετοχή έχει δημιουργηθεί για τις πολύ μικρές οικονομίες. Το μέλος - συνδρομητής πληρώνει μικρότερη συνδρομή που όμως του επιτρέπει να διατηρεί επαφή με τη διεθνή τυποποιητική δραστηριότητα. Λειτουργία του ISO Η διοικητική δομή του ISO δίνεται παραστατικά στο διάγραμμα 3.1 που ακολουθεί.

14 Διάγραμμα 3.1 Διοικητική δομή του ISO Ανάπτυξη Διεθνών Προτύπων Υπάρχουν τρία κύρια στάδια στη διεργασία ανάπτυξης διεθνών προτύπων ως ακολούθως: 1. Η ανάγκη για την ανάπτυξη ενός προτύπου εκφράζεται συνήθως από ένα τομέα της βιομηχανίας, ο οποίος το επικοινωνεί στον εθνικό φορέα τυποποίησης της χώρας του, φορέα-μέλος του ΙSO. Ο φορέας-μέλος προτείνει το νέο έργο στο ISO. Εφόσον η ανάγκη για ένα Διεθνές Πρότυπο έχει αναγνωριστεί και συμφωνηθεί επισήμως, η πρώτη φάση αφορά τον καθορισμό του τεχνικού σκοπού του μελλοντικού προτύπου. Αυτή η φάση συνήθως διενεργείται από ομάδες ειδικών από χώρες που ενδιαφέρονται για το αντικείμενο. 2. Αφού συμφωνηθεί το τεχνικό αντικείμενο που θα καλυφθεί από το πρότυπο, σε δεύτερη φάση ανάπτυξης οι χώρες διαπραγματεύονται για τις λεπτομερείς προδιαγραφές που θα συμπεριληφθούν στο πρότυπο. Πρόκειται για μία φάση συναίνεσης.

15 3. Η τελική φάση περιλαμβάνει την επίσημη έγκριση του σχεδίου του Διεθνούς Προτύπου (ως κριτήριο αποδοχής έχει καθοριστεί ότι θα πρέπει να συμφωνήσουν τα δύο τρίτα των μελών που συμμετείχαν ενεργά στη διαμόρφωση του προτύπου και το 75% όλων των μελών με δικαίωμα ψήφου), η οποία ακολουθείται από την έκδοση του συμφωνημένου κειμένου ως Διεθνές Πρότυπο του ISO. Είναι πιθανό να δημοσιεύονται και ενδιάμεσα κείμενα σε διάφορα στάδια της διεργασίας τυποποίησης. Τα περισσότερα πρότυπα απαιτούν περιοδική αναθεώρηση. Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που μπορεί να καταστήσουν απαρχαιωμένο ένα πρότυπο, όπως οι τεχνολογικές εξελίξεις, νέες μέθοδοι και υλικά, νέες απαιτήσεις ποιότητας και ασφάλειας. Προκειμένου ο ISO να λαμβάνει υπόψη του αυτούς τους παράγοντες έχει εγκαταστήσει ένα γενικό κανόνα, ότι όλα τα ISO πρότυπα θα πρέπει να ανασκοπούνται κατά χρονικές περιόδους όχι μεγαλύτερες από πέντε έτη. Διεθνή Πρότυπα για Τρόφιμα Ο ISO έχει αναπτύξει περισσότερα από 800 Διεθνή Πρότυπα, κυρίως για μεθόδους ανάλυσης και δειγματοληψίας, από την Τεχνική Επιτροπή TC34: Προϊόντα τροφίμων και τις υποεπιτροπές (SC): /SC 2: Ελαιούχοι σπόροι και καρποί και υπολείμματα ελαιούχων σπόρων /SC 3: Προϊόντα φρούτων και λαχανικών /SC 4: Σιτηρά και όσπρια /SC 5: Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα /SC 6: Κρέας, πουλερικά, ψάρια, αυγά και προϊόντα τους /SC 7: Καρυκεύματα, βότανα και αρτύματα /SC 8: Τσάι /SC 9: Μικροβιολογία /SC 10: Ζωοτροφές /SC 11: Ζωικά και φυτικά λίπη και έλαια /SC 12: Οργανοληπτική ανάλυση /SC 14: Φρέσκα, ξηρά και αφυδατωμένα φρούτα και λαχανικά /SC 15: Καφές

16 /SC 16: Οριζόντιες μέθοδοι για ανάλυση μοριακού βιοσημειωτή. Άλλες συναφείς με τα τρόφιμα υποεπιτροπές είναι της Γεωργίας, των Ιχθυρών και των προϊόντων τους, της Τεχνολογία τροφίμων, των Φυτοφαρμάκων, του Νερού κ.α.

17 3.3 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ (CEN) Η CEN ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1961 ως ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, με αποστολή του την προαγωγή της Ευρωπαϊκής οικονομίας στο διεθνές εμπόριο, την ευημερία των ευρωπαίων πολιτών και την προστασία του περιβάλλοντος. Μέσω των υπηρεσιών της, παρέχεται η πλατφόρμα για την ανάπτυξη ευρωπαϊκών προτύπων και άλλων τεχνικών προδιαγραφών. Μέλη της είναι οι Εθνικοί φορείς Τυποποίησης 30 ευρωπαϊκών κρατών, των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των 3 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών. Επιπρόσθετα, η CEN έχει 7 Συνδεδεμένα Μέλη που εκπροσωπούν πανευρωπαϊκές επαγγελματικές και εμπορικές ομοσπονδίες, όπως και καταναλωτικά και περιβαλλοντικά συμφέροντα, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Γραμματεία της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (EFTA) λειτουργούν ως Σύμβουλοι της CEN σε θέματα πολιτικής. Λειτουργία CEN Τα 30 εθνικά μέλη της CEN εργάζονται από κοινού για να αναπτύξουν εθελοντικά Ευρωπαϊκά Πρότυπα (ENs), ως εξής: Καθορίζουν τις αντιπροσωπείες στις Τεχνικές Επιτροπές, βρίσκοντας τους ειδικούς σε κάθε χώρα Ψηφίζουν και εφαρμόζουν τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα ως εθνικά Παρέχουν τις γραμματείες στις Επιτροπές Χρηματοδοτούν άνω του 50% των εργασιών της CEN Με τη σειρά τους χρηματοδοτούνται ευρέως από τη βιομηχανία, τις πωλήσεις προτύπων και από κρατικές επιχορηγήσεις. Η διοικητική δομή της CEN δίνεται παραστατικά στο διάγραμμα 3.2 που ακολουθεί.

18 Διάγραμμα 3.2 διοικητική δομή της CEN Ανάπτυξη Ευρωπαϊκών Προτύπων Τα πρότυπα αναπτύσσονται μέσω διεργασιών συναίνεσης, ήτοι: Οι συμμετέχοντες στην ανάπτυξη των προτύπων εκπροσωπούν όλα τα συμφέροντα: βιομηχανία, αρχές, κοινωνία μέσω των εθνικών φορέων τυποποίησης. Τα σχέδια προτύπων δημοσιοποιούνται για σχολιασμό στο ευρύ κοινό. Η τελική επίσημη ψήφος είναι δεσμευτική για όλα τα μέλη. Τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα πρέπει να υιοθετούνται ως εθνικά πρότυπα και οποιαδήποτε αντίστοιχα εθνικά πρότυπα αντίκεινται σε αυτά πρέπει να αποσύρονται.

19 Πιο συγκεκριμένα, η σειρά που ακολουθείται κατά την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού προτύπου παρουσιάζεται μέσω του ακόλουθου διαγράμματος 3.3: Διάγραμμα 3.3 Ανάπτυξη ευρωπαϊκού προτύπου CEN και Ευρωπαϊκή πολιτική Η CEN υποστηρίζει τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU) και της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών (EFTA), όχι μόνο στο ελεύθερο εμπόριο αλλά και σε άλλες καίριες περιοχές δράσης, όπως: Ασφάλεια εργαζομένων και καταναλωτών Διαλειτουργικότητα δικτύων Περιβαλλοντική προστασία Εκμετάλλευση των προσραμμάτων έρευνας και ανάπτυξης Δημόσιες συμβάσεις. Εκ μέρους των κυβερνήσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή η Γραμματεία της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών μπορεί να ζητήσει από τη CEN, μέσω επίσημων εντολών, την ανάπτυξη προτύπων για την υποστήριξη πολιτικών τους.

20 Η CEN πέρα από την Ευρώπη Τα ευρωπαϊκά πρότυπα αναπτύσσονται με παγκόσμια προοπτική. Η CEN έχει συνυπογράψει με τον ISO τη «Συνθήκη της Βιέννης», σύμφωνα με την οποία ένας σημαντικός αριθμός ευρωπαϊκών και διεθνών προτύπων αναπτύσσονται από κοινού. Αυτά τα EN/ISO πρότυπα έχουν τη διπλή ωφέλεια της αυτόματης και ταυτόσημης εφαρμογής στις 30 χώρες μέλη της CEN και την εφαρμοσιμότητα σε παγκόσμια κλίμακα. Επιπρόσθετα στα EN/ISO πρότυπα, ένας αριθμός EN προτύπων που αναπτύχθηκαν από τη CEN είναι στενά συνδεδεμένα με ISO πρότυπα. Ευρωπαϊκά Πρότυπα για Τρόφιμα Η CEN έχει αναπτύξει περισσότερα από 400 Ευρωπαϊκά Πρότυπα, κυρίως για μεθόδους δειγματοληψίας και ανάλυσης, με ένα υφιστάμενο πρόγραμμα εργασιών 100 έργων που διενεργούνται από 7 Τεχνικές Επιτροπές: CEN/TC 174: Χυμοί φρούτων και λαχανικών CEN/: Υλικά σε επαφή με τρόφιμα CEN/: Ανάλυση τροφίμων - Οριζόντιες μέθοδοι CEN/TC 302: Γάλα και προϊόντα γάλακτος CEN/TC 307: Ελαιούχοι σπόροι, φυτικά και ζωικά λίπη και έλαια και παραπροϊόντα τους CEN/TC 327: Ζωοτροφές CEN/TC 338: Δημητριακά και προϊόντα δημητριακών.

21 3.4 CODEX ALIMENTARIUS COMMISSION Η Επιτροπή του Κώδικα Τροφίμων (Codex Alimentarius Committee,CAC) ιδρύθηκε τo 1963 από τον Οργανισμό Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO) και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO). Πρόκειται για ένα διακυβερνητικό σώμα αποτελούμενο από εκπροσώπους 180 κυβερνήσεων κρατών - μελών, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως οργανισμό-μέλος. Στις εργασίες της Επιτροπής μπορούν να συμμετάσχουν ως παρατηρητές και διάφοροι μη κυβερνητικοί οργανισμοί, που εκπροσωπούν καταναλωτές, πανεπιστήμια, επιστήμονες, βιομηχανία κτλ., προκειμένου να εκφράσουν τις απόψεις τους. Πάνω από 160 διεθνείς μη κυβερνητικοί οργανισμοί συμμετέχουν ως παρατηρητές μαζί με περισσότερους από 60 οργανισμούς των Ηνωμένων Εθνών και άλλους διακυβερνητικούς οργανισμούς, συμβάλλοντας με τις εξειδικευμένες γνώσεις τους σε ειδικούς τομείς. Παρόλα αυτά, οι τελικές αποφάσεις λαμβάνονται από τους εκπροσώπους των μελών του Κώδικα οι οποίοι ορίζονται από κυβερνήσεις των χωρών μελών. Ρόλος της Επιτροπής του Κώδικα Τροφίμων είναι η ανάπτυξη διεθνών προτύπων, κατεθυντήριων οδηγιών και άλλων σχετικών κειμένων όπως κωδίκων πρακτικής, στα πλαίσια υλοποίησης του κοινού προγράμματος ανάπτυξης προτύπων για τα τρόφιμα (Joint FAO/WHO Food Standards Programme). Οι κύριοι στόχοι αυτού του προγράμματος είναι η προστασία της υγείας των καταναλωτών, η διασφάλιση κανόνων υγιούς ανταγωνισμού στο διεθνές εμπόριο τροφίμων και ο συντονισμός των εργασιών ανάπτυξης όλων των προτύπων που αφορούν τρόφιμα τις οποίες εργασίες αναλαμβάνουν κυβερνητικοί και μη κυβερνητικοί οργανισμοί. Η Επιτροπή του Κώδικα Τροφίμων υποστηρίζεται στο έργο της από επιμέρους επιτροπές, οι οποίες ταξινομούνται σε δύο γενικές κατηγορίες: Επιτροπές Κώδικα - προετοιμάζουν τα προσχέδια των προτύπων για υποβολή στην Επιτροπή Κώδικα Τροφίμων (CAC) και διακρίνονται σε Επιτροπές Γενικών Θεμάτων και Επιτροπές Κατηγοριών Προϊόντων

22 Συντονιστικές Επιτροπές - διασφαλίζουν ότι το έργο της Επιτροπής ανταποκρίνεται στα συμφέροντα ευρύτερων περιοχών και τα ενδιαφέροντα των αναπτυσσόμενων χωρών Ο Κώδικας Τροφίμων (Codex Alimentarius στα λατινικά) είναι το αποτέλεσμα του έργου της Επιτροπής και των περίπου 20 Τεχνικών Επιτροπών της και αποτελεί μία συλλογή από διεθνώς υιοθετημένα πρότυπα τροφίμων, κατευθυντήριες γραμμές και κώδικες πρακτικής. Τα πρότυπα του Codex υιοθετούνται με συναίνεση και βασίζονται στην πιο πρόσφατη επιστημονική και τεχνική γνώση. Η ανάπτυξη ενός προτύπου του Κώδικα είναι μία μακροχρόνια και αναλυτική διαδικασία και σε περίπτωση αμφιβολιών, είναι πιθανό η Επιτροπή του Κώδικα Τροφίμων να μην προχωρήσει στην εκπόνηση ενός προτύπου ή να απαιτηθεί πολύς χρόνος για να φτάσουν τα εμπλεκόμενα μέρη σε συμφωνία, ιδιαίτερα όταν τα κράτη μέλη έχουν πολύ διαφορετικές μεταξύ τους απόψεις. Ο Κώδικας Τροφίμων αποτελείται από 16 τόμους. Τόμος 1Α - Γενικές Απαιτήσεις Τόμος 1Β - Γενικές Απαιτήσεις (Υγιεινή Τροφίμων) Τόμος 2Α - Υπολείμματα Φυτοφαρμάκων στα Τρόφιμα (Γενικά Κείμενα) Τόμος 2Β - Υπολείμματα Φυτοφαρμάκων στα Τρόφιμα (Μέγιστα Όρια Υπολειμματικότητας-MRLs) Τόμος 3 - Υπολείμματα Αντιβιοτικών στα Τρόφιμα Τόμος 4 - Τρόφιμα ειδικών διαιτητικών χρήσεων (συμπεριλαμβανομένων βρεφικών και παιδικών τροφών) Τόμος 5Α - Επεξεργασμένα και κατεψυγμένα φρούτα και λαχανικά Τόμος 5Β - Φρέσκα Φρούτα και Λαχανικά Τόμος 6 - Χυμοί Φρούτων Τόμος 7 - Δημητριακά, όσπρια και παραγόμενα προϊόντα και φυτικές πρωτεΐνες Τόμος 8 - Λίπη, έλαια και σχετικά προϊόντα Τόμος 9 - Ψάρια και Θαλασσινά Τόμος 10 - Κρέας και προϊόντα κρέατος, σούπες και ζωμοί Τόμος 11 - Σάκχαρα, προϊόντα κακάο και σοκολάτας και διάφορα προϊόντα

23 Τόμος 12 - Γάλα και Προϊόντα γάλακτος Τόμος 13 - Μέθοδοι ανάλυσης και δειγματοληψίας Ο Κώδικας Τροφίμων ακολουθεί την αρχή ότι οι καταναλωτές έχουν το δικαίωμα να θεωρούν ότι τα τρόφιμα είναι ασφαλή, καλής ποιότητας και κατάλληλα για κατανάλωση. Σε αυτό το πλαίσιο, η ασφάλεια και η βασική ποιότητα των διεθνώς εμπορευόμενων τροφίμων είναι υψίστης σημασίας. Ο Κώδικας Τροφίμων έχει θέσει μία σειρά προτύπων και κωδίκων για τρόφιμα που απευθύνονται σε ευαίσθητες ομάδες καταναλωτών όπως τα νεογνά και τα μικρά παιδιά, ώστε να παρέχεται κατάλληλη διατροφή, να προστατεύονται από τροφογενείς κινδύνους και να μειώνεται η παιδική θνησιμότητα και νοσηρότητα παγκοσμίως. Ο Κώδικας Τροφίμων επίσης στοχεύει στην προστασία των καταναλωτών έναντι παραπλανητικών πρακτικών. Η εργασία στην επισήμανση των τροφίμων συμβάλλει στην παροχή ακριβών και χρήσιμων πληροφοριών προς τους καταναλωτές οι οποίες τους βοηθούν στην επιλογή των τροφίμων. Ο Κώδικας Τροφίμων βοηθάει στην εναρμόνιση των εθνικών νομοθεσιών και κανονισμών για τα τρόφιμα των χωρών που επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν τα κείμενα του Κώδικα Τροφίμων ως βάση. Η διεθνής εναρμόνιση των προτύπων διευκολύνει το εμπόριο και την αειφόρο οικονομική ανάπτυξη. Ο Κώδικας Τροφίμων παίζει σημαντικό ρόλο ιδιαίτερα για τις αναπτυσσόμενες χώρες οι οποίες δεν διαθέτουν την απαραίτητη υποδομή και εξειδίκευση για να θεσπίσουν κατάλληλα πρότυπα, μέτρα ελέγχου τροφίμων και συστήματα διαχείρισης.

24 4. ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ - ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ 4.1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (ΕΝ) Τα πρότυπα των τροφίμων παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα 4.1. Στον πίνακα παρέχονται: - Κωδικός του προτύπου - Τίτλος προτύπου - Επιτροπή της CEN - Αντικείμενο της επιτροπής Στο αρχείο Excel με τίτλο (Φύλλο 1): Ευρωπαϊκά Πρότυπα Τροφίμων (EN) που παρέχεται σε ηλεκτρονική μορφή παρέχονται επίσης: - Κατάσταση ισχύος προτύπου - Ημερομηνία θέσης σε ισχύ - Παράθεση στην ΕΕΕΕ - Οδηγία Στο τέλος του Φύλλου 1 στο αρχείο αυτό του Excel (με κίτρινη σκίαση) παρέχονται Πρότυπα για: - Μηχανήματα επεξεργασίας τροφίμων - Υλικά σε επαφή με τρόφιμα. Στο ίδιο αρχείο Excel στο Φύλλο 2 παρέχονται Πρότυπα για το νερό κυρίως για την επεξεργασία του νερού. Στο ίδιο αρχείο Excel στο Φύλλο 3 παρέχονται Πρότυπα του Codex Alimentarius. Αναζήτηση στο αρχείο Excel των ευρωπαϊκών προτύπων (ΕΝ) Στο αρχείο του Excel μπορεί κανείς να αναζητήσει πρότυπα για ορισμένα τρόφιμα ή συγκεκριμένες μεθόδους ανάλυσης τροφίμων. Επίσης μπορεί να αναγνωρίσει ποια από τα ευρωπαϊκά πρότυπα (ΕΝ) είναι και διεθνή πρότυπα (ISO).

25 4.2 ΔΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (ISO) Τα πρότυπα των τροφίμων παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα 4.2. Στον πίνακα παρέχονται: - Κωδικός του προτύπου - Τίτλος προτύπου - Επιτροπή του ISO - Αντικείμενο της επιτροπής - Υπο-επιτροπή - Αντικείμενο υπο-επιτροπής Στο αρχείο Excel με τίτλο: Διεθνή Πρότυπα Τροφίμων (ISO) που παρέχεται σε ηλεκτρονική μορφή παρέχονται επίσης: - Κατάσταση προτύπου - Στάδιο εναρμόνισης προτύπου - Κωδικός υπο-επιτροπής Στο τέλος του Φύλλου 1 στο αρχείο αυτό του Excel (με κίτρινη σκίαση) παρέχονται συναφή με τα τρόφιμα Πρότυπα, όπως για: - Μηχανήματα επεξεργασίας τροφίμων - Υλικά σε επαφή με τρόφιμα. Αναζήτηση στο αρχείο Excel των διεθνών προτύπων (ISO) Στο αρχείο του Excel μπορεί κανείς να αναζητήσει πρότυπα για ορισμένα τρόφιμα ή συγκεκριμένες μεθόδους ανάλυσης τροφίμων..

26 4.3 ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΠΡΟΤΥΠΩΝ Τα πρότυπα Τροφίμων, τα ευρωπαϊκά (ΕΝ) και διεθνή (ISO), κωδικοποιήθηκαν ως προς τις παραμέτρους: Α. Κατηγοριοποίηση ως προς: - (περιεκτικότητας) - (περιεκτικότητας) ανεπιθύμητων - μολυντών, Έλεγχος - μόλυνσης - υπολειμμάτων - προσμίξεων - προσθέτων/συντηρητικών - (φυσικοχημικών) ιδιοτήτων - Μέτρηση ιδιοτήτων - Ανάλυση - Μέθοδοι ανάλυσης/ανίχνευσης - Μεθοδολογία - Δομική - (ενεργότητας) ενζύμου - Προετοιμασία δείγματος - Προετοιμασία για ανάλυση - Προδιαγραφή - Μικροβιολογία (παθογόνα, αρίθμηση, ανίχνευση παθογόνων) - Δειγματοληψία - Ορισμός, Ονοματολογία, Λεξικό, Ορολογία, Ονοματολογία - Συσκευή - Βαθμονόμηση οργάνου - Οδηγία - Συστάσεις/πρακτικές, Υγιεινή-Οδηγία, Οδηγία- Διεργασία - Εκτίμηση ακρίβειας, Αβεβαιότητα Β. Κατηγοριοποίηση - Τύπος μεθόδου: - - ρουτίνας - Ταχεία μέθοδος Γ. Κατηγοριοποίηση - Φύση της μεθόδου: - - Ενόργανη (με απλά όργανα)/ - Φασματοφωτομετρική, Πολαρογραφική, Φθοριομετρική κ.α. - Ενόργανες (με υψηλής τεχνολογίας όργανα), όπως: GC, LC, HPLC, AAS, NIR, PCR, GC-MS, ICP, NMR - Μικροβιολογική - Οργανοληπτική

27 Αναζήτηση στα αρχεία Excel: - Ευρωπαϊκά Πρότυπα Τροφίμων (ΕΝ) - Διεθνή Πρότυπα Τροφίμων (ISO) Στα αρχεία Excel μπορεί κανείς να αναζητήσει πρότυπα για ορισμένα τρόφιμα ή συγκεκριμένες μεθόδους ανάλυσης τροφίμων. Επιπλέον μπορεί κανείς να κάνει αναζήτηση ως προς τις παραμέτρους κατηγοριοποίσης (που αναφέρθηκαν προηγουμένως).

28 Πίνακας 4.1 Κατάλογος και κατηγοριοποίηση Ευρωπαϊκών Προτύπων τροφίμων (ΕΝ) Κωδικός Προτύπου Τίτλος Προτύπου Επιτροπή Αντικείμενο Επιτροπής Κατηγοριοποίηση Φύση μεθόδου EN 1185:1994 EN 13188:2000 EN 13188:2000/AC:2002 EN 13189:2000 EN 13189:2000/AC:2002 EN ISO 22000:2005 EN ISO 22000:2005/AC:2006 Starches and derived products - Determination of sulfur dioxide content - Acidimetric method (ISO 5379:1983 modified) Vinegar - Product made from liquids of agricultural origin - Definitions, requirements, marking Vinegar - Product made from liquids of agricultural origin - Definitions, requirements, marking Acetic acid food grade - Product made from materials of nonagricultural origin - Definitions, requirements, marking Acetic acid food grade - Product made from materials of nonagricultural origin - Definitions, requirements, marking Food safety management systems - Requirements for any organization in the food chain (ISO 22000:2005) Food safety management systems - Requirements for any organization in the food chain (ISO 22000:2005/Cor.1:2006) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) περιεκτικότητας ανεπιθύμητων SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Ορισμός προϊόντος SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Ορισμός προϊόντος SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Ορισμός προϊόντος (συστατικού) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Ορισμός προϊόντος (συστατικού) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Σύστημα Διαχείρισης SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Σύστημα Διαχείρισης EN ISO 22005:2007 Traceability in the feed and food chain - General principles and basic requirements for system design and implementation (ISO SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Σύστημα Διαχείρισης 22005:2007) EN ISO 3493:2007 Vanilla - Vocabulary (ISO 3493:1999) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Λεξικό EN ISO 4120:2007 Sensory analysis - Methodology - Triangle test (ISO 4120:2004) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Ανάλυση Μεθοδολογία Οργανοληπτική EN ISO 5495:2007 Sensory analysis - Methodology - Paired comparison test (ISO 5495:2005 and ISO 5495:2005/Cor 1:2006) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Ανάλυση - Μεθοδολογία Οργανοληπτική EN ISO 5809:1994 Starches and derived products - Determination of sulphated ash SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) EN ISO 5810:1994 Starches and derived products - Determination of chloride content περιεκτικότητας SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) - Potentiometric method EN ISO 8586-2:2008 Sensory analysis - General guidance for the selection, training and monitoring of assessors - Part 2: Expert sensory assessors (ISO SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Ανάλυση - Οδηγία Οργανοληπτική 8586-2:2008) pren ISO 6571 Spices, condiments and herbs - Determination of volatile oil περιεκτικότητας SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) content (hydrodistillation method) (ISO 6571:2008) pren ISO 5492 Sensory analysis - Vocabulary (ISO 5492:2008) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Λεξικό pren ISO 948 Spices and condiments - Sampling (ISO 948:1980) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Δειγματοληψία pren ISO 939 Spices and condiments - Determination of moisture content - περιεκτικότητας SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Entrainment method (ISO 939:1980) pren ISO 676 Spices and condiments - Botanical nomenclature (ISO 676:1995, including Cor 1:1997) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Ονοματολογία (βοτανική)

29 pren ISO 927 pren ISO 6465 Spices and condiments - Determination of extraneous matter and foreign matter content (ISO/DIS 927:2007) Whole cumin (Cuminum cyminum L.) - Specification (ISO/DIS 6465:2007) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Προδιαγραφή περιεκτικότητας ξένων σωμάτων pren ISO 4720 Essential oils - Nomenclature SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Ονοματολογία pren ISO 9235 Aromatic natural raw materials - Vocabulary SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Λεξικό EN ISO 3493:2007/prA1 Vanilla Vocabulary SS C01 Food products (Προϊόντα τροφίμων) Λεξικό EN ISO 10504:2000 Starch derivative - Determination of the composition of glucose syrups, fructose syrups and hydrogenated glucose syrups - Method using high-performance liquid chromatography (ISO SS C10 Starch (Άμυλο) HPLC 10504:1998) EN ISO 10520:1998 Native starch - Determination of starch content - Ewers περιεκτικότητας SS C10 Starch (Άμυλο) polarimetric method (ISO 10520:1997) Πολαρογραφική EN ISO 11212-1:1997 EN ISO 11212-2:1997 EN ISO 11212-3:1997 EN ISO 11212-4:1997 EN ISO 11213:1995 EN ISO 11214:1996 EN ISO 11215:1998 EN ISO 11216:1998 EN ISO 11543:2002 EN ISO 1666:1997 EN ISO 1741:1994 EN ISO 3188:1994 Starch and derived products - Heavy metals content - Part 1: Determination of arsenic content by atomic absorption spectrometry (ISO 11212-1:1997) Starch and derived products - Heavy metals content - Part 2: Determination of mercury content by atomic absorption spectrometry (ISO 11212-2:1997) Starch and derived products - Heavy metals content - Part 3: Determination of lead content by atomic absorption spectrometry with electrothermal atomization (ISO 11212-3:1997) Starch and derived products - Heavy metals content - Part 4: Determination of cadmium content by atomic absorption spectrometry with electrothermal atomization (ISO 11212-4:1997) Modified starch - Determination of acetyl content - Enzymatic method (ISO 11213:1995) Modified starch - Determination of carboxyl group content of oxidized starch (ISO 11214:1996) Modified starch - Determination of adipic acid content of acetylated di-starch adipates - Gas-chromatographic method (IS0 11215:1998) Modified starch - Determination of content of carboxymethyl groups in carboxymethyl starch (ISO 11216:1998) Modified starch - Determination of hydroxypropyl content - Method using proton Nuclear Magnetic Resonance (NMR) spectrometry (ISO 11543:2000) Starch - Determination of moisture content - Oven-drying methods (ISO 1666:1996) Dextrose - Determination of loss in mass on drying - Vacuum oven method (ISO 1741:1980) Starches and derived products - Determination of nitrogen content by the Kjeldahl method - Titrimetric method (ISO 3188:1978) SS C10 SS C10 SS C10 SS C10 SS C10 SS C10 SS C10 SS C10 SS C10 SS C10 SS C10 SS C10 Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) περιεκτικότητας ανεπιθύμητων μολυντών περιεκτικότητας ανεπιθύμητων μολυντών περιεκτικότητας ανεπιθύμητων μολυντών περιεκτικότητας ανεπιθύμητων μολυντών περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας AAS AAS AAS AAS Ενζυμική GC NMR EN ISO 3593:1994 Starch - Determination of ash (ISO 3593:1981) SS C10 Starch (Άμυλο)

30 EN ISO 3946:1994 EN ISO 3947:1994 EN ISO 5377:1994 EN ISO 5378:1994 EN ISO 5381:1994 EN 12632:1999 ENV 13070:1998 EN 12631:1999 EN 12138:1997 ENV 12140:1996 EN 12630:1999 EN 13196:2000 ENV 12142:1996 ENV 12141:1996 Starches and derived products - Determination of total phosphorus content - Spectrophotometric method (ISO 3946:1982) Starches, native or modified - Determination of total fat content (ISO 3947:1977) Starch hydrolysis products - Determination of reducing power and dextrose equivalent - Lane and Eynon constant titre method (ISO 5377:1981) Starches and derived products - Determination of nitrogen content by the Kjeldahl method - Spectrophotometric method (ISO 5378:1978) Starch hydrolysis products - Determination of water content - Modified Karl Fischer method (ISO 5381:1983) Fruit and vegetable juices - Enzymatic determination of acetic acid (acetate) content - NAD Spectrometric method Fruit and vegetable juices - Determination of the stable carbon isotope ratio (13C/12C) in the pulp of fruit juices - Method using isotope ratio mass spectrometry Fruit and vegetable juices - Enzymatic determination of D- and L- lactic acid (lactate) content - NAD spectrometric method Fruit and vegetable juices - Enzymatic determination of D-malic acid content - NAD spectrometric method Fruit and vegetable juices - Determination of the stable carbon isotope ratio (13C/12C) of sugars from fruits juices - Method using isotope ratio mass spectrometry Fruit and vegetable juices - Determination of glucose, fructose, sorbitol and sucrose contents - Method using high performance liquid chromatography Fruit and vegetable juices - Determination of total sulfur dioxide by distillation Fruit and vegetable juices - Determination of the stable hydrogen isotope ratio (2H/1H) of water from fruit juices - Method using isotope ratio mass spectrometry Fruit and vegetable juices - Determination of the stable oxygen isotope (18O/16O) of water from fruit juices - Method using isotope ratio mass spectrometry SS C10 SS C10 Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) περιεκτικότητας περιεκτικότητας Φασματοφωτομετ ρική SS C10 Starch (Άμυλο) SS C10 SS C10 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 EN 1135:1994 Fruit and vegetable juices - Determination of ash TC 174 EN 12145:1996 EN 12144:1996 EN 1138:1994 Fruit and vegetable juices - Determination of total dry matter - Gravimetric method with loss of mass on drying Fruit and vegetable juices - Determination of total alkalinity of ash - Titrimetric method Fruit and vegetable juices - Enzymatic determination of L-malic acid (L-malate) content - NADH spectrometric method TC 174 TC 174 TC 174 Starch (Άμυλο) Starch (Άμυλο) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας Αυθεντικότητα περιεκτικότητας περιεκτικότητας Αυθεντικότητα περιεκτικότητας ανεπιθύμητων Αυθεντικότητα Αυθεντικότητα περιεκτικότητας περιεκτικότητας Φασματοφωτομετ ρική Ενζυμική Ισοτοπική MS Ενζυμική Ενζυμική Ισοτοπική MS HPLC Ισοτοπική MS Ισοτοπική MS ιδιοτήτων περιεκτικότητας Ενζυμική

31 EN 1137:1994 EN 1136:1994 EN 1134:1994 Fruit and vegetable juices - Enzymatic determination of citric acid (citrate) content - NADH spectrometric method Fruit and vegetable juices - Determination of phosphorus content - Spectrometric method Fruit and vegetable juices - Determination of sodium, potassium, calcium and magnesium content by atomic absorption spectrometry (AAS) TC 174 TC 174 TC 174 EN 1131:1994 Fruit and vegetable juices - Determination of the relative density TC 174 EN 1133:1994 Fruit and vegetable juices - Determination of the formol number TC 174 EN 1132:1994 Fruit and vegetable juices - Determination of the ph-value TC 174 EN 12143:1996 EN 12134:1997 EN 12133:1997 EN 12742:1999 EN 12137:1997 EN 12136:1997 EN 12135:1997 EN 12148:1996 EN 1141:1994 EN 1140:1994 EN 1139:1994 Fruit and vegetable juices - Estimation of soluble solids content - Refractometric method Fruit and vegetable juices - Determination of centrifugable pulp content Fruit and vegetable juices - Determination of chloride content - Potentiometric titration method Fruit and vegetable juices - Determination of the free amino acids content - Liquid chromatographic method Fruit and vegetable juices - Determination of tartaric acid in grape juices - Method by high performance liquid chromatography Fruit and vegetable juices - Determination of total carotenoid content and individual carotenoid fractions Fruit and vegetable juices - Determination of nitrogen content - Kjeldahl method Fruit and vegetable juices - Determination of hesperidin and naringin in citrus juices - Method using high performance liquid chromatography Fruit and vegetable juices - Spectrometric determination of proline content Fruit and vegetable juices - Enzymatic determination of D-glucose and D-fructose content - NADPH spectrometric method Fruit and vegetable juices - Enzymatic determination of D-isocitric acid content - NADPH spectrometric method TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 TC 174 EN 12147:1996 Fruit and vegetable juices - Determination of titrable acidity TC 174 EN 1142:1994 Fruit and vegetable juices - Determination of the sulfate content TC 174 EN 12146:1996 Fruit and vegetable juices - Enzymatic determination of sucrose content - NADP spectrometric method TC 174 Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) Fruit and vegetable juice (Χυμοί φρούτων και λαχανικών) περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας ιδιοτήτων ιδιοτήτων ιδιοτήτων περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας περιεκτικότητας ιδιοτήτων περιεκτικότητας περιεκτικότητας Ενζυμική Φασματοφωτομετ ρική AAS LC HPLC HPLC Φασματοφωτομετ ρική Ενζυμική Ενζυμική Ενζυμική

32 EN ISO 11816-1:2006 EN ISO 11816-2:2003 EN ISO 1211:2001 EN ISO 13366-1:2008 EN ISO 13366-2:2006 EN ISO 13366-2:2006/AC:2007 EN ISO 13969:2004 EN ISO 14501:2007 EN ISO 14637:2006 EN ISO 14673-1:2004 EN ISO 14673-2:2004 EN ISO 14673-3:2004 Milk and milk products - Determination of alkaline phosphatase activity - Part 1: Fluorimetric method for milk and milk-based drinks (ISO 11816-1:2006) Milk and milk products - Determination of alkaline phosphatase activity - Part 2: Fluorometric method for cheese (ISO 11816-2:2003) Milk - Determination of fat content - Gravimetric method (Reference method) (ISO 1211:1999) Milk - Enumeration of somatic cells - Part 1: Microscopic method (Reference method) (ISO 13366-1:2008) Milk - Enumeration of somatic cells - Part 2: Guidance on the operation of fluoro-opto-electronic counters (ISO 13366-2:2006) Milk - Enumeration of somatic cells - Part 2: Guidance on the operation of fluoro-opto-electronic counters (ISO 13366-2:2006) Milk and milk products - Guidelines for a standardized description of microbial inhibitor tests (ISO 13969:2003) Milk and milk powder - Determination of aflatoxin M1 content - Clean-up by immunoaffinity chromatography and determination by high-performance liquid chromatography (ISO 14501:2007) Milk - Determination of urea content - Enzymatic method using difference in ph (Reference method) (ISO 14637:2004) Milk and milk products - Determination of nitrate and nitrite contents - Part 1: Method using cadmium reduction and spectrometry (ISO 14673-1:2004) Milk and milk products - Determination of nitrate and nitrite contents - Part 2: Method using segmented flow analysis (Routine method) (ISO 14673-2:2004) Milk and milk products - Determination of nitrate and nitrite contents - Part 3: Method using cadmium reduction and flow injection analysis with in-line dialysis (Routine method) (ISO TC 302 TC 302 TC 302 TC 302 TC 302 TC 302 TC 302 TC 302 TC 302 TC 302 TC 302 TC 302 Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και ανάλυσης) Milk and milk products - Methods of sampling and analysis (Γάλα και προϊόντα γάλακτος - Μέθοδοι δειγματοληψίας και Προσδιορσιμός ενεργότητας ενζύμου Φθορισμομετρική Προσδιορσιμός ενεργότητας ενζύμου Φθορισμομετρική περιεκτικότητας Αρίθμηση σωματιδιακών κυττάρων Αρίθμηση σωματιδιακών κυττάρων - Οδηγία Αρίθμηση σωματιδιακών κυττάρων - Οδηγία Οδηγία για δοκιμή περιεκτικότητας ανεπιθύμητων/ μολυντών ανεπιθύμητων περιεκτικότητας ανεπιθύμητων περιεκτικότητας ανεπιθύμητων περιεκτικότητας ανεπιθύμητων ρουτίνας ρουτίνας Μικροσκοπική HPLC Ενζυμική Φασματοφωτομετ ρική