ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΨΝ- ΣΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΨΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΨΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΨΝ ΕΠΙΣΗΜΨΝ ΣΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΣΟ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΘΕΜΑ : ΑΝΑΠΟΜΠΗ ΣΨΝ ΝΟΜΨΝ ΟΝΟΜΑΣΕΠΩΝΤΜΟ: ΑΝΝΑ ΜΑΚΡΤΠΙΔΗ ΑΡΙΘΜΟ ΜΗΣΡΩΟΤ: 1340201200245 THΛΕΦΩΝΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: 6973365306 EMAIL: queenbee1911@hotmail.com ΔΙΔΑΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΑΝΔΡΕΑ Γ.ΔΗΜΗΣΡΟΠΟΤΛΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ 2012-2013 [1]
ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΨΝ ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ... 2 ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ... 4 Ι. ΔΙΑΓΧΓΗ... 5 i. Νφκνο... 5 ii. Αλαπνκπή... 6 ΙΙ. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ... 7 ΙΙΙ. Η ΑΝΑΠΟΜΠΗ ΣΗΝ ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΛΛΑΓΑ... 7 i. Η αλαπνκπή ζην Διιεληθφ χληαγκα... 7 ii. Η αλάγθε ππνγξαθήο απφ ηνλ ΠηΓ... 8 iii. Παξαβίαζε ζπληαγκαηηθψλ θαζεθφλησλ απφ ΠηΓ;... 9 ΙV. ΚΑΣΑΡΓΗΗ ΣΗ ΚΤΡΧΗ ΜΔ ΑΝΑΘΔΧΡΗΗ ΣΟΤ 1986... 9 i. Τπέξ ηεο θαηάξγεζεο ηεο θχξσζεο... 10 ii. Καηά ηεο θαηάξγεζεο ηεο θχξσζεο... 10 iii. H αλαπνκπή κεηά ηελ θαηάξγεζε ηεο θχξσζεο... 10 V. ΑΝΑΠΟΜΠΗ ΚΑΙ ΔΛΔΓΥΟ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ... 11 i. Ση είλαη «ζπληαγκαηηθφηεηα»;... 11 ii. Έιεγρνο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ... 12 iii. Δίδε ειέγρνπ... 12 VI. «ΛΟΓΟΙ ΑΝΑΠΟΜΠΗ» (Α. 42 1 ΔΓ. Β ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ)... 13 i. Γηρνγλσκία ζρεηηθά κε ηελ αλαπνκπή θαη ηελ κνξθή ειέγρνπ ζπληαγκαηηθφηεηαο... 13 Μπνξεί, ινηπφλ, ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο λα αλαπέκςεη ςεθηζζέλ λνκνζρέδην ζηε Βνπιή γηα ιφγνπο πνπ αθνξνχλ ηελ νπζηαζηηθή ζπληαγκαηηθφηεηα, δειαδή ηελ νπζηαζηηθή ζπκθσλία πξνο ην χληαγκα;... 14 ii. Τπέξ ηνπ ειέγρνπ ηεο νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο... 14 iii. Καηά ηνπ ειέγρνπ ηεο νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο... 15 iv. Μπνξνχκε λα ζεσξήζνπκε ηελ αλαπνκπή κηα «αλχπαξθηε εμνπζία»;... 16 VII. ΓΙΑΓΙΚΑΙΑ ΔΠΙΦΗΦΙΗ ΑΠΟ ΣΗ ΒΟΤΛΗ (KηΒ )... 16 VIII. ΔΙΝΑΙ ΓΤΝΑΣΗ Η «ΔΚ ΝΔΟΤ ΑΝΑΠΟΜΠΗ»;... 17 [2]
IX. ΠΡΑΞΗ ΣΟΤ ΠΡΟΔΓΡΟΤ ΥΧΡΙ ΑΝΑΓΚΗ ΠΡΟΤΠΟΓΡΑΦΗ... 18 X. ΔΝΓΔΥΟΜΔΝΟ «ΙΧΠΗΡΗ ΑΝΑΠΟΜΠΗ»... 18 XI. ΤΓΚΡΙΗ ΠΟΛΙΣΙΚΟΤ ΔΛΔΓΥΟΤ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΧΝ ΝΟΜΧΝ ΜΔΣΑΞΤ ΔΛΛΑΓΑ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΑ... 19 i. Ρφινο ΠηΓ ζε Διιάδα θαη Γαιιία... 20 ii. χγθξηζε δηαδηθαζίαο αλαπνκπήο κεηαμχ Διιάδαο θαη Γαιιίαο... 21 XII. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... 23 XIII.ΠΔΡΙΛΗΦΗ... 24 XIV. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 25 XV. ΞΔΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 25 [3]
ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΥΙΕ. χληαγκα βι. επ. εδ. ζει. ΠηΓ ΚηΒ ΔηΚ Άξζξ. ΓηΑ ΔΓΓΓ Βιέπε επηκέιεηα εδάθην ζειίδα Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο Καλνληζκφο ηεο Βνπιήο Δθεκεξίδα ηεο Κπβέξλεζεο Άξζξν Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ Διιεληθή Δπηζεψξεζηο Γεκνζίνπ Γηθαίνπ θαη Γηνηθεηηθνχ Γηθαίνπ (πεξηνδηθφ) [4]
Ι. ΕΙΑΓΨΓΗ Αληηθείκελν ηεο επηθείκελεο εξγαζίαο απνηειεί ε εμέηαζε ηεο δηαδηθαζίαο ηεο αλαπνκπήο ησλ λφκσλ, ηεο πξάμεο, δειαδή, πνπ αθνινπζεί ηεο ςήθηζεο ηνπ λφκνπ απφ ηε Βνπιή, ιακβάλεη ρψξα θαηά ηε δηαδηθαζία ηεο έθδνζεο θαη ιίγν πξηλ ηε δεκνζίεπζή ηνπ λφκνπ ζηελ ΔηΚ. Πην ζπγθεθξηκέλα, έρεη λα θάλεη κε ηνλ έιεγρν ηεο ζπληαγκαηηθφηεηάο ηνπ πξνηηζέκελνπ πξνο δεκνζίεπζε λνκνζρεδίνπ ή πξφηαζεο λφκνπ, απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο. Μεηά απφ κία ζχληνκε αλαδξνκή ζρεηηθά κε ην ζεζκφ ηεο αλαπνκπήο ή αιιηψο αξλεζηθπξία ή veto ζα δνχκε πσο αθξηβψο παξνπζηάδεηαη ζήκεξα ε δηαδηθαζία απηή, ηδηαίηεξα κεηά ηελ θαηάξγεζε ηεο θχξσζεο κε ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1986, ε νπνία έθεξε ξηδηθέο αιιαγέο ζηε ιεηηνπξγία ηνπ ζεζκνχ, ν νπνίνο είλαη φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ έλα είδνο ειέγρνπ ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ θαη ζπγθεθξηκέλα πνιηηηθνχ θαζψο αζθείηαη απφ ην πνιηηηθφ φξγαλν ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο. Πέξα απφ ηελ παξνπζίαζε ηεο ζρεηηθήο δηαδηθαζίαο, ζηελ παξνχζα εξγαζία ζα γίλεη αλαθνξά θαη ζε θάπνηεο δηρνγλσκίεο, πνπ έρνπλ αλαθχςεη ζρεηηθά κε ην ζέκα φπσο: «Μπνξεί ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο λα αλαπέκςεη ηα ςεθηζζέληα λνκνζρέδηα γηα ιφγνπο πνπ αθνξνχλ ηελ νπζηαζηηθή ζπληαγκαηηθφηεηα ή απηφο είλαη ππεχζπλνο γηα ηνλ έιεγρν ηεο ηππηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο θαη κφλν;», «Μεηά ηελ επηςήθηζε ηνπ λφκνπ απφ ηελ Οινκέιεηα ηεο Βνπιήο, κπνξεί λα γίλεη εθ λένπ αλαπνκπή;». ε απηά ηα εξσηήκαηα έρεη γίλεη πξνζπάζεηα λα δνζνχλ απαληήζεηο κέζα απφ ηε ζηάζκηζε ησλ επηρεηξεκάησλ ηεο θάζε πιεπξάο. Σέινο, απηφ πνπ αμίδεη λα ηνληζηεί κέζα απφ ηελ εξγαζία απηή είλαη ν ξφινο ηειηθά ηνπ νξγάλνπ ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο ζηηο κέξεο καο, ηδηαίηεξα κάιηζηα κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1986, θαηά ηελ νπνία έγηλαλ πξνζπάζεηεο γηα κείσζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ. Σαπηφρξνλα, ζα δνχκε κηα ζχγθξηζε κεηαμχ ηνπ πνιηηηθνχ ειέγρνπ ζπληαγκαηηθφηεηαο ηεο Διιάδαο κε απηφλ ηεο Γαιιίαο, απφ ηελ νπνία ζα δηαπηζησζεί ε δηάζηαζε κεηαμχ ησλ ξφισλ ησλ δχν Πξνέδξσλ ζηνλ έιεγρν απηφλ. i. Νόμορ Πξηλ φκσο αζρνιεζνχκε κε ην ζέκα ηεο αλαπνκπήο θαζ απηφ, ζα ήηαλ ζθφπηκε κηα ζχληνκε αλαθνξά ζην ηη είλαη ν λφκνο θαη ζην πσο νδεγνχκαζηε ζηε δηαδηθαζία ηεο αλαπνκπήο. Νφκνο, ινηπφλ, είλαη (θαηά ηελ έλλνηα ηνπ δηθαίνπ) ν ζεζκνζεηεκέλνο, γξαπηφο θαλφλαο δηθαίνπ, ν νπνίνο έρεη ςεθηζηεί [5]
απφ ηε Βνπιή θαη έρεη εθδνζεί θαη δεκνζηεπηεί ζχκθσλα κε ηελ απφ ην χληαγκα πξνβιεπφκελε δηαδηθαζία, ε νπνία αλαγξάθεηαη ζηα άξζξα 70-77. Απφ νληνινγηθή άπνςε ν λφκνο απνηειεί ζχλνιν θαλφλσλ δηθαίνπ. πλήζσο νη λφκνη απνηεινχληαη απφ πεξηζζφηεξα άξζξα. ε θάζε άξζξν ινηπφλ, ην νπνίν δηαθξίλεηαη κε ηε ζεηξά ηνπ ζε παξαγξάθνπο θαη εδάθηα, πεξηέρνληαη έλαο ή θαη θάπνηεο θνξέο πεξηζζφηεξνη θαλφλεο δηθαίνπ 1. Η ιέμε λφκνο πξνέξρεηαη απφ ην ξήκα λέκσ, ζεκαίλεη δειαδή θάζε ηη πνπ έρεη απνλεκεζεί, πνπ έρεη δνζεί θαη θαη επέθηαζε θάζε ηη, πνπ θάπνηνο θαηέρεη ή κεηαρεηξίδεηαη. Αξρηθά, ε ιέμε ζήκαηλε ζπλήζεηα, ηξφπνο δσήο, άξα θαη απνδεθηφ πξφηππν ζπκπεξηθνξάο 2. Η παξαγσγή ηνπ λφκνπ ρσξίδεηαη ζηα ζηάδηα ηεο ςήθηζεο απφ ηε Βνπιή θαη ηεο έθδνζεο θαη δεκνζίεπζεο, πνπ γίλνληαη απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο σο uno actu. Οη λφκνη, ινηπφλ, ςεθίδνληαη απφ ηε Βνπιή θαηά ηα άξζξα 70-77. θαη εθδίδνληαη θαη δεκνζηεχνληαη απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο θαηά ην άξζξν 42. ii. Αναπομπή Αλαπνκπή ησλ λφκσλ ή αιιηψο αξλεζηθπξία ή veto, νξίδεηαη σο ε απηφλνκε, αλαβιεηηθνχ ραξαθηήξα αξκνδηφηεηα ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο λα επηζηξέθεη ηα λνκνζρέδηα ζηε Βνπιή κέζα ζε έλα κήλα απφ ηελ ςήθηζή ηνπο, αξλνχκελνο ηελ έθδνζή ηνπο κφλν γηα ιφγνπο λνκηκφηεηαο, δειαδή ηππηθήο θαη νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο 3. Μέζα ζηελ πξνζεζκία απηή ν ΠηΓ κπνξεί λα αλαπέκςεη ζηε Βνπιή λνκνζρέδην, ην νπνίν έρεη ςεθηζηεί απφ απηή, φπσο νξίδεη θαη ην χληαγκα ζην Άξζξν 42 1 εδ. β 4. Αλ παξέιζεη απηή ε πξνζεζκία ηνπ ελφο κήλα ε αλαπνκπή δελ κπνξεί λα αζθεζεί θαη έηζη ν Πξφεδξνο είλαη ππνρξεσκέλνο λα εθδψζεη θαη λα δεκνζηεχζεη ην λνκνζρέδην ζηελ ΔηΚ, ψζηε απηφ λα θαηαζηεί λφκνο ηνπ θξάηνπο. Veto δελ κπνξεί λα αζθεζεί ελαληίνλ νινθιεξσκέλνπ λφκνπ, αιιά κφλν πξηλ απφ ηελ πεξάησζε ηεο δηαδηθαζίαο νινθιήξσζήο ηνπ, πξηλ απφ ηε δεκνζίεπζε ηνπ λφκνπ. 1 Δθμθτρόπουλος, Ανδρζας Γ., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, Ακινα, Εκδόςεισ άκκουλα, Β ζκδοςθ, 2011, ςελ. 389 2 2 Δθμθτρόπουλος, Ανδρζας Γ., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, Ακινα, Εκδόςεισ άκκουλα, Β ζκδοςθ, 2011, ςελ. 390 3 Δθμθτρόπουλος, Ανδρζας Γ., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, Ακινα, Εκδόςεισ άκκουλα, Β ζκδοςθ, 2011, ςελ. 395 4 «Μζςα ςτθν προκεςμία που προβλζπεται ςτο προθγοφμενο εδάφιο, ο Πρόεδροσ τθσ Δθμοκρατίασ μπορεί να αναπζμψει ςτθ Βουλι νομοςχζδιο που ζχει ψθφιςτεί από αυτι, εκκζτοντασ και τουσ λόγουσ τθσ αναπομπισ.», Άρκρο υντάγματοσ [6]
ΙΙ. ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ πρλά, φηαλ κηιάκε γηα ηελ αλαπνκπή ρξεζηκνπνηείηαη ν αληίζηνηρνο φξνο βέην, ν νπνίνο πξνέξρεηαη απφ ην ιαηηληθφ ξήκα veto, πνπ ζεκαίλεη παξεκπνδίδσ. Σν βέην εθαξκνδφηαλ ήδε απφ ηελ Αξραία Ρψκε απφ ηνλ «ηξηκπνχλνπο πιέκπηο», πνπ ήηαλ κηα δεθακειήο αληηπξνζσπεία πνπ ππεξαζπηδφηαλ ηα ζπκθέξνληα ησλ πιεβείσλ. Η επηηξνπή απηή αζθνχζε δηθαίσκα βέην αλαθαιψληαο ηηο απνθάζεηο άιισλ Αξρψλ. Γε κπνξνχζε φκσο λα αζθεζεί θαηά ησλ Γηθηαηφξσλ. ηε λεψηεξε επνρή ην βέην εκθαλίζηεθε ζηε Μεγάιε Βξεηαλία, φηαλ ν Ηγεκφλαο άξρηζε λα πεξηνξίδεη ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ εθρσξψληαο λνκνζεηηθέο εμνπζίεο ζε άιια ζεζκνζεηεκέλα φξγαλα ηνπ θξάηνπο. Η πξαγκαηηθφηεηα φκσο είλαη φηη ζην Ηλσκέλν Βαζίιεην ην βέην παξέκεηλε κεηαμχ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ ζξφλνπ κφλν σο ην αξλεηηθφ ήκηζπ ηεο πιήξνπο άιινηε λνκνζεηηθήο εμνπζίαο, πνπ αζθνχζε ν Βαζηιεχο θαη κε ηνλ ραξαθηήξα ηνπ απφιπηνπ. Έηζη ππφ ηελ κνξθή απηή ζπλερίδεη θαη ζήκεξα ζρεδφλ ζ φια ηα θξάηε, πνπ ιεηηνπξγνχλ θνηλνβνχιηα, ην βέην λ απνηειεί νκνίσο κία αξλεηηθή λνκνζεηηθή εμνπζία ελφο εζληθνχ εθηειεζηηθνχ νξγάλνπ. Άιιεο κνξθέο βέην ζπλαληψληαη αξγφηεξα ζηελ Πνισλία, ηελ Ιζπαλία θαη ηελ Απζηξία θαζψο θαη ζε άιιεο ρψξεο, νη νπνίεο δηαηεξνχλ ην ζεζκφ ηνπ Κνηλνβνπιίνπ. Σν βέην, ή αληίζηνηρα ζηα ειιεληθά ε αξλεζηθπξία κπνξεί λα πάξεη δχν κνξθέο: ηελ απφιπηε ή ηελ αλαζηαιηηθή ή αλαβιεηηθή. ηελ Διιάδα, ινηπφλ, ζπλαληάκε ηε δεχηεξε κνξθή θαηά ηελ νπνία, εάλ ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο αξλεζεί λα επηθπξψζεη θάπνην λφκν, ηφηε απηφο επαλεηζάγεηαη ζηε Βνπιή γηα επαλεμέηαζε θαη επηςήθηζε. ΙΙΙ. Η ΑΝΑΠΟΜΠΗ ΣΗΝ ΤΓΦΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ i. Η αναπομπή ζηο Δλληνικό ύνηαγμα Σν δηθαίσκα ηεο αλαπνκπήο παξαρσξήζεθε απφ ην χληαγκα ην 1975 θαη δηαηεξήζεθε κε ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1986 (κε θάπνηεο αιιαγέο πνπ ζα αλαθεξζνχλ ζηε ζπλέρεηα). Όπσο έρεη αλαθεξζεί θαη πξνεγνπκέλσο ε αλαπνκπή πξνβιέπεηαη απφ ην Άξζξν 42 1 θαη ζπγθεθξηκέλα εδάθην β ηνπ πληάγκαηνο «Μέζα ζηελ πξνζεζκία πνπ πξνβιέπεηαη ζην πξνεγνχκελν εδάθην, ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο κπνξεί λα αλαπέκςεη ζηε Βνπιή λνκνζρέδην πνπ έρεη ςεθηζηεί απφ απηή, εθζέηνληαο θαη ηνπο ιφγνπο ηεο αλαπνκπήο.», θαζψο θαη απφ ηελ 2 «Πξφηαζε λφκνπ ή λνκνζρέδην πνπ έρεη [7]
αλαπεκθζεί απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο ζηε Βνπιή εηζάγεηαη ζηελ Οινκέιεηά ηεο θαη, αλ επηςεθηζηεί θαη πάιη κε ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ θαηά ηε δηαδηθαζία ηνπ άξζξνπ 76 2, ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο ην εθδίδεη θαη ην δεκνζηεχεη ππνρξεσηηθά κέζα ζε δέθα κέξεο απφ ηελ επηςήθηζή ηνπ». Αληηιακβαλφκαζηε, ινηπφλ, φηη ε εμνπζία απηή έρεη κφλν αλαβιεηηθφ θη φρη απφιπην ραξαθηήξα αθνχ αλ ε Βνπιή, ηειηθά, επηςεθίζεη ην λφκν, ν Πξφεδξνο ππνρξενχηαη ζηελ έθδνζε θαη δεκνζίεπζε ηνπ ζηελ ΔηΚ. Σν δηθαίσκα απηφ απιά δίλεη ηε δπλαηφηεηα κηαο θαζπζηέξεζεο ζηελ έθδνζε θαη δεκνζίεπζε ηνπ λφκνπ θαη ζχκθσλα κε θάπνηνπο δελ πξφθεηηαη, επνκέλσο, γηα θάπνηα νπζηαζηηθή ζχκπξαμε ηνπ Πξνέδξνπ ζην λνκνζεηηθφ έξγν. Έηζη, ελψ, αλαγλσξίδεηαη, θαη αξρήλ, ζ απηφλ κηα ηδηφηεηα «ζπλλνκνζέηε» (ζχκθσλα κε ην Άξζξν 26 1 ηνπ πληάγκαηνο), ιφγσ ηεο έιιεηςεο δεχηεξνπ λνκνζεηηθνχ ζψκαηνο (π.ρ. Γεξνπζία), πεξηνξίδεηαη ηαπηνρξφλσο ε δπλαηφηεηά ηνπ λαη ιεηηνπξγεί αληηζηαζκηζηηθά θαη ν ξφινο ηνπ θαζίζηαηαη απιά εθηειεζηηθφο δηεθπεξαησηηθφο 5. θνπφο ήηαλ, άιισζηε, ηδηαίηεξα κεηά ηελ θαηάξγεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο θχξσζεο κε ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1986, λα απνθεπρζεί θαηαρξεζηηθή άζθεζε ηεο εμνπζίαο απφ ηνλ ΠηΓ. ii. Η ανάγκη ςπογπαθήρ από ηον ΠηΓ Ση γίλεηαη ινηπφλ εάλ ν Πξφεδξνο δελ αζθήζεη ηελ αλαπνκπή ή δελ ππνγξάςεη κέζα ζηελ πξνβιεπφκελε πξνζεζκία ηνπ ελφο κήλα απφ ηελ ςήθηζε ηνπ λνκνζρεδίνπ; Δίλαη δπλαηφλ λα δεκνζηεπηεί λφκνο ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο ρσξίο ηελ ππνγξαθή ηνπ ΠηΓ, αζρέησο ησλ ιφγσλ πνπ ζπλέηεηλαλ ζηελ ελ ιφγσ εμέιημε; Η άπνςε, φηη «αλ εληφο κελφο ν Πξφεδξνο δελ αλαπέκςεη ην λφκν ζηε Βνπιή, ζεσξείηαη, θαηά ηεθκήξην ακάρεην, φηη ν λφκνο είλαη εθδηδφκελνο θαη ρσξίο ηελ πξνζππνγξαθή ηνπ Πξνέδξνπ» ζεκαίλεη θαηά ηνλ Α. Ξαξρά, φηη νπζηαζηηθά ν Πξφεδξνο απνδπλακψλεηαη θαη γίλεηαη απιφο δηεθπεξαησηήο ηεο Κπβέξλεζεο. 6 5 ίμοσ Μθναΐδθσ, Οι άνευ προςυπογραφισ πράξεισ του Προζδρου τθσ Δθμοκρατίασ, Εκδόςεισ άκκουλα, 2003, ςελ.423 6 ίμοσ Μθναΐδθσ, Οι άνευ προςυπογραφισ πράξεισ του Προζδρου τθσ Δθμοκρατίασ, Εκδόςεισ άκκουλα, 2003, ςελ.426-427 [8]
iii. Παπαβίαζη ζςνηαγμαηικών καθηκόνηυν από ΠηΓ; Απφ ηελ άιιε, βέβαηα, θαζίζηαηαη επλφεην, φηη αλ ν Πξφεδξνο ηεο δεκνθξαηίαο δελ εθπιεξψζεη ην θαζήθνλ ηεο κεηαηξνπήο (έθδνζεο) ςεθηζκέλνπ λνκνζρεδίνπ ζε λφκν, κέζα ζηελ πξνβιεπφκελε πξνζεζκία ηνπ κήλα απφ ηελ ςήθηζή ηνπ, ρσξίο, λα αζθήζεη ηελ αξκνδηφηεηα ηεο αλαπνκπήο, σζείηαη ζηελ παξαβίαζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ ηνπ θαζεθφλησλ θαζψο θαη ηνπ φξθνπ ηνπ γηα ζεβαζκφ πξνο ην χληαγκα (Άξζξν 33 2). Σν γεγνλφο, φκσο, φηη ην χληαγκα δελ πξνβιέπεη ηηο εηδηθέο ζπλεπαγσγέο ησλ παξαπάλσ εμειίμεσλ νθείιεηαη ζηελ αληηθεηκεληθή εθηίκεζε, φηη ε ζέζπηζε ηνπ πληάγκαηνο δε γίλεηαη «κε δεδνκέλν φηη ν ΠηΓ ή νπνηνζδήπνηε άιινο ιεηηνπξγφο ηνπ θξάηνπο απνβιέπεη ζηελ παξαβίαζε ηνπ». Δμάιινπ ν ππέξηαηνο λφκνο, ην χληαγκα, δελ είλαη, ζχκθσλα κε ηνλ Α. Πεπνλή, Πνηληθφο Νφκνο γηα λα θσδηθνπνηεί ελδερφκελεο παξαβηάζεηο ηνπ. ΙV. ΚΑΣΑΡΓΗΗ ΣΗ ΚΤΡΨΗ ΜΕ ΑΝΑΘΕΨΡΗΗ ΣΟΤ 1986 Πξηλ ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1986, ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο δηέζεηε κηα επηπιένλ εμνπζία, απηή ηεο θχξσζεο ησλ λφκσλ. Κύπυζη, νξίδεηαη σο ε ζπγθαηάζεζε ηνπ Πξνέδξνπ ζην νπζηαζηηθφ πεξηερφκελν ηνπ λφκνπ, δειαδή κε άιια ιφγηα ν έιεγρνο ζθνπηκφηεηαο ηνπ λφκνπ πξηλ απφ ηελ έθδνζε θαη δεκνζίεπζε ηνπ. Η αλαδξνκή ζην πξηλ ηελ αλαζεψξεζε Άξζξν 42 2 ηνπ πληάγκαηνο θαηαδεηθλχεη ηε ζπλάξηεζε αλαπνκπήο θαη θχξσζεο ησλ ςεθηζζέλησλ λνκνζρεδίσλ, εθφζνλ ν Πξφεδξνο κπνξνχζε «λα αλαπέκςεη εηο ηελ Βνπιήλ ςεθηζζέλ ππ απηήο λνκνζρέδηνλ, εθζέησλ θαη ηνπο ιφγνπο ηεο κε θπξψζεσο». Δπεηδή, φκσο, ε θχξσζε ζεσξνχηαλ απφ πνιινχο θαηάινηπν κνλαξρηθψλ αληηιήςεσλ σο πξνο ηηο αξκνδηφηεηεο ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο, απηή θαηαξγήζεθε. Με ηελ θαηάξγεζε ηεο θχξσζεο ράζεθε θαη ην πλεχκα «απζεληίαο» πνπ δηαηεξνχζε ν Πξφεδξνο ηεο δεκνθξαηίαο ζην πξφζσπφ ηνπ, ην νπνίν ήηαλ αζχκβαην πξνο ηελ «πξνεδξεπφκελε» κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο. Πξνθεηκέλνπ, ινηπφλ, ην λνκνζεηηθφ έξγν ηεο Βνπιήο λα πξνθχπηεη απζεληηθφηεξα σο έθθξαζε θαη εμεηδίθεπζε ηνπ, κεηαμχ ησλ θνηλνβνπιεπηηθψλ νκάδσλ, δηαιφγνπ, θξίζεθε ζθφπηκε κε ηε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ηνπ 1986 ε απάιεηςε ηνπ φξνπ «θχξσζε» (sanction) ησλ λφκσλ θαη ε δηαηήξεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο «έθδνζεο» (promulgation) ησλ λφκσλ. Η εμέιημε απηή είρε σο βαζηθφ ζθνπφ, φπσο ππνζηεξίδνπλ νξηζκέλνη, ηε δηαζθάιηζε ηνπ θχξνπο θαη ηεο αμηνπηζηίαο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο, θαζψο ηνλ πξνθχιαζζε απφ ηπρφλ ππφλνηεο πνιηηηθήο ηδηνηέιεηαο πνπ ζα [9]
κπνξνχζαλ λα αλαδεηρζνχλ θαηά ηνλ επαλέιεγρν ηεο νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ απφ ηα δηθαζηήξηα. i. Τπέπ ηηρ καηάπγηζηρ ηηρ κύπυζηρ Καηά ηνλ Α. Μάλεζε ε θαηάξγεζε ηεο θχξσζεο είρε νπζηαζηηθά νηνλεί «δηαπηζησηηθφ» ραξαθηήξα θαζψο εδψ θαη πνιιά ρξφληα είρε θαηαζηεί απιφο ηχπνο. Ο ίδηνο κάιηζηα ηνλίδεη, φηη νξζψο ζπλέβε δηφηη «κνλαδηθφο θνξέαο ηεο λνκνζεηηθήο εμνπζίαο πξέπεη λα είλαη, θαηά ηε δεκνθξαηηθή αξρή, ε ιατθή αληηπξνζσπεία». Η δηαηήξεζε, σζηφζν ηεο αλαπνκπήο «απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία κεηά ηελ θαηάξγεζε ηεο θπξψζεσο, έζησ θαη σο «δπλάκεη αξκνδηφηεηαο», δεδνκέλνπ φηη εμαζθαιίδεη θαηά θάπνηνλ ηξφπν ηελ ππνθαηάζηαζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο» 7. ii. Καηά ηηρ καηάπγηζηρ ηηρ κύπυζηρ Η αξλεηηθή άπνςε πξφβαιε σο επηρείξεκα, φηη ην πξηλ ηελ αλαζεψξεζε άξζξν 42 1 ηνπ πληάγκαηνο, πνπ ζέζπηδε ηελ αξκνδηφηεηα ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο λα θπξψλεη ηνπο λφκνπο, απνηεινχζε εμεηδίθεπζε ηνπ κε αλαζεσξήζηκνπ άξζξνπ 26, ην νπνίν νξίδεη ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο σο παξάγνληα ηεο λνκνζεηηθήο εμνπζίαο. Η θαηάξγεζε, ινηπφλ, ηεο ελ ιφγσ αξκνδηφηεηαο ζα νδεγνχζε ζε αιινίσζε ηεο κνξθήο ηνπ πνιηηεχκαηνο σο Πξνεδξεπφκελεο Κνηλνβνπιεπηηθήο Γεκνθξαηίαο. Χζηφζν, ε άπνςε απηή αληηθξνχζηεθε απφ ηνλ εηζεγεηή ηεο πιεηνςεθίαο Αλαζηάζην Πεπφλε, κε ην επηρείξεκα φηη ην άξζξν 26 αλαθέξεηαη θπξίσο ζηε δηάθξηζε ησλ εμνπζηψλ θαη φρη ζηηο θαη ηδίαλ εμνπζίεο ηνπ ΠηΓ, νη νπνίεο δελ θαηαηάζζνληαη ζηηο κε αλαζεσξήζηκεο. iii. H αναπομπή μεηά ηην καηάπγηζη ηηρ κύπυζηρ ήκεξα, γελλάηαη ζέκα γηα ην αλ κπνξεί ν Πξφεδξνο ηεο δεκνθξαηίαο λα αλαπέκςεη λφκν επεηδή δηαθσλεί θαη νπζίαλ κε ην πεξηερφκελφ ηνπ (ιφγνη ζθνπηκφηεηαο). Πξηλ ηελ θαηάξγεζε ηεο θχξσζεο, είλαη γλσζηφ, φηη ν λνκνζέηεο αλαγλψξηδε ζηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο εμνπζία «ζπλλνκνζέηε», παξάιιεια κε ην Κνηλνβνχιην, θάηη πνπ βέβαηα 7 ίμοσ Μθναΐδθσ, Οι άνευ προςυπογραφισ πράξεισ του Προζδρου τθσ Δθμοκρατίασ, ςελ. 420 [10]
αλαγλσξίδεηαη θαη ζήκεξα κε ην Άξζξν 26 1. Η θαηάξγεζε φκσο ηεο θχξσζεο νδεγεί νξηζκέλνπο ζην ζπκπέξαζκα, φηη ν Πξφεδξνο δελ κπνξεί πιένλ λα αλαπέκςεη λνκνζρέδην ζηε Βνπιή επεηδή δε ζπκθσλεί κε ην ζθνπφ θαη ηελ θαηαιιειφηεηά ηνπ, θαζψο απηφο ζα πξνηηκνχζε πηζαλφηαηα κηα άιιε ξχζκηζε ηνπ ζέκαηνο αιιά ε αλαπνκπή πιένλ νθείιεηαη λα γίλεηαη κφλν γηα δηαθσλίεο ηνπ Πξνέδξνπ σο πξνο ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο θάπνηνπ λνκνζρεδίνπ ή πξφηαζεο λφκνπ, δειαδή ζπλίζηαηαη ζηνλ έιεγρν κφλν ηεο ηππηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο. V. ΑΝΑΠΟΜΠΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΦΟ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ i. Σι είναι «ζςνηαγμαηικόηηηα»; Αξρηθά, πξέπεη λα αλαθεξζνχκε ζηνλ φξν ζπληαγκαηηθφηεηα κεκνλσκέλα θαη λα δψζνπκε ηνλ νξηζκφ ηνπ. Με ηνλ φξν «ζπληαγκαηηθφηεηα» λνείηαη σο ε ζπκθσλία ησλ λφκσλ πξνο ην ηππηθά, ζχκθσλα κε ηελ γλσζηή θαη γεληθά παξαδεθηή ηεξαξρία (χληαγκα- λφκνηθαλνληζηηθέο πξάμεηο ηεο δηνίθεζεο), αλψηεξν χληαγκα, σο πξνο ηνλ ηξφπν παξαγσγήο θαη ηελ νπζία ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο 8. Οη κνξθέο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο είλαη, ινηπφλ, δχν: ηςπική ζςνηαγμαηικόηηηα, ε νπνία αθνξά ηε ζπκθσλία ηεο δηαδηθαζίαο παξαγσγήο ηνπ θνηλνχ δηθαίνπ, πξνο ηνπο απφ ην χληαγκα θαζηεξσκέλνπο δηαδηθαζηηθνχο θαλφλεο. Απηή δηαθξίλεηαη κε ηε ζεηξά ηεο ζε εμσηεξηθή θαη εζσηεξηθή ηππηθή ζπληαγκαηηθφηεηα. Σα εμσηεξηθά ηππηθά ζηνηρεία ηνπ λφκνπ αθνξνχλ ηελ ίδηα ηελ ππφζηαζή ηνπ θαη ειέγρνληαη απφ ηα δηθαζηήξηα, ελψ απφ ηελ άιιε ηα εζσηεξηθά ηππηθά ζηνηρεία ηνπ λφκνπ αλαθέξνληαη ζηελ θνηλνβνπιεπηηθή δηαδηθαζία ζπδήηεζεο θαη ςήθηζεο, δειαδή αλάγνληαη ζε δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηα interna corporis ηεο Βνπιήο θαη γη απηφ ειέγρνληαη απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο θαηά ηε δηαδηθαζία έθδνζεο ησλ λφκσλ. οςζιαζηική ζςνηαγμαηικόηηηα, ε νπνία έρεη λα θάλεη κε ηε ζπκθσλία ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ θνηλνχ δηθαίνπ πξνο ην νπζηαζηηθφ θαλνληζηηθφ 8 Δθμθτρόπουλος, Ανδρζας Γ., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, Ακινα, Εκδόςεισ άκκουλα, Β ζκδοςθ, 2011, ςελ. 406 [11]
πεξηερφκελν ηνπ πληάγκαηνο θη φρη ε ηήξεζε ηεο πξνβιεπφκελεο δηαδηθαζίαο. Απηφο αλήθεη ζηελ αξκνδηφηεηα ηεο δηθαζηηθήο εμνπζίαο. 9 ii. Έλεγσορ ζςνηαγμαηικόηηηαρ ηυν νόμυν Ο έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ απνηειεί αλαγθαία, θπζηθή ζπλέπεηα ηεο ηππηθήο ππεξνρήο ηνπ πληάγκαηνο απέλαληη ζην θνηλφ δίθαην. Η ππεξνρή ησλ ζπληαγκαηηθψλ θαλφλσλ δελ απνηειεί απιή ζεσξεηηθή αμηνιφγεζε, αιιά έρεη κεγάιε πξαθηηθή ζεκαζία. Δίλαη ζεκαληηθφ, λα αλαθεξζεί ε δηάθξηζε κεηαμχ ζπληαγκαηηθνχ θαη θνηλνχ δηθαίνπ, θαζψο θαη ην φηη ε λνκηθή ππφζηαζε ηνπ θνηλνχ δηθαίνπ εμαξηάηαη απφ ην αλ ζπκθσλεί ή φρη πξνο ην χληαγκα. Τπαθνή ζην χληαγκα νθείινπλ φινη, θπξίσο δε ηα δηθαζηήξηα κε ηε εθαξκνγή ελφο αληηζπληαγκαηηθνχ λφκνπ, αιιά θαη νη δεκφζηνη ππάιιεινη θαη φινη νη Έιιελεο γεληθφηεξα. 10 iii. Δίδη ελέγσος α) Αλάινγα κε ηνλ ρξφλν άζθεζεο ηνπ ν έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο δηαθξίλεηαη ζε πξνιεπηηθφ θαη θαηαζηαιηηθφ: Ο πξνιεπηηθφο έιεγρνο αζθείηαη πξηλ απφ ηε δεκνζίεπζε θαη ηε ζέζε ηνπ λφκνπ ζε ηζρχ. Ο θαηαζηαιηηθφο αζθείηαη κεηά ηε δεκνζίεπζε ηνπ λφκνπ θαη είλαη ν δηθαζηηθφο έιεγρνο. Η αναπομπή εμπίπηει ζηον πποληπηικό έλεγσο ηηρ ζςνηαγμαηικόηηηαρ. β) Αλάινγα κε ηα φξγαλα πνπ δηελεξγνχλ ηνλ έιεγρν ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ππάξρνπλ δχν είδε, ν πνιηηηθφο θαη ν δηθαζηηθφο έιεγρνο. ηνλ πνιηηηθφ, ν έιεγρνο γίλεηαη απφ πνιηηηθφ φξγαλν (ζπλήζσο είλαη ν πξνιεπηηθφο), ελψ ζηνλ δηθαζηηθφ αλαηίζεηαη ζηε δηθαζηηθή εμνπζία. Η αναπομπή έσει να κάνει με ηον πολιηικό έλεγσο, αθού αςηή αζκείηαι από πολιηικό όπγανο, ηον Ππόεδπο ηηρ Γημοκπαηίαρ. 11 9 Δθμθτρόπουλος, Ανδρζας Γ., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, Ακινα, Εκδόςεισ άκκουλα, Β ζκδοςθ, 2011, ςελ. 417 10 Δθμθτρόπουλος, Ανδρζας Γ., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, Ακινα, Εκδόςεισ άκκουλα, Β ζκδοςθ, 2011, ςελ. 406 11 Δθμθτρόπουλος, Ανδρζας Γ., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, Ακινα, Εκδόςεισ άκκουλα, Β ζκδοςθ, 2011, ςελ. 410 [12]
VI. «ΛΟΓΟΙ ΑΝΑΠΟΜΠΗ» (Α. 42 1 ΕΔ. Β ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ) i. Γισογνυμία ζσεηικά με ηην αναπομπή και ηην μοπθή ελέγσος ζςνηαγμαηικόηηηαρ Χο πξνο ηε δηαδηθαζία ηεο αλαπνκπήο θαη ηνλ έιεγρν ζπληαγκαηηθφηεηαο πθίζηαληαη ζεσξεηηθέο δηρνγλσκίεο, θαζψο θάπνηνη ζπγγξαθείο ζεσξνχλ φηη ε «αλαπνκπή» πξέπεη (φπσο θαη ε έθδνζε) λα πεξηνξίδεηαη ζηνλ έιεγρν ηεο γλεζηφηεηαο θαη ηεο πηζηφηεηαο, αθελφο, ηεο ζπληαγκαηηθήο ηεο δηαδηθαζίαο, αθεηέξνπ, ηνπ θεηκέλνπ πνπ ςήθηζε ε Βνπιή, ελψ ππάξρνπλ θαη άιινη, νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ φηη ε αλαπνκπή κπνξεί λα πεξηιακβάλεη πέξα απφ ηνλ έιεγρν ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηνλ έιεγρν ηεο νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο ηνπ ςεθηζζέληνο απφ ηε Βνπιή θεηκέλνπ, ελψ παξαδφμσο έρεη ππνζηεξηρηεί θαη ε άπνςε φηη ε αλαπνκπή αθνξά κφλν ηνλ έιεγρν ηεο νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο ηνπ λφκνπ 12. Πξάγκαηη, ε έθδνζε ησλ λφκσλ, ε νπνία απνηειεί καδί κε ηε δεκνζίεπζε δέζκηα αξκνδηφηεηα ηνπ Πξφεδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο, πξνυπνζέηεη νπσζδήπνηε έιεγρν φζνλ αθνξά ηελ πηζηφηεηα θαη ηε γλεζηφηεηα ηνπ θεηκέλνπ. Δξσηάηαη, φκσο, πάλσ ζε απηφ ζε πνηα έθηαζε ν έιεγρνο ζπληαγκαηηθφηεηαο, πνπ γίλεηαη απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο, αθνξά θαη ηε ζπκθσλία ηνπ ςεθηζζέληνο θεηκέλνπ πξνο ην χληαγκα, ηφζν σο πξνο ηα εζσηεξηθά ηππηθά ζηνηρεία (interna corporis) ηνπ ελ ιφγσ θεηκέλνπ, φζν θαη σο πξνο ην νπζηαζηηθφ πεξηερφκελφ ηνπ. Δίλαη γεληθά παξαδεθηφ, φηη πέξα απφ ηελ αλίρλεπζε ζθαικάησλ νθεηιφκελσλ ζε ηππνγξαθηθή αβιεςία, ηα νπνία ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο ππνρξενχηαη λα δηνξζψλεη, ζηελ ειεγθηηθή ηνπ εμνπζία βξίζθνληαη θαη αζπκθσλίεο πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηηο ζπληαγκαηηθέο αξρέο, θαζψο κφλν κε απηήλ ηελ έλλνηα θαζίζηαηαη λνεηή ε ζχκθσλε κε ην Άξζξν 26 1 ηνπ πληάγκαηνο ζχκπξαμε ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο ζην λνκνζεηηθφ έξγν καδί κε ηε Βνπιή 13. 12 Βλ. Α. Κανελλόπουλο, ανακοίνωςθ του ωσ κοινοβουλευτικοφ εκπροςϊπου τθσ Νζασ Δθμοκρατίασ, Η Κακθμερινι, 4 Μαρτίου 1989 13 Βλ., Δ. Σςάτςο, υνταγματικό Δίκαιο Β, ς. 350 [13]
Μποπεί, λοιπόν, ο Ππόεδπορ ηηρ Γημοκπαηίαρ να αναπέμτει τηθιζθέν νομοζσέδιο ζηη Βοςλή για λόγοςρ πος αθοπούν ηην οςζιαζηική ζςνηαγμαηικόηηηα, δηλαδή ηην οςζιαζηική ζςμθυνία ππορ ηο ύνηαγμα; Παξφιν πνπ ε αλαπνκπή γηα ιφγνπο ηππηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο έρεη ππνρξεσηηθφ ραξαθηήξα θαη ζπλδέεηαη αλαπφζπαζηα κε ηελ επζχλε ηνπ ΠηΓ σο αξκφδηνπ γηα ηνλ έιεγρν ηεο νξγάλνπ, ε αλαπνκπή γηα ιφγνπο νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο έρεη δπλεηηθφ ραξαθηήξα. Ο έιεγρνο ηεο νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο αλαηίζεηαη απφ ην ζπληαθηηθφ λνκνζέηε ζηα δηθαζηήξηα. εκαίλεη, φκσο, απηφ φηη δελ πξέπεη θαη ν Πξφεδξνο, φπσο θάζε Έιιελαο πνιίηεο λα δηαθπιάηηεη ην χληαγκα, φπσο νξίδεη ην ίδην ζην Άξζξν 33 2. Δθφζνλ, επνκέλσο δηαθξίλεη αζπκθσλία πξνο ην χληαγκα δχλαηαη, αιιά δελ νθείιεη λα αλαπέκςεη ην λφκν θαη δελ ππέρεη θακία επζχλε σο πξνο ηε κία ή ηελ άιιε θαηεχζπλζε ελέξγεηά ηνπ. Άιισζηε, πνιινί ππνζηεξίδνπλ εχινγα πσο ε άζθεζε ηεο αλαπνκπήο γηα ιφγνπο νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο ελδέρεηαη λα εκπιέμεη ηνλ Πξφεδξν ζε επξχηεξεο θνκκαηηθέο ζθνπηκφηεηεο κε απνηέιεζκα απηφο λα ράζεη ηνλ ππεξθνκκαηηθφ ηνπ ξφιν. ii. Τπέπ ηος ελέγσος ηηρ οςζιαζηικήρ ζςνηαγμαηικόηηηαρ από ηον Ππόεδπο ηηρ Γημοκπαηίαρ Οξηζκέλνη ππνζηεξίδνπλ φηη εξκελεχνληαο ην Άξζξν 42 ηνπ πληάγκαηνο αλαθχπηεη φηη ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο έρεη ηελ αξκνδηφηεηα λα αλαπέκπεη ζηε Βνπιή λνκνζρέδηα θαη γηα ιφγνπο πνπ αθνξνχλ ηελ νπζηαζηηθή ζπληαγκαηηθφηεηά ηνπ. πγθεθξηκέλα, ε επίθιεζε ηεο πεξηνξηζκέλεο δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο έλαληη ηεο Βνπιήο, δειαδή σο λνκηκνπνίεζεο νξγάλνπ ηνπ θξάηνπο πνπ εθιέγεηαη εκκέζσο, έλαληη νξγάλνπ ηνπ θξάηνπο πνπ εθιέγεηαη ακέζσο απφ ην ιαφ, απνηειεί επηζθαιέο θξηηήξην πξνζδηνξηζκνχ ησλ ιφγσλ γηα ηνπο νπνίνπο ν αηξεηφο αξρεγφο ηνπ θξάηνπο δχλαηαη λα αζθήζεη ηελ αξκνδηφηεηα ηνπ απηή. Έλαο άιινο ηξφπνο πξνζέγγηζεο ηνπ δεηήκαηνο ζα ήηαλ κε ηε ζπζηεκαηηθή εξκελεία ησλ ζρεηηθψλ κε ηελ αξκνδηφηεηα απηή δηαηάμεσλ, ππφ ην πξίζκα ησλ αληηιήςεσλ πνπ θαζφξηζαλ ηελ έθηαζε θαη ην πεξηερφκελν ηεο ζπληαγκαηηθήο αλαζεψξεζεο ηνπ 1986. Με ηελ εξκελεία απηή αληηιακβάλεηαη θαλείο φηη παξά ην γεγνλφο φηη πξφζεζε ηνπ αλαζεσξεηηθνχ λνκνζέηε ήηαλ λα πεξηνξίζεη ηηο πξνεδξηθέο αξκνδηφηεηεο κε ηελ θαηάξγεζε [14]
ηεο δπλαηφηεηαο θχξσζεο ησλ λφκσλ, ε νπνία φκσο δελ αζθήζεθε πνηέ, απηφο δηαηήξεζε ηε δπλαηφηεηα αλαπνκπήο ησλ ςεθηζζέλησλ λνκνζρεδίσλ σο αξκνδηφηεηα ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο, γεγνλφο πνπ θαίλεηαη λα έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία. Αθφκε έλα επηρείξεκα ππέξ ηεο θαηαθαηηθήο εθδνρήο θαίλεηαη λα είλαη ην γεγνλφο φηη ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο έρεη ππνρξέσζε λα αλαθέξεη θαη ηνπο ιφγνπο ηεο αλαπνκπήο. Η ρξήζε ηνπ πιεζπληηθνχ αξηζκνχ ζπλεγνξεί ζην φηη ίζσο ππάξρνπλ παξαπάλσ απφ έλαο ιφγνη αλαπνκπήο, πνπ ινγηθά δε ζηεξίδνληαη κφλν ζηνλ έιεγρν ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ηεο δηαδηθαζίαο ςήθηζεο ηνπ λνκνζρεδίνπ. Έξεηζκα βξίζθεη, ηέινο, ε άπνςε φηη ν αλαζεσξεηηθφο λνκνζέηεο παξέζρε ζηνλ Πξφεδξν ηελ εμνπζία λα ειέγρεη θαη ηελ νπζηαζηηθή ζπληαγκαηηθφηεηα ησλ ςεθηζζέλησλ ζρεδίσλ λφκσλ ζην φηη, ζηε δηαθσλία κεηαμχ ησλ δχν παξαγφλησλ ηεο λνκνζεηηθήο εμνπζίαο, ηεο Βνπιήο θαη ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο, θαηηζρχεη, εθφζνλ βέβαηα επηηεπρζεί ε αλαγθαία πιεηνςεθία, ε βνχιεζε ηνπ Κνηλνβνπιίνπ θαη γη απηφλ αθξηβψο ηνλ ιφγν δηαηεξήζεθε ξχζκηζε πνπ απαηηεί λα επηςεθίδεηαη ην αλαπεκθζέλ ζρέδην λφκνπ απφ ηελ πιεηνςεθία ηνπ ζπλφινπ ησλ Βνπιεπηψλ. Αιιηψο, ν αλαζεσξεηηθφο λνκνζέηεο δελ ζα είρε παξά λα πηνζεηήζεη ηελ αξρηθή πξφηαζε ηεο αλαζεψξεζεο ηνπ άξζξνπ 42 πνπ αλέθεξε σο ιφγν αλαπνκπήο κφλν ηελ ζνβαξή παξαβίαζε ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαδηθαζηψλ ηεο λνκνζεηηθήο ιεηηνπξγίαο, ε νπνία πξφηαζε φκσο ηειηθά θαηέζηε πεξηηηή. iii. Καηά ηος ελέγσος ηηρ οςζιαζηικήρ ζςνηαγμαηικόηηηαρ από ηον Ππόεδπο ηηρ Γημοκπαηίαρ Απφ ηελ άιιε κεξηά ππάξρνπλ θ εθείλνη, νη νπνίνη ππνζηεξίδνπλ φηη νη ιφγνη ηεο αλαπνκπήο δελ είλαη δπλαηφλ λα αθνξνχλ ηελ νπζία ηεο ξπζκίζεσο, ζηελ νπνία αληηζηνηρνχζε άιινηε ε θχξσζε, αιιά κφλν ηππηθά ζηνηρεία ηνπ λφκνπ. Με ηελ αλαπνκπή ν αξρεγφο ηνπ θξάηνπο δελ αξλείηαη ηελ θχξσζε αιιά ηελ έθδνζε ηνπ λφκνπ. Μεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1986, ινηπφλ, νη αξκνδηφηεηεο ηνπ πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο σο «ζπλλνκνζεηηθνχ» ζψκαηνο πεξηνξίδνληαη ζεκαληηθά θαη θαζίζηαληαη πιένλ ηππηθέο. Μηα άιιε άπνςε έγθεηηαη ζην φηη ν Πξφεδξνο πξηλ ηελ έθδνζε ηνπ λνκνζρεδίνπ νθείιεη ξεηά λα ειέγρεη ην αλ ηεξήζεθε ε πξνβιεπφκελε δηαδηθαζία, αιιά δπλεηηθά κπνξεί λα ειέγρεη ην λνκνζρέδην θαη απφ άπνςε νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο. Απηφ, φκσο, ελέρεη θηλδχλνπο εκπινθήο ηνπ Πξνέδξνπ ζε επξχηεξεο θνκκαηηθέο ζθνπηκφηεηεο, πνπ ελδέρεηαη λα ππνζθάπηνπλ ηα ζεκέιηα ηνπ δεκνθξαηηθνχ καο πνιηηεχκαηνο. [15]
iv. Μποπούμε να θευπήζοςμε ηην αναπομπή μια «ανύπαπκηη εξοςζία»; Απηφ πνπ ζα κπνξνχζακε λα πνχκε ζπκπεξαζκαηηθά είλαη φηη δελ ζα ήηαλ αζθαιέο λα πάξνπκε ζέζε ππέξ ηεο κίαο ή ηεο άιιεο άπνςεο θαζψο θαη νη δχν ζηεξίδνληαη κε δπλαηά επηρεηξήκαηα. Καηά ηελ άπνςε θάπνησλ φια απηά έρνπλ πεξηνξηζκέλε πξαθηηθή ζεκαζία αθνχ ε Βνπιή κπνξεί λα ςεθίζεη θαη πάιη ην λνκνζέηεκα κε ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ κειψλ ηεο, ππνρξεψλνληαο έηζη ηνλ Πξφεδξν λα ην εθδψζεη θαη λα ην δεκνζηεχζεη θαη θαζηζηψληαο ην δηθαίσκα ηεο αλαπνκπήο έλα «ράξηηλν ζπαζί» ζηα ρέξηα ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο. Αμίδεη, επίζεο λα ζεκεησζεί φηη ν Πξφεδξνο δελ έρεη αζθήζεη πνηέ σο ηψξα απφ ηελ άθημε ηνπ Γεσξγίνπ Α ην δηθαίσκα ηεο αλαπνκπήο, αθήλνληαο πνιινχο λα θάλνπλ ιφγν γηα κηα «αλχπαξθηε εμνπζία», αλ θαη νη ζπληαθηηθνί λνκνζέηεο ηνπ 1975 θαη ηνπ 1986, παξά ηηο ηζρπξέο αληηξξήζεηο, πξνέβιεςαλ θαη δηαηήξεζαλ ην ζεζκφ θαζψο θαη ηνλ απηνηειή ηνπ ραξαθηήξα. Δηδηθά, ε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ηνπ 1986 κπνξεί λα ζηέξεζε απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο νπζηαζηηθέο αξκνδηφηεηεο δελ αθχξσζε, φκσο, ηνλ πξνέρνληα ξπζκηζηηθφ ηνπ ξφιν, πνπ εθηφο απφ ηνλ ζπκβνιηθφ δηαηεξεί θαη έλαλ απνθαζηζηηθφ ραξαθηήξα. VII. ΔΙΑΔΙΚΑΙΑ ΕΠΙΧΗΥΙΗ ΑΠΟ ΣΗ ΒΟΤΛΗ (KτΒ ) Όπσο αλαθέξεη θαη ν ΚηΒ ζην άξζξ. 114 ηα λνκνζρέδηα θαη νη πξνηάζεηο λφκσλ πνπ έρνπλ ςεθηζηεί θαη αλαπέκπνληαη ζηε Βνπιή ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 42 ηνπ πληάγκαηνο, θαζψο θαη ην ζρεηηθφ έγγξαθν ηνπ Πξνέδξνπ ηεο δεκνθξαηίαο γηα ηελ αλαπνκπή δηαλέκνληαη ζηνπο βνπιεπηέο κέζα ζε ηξεηο κέξεο απφ ηελ παξαιαβή ηνπο. Σα λνκνζρέδηα θαη νη πξνηάζεηο λφκσλ πνπ αλαπέκπνληαη εγγξάθνληαη απεπζείαο θαη θαηά πξνηεξαηφηεηα ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε ηεο Οινκέιεηαο ηεο Βνπιήο θαη ζπδεηνχληαη θαηά ηε δηαδηθαζία ηνπ άξζξνπ 76 2 ηνπ πληάγκαηνο θαη ηνπ άξζξνπ 94 2 ηνπ Καλνληζκνχ ηεο Βνπιήο. Η επηςήθηζε γίλεηαη ηειηθά κε ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ. Δάλ, ην ζρέδην ή ε πξφηαζε λφκνπ, πνπ αλαπέκθζεθε ζηε Βνπιή 14 επηςεθηζηεί κε ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ, ν 14 Σο ελλθνικό φνταγμα δεν μνθμονεφει τθ δυνατότθτα τθσ μερικισ αναπομπισ ι τθσ μερικισ ζκδοςθσ των νόμων. Η αναγνϊριςθ ςτον αρχθγό του κράτουσ τζτοιασ δυνατότθτασ κα ςυνεπαγόταν λογικά «τθ διεφρυνςθ τθσ εξουςίασ ελζγχου που ζχει ζναντι του νομοκζτθ». Δεδομζνου, όμωσ, ότι το άρκρο 50 του υντάγματοσ υπαγορεφει τθ ςυςταλτικι ερμθνεία των προεδρικϊν αρμοδιοτιτων, κα πρζπει να γίνει δεκτό, κατά τθ Ν. Κανελλοποφλου, πωσ, ελλείψει ρθτισ ςυνταγματικισ διάταξθσ νόμου δεν είναι δυνατι θ μερικι αναπομπι ι θ μερικι ζκδοςθ του νόμου». [16]
Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο ππνρξενχηαη λα ην εθδψζεη θαη λα ην δεκνζηεχζεη ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο, κέζα ζε δέθα κέξεο απφ ηελ επηςήθηζή ηνπ. Αλ, φκσο, θαηαςεθηζηεί ε κεηνπζίσζή ηνπ ζε λφκν ηνπ θξάηνπο, ηφηε ε αλαβιεηηθή αξλεζηθπξία ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο θαζίζηαηαη, εθ ηνπ απνηειέζκαηνο, αξκνδηφηεηα απφιπηεο αξλεζηθπξίαο 15. Απηφ δελ εκπνδίδεη βέβαηα ηε βνπιή λα επαλέιζεη ζην ίδην ζρέδην ή ζηελ ίδηα πξφηαζε λφκνπ θαη λα ηελ ςεθίζεη, νπφηε θαη επηβάιιεηαη πάιη γηα έθδνζε θαη δεκνζίεπζε απφ ηνλ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο. Η ελ ιφγσ δηαδηθαζία, πνπ πξνζιακβάλεη έλα δηαθεθξηκέλν ραξαθηήξα κε πεξηζζφηεξεο εγγπήζεηο απφ ηε ζπλήζε λνκνζεηηθή, θαηαδεηθλχεη ηε ζεκαζία πνπ απνδίδεη ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο ζην ζεζκφ ηεο αλαπνκπήο. Γηφηη, ε ζπδήηεζε θαη ε ςήθηζε ηνπ αλαπεκθζέληνο λνκνζρεδίνπ δχν θνξέο θαη ζε δχν δηαθνξεηηθέο ζπλεδξηάζεηο (ζηελ πξψηε ζπδήηεζε θαη αξρήλ θαη θαη άξζξνλ θαη ζηε δεχηεξε θαη άξζξνλ θαη ζην ζχλνιν) παξέρεη ζηνπο βνπιεπηέο ηε ρξνληθή επρέξεηα λα εθηηκήζνπλ, πιεξέζηεξα, ηηο πξνβαιιφκελεο εθαηέξσζελ αηηηάζεηο θαη λα απνθαηαζηήζνπλ ηηο δηαδηθαζηηθέο εγθπξφηεηεο, πνπ επηζεκαίλεη ην έγγξαθν ηεο αλαπνκπήο, ζηαζκίδνληαο, παξάιιεια, ηηο επηπηψζεηο ηεο απφθαζήο ηνπο ζην θχξνο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο, ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο πιεηνςεθίαο θαζψο θαηο ηε λνκηκνπνίεζε ηεο Κπβέξλεζεο. VIII. ΕΙΝΑΙ ΔΤΝΑΣΗ Η «ΕΚ ΝΕΟΤ ΑΝΑΠΟΜΠΗ»; Σν ηειεπηαίν εξψηεκα πνπ αλαθχπηεη (θπξίσο απφ ηελ παξαδνρή ηεο εθδνρήο φηη ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο δηαζέηεη ηελ εμνπζία αλαπνκπήο σο εμνπζία ειέγρνπ θαη ηεο νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ πξνηάζεσλ θαη ησλ λφκσλ πνπ ςεθίδεη ε Βνπιή) ζπλίζηαηαη ζην αλ ην κεηά ηελ αλαπνκπή ςεθηζζέλ θείκελν δχλαηαη λα αλαπέκςεη εθ λένπ ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο. ην εξψηεκα απηφ κπνξεί λα δνζεί θαηαθαηηθή απάληεζε κφλν ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη πξφθεηηαη γηα αλαπνκπή πνπ αθνξά λέεο δηαηάμεηο θαη φρη απηέο πνπ πξνήιζαλ απφ ηε ιήςε ησλ ιφγσλ ηεο πξψηεο αλαπνκπήο. Βέβαηα, ε παξαδνρή ηεο άπνςεο απηήο ελέρεη ην ελδερφκελν λα θαηαζηεί ην ζρεηηθφ θείκελν αληηθείκελν «αληηζθαίξηζεο» κεηαμχ ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο θαη ηνπ λνκνζεηηθνχ ζψκαηνο. Γη απηφ ην ιφγν, άιισζηε, πξηλ απφ θάζε πεξίπησζε αλαπνκπήο ελφςεη ηεο νπζηαζηηθήο ζπληαγκαηηθφηεηαο ηνπ αλαπεκπφκελνπ θεηκέλνπ, απαηηείηαη, λα είλαη ζνβαξνί νη ιφγνη πνπ ηελ πξνθαινχλ. Η απαίηεζε, φκσο, δελ κπνξεί λα γίλεη απνδεθηή γηαηί ζα 15 «Αυτό δεν εμποδίηει βζβαια τθ Βουλι να επανζλκει ςτο ίδιο ςχζδιο ι ςτθν ίδια πρόταςθ νόμου και να τθν ψθφίςει, οπότε και υποβάλλεται πάλι για ζκδοςθ και δθμοςίευςθ από τον αρχθγό του κράτουσ». Ελ. Βενιηζλος [17]
πεξηέπιεθε ην πξφβιεκα εθφζνλ ζα έπξεπε λα πξνζδηνξηζηεί ηη αθξηβψο ζεκαίλεη «ζνβαξνί ιφγνη αλαπνκπήο», πξάγκα ηδηαίηεξα δχζθνιν θαη ζηεξνχκελν λνκηθψλ ζπλεπεηψλ γηα ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο, ζην κέηξν πνπ πξφθεηηαη γηα αξκνδηφηεηα αζθνχκελε θαηά δηαθξηηηθή επρέξεηα. IX. ΠΡΑΞΗ ΣΟΤ ΠΡΟΕΔΡΟΤ ΦΨΡΙ ΑΝΑΓΚΗ ΠΡΟΤΠΟΓΡΑΥΗ Αμίδεη λα αλαθεξζεί αθφκα φηη ηελ αξκνδηφηεηα ηεο αλαπνκπήο ηελ αζθεί ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο, απηνηειψο, ρσξίο, δειαδή, ηελ αλάγθε πξνζππνγξαθήο ηνπ αξκφδηνπ ππνπξγνχ ζχκθσλα κε ην άξζξν 35 2 δ, φπνπ πεξηιακβάλνληαη φιεο νη πξάμεηο ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο πνπ δελ ρξήδνπλ ππνπξγηθήο πξνζππνγξαθήο. Έηζη, δελ πεξηνξίδεηαη ν ξπζκηζηηθφο εγγπεηηθφο ξφινο ηνπ Πξνέδξνπ. Έρεη, εμάιινπ, ππνζηεξηρζεί φηη «Σπρφλ πξνζππνγξαθή ηνπ εγγξάθνπ ηεο αλαπνκπήο απφ ηελ Κπβέξλεζε (ηνλ Πξσζππνπξγφ ή ηνλ αξκφδην Τπνπξγφ) ζα κεηνπζίσλε, ελ πνιινίο, ηε ζρεηηθή δηαδηθαζία ζε κηα κνξθή απηνειέγρνπ ησλ πξάμεψλ ηεο». ηα πιαίζηα, κάιηζηα, ηνπ αλαβαζκηζκέλνπ ξφινπ πνπ απέθηεζε ε Κπβέξλεζε κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1986 ε πξάμε ηεο πξνζππνγξαθήο ζα ζπληζηνχζε πεγή δηαθηλδχλεπζεο ηφζν ηεο απξφζθνπηεο άζθεζεο φζν θαη ηεο δξαζηηθφηεηαο ηνπ ειέγρνπ ηεο δηαδηθαζηηθήο λνκηκφηεηαο ησλ ςεθηζκέλσλ λνκνζρεδίσλ. Η Κπβέξλεζε δελ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνβαίλεη ipso jure ζηε δεκνζίεπζε ησλ ελ ιφγσ λνκνζεηεκάησλ, θαζψο ε έιιεηςε ηεο πξνεδξηθήο ππνγξαθήο θαζηζηά ηηο ζρεηηθέο πξάμεηο αλππφζηαηεο. X. ΕΝΔΕΦΟΜΕΝΟ «ΙΨΠΗΡΗ ΑΝΑΠΟΜΠΗ» Λφγσ ησλ ζπλερψλ παιηλδξνκήζεσλ ησλ θνκκάησλ κεηά ηελ θαηάξγεζε ηεο αξκνδηφηεηαο ηεο θχξσζεο, είρε πξνθιεζεί κηα πξνθαλήο ζχγρπζε, ε νπνία έθαλε ηνλ ηφηε Τπνπξγφ Γηθαηνζχλεο Γ.Α. Μαγθάθε λα δηαηππψζεη ηελ in extremis εθδνρή, φηη κεηά ηε δηαγξαθή ηεο ιέμεο «θπξνί», κε ηελ νπνία εθθξαδφηαλ ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ηνπ Πξνέδξνπ ζηελ άζθεζε ηεο λνκνζεηηθήο ιεηηνπξγίαο, ζεκειηψζεθε ην ελδερφκελν ηεο «ζησπεξήο αλαπνκπήο». Γειαδή, αλ ν Πξφεδξνο δελ ππνγξάςεη ή δελ αλαπέκςεη ην λνκνζρέδην κέζα ζηελ πξνβιεπφκελε πξνζεζκία ηνπ ελφο κήλα, ηφηε ζεσξείηαη φηη «ζησπεξψο εμεδφζε» θαη επίθεηηαη ε δεκνζίεπζή ηνπ ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο. [18]
Απηή ε εθηίκεζε πξνθάιεζε εξσηήκαηα ηνπ ηχπνπ: «Δίλαη δπλαηφλ λα δεκνζηεπηεί λφκνο ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο ρσξίο ηελ πξνζππνγξαθή ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο;», «Μπνξεί λα ππνθαηαζηαζεί ε ππνγξαθή ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο απφ ηνλ Τπνπξγφ Πξνεδξίαο ή ηνλ πξντζηάκελν ηνπ εζληθνχ ηππνγξαθείνπ; Απηφ πνπ θαζίζηαηαη επλφεην πάλησο είλαη φηη αλ ν Πξφεδξνο δελ αζθήζεη ην δηθαίσκα ηνπ γηα αλαπνκπή κέζα ζηελ πξνβιεπφκελε ηνπ ελφο κήλα πξνζεζκία παξαβηάδεη ηα ζπληαγκαηηθά ηνπ θαζήθνληα θαζψο θαη ηηο αληίζηνηρεο ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο, πνπ πξνβιέπνπλ θαζήθνληα ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο θαη ππέρεη πξνο ηνχην πνηληθή επζχλε (άξζξν 3 Ν. 265/1976). Δμάιινπ, παξά ηελ θαηάξγεζε ή ηελ απνδπλάκσζε ησλ πξνεδξηθψλ εμνπζηψλ, ζηε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ηνπ 1986, ε πξνεδξηθή ππνγξαθή ησλ θξαηηθψλ πξάμεσλ εμαθνινπζεί λα ηζρχεη σο πξνιεπηηθή εγγχεζε ηήξεζεο ηεο ζπληαγκαηηθήο λνκηκφηεηαο. 16 XI. ΤΓΚΡΙΗ ΠΟΛΙΣΙΚΟΤ ΕΛΕΓΦΟΤ ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ ΣΨΝ ΝΟΜΨΝ ΜΕΣΑΞΤ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΑ Αλ θαη ε δπλαηφηεηα ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο γηα έιεγρν ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ δε πξνβιέπεηαη ξεηά νχηε ζην ειιεληθφ, νχηε θαη ζην γαιιηθφ χληαγκα, ηφζν ε ειιεληθή, φζν θαη ε γαιιηθή ζεσξία δέρνληαη πσο ε αξκνδηφηεηα απηή εκπεξηέρεηαη ζηα πξνεδξηθά θαζήθνληα ηεο έθδνζεο λφκσλ πνπ ςεθίδνληαη απφ ην Κνηλνβνχιην. Φπζηθά, γίλεηαη ιφγνο γηα ην θαζήθνλ αλαπνκπήο λφκσλ απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο, ην νπνίν πξνβιέπεηαη ζην ειιεληθφ χληαγκα ηνπ 1975 κε ην άξζξν 42 1 εδ. β θαη 2, αιιά θαη ζην γαιιηθφ χληαγκα ηνπ 1958 κε ην άξζξν 10 2. Σν γεγνλφο φηη ν έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ηνπ λφκνπ απφ ηνλ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο είλαη απνδεθηφο ζηε ζεσξία, απνηειψληαο θαηά θάπνηνλ ηξφπν θαη «ζπληαγκαηηθή παξάδνζε», ελψ παξάιιεια δελ θαηνρπξψλεηαη ξεηψο ζηα ηζρχνληα πληάγκαηα νδεγεί εχινγα ζε ζθέςεηο. χκθσλα κε ηνλ Δ. Βεληδέιν ν αηξεηφο αξρεγφο ηνπ θξάηνπο είλαη έλα θαηάινηπν πνπ παξαπέκπεη ζηελ ίδηα ηε κνλαξρία. Γηα ην ιφγν απηφ γελληέηαη ζήκεξα ε αλάγθε αλαπξνζδηνξηζκνχ ηεο ζεζκηθήο ππφζηαζεο θαη ηεο εξκελείαο ηνπ 16 ίμοσ Μθναΐδθσ, Οι άνευ προςυπογραφισ πράξεισ του Προζδρου τθσ Δθμοκρατίασ, Εκδόςεισ άκκουλα, 2003, ςελ. 429 [19]
ξφινπ ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο 17. ην πιαίζην απηφ, ηίζεηαη ην εξψηεκα αλ ε πάγηα ζέζε ηεο ζεσξίαο βξίζθεη πξάγκαηη έξεηζκα ζηα πληάγκαηα ησλ δχν ρσξψλ, αλ δειαδή ηα πληάγκαηα απηά αλαγλσξίδνπλ ηε δπλαηφηεηα ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο λα ειέγρεη ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ησλ λφκσλ θαη αλ λαη πνηα είλαη ε έθηαζε θαη ηα φξηα ηνπ ειέγρνπ απηνχ. εκαληηθφ είλαη, λα δνχκε ηελ πξαθηηθή πνπ έρεη αθνινπζεζεί απφ ηνπο αξρεγνχο ησλ δχν απηψλ θξαηψλ φζνλ αθνξά ηελ δπλαηφηεηα αλαπνκπήο απφ ηνλ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο: Όζνλ αθνξά ηελ Διιάδα, φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο νπδέπνηε άζθεζε ην δηθαίσκα ηνπ γηα αλαπνκπή ή γηα άξλεζε έθδνζεο ςεθηζκέλνπ λνκνζρεδίνπ ππφ ην χληαγκα ηνπ 1975/1986 αιιά θαη ππφ ην θαζεζηψο ησλ πξνεγνχκελσλ πληαγκάησλ ηνπ 1864/1911, ή ηνπ 1927 θαη 1952. Απφ ηελ άιιε κεξηά, φζνλ αθνξά ηε Γαιιία, ην 1983 ν Γάιινο Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο Francois Mitterand κε δηάηαγκα ηεο 13 εο Ινπιίνπ 1983 18 αλέπεκςε ζην Κνηλνβνχιην λφκν πνπ είρε ςεθηζηεί θαη απφ ηηο δχν Βνπιέο κε ην ζθεπηηθφ φηη νη ζπλζήθεο πνπ θαζηζηνχζαλ αλαγθαίν ην λφκν είραλ πιένλ πάςεη λα πθίζηαληαη. Έγηλε, ινηπφλ, γηα πξψηε θνξά εθαξκνγή ηνπ άξζξνπ 10 2 (. 1958) γηα ιφγνπο ζθνπηκφηεηαο (φρη ζπληαγκαηηθφηεηαο). Τπφ ην χληαγκα ηνπ 1946, κάιηζηα ην δηθαίσκα αλαπνκπήο αζθήζεθε 12 θνξέο (ηηο δχν γηα ιφγνπο ζπληαγκαηηθφηεηαο) 19. i. Ρόλορ ΠηΓ ζε Δλλάδα και Γαλλία Πξέπεη, αθφκα, λα ηνληζηεί πσο ελψ ην ειιεληθφ χληαγκα κε ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1986 επηρεηξεί ηελ απνδπλάκσζε ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο, ην γαιιηθφ χληαγκα ηνπ 1958 αληίζεηα επηρεηξεί ηελ ελίζρπζε ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο. ηε Γαιιία, ινηπφλ ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο εθιέγεηαη απφ ην ιαφ κε άκεζε θαη θαζνιηθή ςεθνθνξία, ζχκθσλα κε ην άξζξν 6 1 ηνπ πληάγκαηνο, θαη δηαζέηεη επξείεο απνθαζηζηηθέο αξκνδηφηεηεο, ελψ απφ ηελ άιιε ζηελ Διιάδα εθιέγεηαη έκκεζα απφ ην ιαφ θαη έρεη πεξηνξηζκέλεο ξπζκηζηηθέο ή θαη κφλν ηππηθέο αξκνδηφηεηεο. 14 Μαρτυρία αποτελοφν, εξάλλου και οι ανακεωριςεισ τόςο του ελλθνικοφ, όςο και του γαλλικοφ υντάγματοσ αντίςτοιχα το 1986 και 1962, που αφοροφςαν και οι δφο αποκλειςτικά τισ διατάξεισ που αναφζρονταν ςτα κακικοντα του Προζδρου τθσ Δθμοκρατίασ. 18 Baupume Le droit présidentiel de demander une nouvelle délibération de la loi: le président du 13 Juliet 1983 (loi sur l exposition universelle de 1989) ς. 1239 19 Βλ. Le droit présidentiel de demander une nouvelle délibération de la loi ς. 1576-1577 Y. Plouvin [20]
ii. ύγκπιζη διαδικαζίαρ αναπομπήρ μεηαξύ Δλλάδαρ και Γαλλίαρ ηελ πεξίπησζε πνπ έλαο λφκνο θξίλεηαη αληηζπληαγκαηηθφο, ηφζν ην ειιεληθφ, φζν θαη ην γαιιηθφ χληαγκα παξέρνπλ ζηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο ηε δπλαηφηεηα λα αλαπέκςεη ην λφκν ζην Κνηλνβνχιην πξηλ πξνβεί ζηε δεκνζίεπζή ηνπ. Χζηφζν, φπσο είλαη ινγηθφ ππάξρνπλ δηαθνξνπνηήζεηο κεηαμχ ησλ δχν δηαδηθαζηψλ αλαπνκπήο. Αξρηθά, ηα πξνγελέζηεξα ηνπ 1958 πληάγκαηα ηεο Γαιιίαο πξνέβιεπαλ πσο ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο είρε ηε δπλαηφηεηα λα δεηήζεη απφ ην Κνηλνβνχιην, κε δηάγγεικα, φπνπ αλέπηπζζε θαη ηνπο ιφγνπο ηεο αλαπνκπήο, ηελ εθ λένπ ζπδήηεζε ηνπ λφκνπ. Σν δηάγγεικα απνηειεί ζηε Γαιιία ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ηνπ Κνηλνβνπιίνπ. ηελ πξάμε, φκσο, ηε κνλαδηθή θνξά πνπ αζθήζεθε ε αλαπνκπή έγηλε κε ηε κνξθή πξνεδξηθνχ δηαηάγκαηνο. Απφ ηελ άιιε ζηελ Διιάδα ην χληαγκα δελ νξίδεη θάηη γηα ηε κνξθή ηεο αλαπνκπήο. Απνθιείεηαη, πάλησο, ην δηάγγεικα θαζψο απηφ απνηειεί κνξθή επηθνηλσλίαο ηνπ ΠηΓ κε ην ιαφ θη φρη κε ηε Βνπιή. Γηαθνξέο παξαηεξνχληαη, αθφκα, θαη φζνλ αθνξά ην δήηεκα ηεο πξνβιεπφκελεο πξνζεζκίαο αθνχ ην ειιεληθφ χληαγκα παξέρεη ζηνλ Πξφεδξν πξνζεζκία ελφο κελφο απφ ηελ ςήθηζε ηνπ λνκνζρεδίνπ γηα λα πξνβεί ζηελ έθδνζε θαη λα αζθήζεη ελδερνκέλσο ην δηθαίσκα ηεο αλαπνκπήο, ελψ ην γαιιηθφ χληαγκα απφ ηελ άιιε πεξηνξίδεη ηελ πξνζεζκία απηή ζε δεθαπέληε κέξεο απφ ηε κεηαβίβαζε ηνπ ςεθηζζέληνο λνκνζρεδίνπ ζηελ Κπβέξλεζε. Αθφκε, ελψ ζην ειιεληθφ χληαγκα απαηηείηαη ε επηςήθηζε ηνπ λνκνζρεδίνπ απφ ηελ Οινκέιεηα ηεο Βνπιήο, ζηε Γαιιία αξθεί ε απιή πιεηνςεθία. εκαληηθφ είλαη, λα ηνληζηεί φηη ζην γαιιηθφ χληαγκα αλαγλσξίδεηαη φηη ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο κπνξεί λα αζθήζεη ηελ αλαπνκπή θαη γηα ιφγνπο ζθνπηκφηεηαο, φηαλ δειαδή ππάξρνπλ αληηξξήζεηο σο πξνο ην πεξηερφκελν ηνπ λφκνπ θη φρη απζηεξά γηα ιφγνπο ζπληαγκαηηθφηεηαο 20. Απηφ ζρεηίδεηαη γεληθφηεξα κε ηελ πξαθηηθή ηνπ ζεζκνχ ζηε Γαιιία 21, αιιά θαη κε ην ξφιν ηνπ, ν νπνίνο είλαη ζαθψο πην καρεηηθφο ζε ζρέζε κε ηελ Διιάδα. ε αληίζεζε κε ηελ Διιάδα, φπνπ απφ ην χληαγκα εμαίξεηαη ξεηψο κε ην άξζξν 35 2 εδ. δ, ζηε Γαιιία ε πξάμε ηεο αλαπνκπήο ρξήδεη πξνζππνγξαθήο απφ ηνλ Πξσζππνπξγφ, θαη αλ απαηηείηαη, θαη απφ ηνπο αξκφδηνπο ππνπξγνχο (άξζξν 19 ηνπ γαιιηθνχ πληάγκαηνο). πγθεθξηκέλα, 20 Βλ. J.-Y. Plouvin, Le droit présidentiel de demander une nouvelle délibération de la loi, ς.1564 επ., P. Auvret, La faculté d empêcher du Président de la République ειδικότερα ς.145 21 Από τισ δεκατρείσ περιπτϊςεισ αναπομπϊν υπό το φνταγμα του 1946 οι εννζα αντιςτοιχοφν ςε λόγουσ ςκοπιμότθτασ [21]
ελψ, ζηελ Διιάδα ππφθεηηαη ζε πξνζππνγξαθή κφλν ε έθδνζε λφκνπ, ζηε Γαιιία ππφθεηληαη, ηφζν ε έθδνζε, φζν θαη ε αλαπνκπή. Όκσο, φζνλ αθνξά ηελ πξνζππνγξαθή γηα ηελ άζθεζε ηεο αλαπνκπήο, φπσο πξνβιέπεηαη απφ ην γαιιηθφ χληαγκα, δχζθνια κπνξεί λα αλαγλσξηζηεί δπλαηφηεηα ηνπ πξνζππνγξάθνληνο νξγάλνπ λα αξλεζεί ηελ ππνγξαθή ηνπ. πκπεξαζκαηηθά, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε πσο ε πξαθηηθή ηεο αλαπνκπήο ζηελ Γαιιία παξνπζηάδεη ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζε ζρέζε κε απηήλ ζηελ Διιάδα. Απηφ, πηζαλφλ, λα νθείιεηαη αξρηθά ζηηο δηαθνξεηηθέο αξκνδηφηεηεο πνπ θαηέρνπλ νη Πξφεδξνη ηεο θαζεκηάο απφ ηηο δχν ρψξεο. εκαληηθφ είλαη λα αλαθεξζεί, ζπγθεθξηκέλα, φηη νη αξκνδηφηεηεο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο ζηελ Διιάδα είλαη αξθεηά πεξηνξηζκέλεο ζήκεξα ζε ζρέζε κε ην παξειζφλ θαη ν ξφινο ηνπ θαίλεηαη πιένλ λα ιακβάλεη πεξηζζφηεξν ζπκβνιηθφ ραξαθηήξα, ζε αληίζεζε κε ηε Γαιιία, φπνπ ν ξφινο ηνπ ΠηΓ θαίλεηαη λα είλαη φιν θαη πην ελεξγεηηθφο θαη νπζηαζηηθφο. [22]
XII. ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ χκθσλα, ινηπφλ, κε φζα αλαπηχρζεθαλ παξαπάλσ ζρεηηθά κε ηε δηαδηθαζία ηεο αλαπνκπήο πξνθχπηεη, φηη φζνλ αθνξά ηελ εμνπζία ηνπ Πξνέδξνπ λα αλαπέκςεη ζηε Βνπιή λνκνζρέδην ή πξφηαζε λφκνπ πνπ έρεη ςεθηζηεί απφ απηήλ, σο ιφγνη αλαπνκπήο λννχληαη ηφζν νη ζρεηηθνί κε ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ησλ ξπζκίζεσλ, φζν θαη νη ζρεηηθνί κε ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ησλ εζσηεξηθψλ ηππηθψλ ζηνηρείσλ (interna corporis) ηνπ λφκνπ (ζπληαγκαηηθφηεηα ηεο δηαδηθαζίαο). To δήηεκα ηνπ πνιηηηθνχ ειέγρνπ ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο είλαη απφ ηα πην θξίζηκα πεδία ηεο ζπληαγκαηηθήο ζεσξίαο. Παξφιν πνπ απφ ηνπο πεξηζζφηεξνπο θαίλεηαη λα δίλεηαη πεξηζζφηεξε ζεκαζία ζην δηθαζηηθφ έιεγρν, απηφ δε ζεκαίλεη φηη πξέπεη λα παξακειείηαη ν έιεγρνο πνπ αζθείηαη κέζσ ηεο αλαπνκπήο. Πξηλ, ινηπφλ, έξζεη ε ψξα λα εθαξκνζηεί ν λφκνο απφ ηνπο δηθαζηέο, ιακβάλεη δξάζε ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο αζθψληαο ηελ απηνηειή ηδηφηεηα ηνπ λα ειέγρεη ην λφκν πξηλ ηε δεκνζίεπζή ηνπ. Αλ ππήξρε δπλαηφηεηα πξνζππνγξαθήο απφ αξκφδην Τπνπξγφ, ζα κεησλφηαλ ν ξπζκηζηηθφο-εγγπεηηθφο ξφινο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο, ν νπνίνο παξά ην φηη κε ηε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ηνπ 1986 κπνξεί λα ζηεξήζεθε νπζηαζηηθέο αξκνδηφηεηεο δελ έραζε ηνλ πξνέρνληα απηφ ξφιν ηνπ, πνπ εθηφο απφ ζπκβνιηθφο είλαη θαη απνθαζηζηηθφο. Δλδεηθηηθή απηνχ απνηειεί εμάιινπ ε ζπρλή επίθιεζε ησλ θνκκάησλ ζηελ αλάγθε εθαξκνγήο ηεο αλαπνκπήο σο ζεζκηθνχ αληίβαξνπ ππέξ ησλ δηθαησκάησλ ηεο ελδνθνηλνβνπιεπηηθήο κεηνςεθίαο. Έρεη ππνζηεξηρζεί, κάιηζηα, φηη ηδηαίηεξα ζε πνιηηεχκαηα πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ ηαχηηζε θνηλνβνπιεπηηθήο πιεηνςεθίαο θαη Κπβέξλεζεο, ζηα νπνία ε επηβνιή ηνπ Πξσζππνπξγνχ είλαη θπξηαξρηθή, ν ξφινο ηεο αλαπνκπήο απνηειεί κηα απαξαίηεηε πξφζζεηε εγγχεζε ηήξεζεο ηνπ πληάγκαηνο. [23]
XIII.ΠΕΡΙΛΗΧΗ ηελ παξνχζα εξγαζία, αλαιχεηαη ε δηαδηθαζία ηεο αλαπνκπήο. Η θξίζε γηα ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ησλ λφκσλ κέζα ζηελ πνιηηεία δελ εμαληιείηαη κε ηνλ δηθαζηηθφ έιεγρν. Μία άιιε ζεκαληηθή κνξθή ειέγρνπ είλαη ν πνιηηηθφο έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο, ζπγθεθξηκέλα ε αλαπνκπή, ε νπνία αζθείηαη, απηνηειψο, απφ ηνλ ΠηΓ, ν νπνίνο θαηέρεη ξφιν «ζπλλνκνζέηε» (άξζξ. 26 1.). ρεηηθά κε ηνπο ιφγνπο ηεο αλαπνκπήο έρνπλ παξνπζηαζηεί δηρνγλσκίεο αιιά ε επξχηεξα απνδεθηή άπνςε θαηαδεηθλχεη, φηη, κεηά ηελ θαηάξγεζε ηεο θχξσζεο, θαηά ηελ αλαπνκπή ν ΠηΓ πξέπεη λα ειέγρεη ηελ ηππηθή ζπληαγκαηηθφηεηα ηνπ λφκνπ, ελψ δπλεηηθά ειέγρεη θαη ηελ νπζηαζηηθή. Υαξαθηεξηζηηθά, θαηαδεηθλχεηαη, φηη ελψ πνιινί ζεσξνχλ ηελ αλαπνκπή έλα ράξηηλν ζπαζί, ε ζεκαζία ηεο είλαη ηδηαίηεξε θαζψο απνηειεί κηα ζηνηρεηψδε απνθπγή επηβνιήο ηεο Κπβέξλεζεο. Σέινο, ζηελ εξγαζία ζα δνχκε κηα ζχγθξηζε κεηαμχ ηνπ ειιεληθνχ θαη γαιιηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ πνιηηηθνχ ειέγρνπ ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο απφ ηελ νπνία βιέπνπκε φηη ελψ ζηελ Γαιιία ε αλαπνκπή έρεη αζθεζεί αξθεηέο θνξέο αληίζεηα ζηελ Διιάδα θάπνηνη θάλνπλ ιφγν γηα κηα αλχπαξθηε εμνπζία. SUMMARY In the present assignment, the procedure of veto is being analysed. The question of the constitutionality of the laws inside the state is not being restricted only in the judicial examination. Another important form of examination is the political one, more precisely the veto, which is being exercised, exclusively, by the President of the Democracy, who is a partner in the production of the laws (article 26 1 of the Constitution of Greece). When it comes to the reasons of the exercise of the veto there does not seem to appear a consensus, but the most widely accepted opinion demonstrates that, after the abolition of the sanction, during the exercise of the veto, the President of the Democracy is forced to examine the typical constitutionality of the law, whilst he also, only, potentially examines the substantial constitutionality. It is being, characteristically, proved that while there are many people who think of the veto as a powerless weapon, the importance of it is great as it helps avoid the imposition of the government. To end with, in this assignment, it is also being demonstrated a comparison between the Greek and the French political system of the examination of the constitutionality of the laws, from which it is being shown that while in France the veto has been exercised several times, on the other hand in Greece some consider it a groundless authority. [24]
XIV. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ Αζήλα, Δθδφζεηο άθθνπια, Β έθδνζε, 2011, ζει. 389, 395-397, Γεκεηξφπνπινο, Αλδξέαο Γ., χζηεκα πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ, 406, 410, 979 Μάλεζεο, Αξηζηφβνπινο, Η ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ηνπ 1986, 1989, ζει. 67 Βεληδέινο, Διεπζέξηνο, Μαζήκαηα πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ, Αζήλα, Δθδφζεηο άθθνπια, 1991, ζει. 139-140 Καλειινπνχινπ, Μαξία Νέδα, Ο πνιηηηθφο έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ, 1989, ζει. 407, 483-484, 486, 490-491, 496, 500 Πεπνλήο, Α., Η ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ηνπ 1986 Παληειήο, Αληψλεο Μ., Δγρεηξίδην πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ, Δθδφζεηο Ληβάλε, 2007, ζει. 170, 368 Μαπξηάο, Κσλζηαληίλνο Γ., πληαγκαηηθφ Γίθαην, Δθδφζεηο άθθνπια, 2002, ζει. 460-469, 494-503 Mελατδεο, ίκνο, Οη άλεπ πξνζππνγξαθήο πξάμεηο ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο, Δθδφζεηο άθθνπια, 2003, ζει. 420-445 Υξπζφγνλνο, Κψζηαο Υ., πληαγκαηηθφ Γίθαην, Δθδφζεηο άθθνπια, Δ έθδνζε, 2003, ζει. 164 Παξαξάο, Π. Ι., Ο έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ηνπ λφκνπ ζην ζηφραζηξν ηεο αλαζεψξεζεο, ΓηΑ, ΝΊ 9/2001, ζει. 75 επ. Παξαξάο, Π. Ι., Αη πξάμεηο λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο, Δθδφζεηο άθθνπια, 1981 ζει. 157-159 ππξφπνπινο, Φίιηππνο Κ., θέςεηο γχξσ απφ ηελ θχξσζε, έθδνζε θαη δεκνζίεπζε ησλ λφκσλ, ζει. 218 επ. ΔΓΓΓ Σζάηζνο, Γεκήηξεο Θ., πληαγκαηηθφ Γίθαην Β, ζ. 350 XV. ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ Plouvin, J.- Y., Le droit présidentiel de demander une nouvelle délibération de la loi, ζ.1564 επ. Auvret, P., La faculté d empêcher du Président de la République εηδηθφηεξα ζ.145 Baupume, Le droit présidentiel de demander une nouvelle délibération de la loi: le président du 13 Juliet 1983 (loi sur l exposition universelle de 1989) ζ. 1239 [25]