Επιμέλεια : Πάνου Εμμανουήλ (1054843)
Ο όρος «Παιδαγωγική» αφορά την επιστήμη της αγωγής των παίδων κατά την αρμόζουσα ανατροφή και μόρφωση αυτών. Παιδαγωγική παιδί + αγωγή Η Παιδαγωγική ορίζει την αγωγή ως ένα σύστημα με το οποίο η κοινωνία γενικά, η οικογένεια και το σχολείο ειδικότερα επιδρούν στα παιδιά. Για να έχουμε αγωγή, πρέπει να υπάρχουν απαραίτητα δύο άτομα: ο παιδαγωγός και ο διαπαιδαγωγούμενος. (Δανασσής-Αφεντάκης, 2000)
Ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης ασχολήθηκαν με τη συστηματική αγωγή και έγραψαν και συγγράμματα. Αυτές τις ιδέες για τον τρόπο αγωγής των αρχαίων χρησιμοποίησαν και οι νεότεροι διδάσκαλοι του δυτικοευρωπαϊκού κόσμου. Βέβαια, τη φροντίδα των νέων στη Δύση είχε αρχικά η οικογένεια και η εκκλησία. Βασικό ρόλο για την αναγέννηση της παιδείας έπαιξε η Ιταλία. (Ντολιοπούλου, 2000)
Η Μαρία Μοντεσσόρι γεννήθηκε στις 31 Αυγούστου του 1870 στην Ιταλία και συγκεκριμένα στο Κιαραβάλε της Ανκόνα. Η Μαρία Μοντεσσόρι, ακρογωνιαίος λίθος της παιδαγωγικής επιστήμης, κίνησε το ενδιαφέρον πολλών επιστημόνων και συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο ενδιαφέροντος διότι μέσω της παιδαγωγικής μεθόδου, που η ίδια επινόησε και εφάρμοσε, κατάφερε να μετατρέψει τη διδασκαλία σε παιχνίδι ενδιαφέροντος ανάμεσα στον παιδαγωγό και το παιδί. (Δανασσής-Αφεντάκης, 2000)
Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Σαπιένστα της Ρώμης και σε ηλικία 26 ετών πήρε το πτυχίο της Ιατρικής και έγινε η πρώτη γυναίκα γιατρός της πατρίδας της. Η επιθυμία και η ανάγκη για βαθύτερη παιδαγωγική μόρφωση την ώθησαν να εγγραφεί, το 1902, στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ρώμης, όπου σπούδασε Παιδαγωγική, Φιλοσοφία και Ψυχολογία. (Δανασσής-Αφεντάκης, 2000)
Το 1907 η Μοντεσσόρι άνοιξε την πρώτη «Casa dei Bambini» (Σπίτι των παιδιών), ένα σχολείο για μικρά παιδιά, στο Σαν Λορέντσο της Ρώμης. Τότε ήταν η περίοδος, όπου εφάρμοσε τις μεθόδους της και σε παιδιά τυπικής ανάπτυξης. Οι επιτυχημένες προσπάθειές της, την ώθησαν να ανοίξει και άλλα 67 σχολεία, που έφεραν το όνομά της, και τα επόμενα 40 χρόνια ταξίδεψε σε όλη την Ευρώπη, στην Ινδία και στις Ηνωμένες Πολιτείες διδάσκοντας, γράφοντας και δημιουργώντας προγράμματα για την εκπαίδευση των δασκάλων στην μέθοδο της. Το 1952 σε ηλικία 82 ετών απεβίωσε, έχοντας καινοτομήσει στο χώρο της παιδαγωγικής μέσω του συστήματος αγωγής και του παιδαγωγικού υλικού, όπου δημιούργησε. (Δανασσής-Αφεντάκης, 2000)
Η Μαρία Μοντεσσόρι επινόησε το μοντεσσοριανό παιδαγωγικό σύστημα, γνωστό και ως «μοντεσσοριανή μέθοδος», το οποίο αποτέλεσε πρωτοπορία για την εποχή του και εξακολουθεί να εφαρμόζεται και σήμερα σε αρκετά σχολεία, τα επονομαζόμενα «μοντεσσοριανά» ή «μοντεσσοριανές σχολές». Το παιδαγωγικό σύστημα της Μοντεσσόρι έχει δεχτεί επιδράσεις από τις αντιλήψεις των Rousseau, Pestalozzi και Frobel. Ειδικότερα, έφτιαξε παιδαγωγικό υλικό, προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού για όλα τα μαθήματα, θετικά και θεωρητικά, που αφορούν τη μόρφωσή του. Δημιούργησε μόνη της εποπτικά μέσα διδασκαλίας και παιδαγωγικό υλικό για να γίνονται μέσω των αισθήσεων κατανοητά τα μαθήματα του σχολείου. Η επιτυχία της μεθόδου της αναστάτωσε τον παιδαγωγικό κόσμο διεθνώς. (Galo, 1983)
Η Παιδαγωγική της Μοντεσσόρι βασίζεται σε επιστημονικές αρχές, αναφέρονται στη γνώση της φύσης και της εξέλιξης του παιδιού. Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού είναι η πρώτη αρχή της μεθόδου, και έπειτα η ελευθερία που θα βγει από την πειθαρχία. Άλλες αρχές της μοντεσσοριανής μεθόδου είναι οι ακόλουθες: I. η εσωτερική και εξωτερική τάξη στη συγκρότηση του ανθρώπου II. ο σεβασμός στο έμψυχο και άψυχο περιβάλλον III. η ατομική προσπάθεια αλλά και η καλή συνεργασία με τον κόσμο του περιβάλλοντος IV. η μάθηση μέσω της έρευνας που θα δώσει τη χαρά για τη δουλειά και την ικανοποίηση για το αποτέλεσμα. (Κουτσουβάνου, 1992)
Tα παιδιά μπορούν να μάθουν, όταν τους δοθεί η ελευθερία, να προοδεύσουν με το δικό τους ρυθμό. Ανομοιογενής ηλικιακή κατάταξη των παιδιών στην τάξη. Συνεχής ενεργός συμμετοχή με πολυποίκιλες δραστηριότητες. Ο παιδαγωγός καλείται αρχικά να εισάγει τα παιδιά στο προκατασκευασμένο περιβάλλον και έπειτα εκείνα να κινηθούν σε αυτό, ανάλογα με τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Ο παιδαγωγός μπορεί να δουλεύει είτε με ένα παιδί είτε με μια μικρή ομάδα παιδιών, ή να παρακολουθεί τα παιδιά, ενώ εργάζονται, για να δει ποιο από αυτά πιθανόν χρειάζεται βοήθεια. (Κουτσουβάνου, 1992)
Το πρόγραμμα της μοντεσσοριανής εκπαίδευσης αποτελείται από τρεις τομείς, οι οποίοι ακολουθούν μια καθορισμένη διαδοχική σειρά: 1. οι πρακτικές ασκήσεις της καθημερινής ζωής 2. αισθητηριακές ασκήσεις 3. η αξιοποίηση κινητικών δεξιοτήτων για την ανάπτυξη της γραφής, οπτικών και ακουστικών ικανοτήτων για την ανάπτυξη της ανάγνωσης, καθώς και όλων των παραπάνω για την κατάκτηση φυσικών και μαθηματικών εννοιών.
Παρατηρείται, λοιπόν, πως το συγκεκριμένο παιδαγωγικό σύστημα έχει μια σταθερή αναφορά στην οργανωτική δομή, που είναι δεοντολογικό, αλλά πάντα με γνώμονα τις παιδικές ανάγκες. Παράλληλα, η Μοντεσσόρι έχοντας πάντα ως γνώμονα την ελευθερία, δίνει στο περιεχόμενο της έννοιας του όρου μια παιδοκεντρική διάσταση, οριοθετώντας την έκταση της και δίνοντας στο παιδί τις ευκαιρίες κατάκτησης της μέσα από πειθαρχημένη εργασία. Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός της αμοιβαιότητας μεταξύ του παιδαγωγού και του παιδιού μέσα από την παρατήρηση. Τέλος, μέσω του συγκεκριμένου συστήματος τα παιδιά, μπορούν να ανακαλύπτουν μόνα τους τη γνώση και να την αφομοιώνουν συνειδητά. (Ντολιοπούλου, 2000)
Εν κατακλείδι, και λαμβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, η Μαρία Μοντεσσόρι, μέσω των παιδαγωγικών της μεθόδων, του παιδαγωγικού υλικού και εν γένει της φιλοσοφίας της ως προς την αγωγή των παιδιών στην ολότητά της, άφησε ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα στην παιδαγωγική επιστήμη. Με εφαλτήριο αυτό, και παρά τις όποιες αντιξοότητες, όπου αντιμετωπίζουν, όσοι ασχολούνται με την αγωγή των παιδιών, ας γίνει μια ατομική προσπάθεια καινοτομίας και εξέλιξης των παιδαγωγικών μεθόδων, πάντα με γνώμονα το παιδί. Ο αντίκτυπος αυτής της ατομικής προσπάθειας θα είναι σε συλλογικό επίπεδο, αφού η ατομική προσπάθεια του παιδαγωγού θα επιδράσει θετικά τα παιδιά στο σύνολό τους, το κύτταρο της κοινωνίας μας, τους μελλοντικούς πολίτες αυτής.
Galo, G (1983) Μαρία Μοντεσσόρι. Οι μεγάλοι παιδαγωγοί. Μεταφραση Κίτσου, Ι. Αθήνα: Γλάρος. Montessori, M. (2010) Η ανακάλυψη του παιδιού. Μετάφραση : Μάγου, Β. & Κυραλέου, Κ. Θεσσαλονίκη : Γιάννου. Γιαγλής, Δ. (1983) Θεμελιώδεις αρχές και ιδέες στην παιδαγωγική της Μαρίας Μοντεσσόρι. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. Δανασσής-Αφεντάκης, Α. Κ. (2000) Η εξέλιξη της παιδαγωγικής και διδακτικής σκέψης. 17ος-20όςαι.: Παιδαγωγικά συστήματα. Αθήνα : Ιδιωτική έκδοση. Κάτσιου-Ζαφρανά, Μ. (1993) Η μοντεσσοριανή μέθοδος στην Ελλάδα. Η περίπτωση της Μαρίας Γουδέλη. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. Κουτσουβάνου, Ε. (1992) Η μέθοδος Montessori και η προσχολική εκπάιδευση. Αθήνα : Οδυσσέας. Ντολιοπούλου, Ε. (2000) Σύγχρονα προγράμματα για παιδιά προσχολικής ηλικίας. Αθήνα: Τυπωθήτω.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!