ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΥΕ ΠΡΟΪΟΝΣΟ Κανονιςμόσ (ΕΚ) αριθ. 1151/2012 του υμβουλίου ΟΝΟΜΑ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ ΜΕΛΟΤ: ΕΛΛΑΔΑ ΟΝΟΜΑΙΑ: ΚΡΙΣΑ (KRITSA) ΠΟΠ ( ) ΠΓΕ (Φ) ΣΤΠΟ ΠΡΟΪΟΝΣΟ: Κλϊςη 1.5: Έλαια και Λύπη (βούτυρο, μαργαρύνη, λϊδι κ.λ.π).
ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ... 1 1. ΟΝΟΜΑΙΑ... 2 2. ΠΕΡΙΓΡΑΥΗ... 2 2.1. Υυςικϊ και οργανοληπτικϊ χαρακτηριςτικϊ... 2 2.2. Φημικϊ χαρακτηριςτικϊ... 2 3. ΓΕΩΓΡΑΥΙΚΗ ΠΕΡΙΟΦΗ... 3 4. ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΠΡΟΕΛΕΤΗ... 3 5. ΜΕΘΟΔΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗ... 6 5.1. Καλλιεργητικό τεχνικό... 6 5.2. υγκομιδό... 6 5.3. Μεταφορϊ και επεξεργαςύα του ελαιοκϊρπου... 6 5.4. Αποθόκευςη ελαιολϊδου... 7 5.5. υςκευαςύα... 8 6. ΔΕΜΟ... 9 6.1 Ιδιαιτερότητα τησ γεωγραφικόσ περιοχόσ... 9 6.2 Ιδιαιτερότητα του προώόντοσ... 10 6.3 Αιτιώδησ ςχϋςη που ςυνδϋει την γεωγραφικό περιοχό με ςυγκεκριμϋνη ποιότητα, με την φόμη ό ϊλλα χαρακτηριςτικϊ του προώόντοσ.... 10 7. ΟΡΓΑΝΙΜΟ ΕΠΙΘΕΩΡΗΗ... 14 8. ΕΠΙΗΜΑΝΗ... 14 9. ΕΙΔΙΚΕ ΚΟΙΝΟΣΙΚΕ Ή ΕΘΝΙΚΕ ΑΠΑΙΣΗΕΙ... 14 10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ-ΤΝΗΜΜΕΝΑ... 14 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΤΝΗΜΜΕΝΩΝ... 16 1
1. ΟΝΟΜΑΙΑ «ΚΡΙΣΑ» «KRITSA» 2. ΠΕΡΙΓΡΑΥΗ Σο ελαιόλαδο «Κριτςϊ» προϋρχεται αποκλειςτικϊ από καρπούσ ελιϊσ τησ ποικιλύασ Κορωνϋικησ. Μϊλιςτα, ςτην περιοχό φύονται αποκλειςτικϊ ελαιόδεντρα τησ εν λόγω ποικιλύασ, με αποτϋλεςμα η επικονύαςη να γύνεται από γύρη αποκλειςτικϊ τησ ποικιλύασ αυτόσ, ενιςχύοντασ την ομοιογϋνεια του παραγόμενου ελαιολϊδου. 2.1. Υυςικά και οργανοληπτικά χαρακτηριςτικά Σο χρώμα του ελαιολϊδου εύναι πρϊςινο ϋωσ χρυςοπρϊςινο. Η οργανοληπτικό εξϋταςη δύνει τιμϋσ φρουτώδουσ τουλϊχιςτον ύςεσ με 2,5, ενώ η μϋςη τιμό ελαττώματοσ εύναι μηδενικό (υνημμϋνο 1). Μϊλιςτα, το φρουτώδεσ του ελαιολϊδου αποτελεύ το ιδιαύτερο αυτό χαρακτηριςτικό για το οπούο ϋχει βραβευθεύ πολλϋσ φορϋσ ςε διαγωνιςμούσ τόςο ςτην Ελλϊδα όςο και διεθνώσ (βλ. παρ. 6.3.). 2.2. Φημικά χαρακτηριςτικά τον Πύνακα 1 αναφϋρονται τα κύρια χημικϊ χαρακτηριςτικϊ του ελαιολϊδου «Κριτςϊ», τα οπούα ϋχουν προκύψει από μεγϊλο αριθμό αναλύςεων από το 1990 ϋωσ και ςόμερα. το παρϊρτημα επιςυνϊπτονται ενδεικτικϊ κϊποιεσ αναλύςεισ (υνημμϋνο 1). Πίνακασ 1. Σιμϋσ των χημικών χαρακτηριςτικών του ελαιολϊδου «Κριτςϊ». Χημικό χαρακτηριστικό Τιμή Οξύτητα (% κ.β. ελαώκό οξύ) 0,5 υντελεςτόσ Αποςβϋςεωσ K270 0,15 υντελεςτόσ Αποςβϋςεωσ K232 1,90 Απόκλιςη υντελεςτό Αποςβϋςεωσ ΔΚ 0 Σο ελαιόλαδο «Κριτςϊ» χαρακτηρύζεται από χαμηλό οξύτητα και γενικϊ χαμηλϋσ τιμϋσ των δεικτών που ςυνδϋονται με την ποιότητα του ελαιόλαδου, δηλαδό τουσ υντελεςτϋσ Αποςβϋςεωσ K270 και K232 και την Απόκλιςη υντελεςτό Αποςβϋςεωσ ΔΚ. 2
3. ΓΕΩΓΡΑΥΙΚΗ ΠΕΡΙΟΦΗ Σο προτεινόμενο Π.Γ.Ε. προώόν παρϊγεται αποκλειςτικϊ ςτα όρια του δημοτικού διαμερύςματοσ τησ Κριτςϊσ και των γειτονικών τοπικών κοινοτότων Μϋςα και Έξω Λακκωνύων και Κρούςτα, που ανόκουν ςτο Δόμο Αγύου Νικολϊου. το δημοτικό διαμϋριςμα Κριτςϊσ, εκτόσ από την ομώνυμη κωμόπολη (Κριτςϊ), περιλαμβϊνονται οι παρακϊτω οικιςμού: Αμμουδϊρα, Βαθύ, Θεολόγοσ, Καθαρό, Κϊλυβοσ, Μαρδϊτι, Ρούςα Λύμνη και Σϊπεσ (Εικόνα 1). 4. ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΠΡΟΕΛΕΤΗ Σα αγροτεμϊχια από τα οπούα παρϊγεται το ελαιόλαδο αυτό βρύςκονται ςτην οριοθετημϋνη γεωγραφικϊ περιοχό και εύναι καταχωρημϋνα ςτο Ελαιοκομικό Μητρώο. Κατϊ την παραγωγό του ελαιόλαδου τα ελαιοτριβεύα τηρούν και ενημερώνουν αρχεύα για τισ ειςροϋσ και εκροϋσ. το Αρχεύο Ζυγολογύων καταγρϊφονται τα ςτοιχεύα του ελαιοκϊρπου που ειςϊγεται ςτο ελαιουργεύο, ενώ ςτο Αρχεύο Εκροών τα ςτοιχεύα του ελαιόλαδου που φεύγει από αυτό. το Αρχεύο Ζυγολογύων καταγρϊφονται τα εξόσ ςτοιχεύα: αύξων αριθμόσ ζύγιςησ ονοματεπώνυμο παραγωγού, κωδικόσ παραγωγού ςτο ελαιοτριβεύο ημερομηνύα και ώρα ειςόδου του ελαιοκϊρπου ποςότητα ελαιοκϊρπου (ςε Kg) περιοχό προϋλευςησ ελαιοκϊρπου ποςότητα ελαιολϊδου (δεν ιςχύει ςτην περύπτωςη τησ κοινόσ ϊλεςησ) ημερομηνύα ϊλεςησ του ελαιοκϊρπου ςτην περύπτωςη που εύναι διαφορετικό από την ημερομηνύα ειςόδου 3
ζυγολόγιο λαδιού ςτην περύπτωςη τησ κοινόσ ϊλεςησ, όπου καταγρϊφονται ςε ημερόςια βϊςη η ποςότητα του παραγόμενου ελαιολϊδου αριθμόσ παρτύδασ ανϊ ημϋρα επεξεργαςύασ Εικόνα 1. Υωτογραφύα από δορυφόρο τησ περιοχόσ και τοποθϋτηςό τησ ςτον χϊρτη τησ Κρότησ. 4
το Αρχεύο Εκροών του ελαιοτριβεύου καταγρϊφονται ο αριθμόσ τησ δεξαμενόσ αποθόκευςησ του ελαιολϊδου, τα ςτοιχεύα τησ χημικόσ ανϊλυςησ, η ποςότητα του εξαγόμενου ελαιολϊδου (λύτρα) καθώσ και το υπόλοιπο ςτην δεξαμενό, ο αποδϋκτησ (ςτοιχεύα πελϊτη ό ςυςκευαςτηρύου) και η ημερομηνύα αγορϊσ. Η αποθόκευςη γύνεται ςε ανοξεύδωτεσ δεξαμενϋσ που εύναι ανεξύτηλα αριθμημϋνεσ. ε κϊθε δεξαμενό που γεμύζει λαμβϊνεται δεύγμα και γύνεται χημικό ανϊλυςη. το ελαιοτριβεύο τηρεύται Αρχεύο Εργαςτηριακών Αναλύςεων με τα αντύγραφα ό πρωτότυπα των αναλύςεων. τα ςυςκευαςτόρια τηρεύται Αρχεύο Εμφιαλώςεων, όπου καταχωρούνται ςτοιχεύα που αφορούν: 1. Σην προϋλευςη του ελαιολϊδου που πρόκειται να εμφιαλωθεύ ελαιοτριβεύο παραγωγόσ ελαιολϊδου (αριθμόσ μητρώου, ϋδρα) αριθμόσ δεξαμενόσ ποςότητα εξερχόμενου ελαιολϊδου 2. Σην εμφιϊλωςη ημερομηνύα, ώρα ϋναρξησ και ώρα λόξησ εμφιϊλωςησ δεξαμενό προϋλευςησ κωδικού παρτύδων ςυςκευαςύασ και πώματοσ ημερομηνύα λόξησ αριθμόσ τεμαχύων, μϋγεθοσ ςυςκευαςύασ και ςυνολικό ποςότητα τυποποιημϋνου ελαιολϊδου ςειριακού αριθμού 3. Σον προοριςμό του εμφιαλωμϋνου ελαιολϊδου ημερομηνύα/αριθμόσ τιμολογύου πελϊτησ (ονοματεπώνυμο/επωνυμύα επιχεύρηςησ / διεύθυνςη) 5
εύδοσ ςυςκευαςιών, αριθμόσ τεμαχύων και ςυνολικό εξερχόμενη ποςότητα τυποποιημϋνου ελαιολϊδου 5. ΜΕΘΟΔΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗ 5.1. Καλλιεργητική τεχνική Η φύτευςη των ελαιοδϋντρων εύναι αραιό, ςε αποςτϊςεισ ςυνόθωσ 7x7, 7x8 και 8x8 μϋτρα. Η κατεργαςύα του εδϊφουσ για τη διατόρηςη τησ εδαφικόσ υγραςύασ γύνεται κυρύωσ με μηχανικϊ μϋςα, ςυνόθωσ κϊθε δεύτερη χρονιϊ. Κατϊ κανόνα, τα εδϊφη ϋχουν κανονικό περιεκτικότητα ςε μαγνόςιο, μαγγϊνιο, χαλκό και βόριο. ε πολλϋσ περιπτώςεισ, και ανϊλογα με τη διαθεςιμότητα, οι παραγωγού λιπαύνουν με κοπριϊ. Η αντιμετώπιςη του δϊκου τησ ελιϊσ γύνεται με δολωματικούσ ψεκαςμούσ ό ϊλλα όπια μϋςα όταν αυτό απαιτεύται. Γενικϊ, η περιοχό δεν αντιμετωπύζει ςημαντικϊ προβλόματα με ϊλλα κοινϊ παρϊςιτα τησ ελιϊσ (πυρηνοτρότησ, καρκύνωςη), γεγονόσ που ςυντελεύ ςτην καλύτερη ποιότητα του ελαιοκϊρπου. 5.2. υγκομιδή Η ςυγκομιδό του ελαιοκϊρπου αρχύζει αρχϋσ τον Νοϋμβριο και ολοκληρώνεται το αργότερο ςτα μϋςα Μαρτύου, ανϊλογα με τη χρονιϊ. Σο ςτϊδιο ςυλλογόσ επιχειρεύται να εύναι κατϊ την περύοδο αλλαγόσ του χρώματοσ του φλοιού καρπού από πραςινοκύτρινο ςε μελανοώώδεσ (υνημμϋνο 2, ςελ. 366). Η ςυγκομιδό του ελαιοκϊρπου γύνεται κυρύωσ με ραβδιςτικϊ μηχανόματα, χρηςιμοποιώντασ δύκτυα ελαιοςυλλογόσ. 5.3. Μεταφορά και επεξεργαςία του ελαιοκάρπου Η μεταφορϊ του ςυγκομιζόμενου ελαιοκϊρπου από τα αγροτεμϊχια ςτα ελαιοτριβεύα τησ οριοθετημϋνησ περιοχόσ γύνεται κυρύωσ ςε ςακιϊ με αραιό ύφανςη κατϊλληλα για τρόφιμα, αλλϊ και ςε πλαςτικούσ κλωβούσ, ϋτςι ώςτε να διαςφαλύζεται επαρκόσ αεριςμόσ και να αποφεύγεται η ανϊπτυξη μυκότων (υνημμϋνο 2, ςελ 124-125). Απαγορεύεται η χρόςη πλαςτικών ςϊκων. 6
Ο καρπόσ αλϋθεται το αργότερο 48 ώρεσ μετϊ τη ςυγκομιδό. την περιοχό εφαρμόζεται κυρύωσ η μϋθοδοσ τησ κοινόσ ϊλεςησ (υνημμϋνο 3), κατϊ την οπούα ο καρπόσ πολλών διαφορετικών παραγωγών επεξεργϊζεται ταυτόχρονα. Με τον τρόπο αυτό, η οξύτητα του παραγόμενου ελαιολϊδου παραμϋνει ςε πολύ χαμηλϊ επύπεδα και ςτην αποτροπό επικρϊτηςησ των αρνητικών ιδιοτότων του μουχλιαςμϋνου και του ατροχϊδου (υνημμϋνο 2, ςελ. 399). Επύςησ, διατηρεύ ςε υψηλό επύπεδο τα αρωματικϊ ςυςτατικϊ ςτο παραγόμενο ελαιόλαδο (υνημμϋνο 2, ςελ. 371). Κατϊ την παραλαβό του ελαιοκϊρπου γύνεται ζύγιςη και ακολουθεύ αποφύλλωςη με ρεύμα αϋρα και πλύςιμο με πόςιμο νερό πριν την επεξεργαςύα, η οπούα αρχύζει με θραύςη ςτον ςπαςτόρα και ςυνεχύζεται με τη μϊλαξη τησ παραγόμενησ ελαιοζύμησ και το διαχωριςμό των ςυςτατικών (ελαιοζύμη-νερόπυρόνασ) ςε φυγοκεντρικϊ διαχωριςτόρια δύο ό τριών φϊςεων. Ο χρόνοσ μϊλαξησ υπολογύζεται περύπου ςτα 30-45 λεπτϊ από τη ςτιγμό που ο μαλακτόρασ γεμύςει με ζύμη, ενώ η θερμοκραςύα τησ ελαιοζύμησ διατηρεύται αυςτηρϊ ςε θερμοκραςύεσ από 27±3 ο C και πϊντα χαμηλότερα από 30 ο C. Κατϊ τη φυγοκϋντρηςη, η θερμοκραςύα νερού που προςτύθεται για το διαχωριςμό του ελαιολϊδου δεν ξεπερνϊ τουσ 27 ο C, ενώ οι διαχωριςτόρεσ καθαρύζονται ςυχνϊ για την απομϊκρυνςη τησ υγραςύασ και των ξϋνων υλών. Οι ςυνθόκεσ αυτϋσ διαςφαλύζουν την ελϊχιςτη δυνατό αρνητικό επύδραςη ςτα πτητικϊ ςυςτατικϊ του ελαιολϊδου, τα οπούα καθορύζουν το ϊρωμϊ του. Οι χαμηλϋσ θερμοκραςύεσ και χρόνοσ μϊλαξησ μεταξύ 30 και 45 λεπτϊ αποτελούν τισ ιδανικϋσ ςυνθόκεσ μϊλαξησ (υνημμϋνο 4). 5.4. Αποθήκευςη ελαιολάδου Η αποθόκευςη του ελαιολϊδου γύνεται ςε ανοξεύδωτεσ δεξαμενϋσ. Κατϊ την διϊρκεια τησ αποθόκευςησ και ανϊ διαςτόματα περύπου τριών μηνών, πραγματοποιεύται απομϊκρυνςη των ςτερεών ουςιών και των φυτικών υγρών (μούργα) που ϋχουν καθιζόςει με μετϊγγιςη του ελαιολϊδου ςε καθαρό δεξαμενό. Σο ελαιοτριβεύο τηρεύ αρχεύο με τισ ημερομηνύεσ ϋναρξησ και λόξησ πλόρωςησ τησ κϊθε δεξαμενόσ. 7
5.5. υςκευαςία Η ςυςκευαςύα του ελαιολϊδου Κριτςϊ γύνεται ςε ςυςκευαςτόρια που πληρούν την κεύμενη ενωςιακό και εθνικό νομοθεςύα, όπωσ κϊθε φορϊ ιςχύει, για την διαςφϊλιςη τησ ϊριςτησ διατόρηςησ του ελαιολϊδου και εύναι εγγεγραμμϋνα ςτα ειδικϊ μητρώα. Για την ςυςκευαςύα χρηςιμοποιούνται κατϊλληλεσ για ελαιόλαδο ςυςκευαςύεσ χωρητικότητασ μϋχρι 5 λύτρα. Η φόμη του ελαιόλαδου «Κριτςϊ» ξεπερνϊ τα ςύνορα τησ χώρασ μασ, καθώσ το προώόν αυτό εξϊγεται ςε πολλϋσ χώρεσ (βλ. παρ. 6.3.). Σα πολυϊριθμα βραβεύα που ϋχει αποςπϊςει τόςο ςε εγχώριουσ, όςο και διεθνεύσ διαγωνιςμούσ εύναι αποτϋλεςμα τησ εξαιρετικόσ ποιότητασ (χαμηλό οξύτητα, χαμηλού ςυντελεςτϋσ αποςβϋςεωσ) και του φρουτώδουσ χαρακτόρα του. Μϊλιςτα, ςημαντικϊ βραβεύα ϋχει λϊβει ςτισ κατηγορύεσ μϋςο και ιςχυρό φρουτώδεσ (βλ. Πύν. 2). Σα ποιοτικϊ χαρακτηριςτικϊ του ελαιόλαδου «Κριτςϊ», ςτα οπούα οφεύλεται η φόμη του, εύναι η χαμηλό οξύτητα, οι χαμηλού ςυντελεςτϋσ απόςβεςησ και το φρουτώδεσ. Η ςυςκευαςύα του ελαιόλαδου «Κριτςϊ» πρϋπει να γύνεται εντόσ τησ οριοθετημϋνησ περιοχόσ ώςτε να περιοριςτεύ η ϋκθεςη του ελαιόλαδου ςτουσ παρϊγοντεσ που μπορούν δυνητικϊ να το υποβαθμύςουν, όπωσ το οξυγόνο, το φωσ και η θερμοκραςύα. Ο βαθμόσ ϋκθεςησ ςτο οξυγόνο αυξϊνεται κατϊ τισ μεταγγύςεισ που γύνονται από τη δεξαμενό αποθόκευςησ ςτο βυτύο μεταφορϊσ και το αντύςτροφο, αλλϊ και μεταξύ βυτύων μεταφορϊσ, αλλϊ και κατϊ την παραμονό του ελαιόλαδου ςτο βυτύο μεταφορϊσ. Ακόμα, το ελαιόλαδο εκτύθεται ςε υψηλϋσ θερμοκραςύεσ κατϊ τη μεταφορϊ του, αφού δεν υπϊρχει νομικό πλαύςιο που να απαιτεύ ελεγχόμενεσ ςυνθόκεσ μεταφορϊσ. Θα πρϋπει παρϊλληλα να τονιςτεύ ότι, η ιχνηλαςιμότητα του προώόντοσ ςτηρύζεται ςε ελϋγχουσ που γύνονται ευκολότερα όταν η ςυςκευαςύα γύνεται εντόσ τησ περιοχόσ. Προκειμϋνου, λοιπόν, να διαςφαλιςτεύ η διατόρηςη των χαρακτηριςτικών που ςτηρύζουν τη φόμη του προώόντοσ, αλλϊ και να εγγυηθεύ η ιχνηλαςιμότητα του προώόντοσ, κρύνεται ςκόπιμο η ςυςκευαςύα να γύνεται εντόσ τησ οριοθετημϋνησ περιοχόσ. 8
6. ΔΕΜΟ 6.1 Ιδιαιτερότητα τησ γεωγραφικήσ περιοχήσ Η ιδιαιτερότητα του ελαιολϊδου «Κριτςϊ» οφεύλεται τόςο ςτα εδαφοκλιματικϊ χαρακτηριςτικϊ τησ περιοχόσ, όςο και ςτον ανθρώπινο παρϊγοντα. Σο ελαιόλαδο «Κριτςϊ» παρϊγεται ςε μια ςχετικϊ μικρό ςε ϋκταςη περιοχό, με κατϊ το μϊλλον ό όττον παρόμοιεσ εδαφοκλιματικϋσ ςυνθόκεσ, γεγονόσ που ϋχει ωσ αποτϋλεςμα την ομοιομορφύα των χαρακτηριςτικών του τελικού προώόντοσ. Η περιοχό χαρακτηρύζεται ωσ ξηροθερμικό, ημιορεινό, με μεγϊλα ποςοςτϊ ηλιοφϊνειασ (υνημμϋνο 5). Σο υψόμετρο ςε γενικϋσ γραμμϋσ εύναι χαμηλό, με το μϋςο υψόμετρο να ανϋρχεται περύπου ςτα 200 μϋτρα. Επιπρόςθετα, το ελαιόλαδο «Κριτςϊ» προϋρχεται αποκλειςτικϊ από την ποικιλύα Κορωνϋικη, ςυμβϊλλοντασ περιςςότερο ςτην ομοιομορφύα του προώόντοσ. Σο κλύμα τησ περιοχόσ χαρακτηρύζεται ωσ όπιο Μεςογειακό, χωρύσ μεγϊλεσ θερμοκραςιακϋσ μεταπτώςεισ. Η μϋςη ετόςια θερμοκραςύα εύναι 17 ο C, με μϋςη ετόςια υψηλό και χαμηλό θερμοκραςύα 23,2 ο C και 10,7 ο C αντύςτοιχα. Θερμότεροι μόνεσ εύναι οι Ιούλιοσ και Αύγουςτοσ και ψυχρότεροι οι Ιανουϊριοσ και Υεβρουϊριοσ. Οι βροχοπτώςεισ πληςιϊζουν κατϊ μϋςο όρο τα 2000 mm ετηςύωσ, με το 75% αυτών να πϋφτει τουσ χειμερινούσ μόνεσ (Δεκϋμβριο, Ιανουϊριο, Υεβρουϊριο). Η ηλιοφϊνεια εύναι πολύ υψηλό, λόγω τησ ϋκθεςησ τησ περιοχόσ και του ανϊγλυφου, ξεπερνώντασ τισ 2900 ώρεσ ανϊ ϋτοσ (υνημμϋνο 5). Η Κριτςϊ εύναι κτιςμϋνη ςτη βϊςη ενόσ γεωλογικού ρόγματοσ κϊτω από ϋναν αςβεςτολιθικό χωριςμό και το ϋδαφοσ χαρακτηρύζεται από αςβεςτόλιθουσ τησ ςειρϊσ Γαβρώρου-Σριπόλεωσ ςε επαφό με φλύςχη που εμφανύζεται χαμηλότερα (ρόγμα Β-Ν) (http://filotis.itia.ntua.gr/biotopes/c/at6010002/). Σο ϋδαφοσ των ελαιώνων εύναι αςβεςτολιθικό και ξηρό, με ικανό υδατοχωρητικότητα. Η ϊργιλοσ βρύςκεται ςε ποςοςτό μεταξύ 10 και 30%, το οπούο εύναι κατϊλληλο για ξηρικούσ ελαιώνεσ. Σο ph κυμαύνεται από ελαφρώσ όξινο ϋωσ ελαφρώσ αλκαλικό. 9
6.2 Ιδιαιτερότητα του προΰόντοσ Σο ελαιόλαδο «Κριτςϊ» ϋχει ιδιαύτερα ποιοτικϊ και οργανοληπτικϊ χαρακτηριςτικϊ, ςτα οπούα οφεύλεται η φόμη του ςε όλο τον κόςμο. Η φόμη αυτό οφεύλεται ςε ποιοτικϊ, οργανοληπτικϊ και χημικϊ χαρακτηριςτικϊ, τα οπούα με τη ςειρϊ τουσ ςυνδϋονται με τη γεωγραφικό περιοχό, κυρύωσ το ϋδαφοσ, το κλύμα και την ηλιοφϊνεια, αλλϊ και τον ανθρώπινο παρϊγοντα. Έχοντασ λϊβει πολλϊ βραβεύα τα τελευταύα χρόνια τόςο ςτην Ελλϊδα, όςο και το εξωτερικό, εξϊγεται ςε πολλϋσ χώρεσ και διαφημύζεται ςε διεθνό περιοδικϊ, ενώ πωλεύται και ςε διαδικτυακϊ καταςτόματα. ημαντικϊ βραβεύα ϋχει λϊβει διαγωνιζόμενο ςτισ κατηγορύεσ μϋςου και ϋντονου φρουτώδουσ. Σο ελαιόλαδο «Κριτςϊ» χαρακτηρύζεται από οξύτητα μϋχρι 0,5%, ςυντελεςτϋσ απόςβεςησ Κ270 και Κ232 μϋχρι 0,15 και 1,90 αντύςτοιχα και απόκλιςη του ςυντελεςτό απόςβεςησ μικρότερη του μηδενόσ. Σο φρουτώδεσ του ελαιολϊδου ϋχει τιμϋσ μεγαλύτερεσ του 2,5. 6.3 Αιτιώδησ ςχέςη που ςυνδέει την γεωγραφική περιοχή με ςυγκεκριμένη ποιότητα, με την φήμη ή άλλα χαρακτηριςτικά του προΰόντοσ. Σο ελαιόλαδο που παρϊγεται ςτην περιοχό τησ Κριτςϊσ εύναι υψηλόσ ποιότητασ και φημιςμϋνο ςε ολόκληρο τον κόςμο. Σο εμφιαλωμϋνο προώόν διακινεύται με την ονομαςύα «Κριτςϊ», όπωσ φαύνεται ςτα τιμολόγια ςτα οπούα αναγρϊφεται η εν λόγω ονομαςύα (υνημμϋνο 6). Η φόμη του ελαιολϊδου «Κριτςϊ» οφεύλεται ςτα ιδιαύτερα ποιοτικϊ χαρακτηριςτικϊ του, τα οπούα ςυνδϋονται με τη γεωγραφικό περιοχό. ύμφωνα με το Κυριτςϊκη (υνημμϋνο 2, ςελ. 364), το ϊφθονο φωσ οδηγεύ ςτη δημιουργύα πολλών αρωματικών ςυςτατικών ςτο ελαιόλαδο, ενώ πϊντα κατϊ τον ύδιο ςυγγραφϋα εδϊφη ξηρϊ και αςβεςτολιθικϊ παρϊγουν ελαιόλαδο πλούςιο ςε αρωματικϊ ςυςτατικϊ. Οι ιδιαύτερεσ, λοιπόν, εδαφοκλιματικϋσ ςυνθόκεσ τησ περιοχόσ ςυμβϊλλουν ςημαντικϊ ςτο χαρακτηριςτικό φρουτώδεσ ϊρωμα του παραγόμενου ελαιολϊδου. Επιπλϋον, οι χαμηλϋσ τιμϋσ των ςυντελεςτών απόςβεςησ (Κ270, Κ232 και ΔΚ) ϋχουν ςυνδεθεύ με το υψόμετρο (υνημμϋνο 7). 10
Ο ανθρώπινοσ παρϊγοντασ ςυντελεύ με τη ςειρϊ του ςτην παραγωγό ενόσ προώόντοσ πολύ υψηλόσ ποιότητασ. Η εφαρμογό κυρύωσ τησ κοινόσ ϊλεςησ (βλ. παρ. 5.3.) και η ϊμεςη ϊλεςη του ελαιοκϊρπου ελαχιςτοποιεύ την μεταςυλλεκτικό του υποβϊθμιςη. Επιπλϋον, ςτην περιοχό οι προςβολϋσ από τον δϊκο εύναι περιοριςμϋνεσ. Αποτϋλεςμα αυτών εύναι η χαμηλό οξύτητα του παραγόμενου ελαιολϊδου, το ανώτατο όριο τησ οπούασ δεν υπερβαύνει την τιμό 0,5, αλλϊ και οι χαμηλϋσ τιμϋσ των ςυντελεςτών απόςβεςησ. Επιπρόςθετα, περιοριςμϋνεσ προςβολϋσ από τον δϊκο ςυντελούν ςτη διατόρηςη του φρουτώδουσ χαρακτόρα του ελαιόλαδου (υνημμϋνο 8, ςελ. 114). Η ποιότητα του ελαιολϊδου «Κριτςϊ» καταδεικνύεται από τα 24 βραβεύα που ϋχει λϊβει από το 2006 και ϋπειτα, 16 ςε εθνικούσ και 8 ςε διεθνεύσ διαγωνιςμούσ (υνημμϋνο 9). τον Πύνακα 2 περιλαμβϊνονται ενδεικτικϊ μερικϊ από αυτϊ. Αποκορύφωμα όλων το χρυςό βραβεύο ςτην κατηγορύα «μϋςο φρουτώδεσ» (medium fruity) ςτον διεθνό διαγωνιςμό Mario Solinas το 2008, ο οπούοσ διοργανώνεται από το Διεθνϋσ υμβούλιο Ελαιολϊδου. Πίνακασ 2. Παρϊθεςη βραβεύων που ϋχει κερδύςει το ελαιόλαδο «Κριτςϊ». Έτοσ Διαγωνιςμόσ Κατηγορία Βραβείο 2007 Πανελλόνιοσ Διαγωνιςμόσ Ιςχυρό φρουτώδεσ Φρυςό Συποποιητών Έξτρα Παρθϋνων Ελαιόλαδων 2008 Ελαιοτεχνύα Ιςχυρό ϋνταςη Φρυςό φρουτώδουσ 2008 1 οσ Διαγωνιςμόσ Ελληνικών Έξτρα Γεύςη Φρυςό Παρθϋνων Ελαιόλαδων 2011 Ελαιοτεχνύα Μϋςο φρουτώδεσ Φρυςό 2013 1 οσ Διαγωνιςμόσ Κρητικών Φϊλκινο Ελαιόλαδων 2006 Mario Solinas Medium fruitness 3 ο 2008 Mario Solinas Medium greenly fruity 1 ο section 2010 L.A. Extra Virgin Olive Oil Competition Φρυςό 2012 Great Taste, London Φρυςό 2012 Μόςχα, Prodexpo Αςημϋνιο 2013 Olive Japan Αςημϋνιο 2013 Cat Gora s Kitchen Αςημϋνιο Σο ελαιόλαδο τησ περιοχόσ και η φόμη του ϋχει τραβόξει ςημαντικϋσ πολιτικϋσ προςωπικότητεσ τησ χώρασ μασ. Ο πρώην πρωθυπουργόσ κ. Γιώργοσ 11
Παπανδρϋου και ο νυν πρωθυπουργόσ κ. Αλϋξησ Σςύπρασ ϋτυχαν επύςκεψησ ςτον Αγροτικό υνεταιριςμό Κριτςϊσ (υνημμϋνο 10). Η φόμη του προώόντοσ ξεπερνϊει τα ςύνορα τησ Ελλϊδασ. Η εξαγωγικό δραςτηριότητα εύναι ϋντονη ςε πολλϋσ χώρεσ, τόςο τησ Ευρώπησ όςο και τησ υπόλοιπησ υφηλύου, όπωσ για παρϊδειγμα Γερμανύα, Αγγλύα, Γαλλύα, ουηδύα, Νορβηγύα, Ρωςύα, Η.Π.Α., Καναδϊσ και Ιαπωνύα (υνημμϋνο 11). Διαφημύςεισ του ελαιολϊδου «Κριτςϊ» βρύςκονται ςε διεθνό περιοδικϊ, όπωσ για παρϊδειγμα ενόσ λοβϋνικου και ενόσ Νορβηγικού (υνημμϋνο 12). Αναφορϊ υπϊρχει και ςε Ιαπωνικό περιοδικό (υνημμϋνο 13), αλλϊ και περιοδικό τησ ταξιδιωτικόσ εταιρεύασ Aegean Airlines (υνημμϋνο 14), ενώ το προώόν πωλεύται ςε παγκοςμύασ εμβϋλειασ ηλεκτρονικϊ καταςτόματα πώληςησ αγαθών και υπηρεςιών μϋςω Διαδικτύου (Amazon, Ebay, κλπ.). Η μηχανό αναζότηςησ Google βγϊζει 15.000 ιςτοςελύδεσ ςε αναζότηςη ςτην αγγλικό γλώςςα Olive Oil Kritsa. Μϊλιςτα, το Έξτρα Παρθϋνο ελαιόλαδο «Κριτςϊ» πωλεύται ςτισ μεγαλύτερεσ εταιρεύεσ διαδικτυακών πωλόςεων Amazon και ebay (https://www.amazon.com/greek-extra-virgin-olive- Kritsa/dp/B005TK5FZG, http://www.ebay.com/itm/greek-extra-virgin-olive- Oil-034-Kritsa-034-1-5Lt-53Fl-oz-Maybe-The-Word-039-s-Best- /321757067190). Αναφορϊ για το ελαιόλαδο «Κριτςϊ» γύνεται και ςτο διαδικτυακό περιοδικό Olive Oil Times (http://www.oliveoiltimes.com/features/nikos-zachariadis-agriculturalcooperative-kritsa/11624). Σϋλοσ, ςε προςπϊθεια του ομογενούσ ευρωβουλευτό τησ Γερμανύασ Γιώργου Φατζημαρϊκη να προβϊλλει το ελληνικό ελαιόλαδο, παρϋδωςε 1500 φιϊλεσ ελαιολϊδου «Kritsa» ςε μϋλη του Ευρωκοινοβουλύου, μεταξύ των οπούων ο τότε πρόεδροσ τησ κομιςιόν Ζοζϋ Μανουϋλ Μπαρόζο και ο τότε πρόεδροσ του Ευρωκοινοβουλύου Γιϋρζι Μπούζεκ (Εφημ. ΕΘΝΟ ΣΗ ΚΤΡΙΑΚΗ, 7/2/2010, ςελ.17, υνημμϋνο 15). Ο ιςτορικόσ δεςμόσ τησ περιοχόσ με την ελιϊ καταδεικνύεται από τα δύο τουλϊχιςτον ελαιοπιεςτόρια ςτην περιοχό τησ αρχαύασ πόλησ Λατώ (Εικόνα 2), τα ερεύπια τησ οπούασ χρονολογούνται από την Δωρικό περύοδο (5οσ και 4οσ αιώνασ π.φ.). Μϋςα ςτην πόλη, η οπούα βρύςκεται ςε απόςταςη περύπου 3 χιλιόμετρα από το χωριό Κριτςϊ, υπϊρχουν ευρόματα για αποθόκευςη του ελαιολϊδου. Επιπρόςθετα, διϊςπαρτα παλιϊ ελαιουργεύα ςτην ευρύτερη 12
περιοχό μαρτυρούν τον ιςχυρό δεςμό τησ ελαιοκαλλιϋργειασ με την καθημερινότητα των κατούκων. Εικόνα 2. Αρχαύα ελαιοπιεςτόρια τησ περιοχόσ γύρω από την Κριτςϊ, ςτα αριςτερϊ μϋςα ςτην αρχαύα πόλη Λατώ και δεξιϊ ςτη θϋςη Καλογεριού. Πολλϋσ εύναι και οι αναφορϋσ από περιηγητϋσ, οι οπούεσ ϋχουν καταγραφεύ ςε βιβλύα από τον 19 ο αιώνα. Ενδεικτικϊ αναφϋρονται αποςπϊςματα από δύο βιβλύα, γραμμϋνα ςτη γαλλικό και την ελληνικό γλώςςα. Ο M.A. Fabreguettes ςε βιβλύο του 1835 αναφϋρει ςτη ςελύδα 114: Κριτςϊ... αυτό το χωριό πλούςιο ςε προώόντα όλων των ειδών, όπωσ το λϊδι, τα αμύγδαλα, χαρούπια, τυρύ, κλπ [...Critza... ce village riche en produits de toute espèce, tels que huile, amandes, carroubes, fromages, etc...] (M.A. Fabreguettes (consul de France a Candie), Journal d' une tournée faite dans l' intérieur de l' ile de Crète, Bulletin de la Société de Géographie, Deuxième Série tome III, Paris 1835, 108-127). Σϋλοσ, ο Ν. Καλομενόπουλοσ, ανθυπολοχαγόσ του πεζικού, ςτο βιβλύο του Κρητικϊ ότοι Σοπογραφύα και Οδοιπορικϊ τησ Νόςου Κρότησ του 1894 αναφϋρει ςτισ ςελύδεσ 99 και 100: Σην εύφορον κοιλϊδα τησ Κριτςϊσ περιλαμβϊνουςαν μικρϊν πεδιϊδα διαρρεομϋνην υπό μικρού ρυακύου και κεκαλυμμϋνην υπό πυκνού δϊςουσ εξ ελαιών... και Η κοιλϊσ των Λακκωνύων... καλύπτεται υπό δαςών τινών εξ ελαιών και κερατεών 13
7. ΟΡΓΑΝΙΜΟ ΕΠΙΘΕΩΡΗΗ 1. Όνομα: ΕΛ.Γ.Ο ΔΗΜΗΣΡΑ (πρώην ΟΠΕΓΕΠ AGROCERT) Διεύθυνςη: Κουρτύδου 56-58 και Νιρβϊνα, Σ.Κ. 11145, Αθόνα Σηλ.: 210-8392000 Υαξ: 210-8231438 E-mail: agrocert@otenet.gr, info@elgo.gr Website: www.elgo.gr 2. Όνομα: Διεύθυνςη Αγροτικόσ Ανϊπτυξησ Νομαχριακόσ Αυτοδιούκηςησ Λαςιθύου Διεύθυνςη: Πολυτεχνύου 1, 72100, Άγιοσ Νικόλαοσ Λαςιθύου Σηλ.: 2841098300-16 Υαξ: 2841098320 8. ΕΠΙΗΜΑΝΗ Εφαρμόζεται η ιςχύουςα εθνικό και ενωςιακό νομοθεςύα. 9. ΕΙΔΙΚΕ ΚΟΙΝΟΣΙΚΕ Ή ΕΘΝΙΚΕ ΑΠΑΙΣΗΕΙ 10. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ-ΤΝΗΜΜΕΝΑ 1. Ενδεικτικϋσ αναλύςεισ ελαιολϊδου «Κριτςϊ». 2. Κυριτςϊκησ, Α. 2007. Ελαιόλαδο. 4 η Έκδοςη. ελ. 124-125, 364, 366, 371, 399. 3. πανού Π., Οικονομόπουλοσ Ά., Καλλϋργησ Ε., Δελιϊσ Π. και Ματςατςύνησ Ν. (ΦΦ). Μελϋτη για την κοινό ϋκθλιψη του ελαιοκϊρπου, τισ προώποθϋςεισ εφαρμογόσ και τα προςδοκώμενα οφϋλη για την ΟΡΓΑΝΩΗ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ/ΕΝΩΗ ΑΓΡΟΣΙΚΩΝ ΤΝΕΣΑΙΡΙΜΩΝ ΠΕΖΩΝ. http://www.pezaunion.gr/files/meleti_koinou_sorou.pdf 14
4. Angerosa F., Mostallino R., Basti C. and Vito R., 2001. Influence of malaxation temperature and time on the quality of virgin olive oils. Food Chemistry 72, 19-28. 5. Ματζαρϊκησ, Α. και Κατςούλησ Β., 2004. Διϊρκεια των ωρών τησ ηλιοφϊνειασ ςτον ελληνικό χώρο. 7 o Πανελλόνιο (Διεθνϋσ) υνϋδριο Μετεωρολογύασ, Κλιματολογύασ και Υυςικόσ τησ Ατμόςφαιρασ. Λευκωςύα, 28-30 επτεμβρύου 2004. ελ. 531-539. 6. Ενδεικτικϊ τιμολόγια όπου αναγρϊφεται η επωνυμύα «Κριτςϊ» 7. Mousa Y. M. and Gerasopoulos D., 1996. Effect of Altitude on Fruit and Oil Quality Characteristics of Mast oides Olives. Journal of the Science of Food and Agriculture, 71, 345-350. 8. Inglese P., Famiani F., Galvano F., Servili M., Esposto S. and Urbani S., 2011. Factors Affecting Extra-Virgin Olive Oil Composition. Horticultural Reviews, Volume 38, pp. 83-147. 9. Βραβεύα που αναφϋρονται ςτον Πύνακα 4. 10. Υωτογραφύεσ από τισ επιςκϋψεισ των Γ. Α. Παπανδρϋου και Α. Σςύπρα ςτισ εγκαταςτϊςεισ του Αγροτικού υνεταιριςμού Κριτςϊσ. 11. Ενδεικτικό τιμολόγιο εξαγωγών 12. Διαφημύςεισ του ελαιολϊδου «Κριτςϊ» ςε λοβϋνικο και Νορβηγικό περιοδικό. 13. Αναφορϊ ςτο ελαιόλαδο «Κριτςϊ» ςε Ιαπωνικό περιοδικό 14. Αναφορϊ ςε περιοδικό τησ ταξιδιωτικόσ εταιρεύασ Aegean Airlines 15. Άρθρο τησ εφημερύδασ ΕΘΝΟ ΣΗ ΚΤΡΙΑΚΗ για την προβολό του ελαιολϊδου Κριτςϊ ςτο Ευρωκοινοβούλιο και φωτογραφύεσ του ομογενούσ ευρωβουλευτό τησ Γερμανύασ Γιώργου Φατζημαρϊκη με τον πρόεδρο τησ κομιςιόν Ζοζϋ Μανουϋλ Μπαρόζο και τον πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλύου Γιϋρζι Μπούζεκ. 15
ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ ΤΝΗΜΜΕΝΩΝ 16