Σα φφλα ςτθ λογοτεχνία

ΕΡΓΑΛΑ Α' ΣΡΛΜΘΝΟΤ ΣΘ Ν. Ε. ΛΟΓΟΣΕΧΝΛΑ Α ΛΤΚΕΛΟΤ Σα φφλα ςτθ λογοτεχνία ΤΠΕΤΚΤΝΘ ΚΑΚΘΓΘΣΡΛΑ : κ. Ιρα Δοφρου ΤΝΣΟΝΛΜΟ ΕΡΓΑΛΑ: Λωάννα ταμοποφλου Δθμιτρθσ Κοκολιόσ Δθμιτρθσ Κοντογιάννθσ Κατερίνα Λζπουρθ Ευαγγελία Μαρτίνου Κοδωρισ Παντελζων ΜΑΚΘΣΕ: Άγγελοσ Αναγνωςτόπουλοσ Δθμιτρθσ Γερογιαννάκθσ Μαρία ελζςτε Γκονηάλεσ Κωνςταντάκθ Άρισ Παπαδιονυςίου Λωάννα ταμοποφλου Παναγιώτθσ Φαναριώτθσ Γιώργοσ Χατηθμαρινάκθσ Ακινα 2013-2014 1

ΕΛΑΓΩΓΘ τθν παροφςα εργαςία κα αςχολθκοφμε με τα φφλα ςτθ λογοτεχνία. Κα μελετιςουμε διάφορα λογοτεχνικά κείμενα και κα εντοπίςουμε τισ διαφορζσ ανάμεςα ςτο ανδρικό και το γυναικείο φφλο, κα προςπακιςουμε να αναδείξουμε τουσ ρόλουσ και τισ ςχζςεισ των δφο φφλων και να προβοφμε ςε αιτιολόγθςθ όλων των παραπάνω, εντάςςοντάσ τα ςτο κοινωνικό και ιςτορικό πλαίςιο τθσ εποχισ τισ ςυγγραφισ τουσ. Κατόπιν, κα προςπακιςουμε να αναηθτιςουμε και να ςυγκρίνουμε ζνα μθ λογοτεχνικό κείμενο με ζνα ομόκεμο λογοτεχνικό. τθ ςυνζχεια κα προβοφμε ςτθν επιςιμανςθ τθσ οπτικισ γωνίασ μζςω τθσ οποίασ καταςκευάηεται το ςτερεότυπο του φφλου, αντλϊντασ και πάλι υλικό απο τα κείμενά μασ. Κα ακολουκιςει, επίςθσ, ζρευνα των λόγων που πραγματοποιείται θ αλλαγι του αφθγθτι τισ ιςτορίασ και κα ςυγκρίνουμε ζνα λογοτεχνικό ζργο με τθ μεταφορά του ςτθ τθλεόραςθ ι τον κινθματογράφο. Ολοκλθρϊνοντασ τθν παροφςα εργαςία κρίναμε ςκόπιμο να ςυγγράψουμε ζνα κείμενο για το οπιςκόφυλλο, δομθμζνο με τζτοιο τρόπο ϊςτε να ελκφςει τουσ ζφθβουσ αναγνϊςτεσ. Κα ακολουκιςει ταφτιςθ με κάποιον απο τουσ ιρωεσ και θ ςυγγραφι ςελίδων τοφ θμερολογίου του ι των επιςτολϊν του. Σελευταίοσ ςτόχοσ μασ, να ςυνδζςουμε τθν ψυχολογία και τθν τζχνθ με τθ λογοτεχνία. 2

1.ΟΛ ΔΛΑΦΟΡΕ ΣΩΝ ΔΤΟ ΦΤΛΩΝ ΜΕΑ ΑΠΟ ΣΟ ΚΟΛΝΩΝΛΚΟ ΚΑΛ ΛΣΟΡΛΚΟ ΠΛΑΛΛΟ Ζχοντασ διαβάςει τα παρακάτω κείμενα: Του νεκροφ αδελφοφ, Η φόνιςςα, Πατζρα ςτο ςπίτι, Μονόλογοσ ευαιςκιτου,τα ρζςτα, αποςπάςαμε κάποια ςτοιχεία ςχετικά με τισ κοινωνικζσ διαφορζσ μεταξφ του ανδρικοφ και του γυναικείου φφλου ςτουσ νεότερουσ χρόνουσ. Κοινωνικό πλαίςιο: Αντρικό φφλο (ςφηυγοσ, πατζρασ, γιοσ ι αδελφόσ) Θ παλαιότερθ λογοτεχνία ζχει τθν τάςθ να παρουςιάηει το αντρικό φφλο ανϊτερο από το γυναικείο. Ζνασ άντρασ, εκείνθ τθν εποχι, ζπρεπε να είναι ςεβαςτόσ από όλουσ, θ άποψθ του δεν αμφιςβθτοφνταν από κανζναν και ιταν, κατά γενικι ομολογία, το ανϊτερο φφλο εκείνεσ τισ εποχζσ. Αρχικά, ςτο κείμενο του Εμμανουιλ Ροϊδθ, «Μονόλογοσ ευαιςκιτου», παρουςιάηεται ζνασ Ακθναίοσ, ςτα τζλθ του 19 ου αιϊνα, ουςιαςτικά αναίςκθτοσ, αδιάφοροσ, υποκριτισ, εγωιςτισ, ιδιοτελισ και άςπλαχνοσ, που πίςω από μία ευαιςκθςία κρφβει τα ελαττϊματά του. Όλεσ οι ενζργειεσ του ιρωα, ακόμα και ο γάμοσ, μετριοφνται με γνϊμονα το ςυμφζρον, κακϊσ ο εγωιςμόσ του «ευαίςκθτου» είναι τόςο μεγάλοσ, ϊςτε μπροςτά του τίποτε άλλο δεν φαίνεται ςθμαντικό. Ακόμα, ςτο κείμενο του Κωνςταντίνου Κεοτόκθ, «Θ τιμι και το χριμα» παρουςιάηεται ζνασ Κερκυραίοσ, ο Αντρζασ, που εκμεταλλεφεται όλεσ τισ δυνατότθτεσ που του παρζχει θ τότε κοινωνία, για να κερδίςει χριματα. Απϊτερόσ του ςκοπόσ φαίνεται να είναι θ αποκατάςταςθ τθσ οικονομικισ κατάςταςθσ και του ονόματοσ τθσ οικογζνειάσ του. Παρουςιάηεται να ζχει ςτακερά ςυναιςκιματα, αλλά θ ςυμπεριφορά του παρουςιάηει διακυμάνςεισ και πολλζσ φορζσ είναι αντίκετθ με αυτά. 3

το κείμενο «Σα ρζςτα»,του Κϊςτα Σαχτςι, θ μθτζρα μαλϊνει τον γιο τθσ επειδι, όταν τον ζςτελνε να παραλάβει κάποια πράγματα, εκείνοσ χάηευε κατά τθν επιςτροφι του και τα παιδιά τθσ γειτονιάσ τοφ ζκλεβαν τα ρζςτα. Πολλζσ φορζσ, μάλιςτα, τον μάλωνε για τον κάνει πιο δυνατό και να του «βάλει μυαλό». Ηθτοφμενό τθσ κατά τα λεγόμενά τθσ- ιταν να τον αποτρζψει από το να μοιάςει ςτον άντρα τθσ, ο οποίοσ τουσ είχε αφιςει όταν εκείνοσ ιταν ακόμα μικρόσ. Σζλοσ, ςτο κείμενο του Αλζξανδρου Παπαδιαμάντθ, «Θ Φόνιςςα» παρουςιάηεται μια γιαγιά, θ οποία δολοφονεί τισ εγγονζσ τθσ, αλλά και άλλα κοριτςάκια, προκειμζνου να μθν υποφζρουν από τθ μοίρα που τισ περιμζνει ωσ γυναίκεσ. Αυτό δεν ςθμαίνει πωσ δεν τισ αγαποφςε, απλά προτιμοφςε τα αγόρια λόγω του ότι κα είχαν ζνα πολφ καλφτερο μζλλον. Κοινωνικό πλαίςιο: Γυναικείο φφλο( ςφηυγοσ, αδελφι, κόρθ, μθτζρα) ε παλαιότερα χρόνια θ γυναίκα κατείχε κατϊτερθ κζςθ από τον άντρα. Αυτό ςυνζβαινε επειδι κεωροφνταν κοινωνικά κατϊτερθ, ςφμφωνα με τισ αντιλιψεισ τθσ εποχισ. Δθλαδι δεν είχε ίςεσ ευκαιρίεσ, ιταν κοινωνικά περικωριοποιθμζνθ και αυτό είχε ωσ αποτζλεςμα να τθσ φζρονται ανάλογα, αφινοντάσ τθσ ωσ ευκφνθ και «επιλογι» τθν ανατροφι των παιδιϊν τθσ και το νοικοκυριό. Για παράδειγμα, ςτθν παραλογι «Σου νεκροφ αδερφοφ» παρουςιάηεται μια ευτυχιςμζνθ οικογζνεια, οι οποία αποτελείται από τθ μάνα, τουσ εννιά αδερφοφσ και τθ μία κόρθ. H νεαρι κοπζλα εμφανίηεται να παραμζνει διαρκϊσ ςτο ςπίτι, δεχόμενθ τισ φροντίδεσ τθσ μθτζρασ, χωρίσ να τθν δει ποτζ ο ιλιοσ, ςτοιχείο που υποδθλϊνει τθν κοινωνικι τθσ κζςθ και τθν πεποίκθςθ τθσ εποχισ που ικελε τισ γυναίκεσ να μζνουν μακριά από βλζμματα τρίτων για να μθν κιχτεί θ τιμι τουσ. το κείμενο του Αλζξανδρου Παπαδιαμάντθ «Θ Φόνιςςα», θ γιαγιά με τθν εγκλθματικι τθσ ςτάςθ απζναντι ςτισ εγγονζσ τισ κζλει να δείξει 4

πωσ το γυναικείο φφλο είναι κατϊτερο, ανίςχυρο και, λόγω των τότε αντιλιψεων, μειονεκτικό. Σζλοσ, ςτο κείμενο του Αλζξανδρου Παπαδιαμάντθ, «Πατζρασ ςτο ςπίτι» θ Γιαννοφλα είναι μια αφοςιωμζνθ μθτζρα και ζνασ εργατικόσ άνκρωποσ που αγωνίηεται να ςυντθριςει τθν οικογζνειά τθσ, υπομζνοντασ τισ ταπεινϊςεισ και τα αρνθτικά ςχόλια. Γενικά, θ Γιαννοφλα αποτελεί χαρακτθριςτικό παράδειγμα γυναίκασ, που, αν και εργατικι και τίμια, αφοςιωμζνθ ςτθν οικογζνειά τθσ και ςτον άςωτο ςφηυγό τθσ, υφίςταται δριμεία κοινωνικι κριτικι. Λςτορικό πλαίςιο: Και ςτα δφο κείμενα του ο Παπαδιαμάντθσ αφθγείται ζνα κομμάτι τθσ ιςτορίασ δφο οικογενειϊν που χαρακτθρίηονται από ζντονθ οικονομικι ανζχεια και πείνα. Θ Ακινα εκείνθσ τθσ εποχισ δζχεται ζνα τεράςτιο μζροσ τοφ αγροτικοφ πλθκυςμοφ που αναηθτά καλφτερεσ ςυνκικεσ ηωισ. Παράλλθλα, Ζλλθνεσ τθσ διαςποράσ επιςτρζφουν ςτθν πρωτεφουςα. Θ κοινωνία χωρίηεται ςτθν πλοφςια και ςτθ λαϊκι τάξθ. το διιγθμα «Πατζρασ ςτο ςπίτι» τθ λαϊκι τάξθ εκπροςωπεί θ μάνα με τα παιδιά, που βρίςκεται ςτα όρια τθσ εξακλίωςθσ, ενϊ τθν πλοφςια ο άντρασ που βρίςκει τθν ευκαιρία να τουσ προςφζρει ελεθμοςφνθ. το νεότερο ιςτορικό πλαίςιο εντάςςεται το διιγθμα του Σαχτςι «Σα ρζςτα», το οποίο εξελίςςεται ςε μια φτωχογειτονιά τθσ Κεςςαλονίκθσ. Θ τότε Ελλάδα μαςτίηεται από μια γενικι υπανάπτυξθ, θ οποία επθρεάηει τισ διαφορζσ ανάμεςα ςτα δφο φφλα, ςτουσ ρόλουσ και τισ ςχζςεισ τουσ. Ο ιςχυρόσ ιταν, ςυνικωσ, ο άντρασ που ιταν πλοφςιοσ ι κοινωνικά ιςχυρόσ, ενϊ ο ανίςχυροσ ιταν είτε ο άντρασ είτε θ γυναίκα που ιταν φτωχόσ ι κοινωνικά αδφναμοσ. υνοψίηοντασ, οι κοινωνικζσ ανιςότθτεσ δεν κακορίηονταν μόνο από το φφλο αλλά και από τθν οικονομικι κατάςταςθ και τθ δφναμθ τθσ εξουςίασ. 5

2.ΑΝΑΗΘΣΘΘ ΚΑΛ ΤΓΚΡΛΘ ΜΘ ΛΟΓΟΣΕΧΝΛΚΟΤ (ΔΘΜΟΛΟΓΡΑΦΛΚΟΤ, ΕΠΛΣΘΜΟΝΛΚΟΤ) ΚΕΛΜΕΝΟΤ ΜΕ ΟΜΟΚΕΜΟ ΛΟΓΟΣΕΧΝΛΚΟ. ΛΟΓΟΣΕΧΝΛΚΟ ΚΕΛΜΕΝΟ:ΣΟ ΑΜΑΡΣΘΜΑ ΣΘ ΜΘΣΡΟ ΜΟΤ (διιγθμα του Γεωργίου Βιηυθνοφ) Θ ιςτορία είναι γραμμζνθ ςε πρϊτο πρόςωπο. Πρόκειται για αυτοβιογραφικό οικογενειακό δράμα και τα κφρια πρόςωπα είναι δφο, ο αφθγθτισ και θ μθτζρα του. Ο χϊροσ που εκτυλίςςεται είναι θ Βιηφθ τθσ Ανατολικισ Κράκθσ, ενϊ τα γεγονότα ςυνζβθςαν κατά τθν παιδικι θλικία του ςυγγραφζα. Θ γλϊςςα ανάμεικτθ, λόγια και δθμοτικι,διανκιςμζνθ με ιδιωματικζσ λζξεισ τθσ ιδιαίτερθσ πατρίδασ του. Επθρεαςμζνο από τα λογοτεχνικά ρεφματα τθσ Δυτικισ Ευρϊπθσ, είναι το πρϊτο νεοελλθνικό διιγθμα που αναφζρεται ςτο ψυχικό μαρτφριο και τθ βαριά ςυνείδθςθ, διειςδφοντασ ςε βάκοσ ςτθν ανκρϊπινθ ψυχι. Ο ςυγγραφζασ αφθγείται τθν ιςτορία με ηεςτά ςυναιςκιματα, ανκρωπιά και αμεςότθτα. Πλοκι : Αρχικά ο ςυγγραφζασ μάσ παρουςιάηει τα κφρια πρόςωπα του ζργου, τθν Αννιϊ, τθ μοναδικι αδελφι που ο ίδιοσ γνωρίηει, θ οποία είναι άρρωςτθ, και τθ χιρα μθτζρα τουσ, θ οποία είναι προςθλωμζνθ ς' αυτιν και παραμελεί τα τρία αγόρια τθσ. Θ αρρϊςτια τθσ Αννιϊσ επιδεινϊνεται και τελικά πεκαίνει και θ μθτζρα υιοκετεί μια ψυχοκόρθ, που τθ μεγαλϊνει με υπερβολικι ςτοργι και τθν παντρεφει, για να υιοκετιςει ςτθ ςυνζχεια ζνα άλλο, πολφ μικρό κοριτςάκι, κάτι που προξενεί τθν ζντονθ αντίδραςθ των αγοριϊν. τισ αντιδράςεισ των γιων τθσ, θ μθτζρα αποφαςίηει να τουσ αποκαλφψει το τρομερό μυςτικό τθσ: Θ εμμονι τθσ με τισ υιοκεςίεσ κοριτςιϊν οφείλεται ςε ζνα τραγικό γεγονόσ, για το οποίο νιϊκει τφψεισ εδϊ και χρόνια. Οι ενοχζσ που τθ βαςάνιηαν ιταν επειδι θ ίδια είχε καταπλακϊςει άκελά τθσ ςτον φπνο τθσ ζνα από τα παιδιά τθσ (το 6

μοναδικό τότε κοριτςάκι τθσ, που ιταν βρζφοσ) και οι υιοκεςίεσ είχαν ωσ ςτόχο τθν εξιλζωςι τθσ και τθν αναπλιρωςθ του τραγικοφ κενοφ. Οι τφψεισ τθσ δεν μπόρεςαν να απαλυνκοφν οφτε και μετά τθ ςυγχϊρεςθ του Πατριάρχθ ςτον οποίο και τθν οδιγθςε ο γιοσ τθσ για να εξομολογθκεί, με τθν ελπίδα να γαλθνζψει θ ψυχι τθσ, όπωσ χαρακτθριςτικά λζει ςτον γιο τθσ μετά τθ ςυγχϊρεςθ. Ψυχογραφικά Χαρακτθριςτικά Σο διιγθμα αποτελεί ψυχολογικι ανάλυςθ οικογενειακϊν ςχζςεων: ςχζςθ αφθγθτι μθτζρασ, ςχζςθ μθτζρασ με τα αρςενικά παιδιά τθσ, ςχζςθ μθτζρασ με τα κθλυκά παιδιά τθσ. Ζντονο το αυτοβιογραφικό και το βιωματικό ςτοιχείο. Θ επιμονι του ςυγγραφζα ςτον εςωτερικό κόςμο των κφριων προςϊπων, θ διείςδυςθ ςτο ψυχικό βάκοσ, οι αλθκινζσ ςχζςεισ των προςϊπων. Θ ςωςτι περιγραφι ςτθν απόδοςθ του δράματοσ τθσ μθτζρασ. Αποδίδει τα κίνθτρα τθσ ςυμπεριφοράσ των προςϊπων και τα ςυναιςκιματα τουσ. Κυριαρχία του μζτρου ςτθν απόδοςθ του δράματοσ, χωρίσ ακρότθτεσ και υπερβολζσ. Θ λεπτι ςυγκίνθςθ και θ ανκρωπιά Παιχνίδι ενοχισ και λφτρωςθσ. Θ αποκάλυψθ και θ κάκαρςθ του τζλουσ. Θ ψυχογραφικι διάςταςθ του κειμζνου εξυπθρετείται: με τθν προςεκτικι παρακολοφκθςθ των πράξεων των προςϊπων και του αντίκτυπου που ζχουν αυτζσ ςτα υπόλοιπα πρόςωπα. Οι πράξεισ και οι διακζςεισ τθσ μθτζρασ παρακολουκοφνται με αγωνία από τον αφθγθτι-παιδί που αποηθτά απεγνωςμζνα τθν αγάπθ και τθν προςοχι τθσ 7

με τθ χριςθ ςφντομων εςωτερικϊν μονολόγων, όπου οι ιρωεσ μάσ παρουςιάηουν τισ ςκζψεισ και τα ςυναιςκιματά τουσ (π.χ. οι ςκζψεισ του μικροφ παιδιοφ ζχοντασ ακοφςει τθν προςευχι τθσ μθτζρασ, οι ςκζψεισ τθσ μθτζρασ, ςτα πλαίςια τθσ δικισ τθσ αφιγθςθσ, όταν αντιλαμβάνεται ότι θ Αννιϊ κινδυνεφει να πεκάνει παρά τισ φροντίδεσ που τθσ παρζχει) με τθν περιγραφι των αντιδράςεων των προςϊπων ςτα πλαίςια των ςυγκροφςεϊν τουσ ι μπροςτά ςε ςθμαντικά γεγονότα (προςευχι τθσ μθτζρασ, αμάρτθμα τθσ μθτζρασ, εξομολόγθςθ ςτον αφθγθτι και ςτον πατριάρχθ) Θ επικυμία του αφθγθτι να παρουςιάςει τθ ςυναιςκθματικι κατάςταςθ των θρϊων, τισ ιδιαίτερεσ ψυχολογικζσ τουσ διακυμάνςεισ και φυςικά τθν επίδραςθ που αςκοφν ςτθν ψυχοςφνκεςι τουσ τα ςθμαντικά γεγονότα τθσ ιςτορίασ, διατρζχει όλο το κείμενο και αποτελεί τθν πρωταρχικι μζριμνά του. Είναι θ πρϊτθ φορά που για τθν ελλθνικι διθγθματογραφία ανοίγει ο δρόμοσ τθσ ψυχισ. Ζνασ νζοσ κόςμοσ αποκαλφπτεται εδϊ, ο κόςμοσ τθσ ςυνείδθςθσ, ο κόςμοσ του εςωτερικοφ προβλθματιςμοφ. ΜΘ ΛΟΓΟΣΕΧΝΛΚΟ : Προφυλακιςτζα θ μθτζρα που κατθγορείται ότι ςκότωςε το τριϊν μθνϊν μωρό τθσ / ΔΘΜΟΛΟΓΡΑΦΛΚΟ ΚΕΛΜΕΝΟ Δημοσιογραφικό Κείμενο : Προφυλακιςτζα κρίκθκε τθν Πζμπτθ, ζπειτα από τθν απολογία τθσ, θ 31χρονθ μθτζρα που κατθγορείται για το κάνατο του τριϊν μθνϊν βρζφουσ τθσ, ςτο Αλεποχϊρι Αχαΐασ. Από τθν πλευρά του, ο ςυνιγοροσ τθσ 31χρονοσ διλωςε, μετά τθν απολογία, ότι θ κατθγοροφμενθ μθτζρα δεν ικελε να ςκοτϊςει το παιδί τθσ, ςυμπλθρϊνοντασ πωσ κα ηθτιςει τθν ψυχιατρικι εξζταςθ 8

τθσ πελάτιςςασ του, με το αιτιολογικό ότι βρίςκεται ακόμα ςε επιλόχεια κατάκλιψθ. φμφωνα με τθν Αςτυνομία, θ 31χρονθ, αφοφ πρϊτα χτφπθςε το περαςμζνο άββατο το αγοράκι με τα χζρια τθσ, το πζταξε ςτο παρκοκρζβατο, ςτο οποίο δεν υπιρχε ςτρϊμα. Ζπειτα από κάποιεσ ϊρεσ, το βρζφοσ κατζλθξε, κακϊσ θ μθτζρα δεν ηιτθςε ιατρικι βοικεια. τθ ςυνζχεια, θ 31χρονθ τοποκζτθςε το βρζφοσ ςτο ψυγείο, που βρίςκεται ςτθν αποκικθ. Σο πτϊμα το παιδιοφ ανακαλφφκθκε από τον πατζρα του, ο οποίοσ και ειδοποίθςε και τθν Αςτυνομία. Θ κατθγοροφμενθ αναμζνεται να προφυλακιςτεί ςτο ςωφρονιςτικό κατάςτθμα τθσ Κιβασ. το Δθμοςιογραφικό κείμενο ζχουμε ςχετικά με τον φόνο του βρζφουσ : Ενθμζρωςθ ςχετικά με τθν θλικία τθσ μθτζρασ και του βρζφουσ Σοποκεςία όπου ζγινε ο φόνοσ Ενθμζρωςθ για τθν ψυχολογικι κατάςταςθ τθσ μθτζρασ Χϊροσ όπου βρζκθκε το νεκρό βρζφοσ Περιγραφι εγκλιματοσ Άρα ςτο Δθμοςιογραφικό κείμενο ζχουμε μια απλι περιγραφι γεγονότων. ε ςφγκριςθ με το Λογοτεχνικό κείμενο λείπει : H παρουςίαςθ των ςυναιςκθμάτων (φρίκθ, πανικόσ, τρόμοσ, παράπονο, πικρία κραυγζσ, κλάμα.) Θ κατανόθςθ για το τι ζχει κάνει θ μθτζρα και αν κα υποφζρει για όλθ τθσ τθ ηωι για το αμάρτθμά τθσ. Σθν ζνταςθ του πόνου όταν καταλαβαίνει ότι το παιδί είναι νεκρό. 9

Θ ςωςτι περιγραφι ςτθν απόδοςθ του δράματοσ τθσ μθτζρασ. ΤΜΠΕΡΑΜΑ Δυο κείμενα μποροφν να αναφζρονται ςτο ίδιο κζμα και παρόλα αυτά να το προςεγγίηουν με διαφορετικό τρόπο. Αυτό ζχει να κάνει με το ςκοπό και το είδοσ που καλείται να υπθρετιςει το κάκε κείμενο. Ζνα μθ λογοτεχνικό κείμενο, δθμοςιογραφικό ι επιςτθμονικό χρθςιμοποιεί καταρχιν διαφορετικι γλϊςςα, πολφ πιο απλι από ζνα λογοτεχνικό κείμενο. Απουςιάηει πλιρωσ ο λυριςμόσ, τα επίκετα, θ φανταςία και θ υπερβολι που ςυναντάμε ςτα λογοτεχνικά κείμενα. Αντίκετα, ο λόγοσ είναι απλόσ και λιτόσ, ςε γλϊςςα κακθμερινι, ϊςτε να γίνεται κατανοθτόσ από όλουσ. Λείπει κάκε είδουσ ςυμβολιςμόσ και οι ζννοιεσ και τα νοιματα δθλϊνονται ξεκάκαρα. Πολλζσ φορζσ γίνεται χριςθ ορολογίασ ςυναφοφσ με το κζμα που αναπτφςςεται. ε ζνα τζτοιο κείμενο ςκοπόσ του ςυγγραφζα δεν είναι να τρζψει τουσ αναγνϊςτεσ του οφτε να εκφράςει τα ςυναιςκιματα και τισ ςκζψεισ του. κοπόσ του είναι να κάνει γνωςτι ςτο ευρφ κοινό μια πλθροφορία ι μια ςθμαντικι επιςτθμονικι ανακάλυψθ. Για το λόγο αυτό επιςτρατεφει το είδοσ του φφουσ και τθσ γλϊςςασ που κα κάνουν το κείμενο κατανοθτό ςε όςο το δυνατόν μεγαλφτερο αρικμό αναγνωςτϊν. το αντίποδα,ζνα λογοτεχνικό κείμενο ζχει λυριςμό και διακρίνεται για τθ γλϊςςα και το φφοσ του, που είναι εμπλουτιςμζνα από ςτοιχεία που του προςδίδουν ηωντάνια και φανταςία. Είναι πλοφςιο ςε επίκετα και φράςεισ που το ςτολίηουν. Πολλζσ φορζσ οι ζννοιεσ και τα νοιματα δθλϊνονται μεταφορικά και ζτςι ο κάκε ζνασ αναγνϊςτθσ αντιλαμβάνεται με το δικό του τρόπο. Σα λογοτεχνικά κείμενα δεν είναι κείμενα αντικειμενικά. Ζνασ ςυγγραφζασ που αςχολείται με τθν λογοτεχνία ζχει ωσ ςκοπό να τρζψει τουσ αναγνϊςτεσ και να εκφράςει το εςωτερικό του κόςμο. Δεν απευκφνεται ςε πλθκϊρα αναγνωςτϊν, αλλά ςε αυτοφσ που το 10

κατανοοφν. Για το λόγο αυτό μπορεί να κάνει το κείμενο όςο δυςπρόςιτο επικυμεί με τθν χριςθ πιο περίπλοκθσ γλϊςςασ και αλλθγορικϊν εννοιϊν. 3. Θ οπτικι γωνία μζςω τθσ οποίασ καταςκευάηεται το ςτερεότυπο του φφλου τθ λογοτεχνία παρατθροφμε αλλαγι ςτθν οπτικι γωνία μζςω τθσ οποίασ καταςκευάηεται το ςτερεότυπο του φφλου, ανάλογα με το αν ο αφθγθτισ είναι άνδρασ ι γυναίκα. ε πολλά ζργα τθσ λογοτεχνίασ παρατθροφμε να αλλάηει το λεξιλόγιο, το φφοσ και θ οπτικι γωνία που χρθςιμοποιεί ο εκάςτοτε ιρωασ, όπωσ επίςθσ,ανάλογα με το φφλο, μεταβάλλεται και θ οπτικι γωνία με τθν οποία αντιλαμβάνεται, ερμθνεφει και επεξθγεί τα γεγονότα. 'Ολα τα παραπάνω ςχετίηονται με το φφλο και δθμιουργοφν τα ςτερεότυπα των δφο φφλων. Για παράδειγμα, θ γυναίκα είναι αδφναμθ, καταπιεςμζνθ κοινωνικά και λειτουργεί παραςκθνιακά, κακϊσ δεν είναι εκείνθ που αποφαςίηει, αλλά είναι εκείνθ που κρατά ενωμζνθ τθν οικογζνεια (ανδροκρατοφμενθ κοινωνία τθσ αγροτικισ Ελλάδασ που εντοπίηουμε ςε πλικοσ λογοτεχνικϊν κειμζνων). το ζργο «Φόνιςςα», του Παπαδιαμάντθ, θ θρωίδα βιϊνει τα γεγονότα από τθν πλευρά τθσ γυναικείασ φφςθσ τθσ και θ αφαίρεςθ τθσ ηωισ των νεαρϊν κοριτςιϊν είναι λειτοφργθμα, ενϊ ζνασ άνδρασ χωρίσ τα βιϊματά τθσ βλζπει μόνο το ειδεχκζσ ζγκλθμα και τίποτα πίςω από αυτό. Ο Παπαδιαμάντθσ αναδεικνφει το ςτερεότυπο του φφλου ειδικότερα ςτισ αγροτικζσ κοινωνίεσ με το κεςμό τθσ προίκασ, ζνα δυςβάςτακτο βάροσ για τθν οικογζνεια, το οποίο τα δφο φφλα βιϊνουν διαφορετικά. τθ «Φόνιςςα» παρουςιάηει τον αγϊνα και τισ κυςίεσ τθσ μθτζρασ για να προικίςει τα ανφπαντρα κορίτςια,ενϊ θ θρωίδα πιςτεφει ότι αυτι θ διαδικαςία αποκτθνϊνει και τθν ίδια και τισ κόρεσ τθσ (παντρεφει τθ μία αλλά χαίρεται κρυφά που θ δεφτερθ μζνει ανεξάρτθτθ, ωσ γεροντοκόρθ). Σαυτόχρονα, ςτο ίδιο ζργο,ο πατζρασ τθσ Χαδοφλασ,όταν ςυνζκετε το προικοςφμφωνο, αντιμετϊπιηε το κεςμό ωσ απαραίτθτθ και όχι ταπεινωτικι διαδικαςία για να νυμφευκεί θ κόρθ, θ οποία είναι φφρα, 11

τόςο για το πατρικό ςπίτι, όςο και για το μελλοντικό, κακϊσ για εκείνον είναι υποδεζςτερθ του ανδρόσ. Ακόμα ςτο «Σρίτο τεφάνι» του Σαχτςι παρατθροφμε ζντονθ αλλαγι τθσ οπτικισ γωνίασ ανάλογα με το εάν διθγείται τθ ηωι τθσ θ θρωίδα. Ζτςι, ο γάμοσ είναι πότε βαςιηόμενοσ ςτο ζρωτα, πότε ςτο ζνςτικτο τθσ επιβίωςθσ. Αλλά και ςτα «Ρζςτα» του ιδίου λογοτζχνθ εντοπίηουμε τον αφθγθτι να καταςκευάηει το ςτερεότυπο τθσ γυναίκασμάνασ εςτιαςμζνο ςτισ εναλλαγζσ τθσ διάκεςισ τθσ και ςτθ κυκλοκυμία τθσ,κακϊσ θ δικι τθσ διάκεςθ κακορίηει και τθν ευτυχία του παιδιοφ τθσ. Μεγαλϊνοντασ ο ιρωασ αλλάηει τθ γλϊςςα(αργκό) και το φφοσ του(αυςτθρό) αλλά θ τρυφερότθτα προσ τθ μθτζρα του είναι ζκδθλθ, παρά τθ δεςποτεία τθσ. 4.ΤΓΚΡΛΘ ΛΟΓΟΣΕΧΝΛΚΟΤ ΕΡΓΟΤ ΜΕ ΣΘ ΜΕΣΑΦΟΡΑ ΣΟΤ ΣΟΝ ΚΛΝΘΜΑΣΟΓΡΑΦΟ Μεταφορά λογοτεχνικοφ ζργου ςτθ οκόνθ, υπζρ και κατά Θ μεταφορά ενόσ λογοτεχνικοφ ζργου ςτθν οκόνθ δίνει τθ ευκαιρία ςτο ζργο αυτό να γίνει γνωςτό ςτο ευρφτερο κοινό, ςυγχρόνωσ όμωσ, το αρχικό ζργο παίρνει μια μορφι νζα. Θ νζα αυτι μορφι κάνει πιο εφκολθ τθν πρόςβαςθ του κεατι ςτο ζργο αυτό, ιδίωσ ςτισ μζρεσ μασ που οι άνκρωποι προτιμοφν τθν εκδοχι ενόσ ζργου ςτθν οκόνθ από τθν γραπτι τθσ μορφι, είτε γιατί θ δεφτερθ απαιτεί περιςςότερο χρόνο είτε επειδι θ πρϊτθ είναι πιο εφκολθ να κατανοθκεί. «τισ μζρεσ μασ, τθν εποχι του ελάχιςτου χρόνου και τθσ ταχφτθτασ, είναι μάλλον αδφνατον να κατορκϊςει κανείσ να απολαφςει όλα τα ςθμαντικά, ογκϊδθ και απαιτθτικά κλαςικά ζργα. Δεν πρόκειται να διαβαςτοφν ςτον πεπεραςμζνο χρόνο μιασ ανκρϊπινθσ ηωισ, οπότε κινδυνεφουν να "πεκάνουν" από τθν ζλλειψθ αναγνωςτϊν, παραμζνοντασ ςτα ράφια ενϊ μζςα από τθ μεταφορά τουσ ςτθ γλϊςςα ενόσ άλλου, πιο προςιτοφ μζςου, αποκτοφν 12

μια δεφτερθ ηωι, κακϊσ κεντρικά νοιματα ςϊηονται και ςθμαντικζσ ζννοιεσ μεταφζρονται 1». Όταν μεταφζρεται ζνα ζργο ςτθν οκόνθ, το ςυγκρίνουμε με τθν γραπτι του μορφι και ςυνικωσ το βρίςκουμε λιγότερο καλό από το πρωτότυπο, γιατί θ ομορφιά τθσ γλϊςςασ δεν μπορεί εφκολα να αποδοκεί και τα πυκνά νοιματά του δεν μποροφν όλα να μεταφερκοφν. «Σα υλικά από τα οποία αποτελείται ζνα κλαςικό ζργο είναι δφςκολο να αποκωδικοποιθκοφν, και ίςωσ και αυτόσ να είναι ο λόγοσ που θ αγορά προτιμάει τθ διαςκευι» 2. Θ ταινία όμωσ μπορεί να δϊςει ςτο πρωτότυπο αυτό που θ φανταςία μασ ςυνικωσ πλάκει, όταν διαβάηουμε ζνα ζργο και οι ατζλειωτεσ ςελίδεσ με περιγραφζσ μποροφν εφκολα να φανερωκοφν με ζνα πλάνο ςτθν οκόνθ ςε μια μόνο ςτιγμι. Σο ζργο, λοιπόν, δεν είναι πια το ίδιο όταν μεταφζρεται ςτθ οκόνθ. Επειδι και το ίδιο το μζςο είναι διαφορετικό. Όμωσ με τθν μεταφορά δίνεται θ ευκαιρία ςε πολλοφσ κεατζσ «να πάρουν μια γεφςθ από το πνεφμα και τθ ςκζψθ των μεγάλων ςυγγραφζων» 3. Ομιρου Λλιάδα και Σροία του ςκθνοκζτθ Βολφγκανγκ Πιτερςεν (ςφγκριςθ) Θ μεταφορά τμθμάτων του ζπουσ τθσ Λλιάδασ του Ομιρου ςτο κινθματογραφικό ζργο «Τροία» του Βόλφγκανγκ Πιτερςεν δεν αποδίδει τθν ποιότθτα και τθν πυκνότθτα των νοθμάτων, τθν ηωντάνια των διαλόγων και τθν δφναμθ του πρωτότυπου, παραμορφϊνει δε το ζργο ςε αρκετά ςθμεία. Θ ταινία αποδίδει μόνο ς ζνα βακμό κάποιεσ βαςικζσ ζννοιεσ και τθν ατμόςφαιρα του ζργου του Ομιρου και εςτιάηει κυρίωσ ςτισ ςκθνζσ που ςχετίηονται είτε με τισ ςχζςεισ Αχιλλζα Βριςθίδοσ, Πάρθ Ελζνθσ και Ζκτορα Ανδρομάχθσ είτε με τισ πολεμικζσ ςκθνζσ. Χαρακτθριςτικό παράδειγμα είναι θ απόδοςθ τθσ ςκθνισ ςτισ καιζσ 1 Αργυρώ Μανηόγλου, Η δεύηερη ζωή μεγάλων λογοηεχνικών έργων και όζα χάνονηαι ζηη μεηαθορά, άρθρο ζηη Βιβλιοθήκη, 2 Απριλίου 2011, δημοζίευζη ζηην Ελευθεροηυπία 24 Νοεμβρίου 2013. 2 Αργυρϊ Μαντόγλου, ό.π. 3 Αργυρϊ Μαντόγλου, ό.π. 13

Πφλεσ, που δεν μασ αγγίηει ςτο βακμό που μασ αγγίηουν οι ςτ. 393-502 τθσ Ηϋ Ραψωδίασ. Είναι πολφ πιο δραματικοί οι ςτίχοι του Ομιρου από τθν ςχεδόν επιφανειακι απόδοςθ του ζργου ςτθν οκόνθ, όπου θ Ανδρομάχθ δεν κάνει καν αναφορά ςτθν τραγικι ηωι τθσ και ςτο πϊσ ζχαςε τουσ δικοφσ τθσ όλουσ από το χζρι του Πθλείδθ, του ίδιου τρομεροφ Αχιλλζα που τϊρα απειλοφςε τον ζναν και μοναδικό τθσ ςφντροφο, πατζρα και μθτζρα και κόςμο όλο. «Έκτορ, ςυ είςαι δι εμζ πατζρασ και μθτζρα, ου αδελφόσ, ου ανκθρόσ τθσ κλίνθσ ςφντροφόσ μου. Αλλά λυπιςου μασ, και αυτοφ μείνε ςτον πφργον, μιπωσ ορφανό κάμεισ το παιδί και χιραν τθν γυναίκα» (ςτ. 429-432 ). τθν ταινία οφτε θ Ανδρομάχθ, οφτε ο Ζκτορασ ζχουν το ανάςτθμα που τουσ αρμόηει κι ο πόνοσ, που ξεχειλίηει κι απ τουσ δυο και ςχεδόν μασ πνίγει διαβάηοντασ τουσ ςτίχουσ,είναι ανφπαρκτοσ ςτθν ταινία: «Αλλά των Τρώων θ φκορά δεν με πλθγώνει τόςο και του πατρόσ μου, ο κάνατοσ και τθσ ςεμνισ μθτρόσ μου και των γλυκών μου αδελφών... ωσ ο καθμόσ ςου... ενώ ςυ κα οδφρεςαι, κα κλαίεισ,... Αυτά κα ειποφν και μζςα ςου κα ξαναηιςει ο πόνοσ του ανδρόσ εκείνου όπου δεν ηει δια να ςε ελευκερώςει. Αλλά παρά το κρινον ςου και τ όνειδοσ ν ακοφςω, βακιά ςτθν γθν καλφτερα να με ςκεπάςει ο τάφοσ» (ςτίχοι 449-465). τθν ταινία ςτθ ίδια ςκθνι ο Ζκτορασ δίνει οδθγίεσ ςτθν Ανδρομάχθ για το πϊσ κα διαςωκοφν εκείνθ και άλλοι μζςω κάποιασ μυςτικισ ςιραγγασ,θ δε Ανδρομάχθ τοφ υπενκυμίηει ότι δεν είναι ανάγκθ να πάει να πολεμιςει τον Αχιλλζα. Θ όλθ αυτι ςκθνι είναι μάλλον ρθχι και λειτουργεί ςαν ζνα ςκαλοπάτι πριν το κάνατο του Ζκτορα και τθν πυρπόλθςθ τθσ Σροίασ ςτθν ταινία. Άλλα ςτοιχεία που προβάλλονται ζντονα ςτθν ταινία είναι παραποίθςθ του πρωτότυπου. Ζνα τζτοιο ςτοιχείο είναι θ ςχζςθ του Αχιλλζα με τθν Βριςθίδα. τθν ταινία θ ςχζςθ αυτι διατρζχει όλο το ζργο ςχεδόν ςαν ςχζςθ ρομαντικι, ενϊ ςτθ Λλιάδα γίνεται αναφορά ςτθν Βριςθίδα ωσ λάφυρο πολζμου, ωσ δϊρο (ςτθν Ραψωδία Αϋ) όταν ο Αγαμζμνονασ,αφοφ δζχκθκε να επιςτρζψει τθν Χρυςθίδα ςτουσ Σρϊεσ απείλθςε ότι κα αφαιροφςε το λάφυρο του Αχιλλζα, οπότε και ο Αχιλλζασ 14

παρζδωςε τθ Βριςθίδα και αποχϊρθςε από τθ μάχθ. Αργότερα ο Αγαμζμνονασ επιςτρζφει τθ Βριςθίδα και τζλοσ ςτθν Ραψωδία Ω, ςτίχοι 676-677, ο Αχιλλζασ κοιμάται με τθν «καλι του ομόκλινθ τθν κόρθ του Βριςζωσ». Παρόμοια ςτθν Λλιάδα θ ςχζςθ Πάρθ και Ελζνθσ, δεν αναπτφςςεται κακόλου, ενϊ ςτθν «Σροία» αποδίδεται ςαν άλλθ μία ερωτικι ςχζςθ που διατρζχει ολόκλθρο το ζργο. Ζνα μεγάλο μζροσ τθσ ειςαγωγισ τθσ ταινίασ διαδραματίηεται ςτθν πάρτθ, όπου βλζπουμε τον Πάρθ να φλερτάρει τθν Ελζνθ και μυςτικά να βλζπονται, ϊςπου τθν κλζβει και τθ φζρνει ςτθν Σροία και τθν παντρεφεται. Θ ειςαγωγι τθσ Λλιάδασ εςτιάηει ςτο κυμό του Αχιλλζα, ςτο ν αποδοκεί δικαιοςφνθ ςτο μάντθ Χρφςθ, που ηθτά πίςω τθν κόρθ του, ςτο λοιμό που ςτζλνει ο Απόλλωνασ ςτο αχαϊκό ςτρατόπεδο και ςτθ ςφγκρουςθ του Αχιλλζα με τον Αγαμζμνονα. Γίνεται μόνο μία αναφορά ςτον Μενζλαο, για τον οποίον ιρκαν οι Αχαιοί να εκδικθκοφν, από τον Αχιλλζα (ςτίχοι 152-161 Ραψωδία Αϋ). Βλζπουμε μόνο τον Πάτροκλο μετά από προτροπι του Αχιλλζα να παραδίνει τθ Βριςθίδα ςτουσ κιρυκεσ του Αγαμζμνονα κι εκείνθ να βαδίηει λυπθμζνθ. τθν ταινία ζχει προκλθκεί ερωτικι ςχζςθ με τθ Βριςθίδα, ενϊ ςτθν Λλιάδα επιςτρζφεται ζνα λάφυρο πολφτιμο ςτο πρόςωπο τθσ Βριςθίδασ. Θ δε Ελζνθ ςτθν Λλιάδα εμφανίηεται για πρϊτθ φορά ςτθν Ραψωδία Γϋ ςτα τείχθ όπου πάει να δει τθν μονομαχία του Πάρθ (Αλεξάνδρου) και Μενελάου κι όπου τθν καυμάηουν όλοι για τθν τρομερι ομορφιά τθσ. τθν Λλιάδα ο Ζκτορασ κατθγορεί τον Πάρθ για τθ δειλία του, αλλά και για τθ αρπαγι τθσ Ελζνθσ που ιταν αιτία όλων των ςυμφορϊν. τθν ταινία ο Ζκτορασ παραδίνεται κυριολεκτικά ςτθν μοίρα του κι είναι ςαν να αποδζχεται όλα τα καμϊματα του αδελφοφ του. τθν Λλιάδα, ιρωεσ, θμίκεοι και κνθτοί ςζβονται τθ κζλθςθ των κεϊν και τουσ τιμοφν πάνω από κάκε τι. τθ δε ομθρικι μάχθ τραυματίηονται ακόμα και οι κεοί. Οι κεοί παρεμβαίνουν ςυνζχεια ςτα ανκρϊπινα κι επθρεάηουν τθν εξζλιξθ των καταςτάςεων. τθν Τροία όμωσ 15

ο Αχιλλζασ εμφανίηεται ιερόςυλοσ, αφοφ ςκοτϊνει ιερείσ και ιζρειεσ και καταςτρζφει το ναό του Απόλλωνα. Αυτι θ διαςτρζβλωςθ του ζργου πάει ενάντια ςτα ικθ και τα ζκιμα των αρχαίων Ελλινων και αςχθμαίνει το ζργο. τθν Λλιάδα, ο ίδιοσ ο Αχιλλζασ ηθτά να ςεβαςτοφν τον Χρφςθ ιερζα του Απόλλωνα και να του δϊςουν πίςω τθν κόρθ του. Οι υπζροχεσ λεπτομζρειεσ που ςε αγγίηουν τόςο ςτθν Λλιάδα, όπωσ ο κρινοσ των αλόγων (Ραψωδία Ρϋ, ςτίχοι 435-442) «... με τα κεφάλια χαμθλωμζνα ςτθ γθ. Ζεςτά τα δάκρυα κυλοφςαν από τα βλζφαρά τουσ ςτο χώμα, κακώσ εμφρονταν αποηθτώντασ τον θνίοχο...», δεν υπάρχουν ςτθν ταινία θ Τροία. Σζλοσ, ο κάνατοσ του Αχιλλζα δεν περιγράφεται ςτθν Λλιάδα, ενϊ ςτθν Τροία βλζπουμε τον Αχιλλζα να πεκαίνει μζςα ςτα τείχθ τθσ Σροίασ από βζλοσ του Πάρθ,ενϊ θ Βριςθίδα ςπαράηει που χάνει τον αγαπθμζνο τθσ. Γενικά θ απόδοςθ τθσ Λλιάδασ ςτθν ταινία Τροία ςαφϊσ υςτερεί και άλλοτε παραποιεί ι διαςτρεβλϊνει ςτοιχεία τθσ και άλλοτε παραλείπει πολλά ςθμεία ςθμαντικά του πρωτοτφπου. Θ άνιςθ κατανομι των γυναικών ςτισ πατριαρχικζσ κοινωνίεσ τθ ςφγκριςθ που κάναμε πιο πάνω αναφζραμε τθν Ελζνθ και το Μενζλαο, τθ Χρυςθίδα και τον Αγαμζμνονα, τον Αχιλλζα και τθ Βριςθίδα, τον Ζκτορα και τθν Ανδρομάχθ. Μζςα από τθν ςχζςθ των ηευγαριϊν αυτϊν μπορεί κανείσ να ςχθματίςει γνϊμθ για το ρόλο και τθ κζςθ τθσ γυναίκασ ςτθν Λλιάδα. Θ Βριςθίδα και Χρυςθίδα παρουςιάηονται ςαν λάφυρα πολζμου, που μποροφν ν αλλάηουν εφκολα χζρια ςαν να ιταν αντικείμενο και όχι ξεχωριςτζσ προςωπικότθτεσ. Θ Ελζνθ παρουςιάηεται ςαν αντικείμενο που ποκοφν οι άντρεσ για τθ ομορφιά τθσ. Σόςο ο Πάρθσ όςο και ο Μενζλαοσ κζλουν τθν Ελζνθ για τθ εξωτερικι τθσ ομορφιά. Ο Αχιλλζασ οργίηεται όταν απειλεί ο Αγαμζμνονασ να του πάρει το λάφυρο, τθν Βριςθίδα όμωσ πουκενά δεν βλζπουμε, ν αναπτφςςεται θ προςωπικότθτά τθσ. Θ Ανδρομάχθ όςο κι αν παρακαλεί τον Ζκτορα δεν μπορεί να τον πείςει, γιατί ο Ζκτορασ είναι πρϊτα πολεμιςτισ ςτρατθλάτθσ κι φςτερα ςφηυγοσ. 16

Βλζπουμε όλεσ τισ γυναίκεσ να ηουν ςτθ ςκιά κάποιου ανδρόσ. Ακόμα και οι κεζσ υποτάςςονται εν τζλει ςτθ κζλθςθ του Δία. Πώσ οριοκετοφνται οι ανδρικζσ και γυναικείεσ υποχρεώςεισ Ανδρομάχθ και Ζκτορασ τθν Λλιάδα είναι ξεκάκαροι οι ρόλοι των δφο φφλων. Οι άνδρεσ υπεραςπίηονται τθν πατρίδα τουσ και τθν οικογζνειά τουσ και οι γυναίκεσ είναι ςφντροφοι «ομόκλινοι», μάνεσ και νοικοκυρζσ. Αςχολοφνται με τα παιδιά τουσ, το ςπίτι, τθ ρόκα, τθν θλακάτθ και τον αργαλειό και δίνουν εντολζσ ςτισ υπθρζτριζσ τουσ! Ο Ζκτορασ λζει ςτθν Ανδρομάχθ «Αλλά γφρνα ςτο ςπίτι ςου και κοίτα τθ δουλειά ςου ο αργαλειόσ και θ ρόκα να είναι θ μόνθ ςτου ζγνοια. Και πεσ ςτισ υπθρζτριεσ να κάνουν το ίδιο. Κι άςε τον πόλεμο ςτουσ άνδρεσ» (Ραψωδία Ηϋ, 490-493). Σόςο θ Ανδρομάχθ όςο και θ Ελζνθ υφαίνουν ςτον αργαλειό. τθν Γϋ Ραψωδία (ςτ. 125-128) θ Ελζνθ υφαίνει ςτο πανί ςκθνζσ από τισ μάχεσ, που δόκθκαν για χάρθ τθσ ςτθν Σροία. Θ μεν Ανδρομάχθ φοβάται μθν γίνει λάφυρο πολζμου, όπωσ και θ μάνα τθσ, θ δε Ελζνθ είναι ουςιαςτικά ζνα λάφυρο κι εκείνθ, αφοφ πουκενά δεν περιγράφεται θ προςωπικότθτά τθσ, ενϊ φαίνεται να ζχει παραδοκεί ςτθ μοίρα τθσ. ΠΘΓΕ 1. Η Ιλιάδα του Ομιρου, Βϋ Γυμναςίου ΟΕΔΒ. 2. Θ ταινία «Σροία» του Βολφγκανγκ Πιτερςεν, Warner Brothers. 3. Γιϊργοσ Βαςιλείου Μιχαιλ, Ομιρου Ιλιάδα, εκδόςεισ Πατάκθ, ςελ. 405-408. 4. Αργυρϊ Μαντόγλου, Η δεφτερθ ηωι μεγάλων λογοτεχνικών ζργων και δθμοςίευςθ ςτθν Ελευκεροτυπία 24 Νοεμβρίου 2013. 17

5. υγγραφι κειμζνου για το οπιςκόφυλλο βιβλίου, το οποίο να προςπακεί να ελκφςει ζφθβουσ αναγνώςτεσ Θ Φραγκογιαννοφ είναι μια θλικιωμζνθ χιρα, που ζχει ηιςει, ωσ ςφηυγοσ, ωσ μθτζρα κι ωσ γιαγιά, πολφ δφςκολα. Ζχει αντιμετωπίςει πολλά προβλιματα ςτθ ηωι τθσ. Όλα τα χρόνια ιταν δφςκολα. Από παιδί είχε μάκει να δουλεφει, διότι θ οικογζνειά τθσ ιταν πολφ φτωχι. Ζνα από τα βράδια που ξενυχτοφςε, προςζχοντασ τθν άρρωςτθ εγγονι τθσ, κυμικθκε τισ δυςκολίεσ που είχε περάςει ςτθ ηωι τθσ. τθ κφμθςι τουσ, κόλωςε το μυαλό τθσ και ςκότωςε το βρζφοσ, προκαλϊντασ του αςφυξία. Κανζνασ όμωσ δεν τθ κεϊρθςε φποπτθ για το φόνο του ανιλικου παιδιοφ. Δυςτυχϊσ, δεν ςταμάτθςε εκεί. υνζχιςε ςε επόμενα δφο ακϊα ανιλικα κοριτςάκια. τθν προςπάκειά τθσ να ξεφφγει από τουσ χωροφφλακεσ, όταν πια ζγινε αντιλθπτι θ φονικι τθσ δράςθ, θ πρϊτθ και μοναδικι ςκζψθ που τθσ ζρχεται ςτο μυαλό είναι να πάει ςτο ερθμθτιριο ενόσ αςκθτι, για να εξομολογθκεί τα εγκλιματα που ζχει διαπράξει. 6. Σαφτιςθ με κάποιον ιρωα κι αντιγραφι ςελίδων του θμερολογίου του ι επιςτολών του ΣΟ ΠΡΩΣΟ ΣΕΦΑΝΛ Είμαι πολφ χαροφμενθ, γιατί νιϊκω ότι εκπλθρϊνεται ό,τι ζχω ςκεφτεί και ό,τι ζχω ονειρευτεί. Ηω με τον άνκρωπο που αγαπϊ και είμαι πολφ ευτυχιςμζνθ. Πιςτεφω ότι με αυτόν τον άνκρωπο κα ηιςω όλθ τθ ηωι που ςκεφτόμουνα από τθν παιδικι μου θλικία. [... ] ιμερα το βράδυ τα ςυναιςκιματα που με κατακλφηουν είναι απαίςια, διότι βιάςτθκα να εμπιςτευτϊ αυτόν τον άνκρωπο. Αιςκάνομαι ότι δεν λογάριαςε οφτε το ςπίτι μασ οφτε τον πατζρα και τθ μθτζρα, μα 18

κυρίωσ εμζνα. Μα ειλικρινά ο άνκρωποσ που αγάπθςα και ερωτεφτθκα δεν ςεβάςτθκε τίποτα. ΔΕΤΣΕΡΟ ΣΕΦΑΝΛ Κζλω να ξαναερωτευτϊ, να ξανανιϊςω γυναίκα. Αρκετι πίκρα πιρα από τον πρϊτο μου γάμο. Ιταν θ πρϊτθ φορά που δόκθκα ολοκλθρωτικά ςε ζναν άνκρωπο, τον αγάπθςα και τον ερωτεφτθκα περιςςότερο από κάκε άλλον. Σο μόνο καλό ςε αυτόν τον γάμο ιταν θ γζννθςθ τθσ κόρθσ μου. Ιταν το τελευταίο δϊρο που μου άφθςε αυτόσ ο άνκρωποσ. Μου αςκοφνται πολλζσ πιζςεισ μζςα από τθν οικογζνειά μου. Όλοι όςοι με ξζρουν μου λζνε το ίδιο ακριβϊσ πράγμα, πωσ πρζπει να ξαναπαντρευτϊ και πωσ πρζπει να ξαναφτιάξω τθ ηωι μου. Όςο θ κόρθ μου μεγαλϊνει, ζτςι μεγαλϊνουν και τα ζξοδα. Δυςτυχϊσ τα δανεικά είχαν αρχίςει μζρα με τθ μζρα να λιγοςτεφουν. Σο ζνα προξενιό διαδζχεται το άλλο, ο Αντϊνθσ δεν μου ταιριάηει κακόλου. Είναι μεγάλοσ ςε θλικία και πολφ περίεργοσ ςαν χαρακτιρασ. Ασ μθν ιταν αυτι θ καταραμζνθ ανάγκθ και κα ςου ζλεγα εγϊ αν κα γυρνοφςα να τον κοιτάξω. ΣΟ ΣΡΛΣΟ ΣΕΦΑΝΛ Είμαι εξοργιςμζνθ. Θ καλφτερι μου φίλθ, θ κυρα-εκάβθ, μοφ προξενεφει το γιο τθσ, το Κόδωρο. Αν είναι δυνατόν! Νιϊκω απαίςια. Να κάνω εγϊ πεκερά τθν κυρα-εκάβθ! Οφτε να το ςκεφτϊ δεν κζλω. Δεν ξανακάνω αυτό το λάκοσ. Ζβαλα ςτο κεφάλι μου ιδθ δυο ςτεφάνια. Δεν κα τα ξανακάνω για τρίτθ φορά. Σϊρα πια, ζτςι όπωσ είμαι εγϊ τϊρα, και τον πρίγκθπα του παραμυκιοφ να μου φζρουν, πάλι όχι κα ζλεγα.*... + ιμερα ιρκε ςτο ςπίτι μου θ κόρθ τθσ κυρα-εκάβθσ και δειλά-δειλά μου προξζνευε τον αδερφό τθσ. Σϊρα πια που όλα ζχουν τελειϊςει με τον πόλεμο ζχω πιο κακαρό μυαλό. Ζχω καταλάβει πωσ κάτι κζλει να μου πει κι εκείνοσ, αλλά διςτάηει. Δεν μπορϊ πια να ακοφω άλλο τον κόςμο. Όλοι μου λζνε να κάτςω ςτα αβγά μου και να μθν ξαναπαντρευτϊ, αλλά αυτό 19

που νιϊκω με το Κόδωρο δεν το ζχω ξανανιϊςει με κανζναν άλλον άντρα ςτθ ηωι μου. 7. Σα φφλα ςτθν τζχνθ CHAGALL Mark Lovers with Daisies Μζςα ςτο κίτρινο τθσ χαράσ αγκαλιάηεται το ερωτευμζνο ηευγαράκι. Ο άνδρασ κρατά τθ γυναίκα με ςτοργι και ςεβαςμό. 20

RENOIR Pierre Auguste Dance at Bougival Θ όμορφθ γυναίκα χαμθλϊνει το βλζμμα κακϊσ ςκφβει να τθ φιλιςει ο καβαλιζροσ τθσ που τθν κρατά ςφιχτά ςτθν αγκαλιά. PICASSO Pablo Spanish Couple in front of an Inn 21

Θ μαγεία του μωβ του φορζματοσ τθσ κυρίασ δζνει με το χρϊμα του ουρανοφ και με το τρυφεροό τθσ φφοσ κακϊσ ςτρζφεται γλυκά να μιλιςει ςτον άνδρα που κάτι τθ ρωτά. VAN GOGH Vincent Morning with farmer and pitchfork Σο ηευγάρι γεωργϊν πάει για δουλειά. Θ γυναίκα καβάλα ςτ άλογο και ο άνδρασ με τα πόδια. AFREMOV Leonid Couple in the Rain Θ φκινοπωρινι βροχι, με τα μελιά χρϊματα, ωκεί τουσ δυο ερωτευμζνουσ να ςτριμωχτοφν κάτω από μια ομπρζλλα. 22

ΠΘΓΕ http://www.google.gr search?q=most famous paintings of couples http://www.google.com/search?q=famous romantic paintings of couples Chagall https://www.google.com/search?q=paintings+of+chagall&rls=com.microsoft:el:ie- Address&ie=UTF-8&oe=UTF-8&sourceid=ie7&rlz=1I7ADFA_enGR475 Picasso https://www.google.gr/search?q=paintings+of+picasso&tbm=isch&tbo=u&source=univ &sa=x&ei=vr6wusarlknv0gwf_odyag&ved=0ccwqsaq&biw=1280&bih=603 van Gogh https://www.google.com/search?q=paintings+of+van+gogh&tbm=isch&tbo=u&source= univ&sa=x&ei=cr-wuqyrhvcy1awpuidgag&ved=0cckqsaq&biw=1280&bih=603 Afremov https://www.google.com/search?q=paintings+of+leonid+afremov&rls=com.microsoft:el :IE-Address&rlz=1I7ADFA_enGR475&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=XrwUsOoMceb0wXcl4DgAg&ved=0CCkQsAQ&biw=1280&bih=603 23

ΕΠΛΛΟΓΟ υνοψίηοντασ, ςε αυτι τθν εργαςία είδαμε τισ διαφορζσ ανάμεςα ςτα δφο φφλα, τουσ ςτερεότυπουσ ρόλουσ, τουσ οποίουσ εντοπίςαμε ςε πλικοσ λογοτεχνικϊν ζργων, κακϊσ και τισ ςχζςεισ που βαςίηονταν ςε ςυγκεκριμζνο κοινωνικό και ιςτορικό πλαίςιο. Επίςθσ, πολφτιμεσ πλθροφορίεσ μασ παρείχε θ ςφγκριςθ μθ λογοτεχνικοφ κειμζνου με ομόκεμο λογοτεχνικό υλικό και επιπλζον διδακτικζσ ςθμειϊςεισ με τισ οποίεσ ςυνκζςαμε τα αντίςτοιχα αντρικά και γυναικεία πορτρζτα. Ακόμα, επιςθμάναμε τθν οπτικι γωνία μζςω τθσ οποίασ καταςκευάηεται το ςτερεότυπο του φφλου και προςδιορίςαμε τον απϊτερο ςκοπό του ςυγγραφζα, δθλαδι τθν προβολι αυτοβιογραφικοφ υλικοφ και βιωματικϊν εμπειριϊν, διατθρϊντασ ταυτόχρονα μια αποςταςιοποιθμζνθ ςτάςθ. τθ ςυνζχεια, ςθμαντικό ςτοιχείο ιταν και θ αλλαγι του αφθγθτι τθσ ιςτορίασ, δίνοντασ ζμφαςθ ςτθ ςθμαςία τθσ φωνισ. Αντλιςαμε υλικό και από τισ μεταφορζσ των ςυγκεκριμζνων λογοτεχνικϊν ζργων ςτθν τθλεόραςθ και ςτον κινθματογράφο και καταλιξαμε ςτο ςυμπζραςμα ότι θ ακριβισ πιςτότθτα με το λογοτεχνικό ζργο δεν ςυνοδεφεται πάντα και από ανάλογθ ποιότθτα τθσ διαςκευισ. Ακόμα, ταυτιςτικαμε με κάποιον ιρωα και μζςα από αυτιν τθν ταφτιςθ προχωριςαμε ςτθ ςυγγραφι ςελίδων του θμερολογίου του ι των επιςτολϊν του. Σζλοσ, αναλφςαμε το ρόλο τθσ ψυχολογίασ ςτθ λογοτεχνία και γενικότερα ςτθν τζχνθ. Ευελπιςτοφμε το οπιςκόφυλλο που ςυντάξαμε να είναι ελκυςτικό για τουσ ζφθβουσ αναγνϊςτεσ. 24

ΒΛΒΛΛΟΓΡΑΦΛΑ Βικιπαιδεία θμειϊςεισ από τθ φιλόλογο κ. Δοφρου Κείμενα Νεοελλθνικισ Λογοτεχνίασ α' τεφχοσ Α' λυκείου Κείμενα Νεοελλθνικισ Λογοτεχνίασ β' τεφχοσ Βϋ λυκείου Κείμενα Νεοελλθνικισ Λογοτεχνίασ γ' τεφχοσ Γ' λυκείου 25