ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΣ

of 37 ΕΔΑΦΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΣ ΠΑΝΤΕΛΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Δρ. Γεωπόνος Εγγείων Βελτιώσεων, Εδαφολογίας και Γεωργικής Μηχανικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2017 8 Η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ

of 37 Εισαγωγή: Η αύξηση της παραγωγής και η ποιοτική απόδοση της αμπέλου εξαρτάται από: 1. Τοπογραφία 2. Κλίμα 3. Έδαφος 4. Φυτό-Καλλιεργητικές τεχνικές

of 37 Συστατικά του κρασιού: Συνολικά 500 διαφορετικά συστατικά 1. Νερό (70%-80%) 2. Σάκχαρα (12%-28%) Διάσπαση του αμύλου που παράγεται με τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα των φύλλων του αμπελιού 3. Οργανικά οξέα (τρυγικό, μηλικό, κιτρικό) Η συγκέντρωση του τρυγικού οξέος επηρεάζει την οξύτητα του κρασιού Η εξέλιξη των οξέων επηρεάζεται από τη φωτοσύνθεση, αναπνοή και θερμοκρασία. Για παράδειγμα το μηλικό οξύ μειώνεται με αργό ρυθμό στα ψυχρά κλίματα και με γρήγορο ρυθμό στα θερμά κλίματα

of 37 Συστατικά του κρασιού: 4. Αζωτούχες ενώσεις: Η ποσότητα τους επηρεάζεται από τις εδαφικές συνθήκες. Αποτελούν πηγή αζώτου για τη δράση των ζυμομυκήτων 5. Φαινολικά: Εξάγονται κυρίως από το φλοιό. Καθορίζουν τη γεύση του κρασιού 6. Αρωματικές ενώσεις: Υπεύθυνες για το άρωμα 7. Βιταμίνες

of 37 Κλίμα - Καιρός: Σύγχρονες έρευνες έδειξαν ότι το κλίμα επηρεάζει διαφορετικά την ποσοτική παραγωγή από ότι την ποιότητα του κρασιού. Για παράδειγμα: η ποιότητα απαιτεί λιγότερη ζέστη και μικρότερη διάρκεια καλοκαιριού σε αντίθεση με την παραγωγή. Για αυτό το λόγο συναντάμε ποιοτικά κρασιά στη κεντρική και βόρεια Γαλλία παρά τη νότια Κλίμα είναι ο μέσος όρος των καιρικών συνθηκών που επικρατούν σε μια περιοχή για μεγάλο χρονικό διάστημα τουλάχιστον 25-30 ετών

of 37 Κλίμα - Καιρός: Μακροκλίμα: Κλιματικές συνθήκες που επικρατούν σε μια ευρύτερη περιοχή και καθορίζουν τον τύπο του κλίματος πχ ηπειρωτικό, μεσογειακό κ.α. Γεωγραφικό πλάτος: Αύξηση πλάτους σημαίνει προσέγγιση του ορίου ευδοκίμησης μιας ποικιλίας ή και της αμπέλου γενικά Υψόμετρο: Αύξηση του σημαίνει επιβράδυνση της ωρίμανσης Γειτνίαση με όγκους νερού και δάση: Μειώνουν το εύρος της ημερήσιας θερμοκρασίας. Η επίδραση αυτή είναι επιβλαβής (βόρειες περιοχές) ή ωφέλιμη (μεσημβρινές περιοχές)

of 37 Κλίμα - Καιρός: Μεσοκλίμα: Το τοπικό κλίμα μιας περιοχής, πχ ενός αμπελώνα. Πιο ειδικά, είναι το κλίμα που επικρατεί μέσα σε μια ζώνη ύψους λίγων μέτρων πάνω από το έδαφος Επηρεάζεται από: Τοπικές κλιματικές συνθήκες, όπως Κλίση Έκθεση (κατεύθυνση της κλίσης) Εμπόδια Κοντινούς όγκους νερού Διαμόρφωση τεχνητού μεσοκλίματος με τη δημιουργία επικλινών εδαφών με έκθεση στον ήλιο Βελτίωση της παραγωγής Μείωση παγετώνων Υψηλότερες θερμοκρασίες Κίνηση αέρα Μείωση ασθενειών

of 37 Κλίμα - Καιρός: Μικροκλίμα: Το κλιματικό περιβάλλον που επικρατεί μέσα και γύρω από τα πρέμνα Επηρεάζεται από: 1. Διαμόρφωση της φυτικής επιφάνειας: ηλιακή ακτινοβολία θερμοκρασία του αέρα ταχύτητα του ανέμου σχετική υγρασία εκπομπή ακτινοβολία Καθορίζεται από: Αποστάσεις φύτευσης Κλάδεμα 2. Εδαφικές ιδιότητες: (υδατοικανότητα, μηχανική σύσταση) επηρεάζουν τη θερμοκρασία μέσω της απορρόφησης και της ακτινοβολίας ποσού θερμότητας

of 37 Κλίμα - Καιρός: Κλιματικοί παράγοντες 1. Θερμοκρασία 2. Βροχόπτωση 3. Ηλιοφάνεια Εξετάζονται σε σχέση με τα στάδια ανάπτυξης του αμπελιού (φαινολογικά στάδια): 4. Άνεμος 5. Χαλάζι 6. Αλλοι κλιματικοί παράγοντες 1. Εκβλάστηση 2. Άνθηση 3. Καρπόδεση 4. Ωρίμανση 5. Τρυγητό

of 37 Κλίμα - Καιρός: Θερμοκρασία Επηρεάζει την παραγωγή και την ποιότητα Υπάρχει ένα ορισμένο εύρος θερμοκρασιών μέσα στο οποίο καλλιεργείται το αμπέλι Κατά τη διάρκεια της χειμερινής ανάπαυσης, οι διακυμάνσεις της θερμοκρασίας δεν επηρεάζουν την άμπελο, εφόσον δεν είναι χαμηλότερες από ένα όριο αντοχής (εξαρτάται από την ποικιλία) και υψηλότερες από τη θερμοκρασία έναρξης της βλάστησης (8 o C-10 o C)

of 37 Κλίμα - Καιρός: Θερμοκρασία Ιδανικό εύρος θερμοκρασιών για τα διάφορα στάδια ανάπτυξης Βλάστηση άνθηση: 12 o C-18 o C Άνθηση καρπόδεση: 18 o C-23 o C Έναρξη ωρίμανσης πλήρη ωρίμανση: 20 o C-24 o C Υψηλές θερμοκρασίες προκαλούν βλάβες στις ρώγες και στα φυτικά μέρη. Διαφοροποιούνται από ποικιλία σε ποικιλίαξ

of 37 Κλίμα - Καιρός: Θερμοκρασία και διαλυμένα συστατικά Υψηλές θερμοκρασίες κατά κανόνα σημαίνουν και μεγαλύτερες συγκεντρώσεις στερεών συστατικών στο γλεύκος Σε παρόμοια εδάφη με παρόμοιο ψυχρομακροκλίμα, οι οίνοι που παρήχθησαν σε ζεστότερα μεσοκλίματα είχαν υψηλότερες τιμές Brix Αρκετά πλεονεκτήματα παρουσιάζουν οι οίνοι που παράγονται σε περιοχές με ομαλή θερμοκρασία ωρίμανσης, όπως της περιοχής Νεμέας Σε κρύα κλίματα, όπως στη Νάουσα, που χαρακτηρίζεται από κρύα άνοιξη και σύντομο φθινόπωρο, το θερμό καλοκαίρι συμβάλει σημαντικά σε ένα καλό τρύγο. Στην περιοχή καλλιεργείται το ξινόμαυρο, το οποίο ωριμάνζει πλήρως ακόμα και σε χαμηλά επίπεδα σακχάρων

of 37 Κλίμα - Καιρός: Θερμοκρασία και οξέα Υψηλές θερμοκρασίες σημαίνει αύξηση του κιτρικού οξέος και μείωση του μηλικού οξέος Οι έντονες ημερήσιες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας στα ψυχρά κλίματα τη περίοδο από το τέλος του καλοκαιριού έως τη φθινοπωρινή περίοδο ωρίμανσης συνεισφέρουν σημαντικά στην ποιότητα Κρύες νύκτες σε συνδυασμό με τις ζεστές ημερήσιες θερμοκρασίες αυξάνουν τα οξέα Η επιλογή του μεσοκλίματος με χαμηλές βραδινές θερμοκρασίες ίσως βελτιώνει το πρόβλημα των υψηλών ph και των χαμηλών επιπέδων οξέων

of 37 Κλίμα - Καιρός: Θερμοκρασία και γεύση (αρώματα), χρώμα Αύξηση θερμοκρασίας σημαίνει αύξηση της δραστηριότητας των ενζύμων που είναι απαραίτητα για τη γεύση και το άρωμα Υψηλές θερμοκρασίες σημαίνει μείωση της ενζυμικής δραστηριότητας και επομένως μείωση της παραγωγής συστατικών γεύσης και αρωματικών ουσιών Ακόμα και στο ίδιο αμπέλι, η επίδραση του μικροκλίματος με ψυχρές και θερμές περιοχές οδηγεί σε διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης των αρωμάτων Ζεστές ημέρες με κρύες νύκτες αποτελούν τις καλύτερες συνθήκες για τη σύνθεση ανθοκυανών σε ορισμένες ποικιλίες ενώ η υψηλή θερμοκρασία περιορίζει ή και σταματά την παραγωγή ανθοκυανών

of 37 Κλίμα - Καιρός: Ηλιοφάνεια Ο ελάχιστος αριθμός ωρών ηλιοφάνειας από την εκβλάστηση έως τον τρύγο είναι 1250 ώρες Γενικά ισχύει ότι για την αμπελοκαλλιέργεια είναι επιθυμητές απεριόριστες ώρες ηλιοφάνειας για την αύξηση του ρυθμού της φωτοσύνθεσης πάντα όμως σε συνδυασμό με επιθυμητές διακυμάνσεις της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας Περισσότερη ακτινοβολία (ένταση και διάρκεια) σημαίνει μεγαλύτερη σοδειά Οι περιοχές που έχουν μεγάλη ηλιοφάνεια παρουσιάζουν κρασιά πλούσια σε σάκχαρα και φτωχά σε οξέα σε αντίθεση με περιοχές με λίγη ηλιοφάνεια λόγω της έντονης φωτοσύνθεσης

of 37 Κλίμα - Καιρός: Ηλιοφάνεια Έκθεση των ραγών στον ήλιο προκαλεί αύξηση των ανθοκυανών Μεγάλη σκίαση προκαλεί μεγάλη συγκέντρωση καλίου στους βλαστούς πριν την έναρξη της ωρίμανσης των ρωγών και κατ επέκταση υψηλό Ph και χαμηλά σάκχαρα Η σκίαση καθυστερεί την ωρίμανση Η σκίαση μειώνει τις ανθοκυάνες

of 37 Κλίμα - Καιρός: Βροχόπτωση - Υγρασία Οι ανάγκες της αμπέλου σε νερό είναι μικρές (150mm-250mm) και επηρεάζονται από: Γεωγραφικό πλάτος Ηλιοφάνεια Θερμοκρασία Εδαφικές ιδιότητες Ποικιλία αμπέλου Σχήμα των πρεμνών

of 37 Κλίμα - Καιρός: Βροχόπτωση - Υγρασία Τα ποιοτικότερα κρασιά παράγονται σε περιοχές με συνολικό ετήσιο ύψος βροχής που δεν ξεπερνά τα 700mm με 800mm Το 15% του νερού καταναλώνεται από την έναρξη της βλάστησης μέχρι την καρπόδεση και το υπόλοιπο 85% από την καρπόδεση μέχρι το τέλος της βλαστικής περιόδου (Ιούνιος- Αύγουστος Μικρό ύψος βροχής σημαίνει μειωμένη παραγωγή ενώ υπερβολική υγρασία σημαίνει μείωση της ποιότητας Υδατική καταπόνηση στο στάδιο της άνθησης και της καρπόδεσης συμβάλλει στη μείωση της παραγωγής Υπερβολικές βροχοπτώσεις κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι προκαλούν ανθόρροια ή συμβάλλουν και στην εμφάνιση του περονόσπορου

of 37 Κλίμα - Καιρός: Βροχόπτωση - Υγρασία Η άρδευση ή η βροχή πρίν τον τρύγο είναι επιζήμια για την ποιότητα λόγω της διόγκωσης με νερό του καρπού και της αραίωσης των αρωμάτων και των γευστικών ουσιών Η βροχή μετά την ωρίμανση των ρώγων αυξάνει τις πιθανότητες για σχίσιμο της ρώγας, ανάπτυξη μυκήτων και άλλων μικροβιακών προσβολών με δυσμενείς συνέπειες και στην ποιότητα του οίνου Η αντιμετώπιση των επερχόμενων βροχοπτώσεων οδηγεί σε πρώιμο τρύγο Υπερβολική υγρασία συνεπάγεται και ύπαρξη πολλών ζιζανίων με αύξηση των αριθμό των επεμβάσεων Η υπερβολική άρδευση προκαλεί αύξηση του ph και των τανίνων (χορτώδη γεύση) και μείωση της συγκέντρωσης των

of 37 Κλίμα - Καιρός: Βροχόπτωση - Υγρασία Η έλλειψη της ιδανικής εδαφικής υγρασίας αναγκάζει το αμπέλι να δημιουργήσει βαθιές ρίζες έτσι ώστε το φυτό να αναπτύξει αντοχές σε περιόδους ξηρασίας Η υδατική καταπόνηση αυξάνει την πρώιμη ωρίμανση (όχι πάντα), μειώνει τη σοδειά, το βάρος της ρώγας και το μηλικό οξύ Η σωστή άρδευση σε αμπέλια που βρίσκονται σε ξηρά κλίματα οδηγεί στην γρήγορη ανάπτυξη την άνοιξη, η οποία ακολουθείται από μια πιο ήρεμη περίοδο ανάπτυξης από την έναρξη της ωρίμανσης των ρώγων ως την πλήρη ωρίμανση Οι καλής ποιότητα οίνοι είναι αυτοί που προέρχονται από αμπέλια τα οποία έχουν κατάλληλη υγρασία μέχρι την έναρξη της ωρίμανσης ενώ μετά από το στάδιο αυτό βρίσκονται σε ξηρές συνθήκες

of 37 Κλίμα - Καιρός: Άνεμος Οι ασθενείς άνεμοι είναι συνήθως ωφέλιμοι και υποβοηθούν το ρυθμό βλάστησης των φυτών Οι ισχυροί άνεμοι προκαλούν ζημιές στο φυτό και μείωση της θερμοκρασίας με αποτέλεσμα τη μείωση της φωτοσύνθεσης Σε περιοχές με ισχυρούς ανέμους θα πρέπει να φυτεύονται ανθεκτικές ποικιλίες, να διαμορφώνονται σε χαμηλά σχήματα, να υποστηρίζονται, να φυτεύονται προς τη διεύθυνση των ανέμων και να σχηματίζονται με ανεμοφράκτες

of 37 Τεχνικές καλλιέργειας: Η σωστή πυκνότητα φύτευσης στοχεύει: Στην ανάπτυξη των καρποφόρων κλαδιών με τέτοιο τρόπο ώστε τα φύλλα να είναι πλήρως εκτεθειμένα στον ήλιο ενώ το σταφύλι να προστατεύεται από την απευθείας έκθεση στις ηλιακές ακτίνες Ανάπτυξη ριζικού συστήματος για την ιδανικότερη εκμετάλλευση της εδαφικής υγρασίας και των θρεπτικών στοιχείων Μείωση των ζιζανίων που δρουν ανταγωνιστικά στο αμπέλι

of 37 Τεχνικές καλλιέργειας: Στα ψυχρά κλίματα οι αποστάσεις φύτευσης είναι συνήθως μικρές ενώ στα ζεστά και ξηρά κλίματα πρέπει να είναι μεγαλύτερες (μικρή διαθέσιμη υγρασία και επομένως θα πρέπει κάθε φυτό να έχει στη διάθεση μεγαλύτερο όγκο εδάφους να εκμεταλλευτεί) Οι αποστάσεις θα πρέπει να καθορίζονται και με βάση τη δημιουργία δυσμενούς ή ευνοϊκού μικροκλίματος Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται και στο μέγεθος των γεωργικών μηχανημάτων που θα εισέρχονται μεταξύ των γραμμών

of 37 Τεχνικές καλλιέργειας: Αποστάσεις και αριθμός φυτών ανά στρέμμα

of 37 Τεχνικές καλλιέργειας: Προσανατολισμός γραμμών: η κατεύθυνση των γραμμών φύτευσης σε σχέση με τα σημεία του ορίζοντα Βοράς-Νότος Ανατολή - Δύση Η επιλογή γίνεται με βάση: Καλύτερη εκμετάλλευση της ηλιακής ακτινοβολίας Κατεύθυνση της κλίσης για αποφυγή διάβρωσης Κατεύθυνση ανέμων Μηχανικές κατεργασίες

of 37 Τεχνικές καλλιέργειας: Βοράς-Νότος Επιτυγχάνεται ο πλήρης φωτισμός και από τις δύο πλευρές του φυλλώματος Επιβάλλεται σε ψυχρές περιοχές (Θράκη) Σε ζεστά κλίματα ο προσανατολισμός βορά νότου έχει σαν αποτέλεσμα τα σταφύλια που βρίσκονται στη δυτική πλευρά των φυτών να εκτίθενται το μεσημέρι και νωρίς το απόγευμα απευθείας στον ήλιο και σε συνδυασμό με τις υψηλές θερμοκρασίες να κινδυνεύουν να υποστούν βλάβες Ανατολή Δύση Για τον παραπάνω λόγω προτιμάται σε ζεστά κλίματα (Κρήτη) Σκίαση σταφυλιών τις πιο ζεστές ώρες της ημέρας

of 37 Τεχνικές καλλιέργειας: Ύψος κορμού πρέμνων Κλίμα Μικροκλίμα Ποικιλία Εδαφικές συνθήκες Τοπογραφικές συνθήκες Καλλιεργητικές τεχνικές Το χαμηλό ύψος ευνοεί την ανάπτυξη μεγαλύτερης θερμοκρασίας λίγα εκατοστά από το έδαφος. Το γεγονός αυτό είναι ευνοϊκό σε ψυχρά κλίματα αλλά όχι σε ζεστά κλίματα.

of 37 Τεχνικές καλλιέργειας: Κλάδεμα Στοχεύει στην ανάπτυξη του αμπελιού με τη σωστή κατανομή της επιφάνειας των φύλλων ώστε να γίνεται η καλύτερη εκμετάλλευση της ηλιακής ακτινοβολίας και η σωστή έκθεση των σταφυλιών στον ήλιο Στη χώρα μας εφαρμόζονται το κυπελλοειδές σύστημα και τα διάφορα γραμμοειδή

of 37 Τεχνικές καλλιέργειας: Βασικός κανόνας των τεχνικών καλλιέργειας Στα ψυχρά κλίματα πρέπει να επιδιώκεται η έκθεση του συνόλου των φύλλων ακόμη και των χαμηλότερων αλλά και των καρπών σε όσο το δυνατό περισσότερη άμεση και ανακλώμενη από το έδαφος ακτινοβολία Στα ζεστά κλίματα κατά τις μεσημεριανές ώρες οι καρποί πρέπει να προστατεύονται από την άμεση έκθεση στον ήλιο

of 37 Έδαφος: Διάθεση θρεπτικών στοιχείων Εδαφική υγρασία Εδάφη με άργιλο αποδίδουν την υγρασία αργά στα φυτά Το ποσοστό των χαλικιών και οι πέτρες συμβάλλουν στην εύκολη στράγγιση και στον αερισμό Εδάφη με πέτρες είναι φτωχής γονιμότητας η οποία συνδέεται με μείωση της παραγωγής προς όφελος της ποιότητας του οίνου καθώς και με μεγάλη απορρόφησης θερμοκρασίας σε σχέση με τα λεπτόκοκκα εδάφη Εδάφη που επιτρέπουν την ανάπτυξη βαθιών ριζών συμβάλλουν στην ανάπτυξη αντοχής των αμπέλων στην ακραία διακύμανση της εδαφικής υγρασίας (έλλειψη υγρασίας) Τα αμμώδη εδάφη, όπως και τα πετρώδη θερμαίνονται γρηγορότερα και η θέρμανση αυτή συμβάλλει θετικά στην ωρίμανση των σταφυλιών

of 37 Έδαφος: Τα πετρώδη εδάφη αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες θερμότητας την οποία ακτινοβολούν κατά τη διάρκεια της νύκτας ή και σε συννεφιασμένες ημέρες Μεταφέρουν θερμότητα σε μεγαλύτερα βάθη με αποτέλεσμα να μειώνεται οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες της επιφάνειας του εδάφους κατά τη διάρκεια της ημέρας Γενικά, η θερμοκρασία του εδάφους συμβάλλει στην ωρίμανση των σταφυλιών και στην ποιότητα του παραγόμενου μούστου και κρασιού για αυτό το λόγο είναι σημαντικό ο χαρακτηρισμός του εδάφους Το έδαφος μαζί με τις καλλιεργητικές τεχνικές διαμορφώνουν το μικροκλίμα ενός αμπελώνα

of 37 Τοπογραφία Γενικά: Επηρεάζει το μεσοκλίμα Τρία τοπογραφικά στοιχεία: κλίση, έκθεση, υψόμετρο Το ίδιο αμπέλι θα παρουσιάσει διαφορετική ωρίμανση αν αναπτυχθεί σε διαφορετικές περιοχές, πχ σε πεδιάδα και υψόμετρο Τα κρασιά που προήλθαν από τις κεκλιμένες περιοχές βαθμολογήθηκαν υψηλότερα και αυτό οφείλεται στη θερμοκρασία του αέρα

of 37 Τοπογραφία Κλίση: Τροποποιεί την ποσότητα της ηλιακής ακτινοβολίας Τροποποιεί τις θερμοκρασίες του αμπελώνα μειώνοντας την ημερήσια διακύμανση, αυξάνοντας συγκεκριμένα τις ελάχιστες θερμοκρασίες που εμφανίζουν τη νύκτα και νωρίς το πρωί Ιδιαίτερα χρήσιμα ιδίως σε περιοχές με μεγάλα γεωγραφικά πλάτη Μεγάλα υψόμετρα

of 37 Τοπογραφία Ευεργετικά αποτελέσματα Κλίσης: Μεγαλύτερες ποσότητες ηλιακής ακτινοβολίας Εντονότερη φωτοσύνθεση Γρηγορότερο ζέσταμα των εδαφών (χαλίκια, πέτρες) Μείωση του παγετού, ιδίως αργά την άνοιξη και νωρίς το φθινόπωρο Βελτίωση της αποστράγγισης Μεγαλύτερη κίνηση του αέρα (ο κρύος αέρας μετακινείται προς τα χαμηλότερα σημεία της κλίσης) Βελτίωση της ωρίμανσης Βελτίωση της ισορροπίας χρώματος και ζάχαρης με τα οξέα Επιμήκυνση της περιόδου ανάπτυξης Μείωση ασθενειών

of 37 Τοπογραφία Εξήγηση της επίδρασης της Κλίσης: Τα αμπέλια σε πλαγιά δέχονται θερμές μάζες αέρα σε σχέση με εκείνα που βρίσκονται σε πεδιάδα (ελαφρύτερος είναι ο θερμός αέρα) Στην πεδιάδα υπάρχει ομίχλη ενώ σε πλαγιές όχι Μεγάλη κλίση σημαίνει γρηγορότερη κίνηση του ψυχρού αέρα προς τα χαμηλότερα σημεία

of 37 Τοπογραφία Έκθεση προσανατολισμός: Με τον όρο έκθεση εννοούμε ποιο σημείο του ορίζοντα βλέπει η επιφάνεια Το κυριότερο πλεονέκτημα που δημιουργείται από τον συνδυασμό κλίσης και έκθεσης είναι η μείωση της γωνίας πρόσπτωσης της ηλιακής ακτινοβολίας. Όσο πιο κάθετα πέφτουν οι ακτίνες τόσο αυξάνεται η θερμότητα που δέχεται το αμπέλι Η έκθεση της επιφάνειας έχει μεγάλη σημασία σε βόρειες χώρες και σε περιοχές με μεγάλα υψόμετρα Οι καλύτερες εκθέσεις είναι αυτές που βλέπουν τον ισημερινό, αλλά και αυτό πάλι είναι σχετικό και εξαρτάται από τις τοπικές περιβαλλοντικές συνθήκες (πχ ομίχλες)

of 37 Συμπέρασμα Συστατικά σταφυλιών = f Αμπέλι Έδαφος Κλίμα Τοπογραφία Αποτελεί συνάρτηση με πολύ δύσκολη έως αδύνατη λύση