ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Θέµατα της παρουσίασης Παρακίνηση για επίτευξη στη φυσική αγωγή Σακελλαρίου Κίµων Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Η έννοια της παρακίνησης. Στοιχεία και λειτουργίες της παρακίνησης. Τι είναι παρακίνηση για επίτευξη. Παράγοντες που επηρεάζουν την παρακίνηση. Τι είναι παρακίνηση; Παρακίνηση είναι η διαδικασία µέσα από την οποία γίνεται η κατεύθυνση και η ένταση της προσπάθειάς µας. Στοιχεία της παρακίνησης ιασκέδαση και ικανοποίηση Αυτονοµία στην επιλογή της δραστηριότητας Προσωπικές ανάγκες Εσωτερίκευση αναγκών Εξωτερικές αµοιβές Η παρακίνηση επηρεάζει κυρίως τέσσερις λειτουργίες Λειτουργίες της παρακίνησης Αν θα συµµετάσχει κάποιος σε µια δραστηριότητα (σε ένα µάθηµα ΦΑ). Πόση προσπάθεια θα καταβάλλει. Τι στόχους θα επιδιώξει. Αν θα συνεχίσει αυτή τη δραστηριότητα. 1
Κατάσταση επίτευξης Κατάσταση στην οποία το άτοµο πιστεύει ότι η απόδοσή του θα αξιολογηθεί ως επιτυχία-αποτυχία ή σαν νίκη-ήττα ή σαν βελτίωση-χειροτέρευση της απόδοσης. Παρακίνηση για επίτευξη Προδιάθεση για προσέγγιση ή αποφυγή καταστάσεων επίτευξης. Έτσι, κάποια άτοµα νιώθουν ευχαρίστηση όταν βρίσκονται σε καταστάσεις όπου επιδιώκουν να επιτύχουν κάποιο στόχο, ενώ άλλα όχι. Πότε έχει κάποιος υψηλή παρακίνηση για επίτευξη; Προσπάθεια Συγκέντρωση Επιµονή Επιλογή δύσκολων καθηκόντων Αφοσίωση στους στόχους Συνέπεια στην τήρηση του προγράµµατος Θεωρίες στον χώρο της παρακίνησης για επίτευξη Θεωρία ανάγκης για επίτευξη Θεωρία απόδοσης Θεωρία αποτελεσµατικότητας Θεωρία επίτευξης στόχων Θεωρία της παρακίνησης για επίτευξη στόχων Παράγοντες που επηρεάζουν την παρακίνηση Προσωπικά χαρακτηριστικά (αντίληψη προσωπικής ικανότητας, διάθεση για µάθηση ). Περιβαλλοντικοί παράγοντες (ποικιλία και καινοτοµία του µαθήµατος, συµπεριφορά του διδάσκοντος ) και το πώς τους αντιλαµβάνεται αυτούς το άτοµο. 2
Προσωπικά χαρακτηριστικά Προσωπικά χαρακτηριστικά Πόσο ικανό νιώθει το άτοµο; Τι προσωπικούς στόχους έχει; Αντίληψη ικανότητας Κάποιος που αισθάνεται ικανός προσδοκά ότι θα πετύχει, δε φοβάται πιθανή αποτυχία και βρίσκει προκλητική µια δύσκολη δραστηριότητα. Αντίθετα, κάποιος που δεν αισθάνεται ικανός φοβάται ότι θα αποτύχει και φυσικά η δραστηριότητα που νοµίζει ότι θα τον γελοιοποιήσει δεν του προξενεί κανένα ενδιαφέρον. Αναπτυξιακές διαφορές ως προς την αντίληψη της ικανότητας Τύχη και ικανότητα υσκολία καθήκοντος και ικανότητα Προσπάθεια και αποτέλεσµα Τύχη και ικανότητα Παράδειγµα: Ένα παιδί που δοκιµάζει κάτι για πρώτη φορά και πετυχαίνει (κέντρο στο στόχο). Θα συµπεραίνατε ότι είναι ικανό; Για να συµπεράνουµε ότι κάποιος είναι ικανός πρέπει το αποτέλεσµα που αποδίδεται πραγµατικά σ αυτόν να µην είναι τυχαίο. Τα παιδιά αρχίζουν να διαφοροποιούν τις έννοιες τύχη και ικανότητα µετά την ηλικία των 6 ετών και τις ξεχωρίζουν πλήρως µετά των 13 ετών. υσκολία καθήκοντος και ικανότητα Παράδειγµα: Ένα παιδί που καταφέρνει κάτι δύσκολο (µια δύσκολη άσκηση), ενώ ένα άλλο αποτυχαίνει στην ίδια άσκηση. Ποιο από τα δύο παιδιά θα λέγαµε ότι έχει πιο υψηλή ικανότητα; Για να πούµε ότι κάποιος είναι ικανός θα πρέπει να αποδίδει πάνω από το µέσο όρο των συµµαθητών του. Τα παιδιά αρχίζουν και ξεχωρίζουν τις έννοιες «δύσκολο» και «δύσκολο για µένα» µετά τα 6-7 χρόνια. 3
Προσπάθεια και αποτέλεσµα Παράδειγµα: ύο παιδιά πετυχαίνουν το ίδιο αποτέλεσµα. Με ποιο αντικειµενικό κριτήριο θα λέγατε ότι ένα από τα δύο είναι το ικανότερο; Για να κρίνουµε το επίπεδο της ικανότητας ενός παιδιού θα πρέπει να λάβουµε υπόψη την προσπάθεια που καταβάλλει τη στιγµή που το παρατηρούµε. Τα παιδιά διαφοροποιούν πλήρως τις έννοιες της προσπάθειας και του αποτελέσµατος µετά τα 11-12 έτη. Πώς κρίνουµε το αν είµαστε ικανοί ή όχι; Από την ηλικία των 10-11 ετών τα παιδιά έχουν αναπτύξει τουλάχιστον δύο βασικούς τρόπους για να κρίνουν την ικανότητά τους: Προσανατολισµός στο «εγώ» Προσανατολισµός στη µάθηση. Προσανατολισµός στη µάθηση Κριτήριο της επιτυχίας είναι η προσωπική βελτίωση. Ικανοποίηση από την προσωπική βελτίωση. Στόχος η βελτίωση των ικανοτήτων. Τα λάθη θεωρούνται µέρος της µάθησης. Υψηλή αξία της προσπάθειας. Επιµονή, σκληρή δουλειά, προσπάθεια για τελειοποίηση. Προσανατολισµός στη µάθηση Πώς σκέφτεται ο µαθητής όταν συγκρίνει το επίπεδο της ικανότητάς του µε το προηγούµενο προσωπικό του επίπεδο Προσπάθησα αρκετά; Έµαθα κάτι καινούριο; Βελτιώθηκα από την προηγούµενη φορά που έκανα το τεστ; Προσανατολισµός στο «εγώ» Κριτήριο της επιτυχίας το ξεπέρασµα των άλλων. Ικανοποίηση από την επίδειξη υψηλότερης ικανότητας σε σχέση µε τους άλλους. Στόχος η υπεροχή έναντι των άλλων. Τα λάθη είναι απόδειξη µειωµένης ικανότητας. Αξία στην υψηλή ικανότητα. Ανταγωνιστικότητα, προσπάθεια για νίκη ακόµη και µε αθέµιτα µέσα, υψηλό άγχος, µειωµένη προσπάθεια, εγκατάλειψη. Προσανατολισµός στο «εγώ» Πώς σκέφτεται ο µαθητής όταν συγκρίνει το επίπεδο της ικανότητάς του µε το επίπεδο των άλλων Ποιος τα καταφέρνει καλύτερα; Ποιος βγήκε πρώτος; Εγώ τι θέση έχω στην κατάταξη; 4
Συσχετίσεις των στόχων επίτευξης Ο προσανατολισµός στη µάθηση συνδέεται θετικά µε: ιασκέδαση Προσπάθεια Θετικές στάσεις σε θέµατα άσκησης και υγείας. Ο προσανατολισµός στο «εγώ» συνδέεται θετικά µε: Την µειωµένη προσπάθεια Το υψηλό άγχος για λάθη Την αντιαθλητική συµπεριφορά Λιγότερο θετικέ στάσεις σε θέµατα άσκησης και υγείας. Τα παιδιά καθώς µεγαλώνουν, από το δηµοτικό µέχρι το λύκειο: Καταβάλλουν λιγότερη προσπάθεια στο µάθηµα της φυσικής αγωγής. ιασκεδάζουν λιγότερο στο µάθηµα. Η διάθεσή τους για µάθηση µειώνεται βαθµιαία. Εκτός σχολείου, ασκούνται λιγότερο ενώ µειώνεται η συµµετοχή τους στο σωµατειακό αθλητισµό. Κλίµα παρακίνησης Το εκπαιδευτικό περιβάλλον είναι το ψυχολογικό κλίµα που δηµιουργείται από γονείς, καθηγητές, προπονητές και επηρεάζει την ποιότητα και την ποσότητα των αλληλεπιδράσεων µεταξύ των µελών της οµάδας, όπως επίσης και τους στόχους επίτευξης των ατόµων. ιαστάσεις του κλίµατος παρακίνησης Αντίληψη των µαθητών για έµφαση του καθηγητή στη µάθηση. Αντίληψη των µαθητών για έµφαση του καθηγητή στο «εγώ» των µαθητών (στις επιδόσεις). Περιβάλλον µε έµφαση στη µάθηση Ηεπιτυχία ορίζεται ως βελτίωση. Αξία δίνεται στην προσπάθεια. Λόγοι ικανοποίησης είναι η πρόκληση, σκληρή δουλειά. Ο καθηγητής/προπονητής είναι κυρίως προσανατολισµένος στο πώς οι µαθητές/αθλητές µαθαίνουν. Η προσοχή στρέφεται στη διαδικασία της µάθησης. Τα άτοµα καταβάλλουν προσπάθεια γιατί θέλουν να µάθουν. Κριτήριο αξιολόγησης είναι η προσωπική πρόοδος. 5
Περιβάλλον µε έµφαση στο ξεπέρασµα των άλλων Ηεπιτυχία ορίζεται ως υψηλού βαθµού απόδοση. Αξία δίνεται στην υψηλή ικανότητα. Τα άτοµα ικανοποιούνται όταν ξεπερνούν τους άλλους. Ο καθηγητής/προπονητής είναι προσανατολισµένος στο πώς οι µαθητές/αθλητές αποδίδουν. Τα λάθη είναι πηγή άγχους. Η προσοχή στρέφεται στη σύγκριση της απόδοσης Τα άτοµα καταβάλλουν προσπάθεια γιατί θέλουν υψηλότερους βαθµούς ή σκορ για να ξεπεράσουν τους άλλους. Κριτήρια αξιολόγησης σύµφωνα µε νόρµες ή το επίπεδο των άλλων. Βιβλιογραφία Παπαϊωάννου, Θεοδωράκης, Γούδας (1999). Για µια καλύτερη διδασκαλία της φυσικής αγωγής. Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Σάλτο. ιγγελίδης, Ν. (1996). Μια έρευνα για την εξέταση της αλληλεπίδρασης µεταξύ εσωτερικής παρακίνησης, προσωπικών προσανατολισµών και αντίληψης του κλίµατος παρακίνησης στο µάθηµα της φυσικής αγωγής. Μεταπτυχιακή ιατριβή. ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης. Κοµοτηνή. 6