ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ Υπεύθυνη μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π.
ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς. 2
ΕΡΓΟ - ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΠΟΡΟΙ ΥΛΙΚΟΙ & ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΕΚΡΟΕΣ Δραστηριότητα που περιλαμβάνει σειρά ΔΡΑΣΕΩΝ/ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ για την υλοποίηση μιας παραγωγικής λειτουργίας ή υποδομής ΩΦΕΛΕΙΕΣ ΕΙΣΡΟΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ αγαθών υπηρεσιών υποδομών κ.λπ. 3
ΕΡΓΟ - ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Χρηματικά κόστη και οφέλη ΣΤΟΧΟΣ Μεγιστοποίηση κοινωνικού οφέλους + ΣΔΙΤ ΣΤΟΧΟΣ Μεγιστοποίηση οικονομικού οφέλους 4
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΩΝ - ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΕΡΓΑ/ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ (ΙΔΙΩΤΗΣ) ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ (ΔΗΜΟΣΙΟ) Μεγιστοποίηση κέρδους ή αποδοτικότητας Μεγιστοποίηση κοινωνικού οικονομικού οφέλους 5
ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Χρηματοοικονομική αξιολόγηση ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ (ΙΔΙΩΤΗΣ) Μεγιστοποίηση κέρδους ή αποδοτικότητας Αξιολόγηση με βάση μόνο χρηματικά μεγέθη (άμεσα κόστη-οφέλη) 6
ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ Αξιολόγηση εναλλακτικών για την καλύτερη αξιοποίηση σπάνιων πόρων για το κοινωνικό όφελος ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Σχέση κόστους οφέλους = θετικό οικονομικό αποτέλεσμα Επίτευξη κοινωνικών στόχων π.χ. αύξηση εισοδήματος, νέες θέσεις εργασίας, βελτίωση πρόσβασης ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ (ΔΗΜΟΣΙΟ) Μεγιστοποίηση κοινωνικού οικονομικού οφέλους 7
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ/ΕΡΓΩΝ Η πλήρης αξιολόγηση ενός έργου / επένδυσης απαιτεί και τους δύο τύπους αξιολόγησης Επενδύσεις αποδοτικές και για τον επενδυτικό φορέα (τον ιδιώτη) και για το κοινωνικό σύνολο 8
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΡΓΩΝ - ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Εξαιρετικά σύνθετη διαδικασία Εμπεριέχει σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας και ρίσκου στηρίζεται σε σειρά υποθέσεων Απαιτείται βαθιά κατανόηση του περιβάλλοντος της επένδυσης / έργου 9
ΧΡΗΜΑΤΟ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ- ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΥΠΟΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ: Μέρος της αξιολόγησης επενδύσεων εστιάζει στις ταμειακές ροές μιας επένδυσης (εισροές εκροές) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ: Αξιολογεί τη συμβολή του έργου στην οικονομική και κοινωνική ευημερία μιας περιοχής ή χώρας 10
ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Tαμειακές ροές έργου (εισροές εκροές) 11
ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΒΗΜΑ 1 ο : Προσδιορισμός όλων των εσόδων (εισροών) και εξόδων (εκροών) που σχετίζονται με την επένδυση / έργο ΒΗΜΑ 2 ο : Επιλογή μεθόδου αξιολόγησης / κριτήρια αξιολόγησης ΒΗΜΑ 3 ο : Αξιολόγηση Στήριξη απόφασης 12
ΒΗΜΑ 1 ο : ΕΙΣΡΟΕΣ - ΕΚΡΟΕΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ σε σχέση με την επένδυση έργο Υποθέσεις εργασίας π.χ. κόστος παραγωγής, αγορά διάθεσης προϊόντων, κόστος ενέργειας, κόστος εργασίας κ.λπ. Μεγάλη αβεβαιότητα ως προς τις παραδοχές, η οποία συνοδεύει το τελικό αποτέλεσμα Διεπιστημονική προσέγγιση ομάδα εργασίας 13
ΒΗΜΑ 2 ο : ΜΕΘΟΔΟΙ / ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Μεθοδολογική προσέγγιση για τη λήψη απόφασης Στηρίζεται στην επεξεργασία δεδομένων παραδοχών του πρώτου βήματος Απαιτείται διαφάνεια εύληπτοι δείκτες σαν αποτέλεσμα των υπολογισμών 14
ΒΗΜΑ 2 ο : ΜΕΘΟΔΟΙ / ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΒΑΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΧΗ Η εξέλιξη του κόστους κεφαλαίου μέσα στο χρόνο 15
ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Στήριξη απόφασης ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ στη βάση της διαθέσιμης πληροφορίας (βήμα 1) και των μεθόδων και δεικτών (βήμα 2) Αβεβαιότητα που σχετίζεται με τις υποθέσεις αξιοπιστία των αποτελεσμάτων ΒΟΗΘΑ ΔΕΝ ΚΑΘΟΡΙΖΕΙ ΤΗ ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ 16
ΤΥΠΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΝΑΙ αποδοχή ΕΠΕΝΔΥΣΗ Αξιολόγηση δείκτη - Επιλογή ΟΧΙ απόρριψη ΕΝΑΛ. ΛΥΣΗ 1 ΕΝΑΛ. ΛΥΣΗ 2 ΕΝΑΛ. ΛΥΣΗ 3 Επιλογή εναλλακτικής λύσης Αξιολόγηση δεικτών Σύγκριση - Επιλογή 17
ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΟΣΤΟΥΣ - ΟΦΕΛΟΥΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 1083/2006 για την περίοδο προγραμματισμού 2007-13 ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Ανάλυσης Κόστους Οφέλους, στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη Αποδοτικότητα, Οικονομική εφικτότητα, ΣΔΙΤ Ε.Ε. - ΟΔΗΓΟΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΟΣΤΟΥΣ ΟΦΕΛΟΥΣ ΜΕΓΑΛΩΝ ΕΡΓΩΝ 18
ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΚΟΣΤΟΥΣ - ΟΦΕΛΟΥΣ Ε.Ε. - ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 1083/2006 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ σε κάθε κράτος σχετικά με τη μεθοδολογία που απαιτείται στο πλαίσιο της χρηματοοικονομικής αξιολόγησης επενδυτικών σχεδίων / έργων 19
ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΤΟΧΟΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ ΕΡΓΟΥ Έργα υποδομής: 20 30 έτη Τεχνικές εγκαταστάσεις: 10-15 έτη ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΚΟΣΤΗ ΕΡΓΟΥ Γη, κτίρια, λειτουργικές δαπάνες (προσωπικό, πρώτες ύλες, ενέργεια, κ.λπ.) ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΟΦΕΛΗ (ΕΣΟΔΑ) ΕΡΓΟΥ από την πώληση αγαθών και υπηρεσιών 20
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ... συμβολή του έργου στην οικονομική και κοινωνική ευημερία μιας περιοχής ή χώρας 21
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Κοινωνικο-οικονομικά στοιχεία κόστους ωφελειών από το έργο π.χ. ΕΡΓΟ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΟΣΤΗ: περιβαλλοντικές επιπτώσεις, θόρυβος ΟΦΕΛΗ: χρόνος ταξιδίου, ασφάλεια, περιφερειακή ανάπτυξη κ.λπ. 22
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ / ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ Π.χ. περιβαλλοντικό κόστος από νέα χάραξη οδού Ηχορύπανση Ατμοσφαιρική ρύπανση Χρήσεις και αξίες γης Κόστος επιβάρυνσης της υγείας των περιοίκων Πολυπλοκότητα Βαθμός αβεβαιότητας στον ποσοτικό προσδιορισμό κόστους - οφέλους ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ 23
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ / ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ Οι ωφέλειες μπορεί να αφορούν όχι μόνο τους χρήστες ενός έργου αλλά και τρίτους, τους οποίους το έργο δεν είχε ως αποδέκτες ΑΜΕΣΑ ΕΜΜΕΣΑ ΟΦΕΛΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η λειτουργία μιας σιδηροδρομικής γραμμής μπορεί να μειώσει την κυκλοφοριακή συμφόρηση ενός αυτοκινητόδρομου όφελος Η κατασκευή ενός αυτοκινητόδρομου μπορεί να επιφέρει μείωση των αξιών στη γύρω περιοχή - κόστος 24
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ / ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ Οφέλη από τις νέες θέσεις εργασίας που απορρέουν από την υλοποίηση ενός έργου, αποτιμώμενα π.χ. με τη μορφή μισθών των απασχολουμένων Αβεβαιότητα στον προσδιορισμό τους, καθώς το κόστος εργασίας, εξαρτάται από τα δεδομένα της αγοράς εργασίας τη δεδομένη χρονική στιγμή ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ 25
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ / ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ Ζήτηση για τις υπηρεσίες/προϊόντα που προσφέρει το συγκεκριμένο έργο π.χ. οδικός άξονας??? Δημογραφική εξέλιξη Πρότυπα συμπεριφοράς Προβλεπόμενη Ζήτηση Προσαρμοσμένη προβλεπόμενη ζήτηση??? Επίπεδο Οικονομικής Ανάπτυξης?????? Νομοθετικό πλαίσιο 26 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΖΗΤΗΣΗΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ / ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ Ανάλογα με τη φύση του έργου / επένδυσης τα κόστη και οι ωφέλειες μπορεί να αφορούν σε: Τοπική κλίμακα π.χ. έργο υδροδότησης ή διαχείρισης απορριμμάτων Ευρύτερη χωρική κλίμακα π.χ. οδικός ή σιδηροδρομικός άξονας ΠΟΛΥΠΛΟΚΟΤΗΤΑ / ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΩΦΕΛΕΙΩΝ 27 ΧΩΡΙΚΗ ΚΛΙΜΑΚΑ ΕΡΓΟΥ
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ Ε.Ε. - ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 1083/2006 Για κάθε έργο πρέπει να εξετάζονται τουλάχιστον δύο εναλλακτικές επιλογές Επιλογή 1: να μην κάνουμε τίποτα (do nothing) εξέλιξη κατάστασης χωρίς το έργο Επιλογή 2: να κάνουμε κάτι εξέλιξη κατάστασης με το εξεταζόμενο έργο/επένδυση 28
ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 29