Η ΜΕΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΥΛΩΝ ΣΤΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ (I) 13/03/2017 Εισαγωγικά το µεταφορικό κόστος Ορυκτά Φυσικοί και οικονοµικοί περιορισµοί Αγροτικές πρώτες ύλες Ξυλεία Η υποβαθµισµένη σηµασία του µεταφορικού κόστους αλλά και η αναβάθµιση άλλων ποιοτικών παραµέτρων της µεταφοράς 1
Το µεταφορικό κόστος: εισαγωγή Κόστος συγκέντρωσης πρώτων υλών + διανοµής τελικού προϊόντος Το µοναδιαίο κόστος διανοµής των προϊόντων είναι συνήθως υψηλότερο από το κόστος συλλογής των πρώτων υλών Μεταφορικό Κόστος / Αξία Μονάδας Ευπάθεια, όγκος, βάρος, κ.α. ανάγκη για συχνές παραδόσεις (δραστηριότητες έντασης διανοµής) 2
Εισαγωγικά - Διάκριση των Πρώτων Υλών Weber (1912) Με κριτήριο τον τόπο παραγωγής τους Χωρικά εντοπισµένες (localized) ευρίσκονται σε συγκεκριµένες τοποθεσίες µόνο Ευρισκόµενες παντού (ubiquities), π.χ. αέρας, πόσιµο νερό Με κριτήριο τη µεταβολή του βάρους τους κατά την επεξεργασία Αµιγείς (pure) διατηρούν το βάρος τους κατά τη µεταποιητική επεξεργασία Μη αµιγείς (weight loosing) χάνουν βάρος κατά τη µεταποιητική επεξεργασία 3
Διάκριση των ορυκτών (ταξινόµηση Blunden) Μη µεταλλικά ορυκτά που ευρίσκονται παντού, π.χ. αδρανή υλικά, ασβεστόλιθος. Μη-µεταλλικά ορυκτά χωρικά εντοπισµένα, π.χ. αλάτι, ποτάσα, πορσελάνη. Μεταλλικά ορυκτά µη σιδηρούχα, περιλαµβάνει µια ευρεία γκάµα µετάλλων από πολύτιµα µέταλλα, π.χ. χρυσός, άργυρος και ουράνιο, µέχρι βασικά µέταλλα για µια σειρά βιοµηχανικούς κλάδους, π.χ. χαλκός, βωξίτης, κασσίτερος Μεταλλικά ορυκτά σιδηρούχα, διάφοροι τύποi σιδηροµεταλλευµάτων πχ, αιµατίτης, µαγνητίτης (περιεκτικότητα σε σίδηρο 45-70%) Άνθρακας και Υδρογονάνθρακες, π.χ. κάρβουνο, πετρέλαιο 4
Πρώτες ύλες: ορυκτά Χωρική κατανοµή των πλουσιότερων κοιτασµάτων (Knox & Marston 2004) 5
Πρώτες ύλες: ορυκτά Παγκόσμια παραγωγή ορυκτών Οι µεγαλύτεροι παγκόσµιοι παραγωγοί ΗΠΑ, Ρωσία, Αυστραλία, Καναδάς, Νότια Αφρική Μεταλλευτικές οικονοµίες: Αναπτυσσόµενες χώρες που οφείλουν ποσοστό µεγαλύτερο του 40% των συνολικών εσόδων τους από εξαγωγές ορυκτών πόρων. 6
Πρώτες ύλες: ορυκτά Φυσικοί παράγοντες που προσδιορίζουν την οικονομική αποτελεσματικότητα της εκμετάλλευσης των φυσικών αποθεμάτων ØΠΟΙΟΤΗΤΑ ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΣ (περιεκτικότητα) ØΜΕΓΕΘΟΣ ΑΠΟΘΕΜΑΤΟΣ ØΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΜΕΤΑΛΛΟΥ ØΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΑΛΛΕΥΜΑ ØΓΕΩΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ (βάθος και βαθµός Ø δυσκολίας εξόρυξης) ØΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ 7
Πρώτες ύλες: ορυκτά Οικονομικοί παράγοντες που προσδιορίζουν την οικονομική αποτελεσματικότητα της εκμετάλλευσης των φυσικών αποθεμάτων ΚΟΣΤΟΣ ΕΞΟΡΥΞΗΣ Υπάρχουσα υποδοµή, εργατικό κόστος, φορολογία ΚΟΣΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ Επίπεδο υπάρχουσας µεταφορικής υποδοµής, χρονοαπόσταση από τις σηµαντικές αγορές 8
Πρώτες ύλες: ορυκτά Κρίσιμοι παράγοντες που προσδιορίζουν την οικονομική αποτελεσματικότητα της εκμετάλλευσης των φυσικών αποθεμάτων Η περιεκτικότητα σε µετάλλευµα και το µέγεθος του αποθέµατος Διαχρονική τάση: 1. Από την υπόγεια στην επιφανειακή εξόρυξη 2.Από πολλά µικρά κοντινά σε πόλεις ορυχεία σε λίγα µεγάλα και αποµακρυσµένα 9
Πρώτες ύλες: ορυκτά Παγκόσμια κατανάλωση των ορυκτών Οι µεγαλύτεροι παγκόσµιοι καταναλωτές Βαριά βιοµηχανία Βιοµηχανίες µεταφορικών µέσων και κατασκευών Η σηµασία των ορυκτών έχει υποβαθµιστεί σηµαντικά γιατί: 1. Η τεχνολογία έχει οδηγήσει σε µειωµένη χρήση 2. Υποκατάσταση από τεχνητά υλικά 10
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΠΡΩΤΗΣ ΥΛΗΣ Περιοχές καλλιέργειας ζαχαρότευτλων και χωροθέτηση των εργοστασίων επεξεργασίας ζάχαρης στην Αγγλία και την Ουαλία Raw, M. (1997) Manufacturing Industry: The impact of change, London: Collins educational 11
Εκµετάλλευση δασών 12
ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΟΝΤΑ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΠΡΩΤΗΣ ΥΛΗΣ Κατανοµή της χαρτοβιοµηχανίας στη Σουηδία Raw, M. (1997) Manufacturing Industry: The impact of change, London: Collins educational 13
Η εντυπωσιακή µείωση του κόστους των µεταφορών έχει αποδεσµεύσει πολλούς βιοµηχανικούς κλάδους από τη γειτνίαση µε την πηγή παραγωγής της βασικής πρώτης ύλης. Πολλές βιοµηχανίες έχουν υποκαταστήσει τις πρώτες από ενδιάµεσες ύλες (π.χ. χαλυβουργία, αλουµίνα, χυµός πορτοκαλιού, ). Αλλά Σε συγκεκριµένους βιοµηχανικούς κλάδους επιβάλλεται η γρήγορη επεξεργασία των πρώτων υλών, π.χ. γαλακτοβιοµηχανία Σε κλάδους ποιοτικών προϊόντων είναι σηµαντική η γρήγορη επεξεργασία των πρώτων υλών (ελαιουργία, κατεψυγµένα λαχανικά,. Έχει αναδειχθεί η σηµασία µη χρηµατικών πλευρών της µεταφοράς: συνθήκες µεταφοράς, παράδοσης, ταχύτητα, αξιοπιστία. Ευαισθησία για την περιβαλλοντική επιβάρυνση που προκαλούν οι πυκνές µακροσκελείς µεταφορές 14
Πίνακας: Εκποµπές CO 2 που εκλύονται από τη µεταφορά επιλεγµένων τροφίµων µε πλοίο ή αεροπλάνο από τις βασικές εξαγωγικές χώρες προς το ΗΒ, 2008 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ Προέλευση, απόσταση Προϊόν Πλοίο Αεροπλάνο από το ΗΒ σε µίλια Βόειο κρέας Αργεντινή, 6900 0.22 6.33 Αρνίσιο κρέας Ν. Ζηλανδία, 11700 0.38 10.7 Γαρίδες Ινδονησία, 7300 0.03 0.84 Κονσέρβα τόνου Ταϋλάνδη, 5900 0.04 1.0 Αχλάδια Αργεντινή, 6900 0.22 6.33 Ανανάς Γκάνα, 3100 0.22 6.26 Μήλα (Fuji) Ουάσιγκτον/ΗΠΑ, 3700 0.06 1.68 Μπανάνες Ινδία, 5106 0.16 4.67 Σταφύλια Αίγυπτος, 2200 0.04 1.0 Φράουλες Ισπανία, 780 0.01 0.19 Blueberries Ν. Αφρική, 5600 0.03 0.77 Τοµάτες Σ. Αραβία, 3.100 0.04 1.2 Κρεµµύδια Ταϋλάνδη, 5900 0.04 1.28 Πατάτες Ισραήλ, 2200 0.07 2.0 Σπαράγγια Περού, 6.300 0.05 1.44 Μπρόκολο Ισπανία, 780 0.01 0.22 Αρακάς Γουατεµάλα, 5450 0.04 1.0 Καρότα Ν.Αφρική, 6000 0.19 5.5 Αβοκάντο Μεξικό, 5500 0.03 0.89 Φασολάκια Ζάµπια, 4900 0.03 0.9 Μικρά καλαµπόκια Ταϋλάνδη, 5900 0.04 1.03 Γλυκοπατάτες Κίνα, 5000 0.16 0.92 Μπουκάλι Chardonnay Αυστραλία, 9000 0.29 8.27 Μπουκάλι Champagne Γαλλία, 239 0.007 0.2 Πηγή: The Independent 2008. 15