Υπάρχει σχέση μεταξύ Ιδιοπαθούς Τρόμου και Νόσου Parkinson ; ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΒΛ. ΛΕΟΝΑΡΔΟΣ Νευρολόγος Επιστημονικός Συνεργάτης Β Νευρολογικής Κλινικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Π.Γ.Ν. «Αττικόν»
Μια σχέση με παρελθόν Gowers (1888) : είναι αμφίβολο εάν o γεροντικός τρόμος διαφέρει επί της ουσίας από την paralysis agitans υπάρχουν περιπτώσεις με χαρακτήρα ενδιάμεσο μεταξύ των δύο καταστάσεων Mjones (1949) : θεώρηση ET ως forme fruste της PD Critchley (1949) : η συνύπαρξη ET και PD σε έναν ασθενή είναι συνέπεια του γεγονότος ότι αμφότερες αποτελούν δύο πολύ κοινές και συχνές νόσους Pahwa & Koller (1993) : συμπτωματική συνύπαρξη δύο πολύ κοινών κινητικών διαταραχών
Μια σχέση με παρόν
Μια σχέση με παρόν
Επιχειρήματα υπέρ διασύνδεσης ET PD Υψηλή συχνότητα συνύπαρξης PD σε ασθενείς με ET (πενταπλάσια συχνότητα συνύπαρξης ET PD σε σχέση με την αναμενόμενη στο πλαίσιο τυχαίας σύμπτωσης) (Lou & Jankovic, 1991 / Tan & Lum, 2008) Σε ασθενείς με συνύπαρξη ET και PD, ο παρκινσονισμός πλαγιώνεται στην πλευρά που εμφανίζει τη μεγαλύτερη βαρύτητα ET (Shahed & Jankovic, 2007 / Minen & Louis, 2008) Υψηλή συχνότητα οικογενειακού ιστορικού ET σε ασθενείς με PD σε γενετικές επιδημιολογικές μελέτες (Rocca & Maraganore, 2007 / Spanaki & Plaitakis, 2009)
Επιχειρήματα υπέρ διασύνδεσης ET PD Αυξημένος κίνδυνος εκδήλωσης PD σε ασθενείς με ET ET : παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση PD (Shahed & Jankovic, 2007) (Thenganatt & Jankovic, 2016) Οι πάσχοντες από ET εμφανίζουν 4-5 φορές υψηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης PD σε προοπτική μελέτη πληθυσμού (Benito-León & Louis, 2009) Περίπου το 20% των ασθενών με ιστορικό ET θα εκδηλώσει στην πορεία και παρκινσονισμό (Lou & Jankovic, 1991)
Επιχειρήματα υπέρ διασύνδεσης ET PD Ήπιο προσυναπτικό ντοπαμινεργικό έλλειμμα σε ασθενείς με κλινική διάγνωση ET που υπεβλήθησαν σε DaTSCAN (Isaias & Antonini, 2008 / Isaias & Eidelberg, 2010) Παρουσία τρόμου ηρεμίας στο 20% ασθενών με ET (αφορά περιπτώσεις ET μεγαλύτερης διάρκειας και βαρύτητας) (Cohen & Louis, 2003 / Louis, 2005) Περιγραφή επιβραδυνομένων κινήσεων σε ασθενείς με ET (Duval & Panisset, 2006) Columbia University ET Brain Bank: παρουσία σωματίων Lewy στον υπομέλανα τόπο (LC) σε ασθενείς με ET ( LB variant παραλλαγή ET με σωμάτια Lewy) (Louis & Vonsattel, 2007)
Επιχειρήματα κατά διασύνδεσης ET PD Είναι γνωστό ότι η PD μπορεί να εκδηλωθεί με προέχοντα τρόμο ενεργείας, ενώ ο ET να συνοδεύεται από αξιοσημείωτο τρόμο ηρεμίας (Deuschl & Bain, 1998) Kάποιες περιπτώσεις με συνύπαρξη και πιθανολογούμενη μετάβαση από τη μία διαταραχή στην άλλη μπορεί απλώς να οφείλονται σε εσφαλμένη διάγνωση ET αντί για PD (Raethjen & Deuschl, 2009) Παρεμβολή τρόμου στις ταχείες εναλλασσόμενες κινήσεις (finger tapping) με τρόπο που παραπέμπει εσφαλμένα σε arrests εκούσιας κίνησης και βραδυκινησία (Rajput & Shill, 2012)
Επιχειρήματα κατά διασύνδεσης ET PD Παθολογοανατομικά ευρήματα Arizona Study of Aging and Neurodegenerative Disorders Brain Bank : δεν παρατηρήθηκε αυξημένη παρουσία σωματίων Lewy στους εγκεφάλους ασθενών με ET σε σχέση με τους μάρτυρες Παρουσία σωματίων Lewy στον υπομέλανα τόπο : καθαρά συμπτωματικό εύρημα στην πλειονότητα ασθενών με ET Σωμάτια Lewy (LB) αναδείχθηκαν σε πολύ ηλικιωμένους ασθενείς, που έπασχαν από ΕΤ για δεκαετίες Θεωρείται εξαιρετικά απίθανο τα LB να ήταν παρόντα ή, σε κάθε περίπτωση, να διαδραμάτισαν αιτιολογικό ρόλο όταν ο τρόμος εκδηλώθηκε για πρώτη φορά (Shill & Beach, 2008 / Adler & Shill, 2011)
Καλοήθης τρομώδης παρκινσονισμός BTP (Benign Tremulous Parkinsonism) : τρόμος ηρεμίας χωρίς βραδυκινησία και δυσκαμψία. Θεωρήθηκε διακριτή κλινική οντότητα
Καλοήθης τρομώδης παρκινσονισμός Άλλοι έκαναν λόγο για το σύνδρομο BTP περιγράφοντας έναν κλινικό φαινότυπο μίξης ET PD (Shahed & Jankovic, 2007 / Fekete & Jankovic, 2011 / Thenganatt & Jankovic, 2016)
Καλοήθης τρομώδης παρκινσονισμός Νευροπαθολογική μελέτη 21 ασθενών με αρχική εκδήλωση μονοσυμπτωματικού τρόμου ηρεμίας ( BTP ) Τυπικά παθολογοανατομικά ευρήματα PD στους 16 εξ αυτών Βραδύτερος ρυθμός εξέλιξης και μικρότερης έκτασης απώλεια νευρώνων στη μέλαινα ουσία Τελικά, όμως, όλοι ανέπτυξαν τυπικά κλινικά χαρακτηριστικά προχωρημένης PD στο τελευταίο τρίτο της πορείας της νόσου Tremor-predominant PD : η ορθή διάγνωση Οι υπόλοιποι 5 ασθενείς δεν είχαν νευροπαθολογία PD Πιθανότερη διάγνωση : ΕΤ με τρόμο ηρεμίας / AODT (Selikhova & Lees, 2013)
Η αναθεώρηση του όρου BTP Πολλές περιπτώσεις με τη διάγνωση BTP δεν έχουν τελικά PD και εάν έχουν PD η πορεία τους δεν είναι τελικά καλοήθης Η ιδέα ότι κάποιοι ασθενείς με ET μπορεί να εμφανίσουν μετατροπή του ΕΤ σε PD επιφέρει σύγχυση και πρέπει να αποφεύγεται Υπάρχουν ασθενείς με PD που διεγνώσθησαν εσφαλμένα ως ΕΤ και ασθενείς με ΕΤ που μεταγενέστερα και, πιθανότατα, συμπτωματικά προσεβλήθησαν επιπροσθέτως από PD
Μια σχέση με μέλλον (η διαμάχη καλά κρατεί)
Σχέση ΕΤ PD : μερικές καίριες επισημάνσεις Υψηλά ποσοστά εσφαλμένης διάγνωσης ET (37% και 50%) (Jain & Louis, 2006 / Schrag & Bhatia, 2000) Σημαντικά ποσοστά εσφαλμένης κλινικής διάγνωσης και για PD (24% / 10% απόκλιση από παθοανατομική επιβεβαίωση) (Hughes & Daniel, 1992 / Hughes & Lees, 2001) Ιδιαιτερότητες εξέτασης σχέσης ET PD (αντιδιαστολή πχ. με σχέση καπνίσματος PD, όπου δεν τίθεται θέμα σύγχυσης) Όταν εξετάζεται η σχέση δύο παθήσεων, όπου η μία συχνά διαγιγνώσκεται εσφαλμένα ως η άλλη, ο πήχης πρέπει να τοποθετηθεί πολύ υψηλά προκειμένου να καταδειχθεί μία αληθής, βιολογική συσχέτιση (Quinn & Bhatia, 2011)
Σχέση ΕΤ PD : μερικές καίριες επισημάνσεις Το 20% ασθενών με ιστορικό ET θα εκδηλώσει στην πορεία παρκινσονισμό : δεν αφορά πληθυσμό κοινότητας, αλλά ασθενείς που προσήλθαν για διερεύνηση PD και, στην ΑΝΕ, αναδείχθηκε τρόμος θέσεως ή ενεργείας, ενίοτε μακράς διαρκείας και με θετικό κληρονομικό ιστορικό Πιθανότατα, οι ασθενείς αυτοί είχαν όντως ΕΤ, αλλά ο λόγος που τους οδήγησε σε αναζήτηση ιατρικής υποστήριξης δεν ήταν ο ET, αλλά η μεταγενέστερη εκδήλωση PD (Quinn & Bhatia, 2011) Οι ασθενείς αυτοί είχαν μια ασυνήθιστα σοβαρή μορφή ET ή μια διακριτή νευρολογική διαταραχή πέραν του τρόμου (Espay, Lang, Berardelli, Bhatia, 2017)
Σχέση ΕΤ PD : μερικές καίριες επισημάνσεις Δικόρυφη κατανομή (bimodal distribution) ηλικίας έναρξης ΕΤ Πρώτη κορυφή στη νεανική ηλικία (late teens) Δεύτερη κορυφή μετά το 65 ο έτος ηλικίας (late adulthood) Δύο διακριτές παθοφυσιολογικές οντότητες δύο διακριτές κλινικές πορείες Συσχέτιση ET όψιμης έναρξης με δυστονικά χαρακτηριστικά (μεμονωμένος τρόμος σιαγώνος / κεφαλής) και μη κινητικές εκδηλώσεις (άνοια) ΕΤ PD : το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν υφίσταται αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης PD σε ασθενείς με ΕΤ πρώιμης έναρξης ή πρόκειται για μια σχέση παρόμοια αυτής μεταξύ ΕΤ και AD (Espay, Lang, Berardelli, Bhatia, 2017 / Deuschl & Elble, 2009)
Το αίνιγμα ET-PD και η λύση του Η λύση σε αυτό που έχει αποκληθεί το αίνιγμα ET-PD ( ET-PD Conundrum ) απέχει πολύ από το να δοθεί Η ιδεατή μελέτη που θα διερευνήσει την ύπαρξη βιολογικής συσχέτισης ET-PD πρέπει να πληροί τις εξής προϋποθέσεις : Πολυκεντρική, προοπτική, μακροχρόνια παρακολούθηση Διάγνωση ΕΤ σύμφωνα με σαφή διαγνωστικά κριτήρια Περιοδικές κλινικές εκτιμήσεις με τη χρήση κλιμάκων Απεικόνιση με DaTSCAN στην αρχή και το τέλος του follow-up Λήψη δειγμάτων για μελλοντικές γενετικές συσχετίσεις ET-PD Παθο-ανατομική εξέταση εγκεφάλων ασθενών και μαρτύρων (Jiménez-Jiménez & Agúndez, 2012)