ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΣΑΝ ΚΟΜΑΤΙ ΕΝΌΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΈΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Ο σχεδιασμός του προγράμματος αποτελεί το πρώτο σημαντικό βήμα πριν την εφαρμογή του στην υλοποίηση της αγωγής υγείας
Στάδια σχεδιασμού Ανάλυση των χαρακτηριστικών της κοινότητας στην οποία θα απευθυνθεί το πρόγραμμα Επισήμανση των αναγκών του πληθυσμού Καθορισμός των στόχων Αποτίμηση των πόρων Περιγραφή της μεθοδολογίας Σχεδιασμός της αξιολόγησης
Τι είναι η κοινότητα Ομάδες ατόμων οι οποίες μπορούν να καθοριστούν Γεωγραφικά Επαγγελματικά Εθνικά Θρησκευτικά Ηλικιακά Βάση φύλου Βάση ιδιαίτερων ενδιαφερόντων Κοινών αναγκών κλ
Λειτουργικές και δομικές κοινότητες Δομικές είναι οι κοινότητες που καθορίζονται από συγκεκριμένα γεωγραφικά σύνορα χωριό,πόλη, δήμος κλπ Λειτουργικές είναι όλες οι υπόλοιπες ομάδες
Ανάλυση της κοινότητας Κατά την ανάλυση περιγράφονται γενικά και ειδικά χαρακτηριστικά της κοινότητας Ποσοτικά χαρακτηριστικά (ακριβής αριθμός) Ηλικία και φύλο Πολιτιστικά και γλωσσολογικά χαρακτηριστικά Κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά Σχετικές γνώσεις και πείρα Υπάρχουσες στάσεις συμπεριφορές Στάσεις σε εκπαιδευτικά ζητήματα Εκπαιδευτικό-πνευματικό επίπεδο Γενικά χαρακτηριστικά υγείας
Ποσοτικά χαρακτηριστικά Σε κάθε περίπτωση πρεπει να καταγράφεται ο ακριβής αριθμός του πληθυσμού στόχου
Ηλικία φύλο Η ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού και το φύλλο καθορίζουν γενικότερα την μέθοδο προσέγγισης (αλλιώς μαθητές δημοτικού και αλλιώς κάποια ομάδα ηλικιωμένων σε ένα ΚΑΠΗ) αλλά και το θέμα αντικείμενο του προγράμματος (κάποια προβλήματα αφορούν ιδιαίτερα γυναίκες θέματα μητρότητας και αλλά ιδιαιτέρα άντρες (καρκίνος του προστάτη)
Πολιτιστικά γλωσσολογικά Πρέπει να είναι γνωστά τα βασικά ήθη και έθιμα του πληθυσμού- στόχου καθώς και οι γλωσσολογικές του ιδιαιτερότητες ώστε να προσαρμόζεται ανάλογα η μεθοδολογία του προγράμματος
Η μόρφωση Το επάγγελμα Το εισόδημα Κοινωνικοοικονομικά Ο χώρος κατοικίας χαρακτηριστικά Και οποιαδήποτε άλλα χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν την κοινωνική θέση του πληθυσμού στόχου
Σχετικές γνώσεις και πείρα Σπάνια ένας πληθυσμός έχει πλήρη άγνοια για βασικά προγράμματα θέματα υγείας ειδικά στις αναπτυγμένες χώρες Ωστόσο πολλές φορές η γνώση πείρα που έχει στηρίζεται σε προκαταλήψεις ή ελλιπή στοιχεία. Αυτό και είναι σκόπιμο να αξιολογούνται κάθε φορά και οι εμπειρίες που υπάρχουν
Υπάρχουσες στάσεις συμπεριφοράς Η μελέτη των στάσεων είναι από τα πιο βασικά θέματα στο σχεδιασμό ενός προγράμματος διατροφικής αγωγής Κάποιος στόχος πχ παιδιά μικρής ηλικίας δείχνουν συνήθως μεγάλο ενθουσιασμό όταν παίρνουν μέρος σε παρόμοιες δράσεις από ότι πχ οι έφηβοι που είναι επιφυλακτικότεροι
Στάσεις σε εκπαιδευτικά ζητήματα Άλλοι πληθυσμοί είναι πιο εξοικειωμένοι με ορισμένες εκπαιδευτικές μεθόδους και άλλοι με άλλες. Υπάρχουν άτομα που λόγω ιδιοσυγκρασίας δεν θέλουν να συμμετάσχουν σε ομαδικές- συλλογικές διαδικασίες και προτιμούν μια απρόσωπη ενημέρωση ή επαφή με μεθόδους οι οποίες δεν προϋποθέτουν την συμμετοχή τους
Εκπαιδευτικό επίπεδο Ανάλογα με το εκάστοτε επίπεδο και τις εκπαιδευτικές ικανότητες πρέπει να σχεδιαστούν και οι ιδιαίτερες μέθοδοι του προγράμματος
Γενικά χαρακτηριστικά υγείας Ηλικιωμένοι, ανάπηροι, άνθρωποι με προβλήματα όρασης ή ακοής Καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τις μεθόδους και πρεπει να λαμβάνονται υπόψη σε σχέση με την δυνατότητα ανταπόκρισης
Επισήμανση των αναγκών
Η επισήμανση των αναγκών περιλαμβάνει μια πρώτη εκτίμηση των ειδικών προβλημάτων υγείας που αντιμετωπίζει ο πληθυσμός ή των δυνητικών προβλημάτων αν πρόκειται για πρόγραμμα πρόληψης Για την επισήμανση αυτή χρειάζονται στοιχεία και δεδομένα από διάφορες πηγές
Οι πηγές αυτές μπορεί να είναι Τακτικές στατιστικές σειρές της εθνικής στατιστικής υπηρεσίας Ειδικές επιδημιολογικές έρευνες Σχετικές απόψεις ειδικών για κάθε ιδιαίτερο θέμα Σχετικές απόψεις του κοινού για τα προβλήματα που το αφορούν Αντικειμενικοί περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες που χαρακτηρίζουν τον πληθυσμό
Για να είμαστε σίγουροι ότι γνωρίζουμε την ανάγκη θα πρεπει να μπορούμε να απαντήσουμε στα παρακάτω ερωτήματα Τι είδους ανάγκη είναι; Ποιος αποφασίζει ότι υπαρχει ανάγκη; (γιατρός,κοινό) Που βασίζεται αυτή η απόφαση; Αποτελεί το πρόγραμμα απάντηση σε αυτή την ανάγκη;
Καθορισμός των στόχων
Οι στόχοι πρεπει να καθοριστούν με την μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια και να περιγραφούν Βοήθεια για αυτό αποτελούν οι παρακάτω ερωτήσεις Τι πρεπει να γνωρίζει ο πληθυσμός στόχος; τι πρεπει να αισθανθεί ο πληθυσμός στόχος Τι πρεπει να πράξει ο πληθυσμός στόχος
πχ Αν έχουμε να κάνουμε με ένα πρόγραμμα κατά της παχυσαρκίας και έχει συμπεριληφθεί ο στόχος της παροχής γνώσεων θα πρεπει στο στάδιο αυτό του σχεδιασμού να καταγραφεί συγκεκριμένα -ποια νοσήματα θα αναφερθούν ότι σχετίζονται με την παχυσαρκία -Σε τι βάθος θα προχωρήσει η παρουσίαση των παθολογο-φυσιολογικών μηχανισμών -τι έκταση θα δοθεί στην παρουσίαση στατιστικών και επιδημιολογικών στοιχείων
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΡΩΝ
ΟΙ ΠΟΡΟΙ ΧΩΡΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΑΝΘΩΠΙΝΟΥΣ ΚΑΙ ΥΛΙΚΟΥΣ
Στους ανθρώπινους περιλαμβάνονται Εκπαιδευτές υγείας (πόσοι, πείρα,γνώσεις,ικανότητες,διαθέσιμος χρόνος) Άλλα στελέχη (γιατροί επιδημιολόγοι, ψυχολόγοι, διοικητικό, γραμματειακό, τεχνικό προσωπικό Πληθυσμός στόχος (αξιοποίηση ατόμων από τον πληθυσμό Άτομα που επηρεάζουν με οποιοδήποτε τρόπο τον πληθυσμό (πχ παιδί μαμά ενισχύει τις επιθυμητές συμπεριφορές όχι γλυκά)
Περιγραφή μεθοδολογίας
Για την επιλογή της μεθόδου θα βοηθήσουν τα παρακάτω ερωτήματα Ποια είναι τα ενδυκνειόμενα μέσα (τι προτείνει η θεωρία της αγωγής υγείας και κάθε θέμα) Ποια είναι τα πιο αποδεκτά μέσα (για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας δεν κάνουν τα γραπτά κείμενα) Ποια είναι τα πιο οικεία μέσα (σε ποια μέσα και μεθόδους είναι εξοικειωμένοι οι εκπαιδευτές )
Σχεδιασμός της αξιολόγησης
Η αξιολόγηση δίνει την δυνατότητα Να επισημανθούν λάθη ή παραλείψεις Να γίνουν τροποποιήσεις και βελτιώσεις Να εκτιμηθεί το κατά πόσο επιτεφθηκαν οι στόχοι του προγράμματος και επηλθαν τα προσδοκόμενα αποτελέσματα
Η αξιολόγηση δεν μετρά μόνο τα αποτελέσματα του προγράμματος (μείωση του προβλήματος ) που είναι το τελικό προϊόν αλλά και την διαδικασία του προγράμματος (κράτησαν οι ομιλητές το ενδιαφέρον του κοινού, ήταν καλοτυπωμένα τα φυλλάδια) και κάθε ενδιάμεσο στόχο κατά την πορεία εφαρμογής του (παροχή γνώσεων) Επίσης οι αξιολόγηση πρεπει να μπορεί να ποσοτικοποιεί (μειώθηκε η παχυσαρκία,σε τι ποσοστό)
Η αξιολόγηση μπορεί να γίνει Από τους ίδιους τους εκπαιδευτές υγείας Από επιστήμονες ειδικευμένους στο αντικείμενο του προγράμματος Από τον ίδιο τον πληθυσμό (γνώμη και αντιδράσεις)
Δυο βασικές μέθοδοι αξιολόγησης Μέτρηση πριν την εφαρμογή του προγράμματος και μέτρηση μετά την εφαρμογή Μετρήσεις μεταξύ της περιοχής και του πληθυσμού που εφαρμόζεται το πρόγραμμα και μια άλλης περιοχής και άλλου πληθυσμού που δεν εφαρμόζεται το πρόγραμμα
Τρόποι μετρήσεων Άμεση επιτόπια παρατήρηση και καταγραφή Ειδικά ερωτηματολόγια Ειδικές προφορικές συνεντεύξεις Διάφορα ειδικά τεστ Τακτικοί δείκτες (στατιστικά ) Επιδημιολογικές έρευνες Κλινικές και εργαστηριακές μελέτες