Τεχνικό Επιµελητήριο Ελλάδας Κινητικότητα στον Αστικό χώρο: Πράσινη Βίβλος και ελληνική πραγµατικότητα Αθήνα, 9 Ιουνίου Οδοιπορικό για τις Μετακινήσεις στην Αθήνα της επόµενης 10ετίας από τη συµφόρηση προς τη βιώσιµη κινητικότητα Γιάννης Χανδάνος Πρόεδρος ΣΕΣ Αγγελική Κοψαχείλη Γενική Γραµµατέας ΣΕΣ Σύλλογος Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων
Οδοιπορικό Έναυσµα αυξανόµενη πληθυσµιακή και οικονοµικήανάπτυξητηςαθήνας εµφανής και συνεχή αύξηση του αριθµού των κυκλοφορούντων Ι.Χ. συνεχής διαφοροποίηση στη δοµή τηςζήτησηςµετακινήσεων Αντικείµενο ηαποτίµηση της κατάστασης και των τάσεων η διερεύνηση όλων των πιθανών πολιτικών, στρατηγικών και µέτρων ηδιατύπωσηπροτάσεων Πορεία Σύσταση Οργανωτικής Επιτροπής - Σεπτέµβριος 2006 Σύσταση Συµβουλευτικής Επιτροπής εκέµβριος 2006 Σταθµοί Οδοιπορικού (4) και Κείµενο Θέσεων 2
Αποτίµηση Υφιστάµενης Κατάστασης και Τάσεων 1ος Σταθµός: Το Πλαίσιο του ιαλόγου 3
Αποτίµηση Υφιστάµενης Κατάστασης πλεονεκτήµατα vs. αδυναµίες Ολυµπιακή κληρονοµιά σε Υποδοµές και Μέσα Η θετική ανταπόκριση του επιβατικού κοινού κατά τη διάρκεια των Ολυµπιακών Αγώνων 2004 - υνητική στροφή προς τα ΜΜΜ Ηεπιτυχήςέναρξητηςεφαρµογής συστήµατος ελεγχόµενης στάθµευσης σε τµήµα της κεντρικής περιοχής της Αθήνας Πολυαρχία και διάσπαση αρµοδιοτήτων στο σχεδιασµό και υλοποίηση έργων και πολιτικών Έλλειψη συµπληρωµατικών παρεµβάσεων & έργωνστιςνέεςυποδοµές µεταφορών Μέτρια συγκοινωνιακή προσιτότητα Ασυντόνιστη διαχείριση του συστήµατος µεταφορών Αρνητικό ισοζύγιο στάθµευσης Αλόγιστη χρήση του Ι.Χ. Μη αξιολόγηση της σχέσης χρήσεων γης και µετακινήσεων 4
Αποτίµηση Υφιστάµενης Κατάστασης ευκαιρίες vs. απειλές Νέα Ευρωπαϊκή Πολιτική Πράσινη Βίβλος για τις αστικές µετακινήσεις Παραδείγµατα/ καλές εφαρµογές σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες Προγραµµατισµένα συγκοινωνιακά έργα (π.χ. επεκτάσεις Μετρό) Προετοιµασία του Στρατηγικού Σχεδίου Μεταφορών του ΟΑΣΑ. Αφύπνιση & αυξηµένες απαιτήσεις µετακινούµενων πολιτών/ δυνητικών επιβατών Μ.Μ.Μ. (πιθανά κοινωνική συναίνεση σε νέες πολιτικές µεταφορών) Ραγδαία & άναρχη ανάπτυξη της πόλης (πολεοδοµική και οικονοµική). Συνεχιζόµενη διεύρυνση (σε χώρο-χρόνο) της κυκλοφοριακής συµφόρησης. Ραγδαία αύξηση του δείκτη ιδιοκτησίας ΙΧ. Περιορισµός στη χρηµατοδότηση νέων µεγάλων υποδοµών µεταφορών. Έλλειψη δραστικών λύσεων/ µέτρων στον ευρύτερο προγραµµατισµό Καθυστέρηση στη δηµιουργία του Μητροπολιτικού Φορέα για την ανάπτυξη και τις µεταφορές στην Αττική Αδιαφορία του κοινού στη συνεχή επιβάρυνση της περιβαλλοντικής χωρητικότητας της Αθήνας. 5
Τάσεις Η Αθήνα συγκεντρώνει 35% του πληθυσµού της χώρας και το µεγαλύτερο µέρος οικονοµικά ενεργού πληθυσµού της χώρας, ολοένα αυξανόµενη οικονοµική ανάπτυξη, ασκεί πιέσεις σε θέµατα πρόσβασης και συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης στην περιφέρεια Αττικής κινείται περίπου το 43% των οχηµάτων της χώρας ραγδαία αύξηση του δείκτη ιδιοκτησίας Ι.Χ. Συνεχής διαφοροποίηση στη δοµή της ζήτησης των µετακινήσεων, ως αποτέλεσµα των ευρύτερων πολεοδοµικών και χωροταξικών ανακατατάξεων Ηδηµιουργία νέων περιφερειακών κέντρων Η ανάπτυξη νέων αξόνων πέραν των κλασσικών ακτινικών 6
Συνέπειες Τάσεων Πρωτογενείς (αύξηση των µετακινήσεων) οι καθηµερινές µετακινήσεις στην Αθήνα το 2005 ήταν περίπου 8.000.000 ενώ εκτιµάται ότι θα φτάσουν τις 10.000.000 τα επόµενα 4 έτη το 40 45 % θα αφορά µετακινήσεις από/ προς την εργασία, δηλαδή σε ώρα αιχµής ευτερογενείς (κυκλοφοριακή συµφόρηση) Αύξηση του φόρτου Μείωση µέσης ταχύτητας και Επέκταση των ωρών αιχµής 7
Υποστηρικτικά Στοιχεία Κέντρο ιαχείρισης Κυκλοφορίας (2006) Απόλυτες τιµές φόρτων και ταχυτήτων κεντρικών και περιφερειακών αρτηριών ιαγράµµατα Φόρτου-Ταχύτητας Αττική Οδός (2006) Μέσος αριθµός ηµερήσιων διελεύσεων (ανά µήνα, 2001-2004) Φόρτοι και αυξήσεις φόρτου καθ όλο το µήκος του αυτοκινητόδροµου, ανά τµήµα (2004 2005) Φαινόµενα κορεσµού (2006) 8
Επίπεδο λειτουργίας αρτηριών (ωρών αιχµής) Επαναλαµβάνοντας την διαδικασία για όλες τις αρτηρίες/διατοµές, προκύπτει Κ: Κορεσµένη : Μη κορεσµένη Κορεσµός στο.. 55% 78% 95% 9
Στάθµηεξυπηρέτησηςτυπικήςκαθηµερινής (Οκτ. - Νοε. 2006) στο τµήµα. Πλακεντίας-Λ. Κύµης ΚΟΡΕΣΜΟΣ (ΣΤΑΘΜΗ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ D - F) 8 π.µ -11 π.µ. 3 µ.µ -7 µ.µ. 10
ιαπιστώσεις Ησυµφόρηση αυξάνεται επηρεάζει περισσότερες περιοχές/ τµήµατα δικτύου επηρεάζει περισσότερες ώρες της ηµέρας επηρεάζει όλο και περισσότερο όλες τις παραµέτρους του συστήµατος µεταφορών Μείωση της κινητικότητας δυσχερείς µετακινήσεις οδικών Μ.Μ.Μ. έλλειψη χώρου για ήπιες µορφές µετακίνησης Αύξησητουχρόνουκαιτουκόστουςµετακίνησης Περιβαλλοντικές επιπτώσεις (ατµοσφαιρική και ηχητική ρύπανση, επιπτώσεις στο κλίµα) Αύξηση του στρες (οδηγών, επιβατών, πεζών) Υποβάθµιση της ποιότητας ζωής 11
ιερεύνηση Πολιτικών, Στρατηγικών και Μέτρων 2ος Σταθµός: Τιµολόγηση, Περιορισµοί 3ος Σταθµός: ιαχείρισης Κινητικότητας 12
Αρχικοί Προβληµατισµοί Ησυµφόρηση µπορεί και πρέπει να διαχειριστεί.. πως; Τεχνικές/ Στρατηγικές ιαχείριση ζήτησης Βελτίωση (προσφορά) οδικής υποδοµής Degree of Congestion Project Completed Do Nothing General Traffic Lane Transit/HOV Improvement 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Years 13
ιαχείριση Ζήτησης Η επιρροή της επιλογής του τρόπου µεταφοράς των χρηστών του συστήµατος µεταφορών Μέτρα ευαισθητοποίησης Μέτρα που στοχεύουν στην ευαισθητοποίηση του κοινού και την αλλαγή των κοινωνικών συµπεριφορών και συνεπώς στην αλλαγή συνηθειών µεταφοράς. Μέτρα προώθησης/προσέλκυσης ιαχειριστικά µέτρα που έλκουν τους χρήστες του συστήµατος µεταφορών από το Ι.Χ. προς τα ΜΜΜ και τις ήπιες µορφές µετακίνησης, αυξάνοντας την ελκυστικότητα των τελευταίων. Τιµολογήσεις και Απαγορεύσεις Μέτρα αυστηρά που στοχεύουν άµεσα στον περιορισµό της χρήσης του Ι.Χ. 14
Τιµολογήσεις και Απαγορεύσεις (Αντικείµενο/ Συµπεράσµατα 2ου Σταθµού) Ητιµολόγηση, υπό οποιαδήποτε µορφή είναι µια λύση ριζοσπαστική και πολλές φορές «έσχατη», γι αυτό και συναντά αντιδράσεις έχει σηµαντικά πλεονεκτήµατα αρκεί να έχει ξεκάθαρο στόχο. Τα περιοριστικά µέτρα αν και έχουν τον ίδιο στόχο δεν χρεώνουν τον χρήστη και είναι ευκολότερο να προταθούν και να γίνουν αποδεκτά. Εντούτοις, οι απαγορεύσεις αποδίδουν οφέλη βραχυπρόθεσµα, καθώς δεν µπορούν να διαχειριστούν τα µεταβαλλόµενα επίπεδα ζήτησης όπως τα συστήµατα χρέωσης, τα οποία πλην των άλλων µπορούν να προσαρµόζονται στις εκάστοτε συνθήκες κυκλοφορίας και να επιδοτήσουν τις εναλλακτικές µορφές µετακίνησης, κερδίζοντας εν τέλει και την κοινωνική αποδοχή 15
ιαχείριση Κινητικότητας (Αντικείµενο/ Συµπεράσµατα 3ου Σταθµού) Τα µέτρα προώθησης/ προσέλκυσης στοχεύουν ξεκάθαρα και άµεσα στην προώθηση και συστηµατικήυποστήριξητωνµαζικών µετακινήσεων εις βάρος της κυκλοφορίας των Ι.Χ. ουσιαστική προώθηση της χρήσης των ΜΜΜ, βελτίωση προσβασιµότητας µέσω Σταθµών Μετεπιβίβασης, πληροφόρηση των µετακινούµενων, βελτίωση υποδοµής για πεζούς και ποδήλατα, µείωση του κόστους και του χρόνου εναλλακτικής µεταφοράς σε σχέση µε τηχρήση του Ι.Χ., Τα µέτρα ευαισθητοποίησης των πολιτών είναι τα πιο «ήπια»µέτρα. Βασίζονται κυρίως στην πληροφόρηση, την υπόδειξη και τη ευαισθητοποίησησυνειδητοποίηση του κοινού. 16
ιαπιστώσεις ιεθνώς η αποτελεσµατική ιαχείριση Ζήτησης χρησιµοποιεί ένα ιεραρχηµένο συνδυασµό όλωντωνµέτρων Ηιεράρχησητωνµέτρων εξαρτάται από το επιθυµητό αποτέλεσµα Τι θέλουµε ναβελτιώσουµε; Την κυκλοφορία ή την κινητικότητα; Το οδικό δίκτυο ή το συγκοινωνιακό σύστηµα; Μήπως η προώθηση των ΜΜΜ δεν επιτυγχάνεται µόνο µέσα από µέτρα για τα ΜΜΜ αλλά απαιτούνται και µέτρα περιορισµού του ΙΧ; Επιθυµούµε µια πόλη όπου: ο καθένας θα χρησιµοποιεί το ΙΧ του για κάθε µετακίνηση ή οπολίτης(παιδί, γονιός, πεζός, ηλικιωµένος) να µπορεί να κινηθεί µε ασφάλεια, γρήγορα και άνετα? 17
ιατύπωση Προτάσεων 4ος Σταθµός: Θέσεις του ΣΕΣ για το Οδοιπορικό των Μετακινήσεων στην Αθήνα της επόµενης 10ετίας 18
Προτάσεις Ανάπτυξη και εφαρµογή ολοκληρωµένης Πολιτικής Συγκοινωνιακού Σχεδιασµού Όραµα Στόχοι Στρατηγικές Μέτρα µιαπολιτικήγια τηναειφορίακαι τηβιώσιµηκινητικότητα 19
Όραµα & Στόχοι Όραµα;.. αειφόρος ανάπτυξη και βιώσιµη κινητικότητα Κύριος στόχος: ηόποιαπαρέµβαση να βασίζεται στο σχήµα αποτελεσµατικότητα - ασφάλεια περιβάλλον - ισότητα και να είναι ανθρωποκεντρική Επιµέρους στόχοι: Η εκλογίκευση της χρήσης του Ι.Χ. Ηπρονοµιακή αντιµετώπιση των ΜΜΜ και η προώθηση της χρήσης τους Η απόδοση χώρου στις Ήπιες Μορφές Μετακίνησης Η ενίσχυση της διατροπικότητας Η καλύτερη πληροφόρηση των µετακινούµενων Ηενίσχυσητηςασφάλειαςστιςαστικέςµετακινήσεις 20
Στρατηγικές ιαχείριση της ζήτησης, ώστε να αξιοποιείται σωστά η συγκοινωνιακή υποδοµή της πόλης. ρυθµίσεις, απαγορεύσεις, τιµολογήσεις, έξυπνες επιλογές και προώθηση τεχνολογίας, Αύξηση της ικανότητας των υποδοµών µεέµφαση στην ανάπτυξη υποδοµών ΜΜΜ και υποδοµών πεζών και ποδηλάτων αλλά και δευτερευόντως µε ανάπτυξη οδικών υποδοµών και υποδοµών Ι.Χ. πάντα σε συνδυασµό µε έλεγχο των χρήσεων γης που αναπτύσσονται ή αλλάζουν. 21
ιαχείριση της ζήτησης - Μέτρα (1) Ρυθµίσεις Προνοµιακή κυκλοφορία ΜΜΜ (λεωφορείων, τρόλεϊ, τραµ) Με πλήρη διαχωρισµό των λωρίδων κυκλοφορίας τους Κυκλοφοριακές ρυθµίσεις, σε σηµαντικούς διαδρόµους/κόµβους Αύξηση πληρότητας οχηµάτων Προτεραιότητα στο σύστηµα σηµατοδότησης (πράσινο κύµα) Αύξηση χωρητικότητας δροµολογίων ΜΜΜ (λεωφορεία) Αναδιάρθρωση δροµολογίων ΜΜΜ Αύξηση διατροπικότητας Σταθµοί Μετεπιβίβασης (park-and-ride, kiss-and-ride) Χώροι στάθµευσης ποδηλάτων σε σταθµούς Μετρό και Προαστιακού Οικονοµικά κίνητρα χρήσης Μ.Μ.Μ. Ενιαίο σύστηµατιµολόγησης στα ΜΜΜ Μειωµένα εισιτήρια ΜΜΜ κατά µήκος κορεσµένων διαδροµών 22
ιαχείριση της ζήτησης - Μέτρα (2) Περιορισµοί/Απαγορεύσεις Κατάργηση πλειοψηφίας αδειών κυκλοφορίας στο δακτύλιο Νέοι περιορισµοί κυκλοφορίας Ι.Χ. σε συγκεκριµένες περιοχές ή άξονες κυκλοφορίας σε συγκεκριµένες ώρες της ηµέρας ή ηµέρες, ανάλογα µετηνυφιστάµενη κυκλοφορία (δυναµική πληροφόρηση) για συγκεκριµένους τύπους/πληρότητα οχηµάτων ανάλογα µε την περιβαλλοντική επιβάρυνση του οχήµατος 23
ιαχείριση της ζήτησης - Μέτρα (3) Τιµολόγηση Ελεγχόµενη στάθµευση Ολοκλήρωση εφαρµογής συστήµατος ελεγχόµενης στάθµευσης στο ήµο Αθηναίων Επέκταση του συστήµατος και σε άλλους ήµους Τιµολόγηση χρήσης Ι.Χ. Χρήσης οδικής υποδοµής Συµφόρησης Περιβαλλοντική τιµολόγηση (ο ρυπαίνων πληρώνει) 24
ιαχείριση της ζήτησης - Μέτρα (4) Έξυπνες επιλογές Υποκατάσταση της µετακίνησης για εργασία (telecommuting, teleconferencing) για ψώνια (e-shopping) Ευέλικτο ωράριο Car-pooling Νέες τεχνολογίες Συστηµάτων µεταφορών Αύξηση διαλειτουργικότητας των ΜΜΜ (συντονισµός συστηµάτων) Υπηρεσίες Πληροφόρησης των Μετακινουµένων (για κυκλοφορία ή/και στάθµευση) 25
Αύξηση της ικανότητας των υποδοµών - Μέτρα Κυκλοφοριακές ρυθµίσεις Απαγόρευση Παράνοµης Στάθµευσης Μονοδροµήσεις Απαγορεύσεις Στροφών Υποδοµές ΜΜΜ Επεκτάσεις Υφιστάµενων Γραµµών Μέσων Σταθερής Τροχιάς Κατασκευή Νέων Γραµµών Μέσων Σταθερής Τροχιάς Προµήθεια Τροχαίου Υλικού και Λεωφορείων Υποδοµές για πεζούς και ποδήλατα Αναβάθµιση πεζοδροµίων ηµιουργία πεζοδρόµων ή δρόµων ήπιας κυκλοφορίας ηµιουργία ποδηλατοδρόµων Υποδοµές Ι.Χ. περιφερειακού χαρακτήρα 26
Συµπεράσµατα Τα προτεινόµενα µέτρα συνδυάζουν όλες τις πιθανές απαντήσεις για την αντιµετώπιση της επερχόµενης συµφόρησης και τη βιώσιµη ανάπτυξη της πόλης Απαιτείται ιεράρχηση τους και φυσικά συνδυασµός τους -όχι αποσπασµατική εφαρµογή-, δυναµικά προσαρµοζόµενος στις αλλαγές του συγκοινωνιακού συστήµατος Επιπλέον απαιτούνται: πολιτική βούληση αλλά και νοµικό πλαίσιο χρηµατοδότηση ηυποστήριξηκαιαποδοχήτουκόσµου συνεργασία µεταξύ των αρµόδιων φορέων εκπαίδευση όλων των εµπλεκόµενων φορέων αξιολόγηση 27