ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ... 5 Εισαγωγή... 5 Τι είναι το Ηλεκτρονικό Εμπόριο... 5 Το ιστορικό της ανάπτυξης του ηλεκτρονικού εμπορίου... 7 Πορεία προς το ηλεκτρονικό εμπόριο... 7 Η λειτουργία του ηλεκτρονικού εμπορίου... 9 Κατηγορίες του ηλεκτρονικού εμπορίου... 10 Ηλεκτρονικό εμπόριο Επιχείρησης προς Καταναλωτή... 10 Ηλεκτρονικό εμπόριο Επιχείρησης προς Επιχείρηση... 11 Ηλεκτρονικό εμπόριο Επιχειρήσεις προς Δημόσια διοίκηση και Καταναλωτή προς Δημόσια διοίκηση... 11 Σύγκριση των βασικών κατηγοριών του Ηλεκτρονικού εμπορίου... 12 Διεπιχειρηματικές ηλεκτρονικές αγορές (e-marketplace)... 13 Κατηγορίες ηλεκτρονικών αγορών... 13 Η εξέλιξη ηλεκτρονικών αγορών... 14 Ηλεκτρονικές αγορές στην Ελλάδα... 15 Εφαρμογές ηλεκτρονικού εμπορίου του τύπου B2C... 16 Πλεονεκτήματα εφαρμογής του ηλεκτρονικού εμπορίου του τύπου B2C... 17 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ... 20 Κίνδυνοι ηλεκτρονικών συναλλαγών... 21 Λύσεις που διασφαλίζουν τις ηλεκτρονικές μας συναλλαγές στο διαδίκτυο... 23 Ασφάλεια ηλεκτρονικών υπηρεσιών... 26 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 28 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ... 29 ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ... 29 ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ... 40 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ... 40 1
ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ... 42 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ... 74 ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ... 103 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 108 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 110 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 114 I) ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ... 114 II) ΠΙΝΑΚΕΣ... 121 ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΕΜΠΕΙΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ... 121 III) ΠΙΝΑΚΕΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ Χ 2... 135 2
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από την μια οι γρήγοροι ρυθμοί της καθημερινότητάς μας, το άγχος, ο μειωμένος ελεύθερος χρόνος και από την άλλη τα άπειρα οφέλη τα οποία μας προσφέρει η τεχνολογία και συγκεκριμένα το διαδίκτυο, ήταν οι λόγοι που ώθησαν να πραγματοποιήσουμε την συγκεκριμένη μελέτη. Κατά το κτίσιμο της πτυχιακής αυτής εργασίας διαμορφώθηκαν κάποια ερωτήματα, όπως για παράδειγμα είναι οι έλληνες καταναλωτές εξοικειωμένοι με το διαδίκτυο και εάν ισχύει αυτό, κατά πόσο το χρησιμοποιούν για να πραγματοποιήσουν ηλεκτρονικές αγορές; Η ηλικία, το φύλο καθώς και άλλα δημογραφικά χαρακτηριστικά επηρεάζουν την απόφαση των καταναλωτών να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο για τις αγορές τους; Εμπιστεύονται το διαδίκτυο για τις αγορές τους; Εμπιστεύονται το διαδίκτυο ή δυσκολεύονται να εκθέσουν τα προσωπικά τους δεδομένα; Τα παραπάνω ερωτήματα και πολλά ακόμα αποτελούν το κύριο πυρήνα του παρόντος πονήματος με σκοπό να εστιάσουμε στο προφίλ του καταναλωτή. Το 1 ο κεφάλαιο της εργασίας αυτής αφορά το Ηλεκτρονικό Εμπόριο, τα γενικά του χαρακτηριστικά όπως η ανάπτυξη του, η λειτουργία του και οι κατηγορίες, καθώς και οι τεχνολογίες που διασφαλίζουν τις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Το 2 ο κεφάλαιο αναφέρεται στην προσέγγιση προηγούμενων εμπειρικών μελετών, οι οποίες βοήθησαν στην σύνταξη του ερωτηματολογίου. Το 3 ο κεφάλαιο αποτελεί το βασικότερο μέρος της πτυχιακής μελέτης γι αυτό και απαρτίζεται από 4 υποκεφάλαια. Στο 1 ο υποκεφάλαιο παρουσιάζεται ο τρόπος με τον οποίο έγινε η επιλογή του δείγματος, το περιεχόμενο του ερωτηματολογίου καθώς και η μέθοδος που ακολουθήθηκε για την ανάλυση των πρωτογενών στοιχείων. Στο 2 ο υποκεφάλαιο παρουσιάζεται το προφίλ του δείγματος με συνοδεία ειδικών γραφημάτων. Στο 3 ο υποκεφάλαιο εμφανίζονται τα αποτελέσματα από τον έλεγχο ανεξαρτησίας (Χ 2 ),που πραγματοποιήθηκε για να διαπιστωθεί ο βαθμός συσχέτισης μεταξύ δύο μεταβλητών. Στο 4 ο υποκεφάλαιο παρουσιάζονται εξαρτημένες και ανεξάρτητες μεταβλητές, των οποίων η συσχέτιση διαπιστώθηκε με την μέθοδο της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης. Στο 4 ο και τελευταίο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα συμπεράσματα που προέκυψαν από την παρούσα εργασία. 3
Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον κύριο Αναστάσιο Τσίτουρα για την πολύτιμη βοήθεια του, την καθοδήγησή του και την συμπαράσταση του σε όλα τα προβλήματα που εμφανίστηκαν κατά την διάρκεια συγγραφής της παρούσας εργασίας. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κύριο Χονδρογιάννη Γεώργιο και την κυρία Σαρδιανού Ελένη για την αμέριστη κατανόηση που μου έδειξαν. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω την οικογένεια μου για την πολύτιμη υποστήριξη που μου πρόσφερε κατά την διάρκεια των σπουδών μου. 4
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Εισαγωγή Η εξέλιξη των δικτυακών τεχνολογιών και του internet ειδικότερα ανοίγει σήμερα νέους δρόμους για την επιχειρηματικότητα, η οποία πέρα από τις συμβατικές της μορφές, εξελίσσεται αξιοποιώντας τα νέα μέσα και τεχνολογίες. Η ηλεκτρονική επιχειρηματικότητα και το ηλεκτρονικό εμπόριο δίνουν σήμερα, νέες διεξόδους και δυνατότητες ανάπτυξης σε μια ηλεκτρονική πλέον αγορά η οποία διαφέρει από τη συμβατική και η οποία διαμορφώνει τους δικούς της νόμους και κανόνες. Σε αυτό το νέο πλαίσιο οι επιχειρηματίες και ιδιαίτερα η γυναίκες που ασκούν ή ενδιαφέρονται να ασκήσουν επιχειρηματική δραστηριότητα πρέπει να ενισχυθούν σε επίπεδο τεχνογνωσίας γύρω από την ηλεκτρονική επιχειρηματικότητα ώστε να καταπολεμηθεί η τεχνοφοβία, να δημιουργηθεί θετικός και γόνιμος προβληματισμός και κυρίως να αποκτηθεί μια συνολική εικόνα γύρω από την αξιοποίηση των τεχνολογιών με σκοπό την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και την επιτυχημένη εφαρμογή ηλεκτρονικού εμπορίου. Από μια άλλη οπτική γωνία πολλοί υποστηρίζουν ότι διανύουμε την αρχή μιας εποχής που μπορεί να περιγραφή ως η πληροφορική επανάσταση και η οποία θα αλλάζει ριζικά την όλη δομή της Μεταβιομηχανικής κοινωνίας οδηγώντας μας προς την κοινωνία των πληροφοριών (Information Society). Η επανάσταση αυτή αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά τα επόμενα χρόνια όλες τις πλευρές του παγκόσμιου κοινωνικού και οικονομικού γίγνεσθαι με σημαντικές επιπτώσεις τόσο για τους πολίτες όσο και για τις επιχειρήσεις. Επίσης η πληροφορική επανάσταση αλλάζοντας ριζικά τον τρόπο ζωής των πολιτών, επιφέρει και θα συνεχίσει να επιφέρει με ολοένα αυξανόμενο ρυθμό μια σειρά λόγων που επηρεάζουν και τις επιχειρήσεις. Αυτές οι αλλαγές μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό όπλο στα χέρια των επιχειρήσεων που θέλουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ενός νέου περιβάλλοντος, το οποίο χαρακτηρίζεται από συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες, διεθνοποίηση και εντατικοποίηση του ανταγωνισμού. Φαίνεται πως τελικά το ανταγωνιστικό πεδίο του 21 ου αιώνα οι επιχειρήσεις που θα επιβιώσουν θα είναι αυτές που τον παρόντα χρόνο θα κάνουν τις στρατηγικές επιλογές για την ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στις πρακτικές τους. Τι είναι το Ηλεκτρονικό Εμπόριο 5
Με έναν απλό ορισμό, θα μπορούσαμε να πούμε πως ηλεκτρονικό εμπόριο είναι η αγοραπωλησία προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του Internet. Βέβαια, εάν θέλουμε να είμαστε πιο σωστοί με τον όρο ηλεκτρονικό εμπόριο (electronic commerce) εννοείται κάθε εμπορική συναλλαγή, η οποία εκτελείται αποκλειστικά σε ηλεκτρονικό επίπεδο, δηλαδή με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών που συνδέονται μέσω τηλεφωνικών γραμμών. Για την πραγματοποίηση μιας τέτοιας συναλλαγής χρησιμοποιούνται πολύπλοκοι προγραμματιστικοί μηχανισμοί και το κατάλληλο λογισμικό το οποίο επιτρέπει την Ηλεκτρονική Ανταλλαγή Δεδομένων (Electronic Data Interchange- EDI) ανάμεσα στις δύο πλευρές (μεταξύ επιχειρήσεων αλλά και μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών) που εμπλέκονται στη συγκεκριμένη συναλλαγή. Με άλλα λόγια, η συγκεκριμένη μορφή συναλλαγής πραγματοποιείται μόνο μέσω υπολογιστών, παρακάμπτοντας τον ανθρώπινο παράγοντα και ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα την πιθανότητα λάθους και την κακόβουλη χρήση στοιχείων. Ένας άλλος ορισμός θα μπορούσε να είναι ότι, πρόκειται για κάθε είδος εμπορικής συναλλαγής μεταξύ προσώπων (φυσικών και μη) που πραγματοποιείται με ηλεκτρονικά μέσα. Είναι η διάθεση και αγοραπωλησία προϊόντων ηλεκτρονικά, η διεκπεραίωση εμπορικών λειτουργιών και συναλλαγών χωρίς τη χρήση χαρτιού, συνήθως μέσω δικτύων ηλεκτρονικών υπολογιστών. Πρόκειται για την αγοραπωλησία αγαθών, πληροφοριών και υπηρεσιών μέσα από δίκτυα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Πολύ συνοπτικά θα μπορούσαμε να ορίσουμε το ηλεκτρονικό εμπόριο ως οποιαδήποτε μορφή επιχειρηματικής συναλλαγής και επικοινωνίας που πραγματοποιείται με ηλεκτρονικά μέσα. Ηλεκτρονικό εμπόριο θα μπορούσε να ορισθεί ως ένα σύνολο επιχειρηματικών στρατηγικών, που μπορούν να υποστηρίξουν συγκεκριμένους τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας και συγκεκριμένες επιχειρηματικές πρακτικές, οι οποίες επιτρέπουν μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών, τη διεκπεραίωση εμπορικών διαδικασιών με ηλεκτρονικά μέσα. Η έννοια του ηλεκτρονικού εμπορίου δεν ταυτίζεται μεμονωμένα με αυτή του internet ή με την ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων (EDI), το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κ.λπ.. Όλα τα παραπάνω είναι επιμέρους τεχνολογίες ή δίκτυα τα οποία αποτελούν ένα μέρος των εργαλείων, συστημάτων, τεχνολογιών, τεχνικών, επιχειρηματικών μοντέλων και πρακτικών που συνθέτουν την έννοια του ηλεκτρονικού εμπορίου. Ηλεκτρονικό εμπόριο με άλλη θεώρηση, η ανταλλαγή επιχειρηματικής και εμπορικής πληροφορίας ή και ψηφιακού προϊόντος ή υπηρεσίας σε ηλεκτρονική μορφή με χρήση τεχνολογίας, Πληροφορικής (υπολογιστή, λογισμικό) και τηλεπικοινωνιών (δίκτυα). 6
Το ιστορικό της ανάπτυξης του ηλεκτρονικού εμπορίου Δεκαετία του 1970 Εμφανίζονται τα συστήματα ηλεκτρονικής μεταφοράς χρηματικών πόρων (EFT) μεταξύ τραπεζών που χρησιμοποιούν ασφαλή ιδιωτικά δίκτυα. Τα συστήματα EFT αλλάζουν τη μορφή των αγορών. Δεκαετία του 1980 Οι τεχνολογίες ηλεκτρονικής επικοινωνίας που βασίζονται στην αρχιτεκτονική της ανταλλαγής μηνυμάτων (συστήματα EDI και ηλεκτρονικό ταχυδρομείο) αποκτούν σημαντική διάδοση. Πολλές δραστηριότητες που παραδοσιακά διεκπεραιώνονταν με βασικό μέσο το χαρτί μπορούν πλέον να γίνουν ταχύτερα και με μικρότερο κόστος. Οι συναλλαγές, που παλαιότερα απαιτούσαν έντυπα, όπως παραγγελίες αγοράς, συνοδευτικά έγγραφα και επιταγές πληρωμής, μπορούν να γίνουν κατά ένα μέρος ή στο σύνολό τους ηλεκτρονικά, με δομημένο τρόπο, χάρη στα συστήματα EDI ή μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τέλη της δεκαετίας του 1980 - αρχές της δεκαετίας του 1990 Τα ηλεκτρονικά δίκτυα προσφέρουν μια νέα μορφή κοινωνικής επικοινωνίας, με δυνατότητες, όπως: ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail), ηλεκτρονική διάσκεψη (conferencing) και ηλεκτρονική συνομιλία (IRC), ομάδες συζήτησης (newsgroups, forums), μεταφορά αρχείων (FTP) κτλ. Η πρόσβαση στο δίκτυο γίνεται φτηνότερη λόγω της διεθνούς απελευθέρωσης της αγοράς τηλεπικοινωνιών. Μέσα της δεκαετίας του 1990 Η εμφάνιση του Παγκόσμιου Ιστού (www) στο Internet και η επικράτηση των προσωπικών ηλεκτρονικών υπολογιστών (PC) που χρησιμοποιούν λειτουργικά συστήματα τύπου Windows προσφέρουν μεγάλη ευκολία χρήσης λύνοντας το πρόβλημα της δημοσίευσης και της εύρεσης πληροφοριών στο διαδίκτυο. Το ηλεκτρονικό εμπόριο γίνεται ένας πολύ φτηνότερος τρόπος για την πραγματοποίηση μεγάλου όγκου συναλλαγών, ενώ συγχρόνως διευκολύνει την παράλληλη λειτουργία πολλών διαφορετικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων επιτρέποντας σε μικρές επιχειρήσεις να ανταγωνιστούν μεγαλύτερες, με πολύ ευνοϊκότερες προϋποθέσεις. Τέλη της δεκαετίας του 1990 Η καθιέρωση μεθόδων κρυπτογράφησης του περιεχομένου και εξακρίβωσης της ταυτότητας του αποστολέα ηλεκτρονικών μηνυμάτων, καθώς και η σχετική προσαρμογή της νομοθεσίας στους τομείς των εισαγωγών-εξαγωγών και των επικοινωνιών καθιστούν δυνατή την πραγματοποίηση ασφαλών διεθνών ηλεκτρονικών συναλλαγών. Πορεία προς το ηλεκτρονικό εμπόριο Η εμφάνιση του internet και η ταχεία ανάπτυξη υπηρεσιών που βασίζονται στον παγκόσμιο ιστό (world wide web-www) έφερε γενική ευφορία τόσο στις επιχειρήσεις που 7
δραστηριοποιούνται στο χώρο του internet, όσο και στον επιχειρηματικό κόσμο γενικότερα και αυτό γιατί τα διαφαινόμενα πλεονεκτήματα ήταν πολύ μεγάλα. Ειδικά για το ηλεκτρονικό εμπόριο, η δυνατότητα να απευθυνθεί μια επιχείρηση στην παγκόσμια αγορά, να ξεφύγει από γεωγραφικούς περιορισμούς, να επεκταθεί χωρίς τεράστιες επενδύσεις και να αυξήσει τα κέρδη της ήταν πολύ ελκυστική. Δημιουργήθηκαν επομένως μεγάλες προσδοκίες τόσο στις ίδιες τις επιχειρήσεις που θα εφάρμοζαν το ηλεκτρονικό εμπόριο, όσο και στις εταιρίες internet οι οποίες θα παρείχαν τις τεχνικές λύσεις και τα απαραίτητα συστήματα για την εφαρμογή του ηλεκτρονικού εμπορίου. Αποτελέσματα των μεγάλων προσδοκιών ήταν υλοποίηση μεγάλων επενδύσεων στο χώρο, η δημιουργία πολλών ιντερνιστικών επιχειρήσεων, των λεγόμενων com οι οποίες προσδοκούσαν την ταχεία υιοθέτηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, από το κοινό του internet και τους καταναλωτές. Η πραγματικότητα όμως διέψευσε τις μεγάλες προσδοκίες. Για μια σειρά λόγων μερικούς από τους οποίους θα αναφέρουμε στη συνέχεια, οι καταναλωτές δεν ανταποκρίθηκαν όπως αναμενόταν και οι αυτές καθ' αυτές πωλήσεις μέσω του διαδικτύου ήταν πολύ λιγότερες από τις αναμενόμενες. Πολλές από τις επιχειρήσεις του χώρου οι οποίες είχαν μεγάλες επενδύσεις έκλεισαν και γενικά παρατηρήθηκε η κατάρρευση των Com, η οποία αποτυπώθηκε και στην πτώση του δείκτη εταιριών υψηλής τεχνολογίας στις Η.Π.Α. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι επιχειρήσεις απέτυχαν στην προσπάθειά τους να εφαρμόσουν το ηλεκτρονικό εμπόριο. Υπάρχουν πάρα πολλά επιτυχημένα παραδείγματα από επιχειρήσεις οι οποίες ερμήνευσαν σωστά τις αντιδράσεις των καταναλωτών, επαναπροσδιόρισαν τις προσδοκίες και τις ενέργειές τους και κατάφεραν να αποκομίσουν σημαντικά οφέλη από την εφαρμογή του ηλεκτρονικού εμπορίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο Amazon.com το οποίο είναι σήμερα μεγαλύτερη αμιγείς ηλεκτρονική επιχείρηση του συγκεκριμένου τύπου στον κόσμο. Τα προβλήματα που παρατηρήθηκαν στα πρώτα χρόνια ανάπτυξης του ηλεκτρονικού εμπορίου οδήγησαν σε επαναπροσδιορισμό των προσδοκιών και στο ξεκίνημα μιας πιο ώριμης περιόδου. Η περίοδος που διανύουμε μπορεί επομένως να χαρακτηριστεί όχι σαν το τέλος του ηλεκτρονικού εμπορίου αλλά σαν το τέλος της αρχής. Η διερεύνηση των λόγων για τους οποίους διαψεύστηκαν οι αρχικές προσδοκίες σε σχέση με το ηλεκτρονικό εμπόριο οδηγούν σε χρήσιμα συμπεράσματα σε σχέση με παράγοντες που επηρεάζουν ή όχι την επιτυχία επιχειρηματικών προσπαθειών στο χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου. Αναλύοντας το τι έγινε στην πρώτη περίοδο ανάπτυξης του ηλεκτρονικού εμπορίου μπορούμε να παρατηρήσουμε τα ακόλουθα: 8
οι επενδύσεις που απαιτήθηκαν ήταν μεγαλύτερες από τις αρχικά υπολογιζόμενες η προσδοκία του εύκολου κέρδους στα πλαίσια της νέας οικονομίας οδήγησε επιχειρήσεις στην υλοποίηση επενδύσεων χωρίς σχεδιασμό και στρατηγική. Σε σχέση με το παραπάνω σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην τεχνολογία και τις τεχνικές δυνατότητες και πολύ λιγότερο στην επιχειρηματική διάσταση των προσπαθειών στο χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου Οι καταναλωτές δεν «έτρεξαν» να αγοράσουν προϊόντα από ηλεκτρονικά καταστήματα. Μια επιχείρηση που ήταν γνωστή στην τοπική αγορά ήταν άγνωστη στην παγκόσμια αγορά του internet Οι επιχειρήσεις που εφάρμοσαν επιτυχημένα το ηλεκτρονικό εμπόριο έως σήμερα φαίνετε ότι χρησιμοποίησαν τεχνολογία ως μέσο και όχι ως αυτοσκοπό, σε μια οργανωμένη σχεδιασμένη επιχειρηματική προσπάθεια η οποία δημιουργούσε κίνητρα και υπεραξία στους δικτυακούς καταναλωτές. Η λειτουργία του ηλεκτρονικού εμπορίου Ήδη, πλειάδα επιχειρήσεων, τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν τα προϊόντα τους μέσω του διαδικτύου. Στην Ελλάδα, αν και υπάρχει μια σχετική καθυστέρηση σε αυτό τον τομέα, οι εξελίξεις είναι σημαντικές και υπάρχουν ήδη αρκετές εταιρίες και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Επιπλέον υπάρχουν ήδη στη χώρα μας και εταιρίες που προσφέρουν λύσεις ηλεκτρονικού εμπορίου σε επιχειρήσεις που έχουν ανοίξει ή θα ήθελαν να ανοίξουν κάποιο ηλεκτρονικό κατάστημα. Σε κάθε περίπτωση, ο κύριος λόγος που μια επιχείρηση δραστηριοποιείται σε ηλεκτρονικό επίπεδο είναι για να προσελκύσει αγοραστικό κοινό πέρα από τα στενά όρια της γεωγραφικής της έδρας, αυξάνοντας έτσι τις πωλήσεις των προϊόντων της και κατά συνέπεια τα έσοδά της. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε πως οι συναλλαγές μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου γίνονται ως εξής: Οι επιχειρήσεις προσφέρουν στις σελίδες του ηλεκτρονικού τους καταστήματος ένα είδος on-line καταλόγου με όλα τα προϊόντα τους, τα λεπτομερή χαρακτηριστικά τους και βέβαια τις αντίστοιχες τιμές τους. Από την άλλη πλευρά, οι ηλεκτρονικοί πελάτες έχουν στη διάθεσή τους ένα «καλάθι» στο οποίο στοιβάζουν τα προϊόντα που επιθυμούν να αγοράσουν και έχοντας ολοκληρώσει τα ψώνια τους από το συγκεκριμένο site, δίνουν την τελική παραγγελία τους, η οποία και εκτελείται αυτόματα. Οι πληρωμές, όπως και οι παραγγελίες, γίνονται και αυτές ηλεκτρονικά, μέσω της πιστωτικής κάρτας του καταναλωτή η οποία χρεώνεται με το 9
αντίστοιχο ποσό και σε μερικές περιπτώσεις και μέσω αντικαταβολής. Θα λέγαμε πως το ηλεκτρονικό εμπόριο ενδείκνυται για επιχειρήσεις που παράγουν βιομηχανοποιημένα προϊόντα και δη βιομηχανοποιημένα προϊόντα τα οποία δεν διακρίνονται για τη μοναδικότητά τους και δεν χρειάζεται ο αγοραστής κατά κάποιο τρόπο να τα «δοκιμάσει» πριν τα αγοράσει, όπως βιβλία, εισιτήρια, CD, διάφορα είδη δώρων, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές που δεν απαιτούν κάποιου είδους test drive, προγράμματα software & hardware, καινούρια αυτοκίνητα κλπ. Το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να οριστεί από τέσσερις διαφορετικές οπτικές γωνίες: Επιχειρήσεις: ως εφαρμογή νέων τεχνολογιών προς την κατεύθυνση του αυτοματισμού των συναλλαγών και της ροής εργασιών. Υπηρεσίες: ως μηχανισμός που έχει στόχο να ικανοποιήσει την κοινή επιθυμία προμηθευτών και πελατών για καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών, μεγαλύτερη ταχύτητα εκτέλεσης συναλλαγών και μικρότερο κόστος. Απόσταση: ως δυνατότητα αγοραπωλησίας προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του Internet ανεξάρτητα από τη γεωγραφική απόσταση. Επικοινωνία: ως δυνατότητα παροχής πληροφοριών, προϊόντων, υπηρεσιών και πληρωμών μέσα από δίκτυα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Κατηγορίες του ηλεκτρονικού εμπορίου Στο ηλεκτρονικό εμπόριο μπορούμε να διακρίνουμε 4 εμφανείς κατηγορίες οι οποίες διαμορφώνονται ανάλογα με το ποια είναι τα συναλλασσόμενα μέρη. Οι κατηγορίες αυτές είναι: Ηλεκτρονικό εμπόριο Επιχείρησης προς Καταναλωτή (Business to Costumer-B2C) Ηλεκτρονικό εμπόριο Επιχείρησης προς Επιχείρηση (Business to Business-B2B) Ηλεκτρονικό εμπόριο Επιχείρησης προς Δημόσια διοίκηση (Business to Government- B2G) Ηλεκτρονικό εμπόριο Καταναλωτή προς Δημόσια διοίκηση (Costumer to Government- B2G) Ηλεκτρονικό εμπόριο Επιχείρησης προς Καταναλωτή Η κατηγορία επιχείρηση προς καταναλωτή σε ένα μεγάλο βαθμό αντιστοιχεί η στο ηλεκτρονικό λιανικό εμπόριο. Είναι η κατηγορία στην οποία ανήκουν όλες οι εφαρμογές 10
ηλεκτρονικού εμπορίου, οι οποίες αναπτύσσονται με στόχο την πώληση προϊόντων απευθείας στους τελικούς καταναλωτές. Η κατηγορία αυτή εξαπλώθηκε γρήγορα με την ανάπτυξη του παγκόσμιου ιστού (Word Wide Web) και των τεχνολογιών πληρωμής μέσω internet. Τώρα υπάρχουν εμπορικά κέντρα σε όλο το internet της, τα οποία προσφέρουν κάθε είδους καταναλωτικών αγαθών, από γλυκά και κρασί μέχρι Η/Υ και πίνακες ζωγραφικής. Ειδικά, οι εταιρείες πληροφορικής που ήταν οι πρώτες που εισέβαλαν σ αυτό το χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου, ίδρυσαν μια καινούργια αγορά μέσω του internet και πρόσφεραν online κάθε είδος προϊόντος λογισμικού, όπως επίσης και υπηρεσίες αναβαθμίσεις και τεχνική υποστήριξη στους πελάτες της. Ηλεκτρονικό εμπόριο Επιχείρησης προς Επιχείρηση Το ηλεκτρονικό εμπόριο αυτής της μορφής αφορά την διενέργεια ηλεκτρονικών εμπορικών συναλλαγών μεταξύ επιχειρήσεων και αφορά κυρίως την αγορά προμηθειών. Ένα παράδειγμα της κατηγορίας επιχείρηση προς επιχείρηση, μπορεί να είναι μια Εταιρία, που χρησιμοποιεί ένα δίκτυο παραγγελίας για τους προμηθευτές της, λαμβάνοντας τιμολόγια και κάνοντας πληρωμές. Αυτή η κατηγορία ηλεκτρονικού εμπορίου λειτουργεί εδώ και αρκετά χρόνια χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα τη τεχνολογία της Ηλεκτρονικής Ανταλλαγής Εγγράφων (Electronic data interchange-edi). Το τελευταίο διάστημα έχει αρχίσει να αναπτύσσεται ιδιαίτερα Μια άλλη μορφή ηλεκτρονικού εμπορίου της κατηγορίας επιχείρηση προς επιχείρηση με τον όρο ηλεκτρονικές αγορές B2B(B2B Marketplaces). Ηλεκτρονικό εμπόριο Επιχειρήσεις προς Δημόσια διοίκηση και Καταναλωτή προς Δημόσια διοίκηση Οι κατηγορίες αυτές καλύπτουν όλες συναλλαγές ανάμεσα σε εταιρείες ή ιδιώτες και φορείς της δημόσιας διοίκησης. Για παράδειγμα, στις Ηνωμένες πολιτείες δημοσιεύονται οι λεπτομέρειες των προσεχών κυβερνητικών προμηθειών στο internet και οι εταιρείες μπορούν να ανταποκριθούν ηλεκτρονικά. Αυτή η κατηγορία είναι ακόμη στα πρώτα της βήματα, αλλά πρόκειται να επεκταθεί ραγδαία. 11
Ήδη στα πλαίσια του επιχειρησιακού προγράμματος κοινωνία της πληροφορίας προγραμματίζεται να αναπτυχθούν πολλές εφαρμογές οι οποίες θα εξυπηρετούν τις συναλλαγές των πολιτών αλλά με φορείς της δημόσιας διοίκησης. Σε αυτή την κατηγορία εφαρμογών ανήκει και το πρόγραμμα TAXIS το οποίο λειτουργεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και μέσω του οποίου μπορεί να γίνει υποβολή φορολογικών δηλώσεων, δηλώσεων Φ.Π.Α κ.λπ. Σύγκριση των βασικών κατηγοριών του Ηλεκτρονικού εμπορίου. 1) Το ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς καταναλωτή (B2C) Προσομοιώνει το λιανικό εμπόριο και εφαρμόζεται από επιχειρήσεις οι οποίες θέλουν να πωλήσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους, απευθείας στους τελικούς καταναλωτές. Οι εφαρμογές που αναπτύσσονται έχουν την μορφή ηλεκτρονικών καταστημάτων στα οποία έχει πρόσβαση ο κάθε χρήστης του internet για να δει και τελικά να αγοράσει προϊόντα. Το ηλεκτρονικό κατάστημα δεν <<γνωρίζει>> τον κάθε <<ηλεκτρονικό>> πελάτη δεδομένου ότι αυτός μπορεί να είναι κάθε χρήστης το internet. Η συνολική αξία των ηλεκτρονικών συναλλαγών της κατηγορίας B2C είναι μικρότερη από ότι στην κατηγορία B2B. 2) το ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς επιχειρήσεις (B2B) Προσομοιώνει το χονδρικό εμπόριο και εφαρμόζεται μεταξύ τύχη λύσεων (προμηθευτών και αγοραστών). Εφαρμόζεται από επιχειρήσεις που θέλουν να πωλήσουν τα προϊόντα τους σε άλλες επιχειρήσεις. Οι εφαρμογές που αναπτύσσονται σήμερα έχουν τη μορφή των ηλεκτρονικών αγορών (emarketplaces).οι εφαρμογές αυτές διαφοροποιούνται στο μοντέλο λειτουργίας τους, ανάλογα με τον επιχειρησιακό κλάδο στον οποίο απευθύνονται. Συνήθως οι υπηρεσίες των ηλεκτρονικών αγορών προσφέρονται σε επιχειρήσεις που έχουν γίνει μέλη της αγοράς. Επιχειρήσεις που συμμετέχουν σε μια ηλεκτρονική αγορά <<γνωρίζουν>> καλύτερα η μία την άλλη δεδομένου ότι όλες είναι συνήθως μέλη της συγκεκριμένης αγοράς. Η συνολική αξία των ηλεκτρονικών συναλλαγών της κατηγορίας B2B είναι μεγαλύτερη από ότι στην κατηγορία B2C. 12
Οι επιχειρήσεις ανάλογα με τον κλάδο στον οποίο δραστηριοποιούνται και τον τύπο τους ( παραγωγικές υπηρεσίες, εμπορικές κ.τ.λ.) μπορούν να επιλέξουν και να εφαρμόσουν την μορφή ηλεκτρονικού εμπόριο η οποία θα τους προσφέρει τα πιο θετικά αποτελέσματα. Είναι δυνατόν όμως μια επιχείρηση να εφαρμόσει και τους δύο τύπους ηλεκτρονικού εμπορίου. Για παράδειγμα μια επιχείρηση που πουλά απευθείας σε καταναλωτές μπορεί να συμμετέχει σε μια ηλεκτρονική αγορά για να προμηθεύεται πρώτες ύλες ( να εφαρμόζει B2B ηλεκτρονικό εμπόριο) και να αναπτύξει και ένα ηλεκτρονικό κατάστημα για να υποστηρίξει τις απευθείας πωλήσεις της μέσω του internet ( Να εφαρμόσει δηλαδή και B2C ηλεκτρονικό εμπόριο). Διεπιχειρηματικές ηλεκτρονικές αγορές (e marketplace) Εάν και το ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς καταναλωτή είναι πιο γνωστό η πραγματικότητα είναι ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς επιχείρηση είναι το πρώτο το οποίο εμφανίστηκε και ο τύπος του σήμερα είναι πιο ανεπτυγμένος σε επίπεδο όγκου συναλλαγών. Το EDI (Electronic Data Interchange) η ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ των επιχειρήσεων, αποτέλεσε την εφαρμογή του ηλεκτρονικού εμπορίου. Το υψηλό όμως κόστος για την εφαρμογή του περιόρισε την χρήση του. Η έλευση του internet άνοιξε νέους δρόμους σε σχέση με την ηλεκτρονική επιχειρηματικότητα αφθονώντας στην σημερινή εποχή στην λειτουργία ολοκληρωμένων ηλεκτρονικών αγορών,( εξειδικευμένων δηλαδή δικτυακών τόπων) που διαφοροποιούνται κατά βιομηχανικό κλάδο. Οι ηλεκτρονικές διεπιχειρηματικές αγορές (electronic marketplaces) είναι εξειδικευμένοι δικτυακοί τόποι, όπου πολλαπλοί προμηθευτές και αγοραστές πραγματοποιούν επιχειρηματικές συναλλαγές μέσω του διαδικτύου. Κατηγορίες ηλεκτρονικών αγορών Ανάλογα με το πιο συναλλασσόμενο μέρος δημιουργεί την ηλεκτρονική αγορά και καλεί τις άλλες πλευρές σε συναλλαγή, διακρίνουμε τις εξής κατηγορίες διεπιχειρηματικών αγορών: 1 η Αγορές καθοδηγούμενες από αγοραστές (buyer-driven), όπου ηλεκτρονική αγορά δημιουργείται από ένα συνεταιρισμό ( ένωση) αγοραστών, οι οποίοι συνήθως προέρχονται από τον ίδιο επιχειρηματικό κλάδο και ενδιαφέρονται να αγοράσουν προϊόντα ή υπηρεσίες μέσω του internet. 13
2 η Αγορές καθοδηγούμενες από προμηθευτές (seller-driven), όπου ηλεκτρονική αγορά δημιουργείται από ένα συνεταιρισμό ( ένωση) προμηθευτών ή πολιτών οι οποίοι ενδιαφέρονται να πουλήσουν προϊόντα και υπηρεσίες μέσω του internet. 3 η Ανεξάρτητες αγορές (Independent), όπου η ηλεκτρονική αγορά δημιουργείται με σκοπό να προσελκύσει τόσο αγοραστές όσο και προμηθευτές. Στόχος των ανεξάρτητων αγορών είναι να φέρουν σε επαφή τους αγοραστές με τους προμηθευτές ώστε να γίνουν εμπορικές συναλλαγές μεταξύ τους. 4 η Αγορές καθοδηγούμενες από παροχές τεχνολογιών (technology providers), όπου ηλεκτρονική αγορά δημιουργείται από κάποια εταιρία πληροφορικής με σκοπό να παρέχει τις υπηρεσίες της, σε αγοραστές και προμηθευτές προϊόντων και υπηρεσιών. Από στοιχεία προκύπτει ότι η πιο συνηθισμένη κατηγορία είναι αυτή των ανεξάρτητων ηλεκτρονικών αγορών με τις αγορές που είναι καθοδηγούμενες από τους αγοραστές να ακολουθούν. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με μελέτη της ομάδας εργασίας ΟΕ Β2 του E-Business Forum, τα ποσοστά εμφάνισης των ηλεκτρονικών αγορών ανά κατηγορία είναι: Ανεξάρτητες αγορές (independent) 64% Αγορές καθοδηγούμενες από αγοραστές (buyer-driven) 29% Αγορές καθοδηγούμενες από παροχές τεχνολογικών εφαρμογών (technology providers) 5% Αγορές καθοδηγούμενες από προμηθευτές (seller-driven) 2% Η εξέλιξη ηλεκτρονικών αγορών Σήμερα οι συναλλαγές από επιχείρηση προς επιχείρηση (B2B) είναι οι κυριότερες ηλεκτρονικές εμπορικές συναλλαγές με ποσοστό που ξεπερνά το 70% της συνολικής αξίας των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Σε σχέση με το ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς καταναλωτή (B2C) το ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς επιχείρηση (B2B) το οποίο βρίσκει σήμερα έκφραση μέσω των ηλεκτρονικών αγορών (Marketplace) παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη και αυτό γιατί: 1. Οι εμπορικές συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων είναι συνήθως μεγαλύτερου όγκου από συναλλαγές του λιανικού εμπορίου το οποίο προσομοιώνει η κατηγορία B2C. 2. η ανασφάλεια των πωλητών- αγοραστών είναι υψηλότερη απ' ότι στην κατηγορία B2C. Δεδομένου ότι οι εμπορικές πράξεις γίνονται μεταξύ επιχειρήσεων, τόσο αυτός πού 14
πουλά όσο και αυτός που αγοράζει μπορεί να διερευνήσει ποιο είναι το άλλο συναλλασσόμενο μέρος. 3. Οι ηλεκτρονικές αγορές όπως προαναφέρθηκε είναι συνήθως προσαρμοσμένες στις ανάγκες του κλάδου στον οποίο ανήκουν και γι' αυτό το λόγο εξυπηρετούν συνήθως καλύτερα τις ανάγκες ( τόσο η πληροφόρηση όσο και σε υπηρεσίες) τόσο των αγοραστών όσο και των καταναλωτών. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες που παρέχουν οι διεπιχειρηματικές αγορές για τις επιχειρήσεις, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι αναμένεται να συνεχιστεί η ανάπτυξή τους τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στην Ελλάδα. Ηλεκτρονικές αγορές στην Ελλάδα Στην Ελλάδα σήμερα υπάρχουν 7 επιχειρήσεις που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ηλεκτρονικές αγορές. Δύο οριζόντιες ηλεκτρονικές αγορές (σε πολλούς κλάδους): Business Exchanges CosmoOne Τέσσερις κάθετες ηλεκτρονικές αγορές (σε ένα μόνο κλάδο): Yassas.com (στον χώρο της φιλοξενίας) Retail@link (στο χώρο του λιανεμπορίου) B2B construct (στο χώρο των κατασκευών) E-logistics (στο χώρο των logistics) Και τέλος η IS-Impact η οποία είναι πάροχος λύσεων ηλεκτρονικού επιχειρείν που υποστηρίζει κάθετες υπηρεσίες σε περισσότερους από έναν τομείς (κυρίως λιανεμπόριο αλλά και τηλεπικοινωνίες) και γι αυτόν τον λόγο μπορεί να θεωρηθεί και κάθετη και οριζόντια ηλεκτρονική αγορά. Ο συνολικός αριθμός των εγγεγραμμένων επιχειρήσεων υπολογίζεται σε 2.250, ενώ ο αριθμός των επιχειρήσεων που πραγματικά διεξάγουν συναλλαγές μέσω των ηλεκτρονικών αγορών εκτιμάται ότι δεν ξεπερνά τις 1.500. Επίσης υπάρχει ένας απροσδιόριστος αριθμός 15
ελληνικών εταιριών που πραγματοποιούν συναλλαγές μέσω ηλεκτρονικών αγορών του εξωτερικού. Τα ελληνικά καταστήματα μέσω των οποίων δύναται να πραγματοποιήσουν οι καταναλωτές τις ηλεκτρονικές τους αγορές είναι πολυάριθμα. Μερικά από τα πιο γνωστά ηλεκτρονικά καταστήματα είναι τα εξής: www.e-shop.gr www.plaisio.gr www.my-shop.gr www.ote-shop.gr www.papasotiriou.gr www.multirama.gr www.shop21.gr www.syncom.gr www.healthstores.gr www.microland.gr www.digitalshop.gr www.e-germanos.gr www.compactdisclub.gr bestseller.hypermart.net www.hermeion.gr www.1oneway.gr www.agora.gr Εφαρμογές ηλεκτρονικού εμπορίου του τύπου B2C Οι εφαρμογές του ηλεκτρονικού εμπορίου του τύπου B2C είναι τα γνωστά ηλεκτρονικά καταστήματα τα οποία πωλούν on-line ( απευθείας μέσω internet) τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους στους τελικούς αποδέκτες- καταναλωτές. Το ηλεκτρονικό εμπόριο του τύπου B2C προσομοιάζει με το λιανικό εμπόριο όπου τα προϊόντα ( ή υπηρεσίες) απευθύνονται όχι σε επιχειρήσεις αλλά σε τελικούς καταναλωτές. 16
Πλεονεκτήματα εφαρμογής του ηλεκτρονικού εμπορίου του τύπου B2C Πλεονεκτήματα από την πλευρά των καταναλωτών: 1. Δυνατότητα επιλογής από τη παγκόσμια αγορά: Στην περίοδο προ του ηλεκτρονικού εμπορίου ο καταναλωτής είχε να επιλέξει τα προϊόντα από τη τοπική αγορά στην οποία διαβίωνε ή από κοντινές αγορές στις οποίες μπορούσε να μεταβεί σχετικά εύκολα. Αυτό οδηγούσε στο φαινόμενο οι αγορές να διαμορφώνονται από τους προμηθευτές. Όλα αυτά αλλάζουν με την εφαρμογή του ηλεκτρονικού εμπορίου. Τώρα ο καταναλωτής έχει το δικαίωμα επιλογής. Η αγορά εκτείνεται πέραν των τοπικών γεωγραφικών συνόρων και ο καταναλωτής μπορεί να συγκρίνει και να επιλέξει. 2. Δυνατότητα αγοράς προϊόντων που δεν βρίσκονται στις τοπικές αγορές: Όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη παράγραφο το ηλεκτρονικό εμπόριο δίνει τη δυνατότητα στους καταναλωτές για επιλογή από την παγκόσμια πλέον αγορά. Αυτό δίνει και επιπλέον δυνατότητα στον καταναλωτή να βρει και να αγοράσει προϊόντα τα οποία δεν μπορούσε να βρει στην τοπική αγορά. Με την εφαρμογή του ηλεκτρονικού εμπορίου μπορεί από το σπίτι του και μέσω του internet να ψάξει σε βιβλιοθήκες και on-line βιβλιοπωλεία σε όλο τον κόσμο να εντοπίσει και να αγοράσει αυτά που χρειάζεται. 3. Η οικονομία χρόνου: Η αγορά ενός αγαθού με τον συμβατικό τρόπο απαιτεί κάποια διαδικασία η οποία απαιτεί χρόνο. Μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου ο καταναλωτής αγοράζει αγαθά από το σπίτι του, χωρίς να χρειασθεί να μετακινηθεί ή να περιμένει σε ουρές, ενώ το προϊόν παραδίδεται εκεί που ο αγοραστής επιθυμεί χωρίς να χρειαστεί να το μεταφέρει ο ίδιος. Η οικονομία χρόνου είναι ιδιαίτερα σημαντική για κάποιες κατηγορίες ανθρώπων, όπως οι επιχειρηματίες, οι οποίοι μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου βρίσκουν τρόπο να επισκεφθούν τις εικονικές πλέον αγορές. 4. Αγορές 24 ώρες το 24ωρο: Ενώ σημαντικές αγορές λειτουργούν συγκεκριμένο ωράριο καθημερινά, οι αγορές του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι ανοιχτές 24 ώρες το 24 ωρο, δίνοντας τη δυνατότητα στον καθένα να συναλλαχτεί ακόμη και στις 5 η ώρα το πρωί. 5. Εύρεση αγοραστικών ευκαιριών και εκπτώσεων: Η δυνατότητα της επιλογής προϊόντων από όλον τον κόσμο δίνει στους καταναλωτές την ευκαιρία για να εντοπίσουν αγοραστικές ευκαιρίες, προσφορές και εκπτώσεις και τελικά να αποκτήσουν τα προϊόντα που θέλουν σε χαμηλότερες τιμές πολλές φορές από αυτές της τοπικής αγοράς. 17
6. Απόλαυση ποιοτικότερων υπηρεσιών: Η αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων, που προέρχεται από τη εφαρμογή του ηλεκτρονικού εμπορίου και την παγκοσμιοποίηση των αγορών, η δυνατότητα που αποκτά ο καταναλωτής να συγκρίνει τα χαρακτηριστικά και τις τιμές των προϊόντων καθώς και τις υπηρεσίες που παρέχουν οι διάφορες εταιρείες οδηγεί τελικά στη δημιουργία καταναλωτών με γνώση της αγοράς καταναλωτών με απαιτήσεις κάτι που οδηγεί και στην βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών που τους παρέχονται. 7. Οι καταναλωτές συμμετέχουν πιο ενεργά στη διαμόρφωση των αγορών: Η δυνατότητα σύγκρισης και επιλογής δίνει δύναμη στους καταναλωτές οι οποίοι ενώ πρώτα ήταν αποδέκτες των προϊόντων που διακινούνταν στις τοπικές αγορές μέσω των δικτύων των προμηθευτών, τώρα συμμετέχουν στη διαμόρφωση των απαιτήσεων και είναι αυτοί πλέον που καθοδηγούν τις αγορές. Πλεονεκτήματα από τη πλευρά των επιχειρήσεων: 1. Κατάργηση των στενών γεωγραφικών ορίων των τοπικών αγορών: Το πιο σημαντικό πλεονέκτημα του ηλεκτρονικού εμπορίου τύπου B2C είναι ότι δίνει στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να επεκταθούν έξω από τα γεωγραφικά όρια των αγορών στις οποίες ήδη δραστηριοποιούνται. 2. Χαμηλότερα κόστη επέκτασης στην παγκόσμια αγορά: Η επέκταση στην παγκόσμια αγορά απαιτεί από τις επιχειρήσεις πολύ μεγάλες επενδύσεις. Δεν είναι παράξενο ότι από αυτή τη διαδικασία αποκλείονται λόγω κόστους σχεδίου όλες οι μικρές και μικρομεσαίες εταιρείες οι οποίες δεν έχουν πόρους για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις τέτοιων επεκτάσεων. Εδώ το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να προσφέρει μοναδικές ευκαιρίες σε μικρές και μικρομεσαίες εταιρείες μια και τα κόστη επενδύσεις είναι ασύγκριτα μικρότερα. 3. Αύξηση της ανταγωνιστικότητας: Οι επιχειρήσεις από τη μια πλευρά επεκτείνονται σε νέες αγορές και απ' την άλλη αντιμετωπίζουν με αυτόν τον τρόπο τον αυξανόμενο ανταγωνισμό στις τοπικές τους αγορές. Η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του ηλεκτρονικού εμπορίου για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων αποτελεί σημείο κλειδί για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων σε μακρό χρόνο. 4. Ελάττωση της προμήθειας της αλυσίδας: Η εφαρμογή του ηλεκτρονικού εμπορίου οδηγεί σε ελάττωση της προμηθευτικής αλυσίδας μεταξύ του παραγωγού και του τελικού καταναλωτή, δεδομένου ότι μπορεί να εξαλειφθούν εντελώς σε ορισμένες 18
περιπτώσεις όλοι οι μεσάζοντες και να αποκατασταθεί απευθείας επικοινωνία μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή. 5. Βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών: Μια ιδιαίτερη σημαντική δυνατότητα που ανοίγει το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι αυτή της βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους καταναλωτές. Η αύξηση της ανταγωνιστικότητας προσφέρουν δυνατότητες για βελτίωση της ποιότητας τόσο των προϊόντων όσο και των συνοδευτικών υπηρεσιών. Η Εκμετάλλευση των δυνατοτήτων του ηλεκτρονικού εμπορίου για τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών είναι κλειδί στην επίτευξη αυτού του στόχου. 6. νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες: Ο/Η Επιχειρηματίας έχει πλέον τη δυνατότητα να συγκρίνει προμηθευτές, να αγοράσει υπηρεσίες και υλικά από όλον τον κόσμο και να υλοποιεί επιχειρηματικές συνεργασίες. Η << ηλεκτρονική αγορά>> αποτελεί από μόνη της ένα νέο επιχειρηματικό κόσμο, όπου οι δυνατότητες για ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας είναι ακόμη πολύ μικρές. Συνοπτικά παρουσιάζονται σε πίνακα τα πλεονεκτήματα για καταναλωτές και επιχειρήσεις: Από τη πλευρά των καταναλωτών Δυνατότητα επιλογής από τη παγκόσμια αγορά. Δυνατότητα αγοράς προϊόντων που δεν βρίσκονται στις τοπικές αγορές. οικονομία χρόνου, αγορές 24 ώρες το 24ωρο. Εύρεση αγοραστικών ευκαιριών και εκπτώσεων. Απολαύσει ποιοτικότερων υπηρεσιών. Οι καταναλωτές συμμετέχουν πιο ενεργά στη διαμόρφωση των αγορών. Από τη πλευρά των επιχειρήσεων κατάργηση των στενών γεωγραφικών ορίων των τοπικών αγορών. Χαμηλότερα κόστη επέκτασης στην παγκόσμια αγορά. Αύξηση της ανταγωνιστικότητας, ελάττωση της προμηθευτικής αλυσίδας. Βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών. Νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. 19
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Η ευρεία διάδοση του διαδικτύου, ως ένα παγκόσμιο μέσο μεταφοράς και ανταλλαγής πληροφοριών επιτρέπει στους χρήστες του, καθώς και στις σύγχρονες επιχειρήσεις τη χρησιμοποίησή του για άμεση επικοινωνία, είτε με σκοπό την κοινωνική επαφή, είτε με συνεργάτες και προμηθευτές με σκοπό τη διεκπεραίωση εμπορικών συναλλαγών. Είναι αντιληπτό ότι σε αυτή τη ραγδαία ανάπτυξη του, οφείλονται διάφορα προβλήματα ασφάλειας πληροφοριών, που αφορούν στην εξασφάλιση της εμπιστευτικότητας- μυστικότητας, ακεραιότητας και διαθεσιμότητας των διακινούμενων δεδομένων (Schumacher, 1997). Συγκεκριμένα για να γίνει αντιληπτή η φύση των προβλημάτων αναπτύσσουμε τους όρους: Εμπιστευτικότητα (confidentiality) : Είναι έννοια στενά συνδεδεμένη με την ιδιωτικότητα (privacy) και την μυστικότητα (secrecy). Αναφέρεται στην μη αποκάλυψη των ευαίσθητων πληροφοριών σε χρήστες που δεν έχουν κατάλληλη εξουσιοδότηση. Ακεραιότητα (integrity) : Αφορά τη δυνατότητα τροποποιήσεων (προσθήκες, διαγραφές και μεταβολές) των πληροφοριών. Το σύστημα θα πρέπει να επιτρέπει τέτοιες ενέργειες μόνο σε κατάλληλα εξουσιοδοτημένους χρήστες. Με αυτόν τον τρόπο διαφυλάσσεται η ακρίβεια και η πληρότητα των διακινούμενων δεδομένων. Διαθεσιμότητα (availability) : Αναφέρεται στην δυνατότητα άμεσης πρόσβασης στις πληροφορίες, στις υπηρεσίες και γενικότερα σε όλους τους πόρους της 20