Η Εξέλιξη της Βιολογικής Γεωργίας στην Ελλάδα

Η Εξέλιξη της Βιολογικής Γεωργίας στην Ελλάδα Σδρόλιας Λάμπρος Αναπληρωτής Καθηγητής, Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας, Τμ. Διοίκησης Επιχειρήσεων, lsdrolias@teilar.gr Νούσια Μαρία ΜSc Γεωπόνος, Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων marianousia2010@gmail.com Γρηγορίου Ιωάννα Γεωπόνος Τεχνολόγος Τροφίμων Α.Π.Θ., MBA Cand University of Staffordshire ioangri@yahoo.gr Κουκουμπλιάκος Ιωάννης ΜSc Project Management ΤΕΙ Θεσσαλίας jkoukoubliakos@gmail.com Κυριάκου, Δ. BSc, MBA, MSc dimk21@gmail.com Ανυφαντής Ιωάννης Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχανικός Υπολογιστών Α.Π.Θ, MSc Communication Engineering (UMIST, UK), MSc Technology Management (UMIST, UK) yiannis4@gmail.com Περίληψη Η βιολογική γεωργία εισήλθε σταδιακά στη ζωή των Ελλήνων αγροτών αλλά και πολιτών την τελευταία περίοδο, όμως στην πορεία αποδείχθηκε μία πολύ ρεαλιστική και προσοδοφόρα εναλλακτική λύση, η οποία γνώρισε τεράστια απήχηση στους αγρότες μας στις αρχές της νέας χιλιετίας. Την επιφυλακτικότητα διαδέχθηκε ο ενθουσιασμός, στη συνέχεια όμως τα δεδομένα τροποποιήθηκαν με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να παρατηρείται μια αισθητή μείωση του ενδιαφέροντος των αγροτών για τις βιολογικές καλλιέργειες. Η βιολογική γεωργία υιοθετεί ένα σύστημα παραγωγής που εκφράζει την υγεία των εδαφών, των οικοσυστημάτων και των ανθρώπων και αποτελεί συνολικό σύστημα διαχείρισης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και παραγωγής τροφίμων, που συνδυάζει βέλτιστες περιβαλλοντικές μεθόδους, υψηλό βαθμό βιοποικιλότητας, τη διατήρηση των φυσικών πόρων, την εφαρμογή υψηλού επιπέδου προτύπων στη μεταχείριση των ζώων και την παραγωγή που ανταποκρίνεται στην προτίμηση ορισμένων καταναλωτών σε προϊόντα που παράγονται με φυσικές ουσίες και διεργασίες. Σε αυτή την εισήγηση θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε τους προβληματισμούς που αναπτύσσονται σχετικά με τη χρήση της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα. Η εισήγηση στηρίζεται στη μελέτη των γραπτών τεκμηρίων, στη χρήση της ιστορικής μεθόδου και στην ερευνητική διαδικασία. Τα συμπεράσματα είναι ιδιαίτερα σημαντικά και η όποια αξιοποίησή τους θα συμβάλλουν ουσιαστικά στη μελέτη της περαιτέρω ανάπτυξης της βιολογικής γεωργίας στη χώρα μας. Λέξεις-κλειδιά: Βιολογική Γεωργία, Βιοκαύσιμα, Βιολογικά Προϊόντα, Γεωργικά Οικοσυστήματα 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 402

JEL: Q1, Q14, Q16, Q57 Εισαγωγή Η βιολογική γεωργία εισήλθε σταδιακά στη ζωή των Ελλήνων αγροτών, όμως στην πορεία αποδείχθηκε μία πολύ ρεαλιστική και προσοδοφόρα εναλλακτική λύση, η οποία γνώρισε τεράστια απήχηση στους αγρότες μας στις αρχές της νέας χιλιετίας. Την επιφυλακτικότητα διαδέχθηκε ο ενθουσιασμός, στη συνέχεια όμως τα δεδομένα άλλαξαν με αποτέλεσμα την τελευταία περίοδο να παρατηρείται αισθητή μείωση του ενδιαφέροντος των αγροτών για τις βιολογικές καλλιέργειες. Η βιολογική γεωργία σύμφωνα με τη Διεθνή Ομοσπονδία των Κινημάτων για τη Βιολογική Γεωργία (IFOAM) υιοθετεί ένα σύστημα παραγωγής που εκφράζει την υγεία των εδαφών, των οικοσυστημάτων και των ανθρώπων. Συνιστά ένα σύστημα παραγωγής που στηρίζεται σε οικολογικές μεθόδους, τη βιοποικιλότητα και τους φυσικούς κύκλους προσαρμοσμένα στις τοπικές συνθήκες, σε αντίθεση με τη χρήση εισροών και τις αρνητικες επιπτώσεις τους (Aertsens et al, 2009, Brčić-Stipčević et al, 2011). Η βιολογική γεωργία προέκυψε ως η απάντηση στην εντατική γεωργία και τις αρνητικές οικολογικές, κοινωνικές και οικονομικές της συνέπειες (Brčić-Stipčević et al, 2011). Η βιολογική παραγωγή αποτελεί ένα συνολικό σύστημα διαχείρισης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και παραγωγής τροφίμων, που συνδυάζει βέλτιστες περιβαλλοντικές μεθόδους, υψηλό βαθμό βιοποικιλότητας, τη διατήρηση των φυσικών πόρων, την εφαρμογή υψηλού επιπέδου προτύπων στη μεταχείριση των ζώων και την παραγωγή που ανταποκρίνεται στην προτίμηση ορισμένων καταναλωτών σε προϊόντα που παράγονται με φυσικές ουσίες και διεργασίες (http://eur-lex.europa.eu). Πιο συγκεκριμένα, βιολογική γεωργία θεωρείται ένα σύστημα παραγωγής που στηρίζεται στην αμειψισπορά των καλλιεργειών, την ανακύκλωση των φυτικών υπολειμμάτων και της ζωικής κοπριάς, τη χλωρή λίπανση, τη λογική χρήση των γεωργικών μηχανημάτων και τους βιολογικούς τρόπους αντιμετώπισης των εχθρών και παρασίτων των φυτών (Τσελές et al, 2011). Οι παραπάνω μέθοδοι συνδυαζόμενες ιδανικά εξασφαλίζουν τη διατήρηση και αύξηση σε βάθος χρόνου τη γονιμότητα του εδάφους, τον έλεγχο των ασθενειών και ζιζανίων, χωρίς τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων, την αποφυγή ρύπανσης του περιβάλλοντος που προέρχονται από τη γεωργική εκμετάλλευση και την ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων. Επίσης, εξασφαλίζουν τη μειωμένη κατανάλωση ενέργειας, τη βελτίωση των συνθηκών ζωής με την παραγωγή τροφής υψηλής θρεπτικής και αξίας σε επαρκή ποσότητα και τη διατήρηση της γενετικής ποικιλομορφίας των γεωργικών οικοσυστημάτων, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των φυτών και των άγριων ζώων (Τσελές et al, 2011). Ο έλεγχος και η πιστοποίηση προϊόντων βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα Η βιολογική γεωργία άρχισε να εφαρμόζεται στη χώρα μας επίσημα από το 1992 και γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη από το 1995 όταν άρχισε η εφαρμογή του προγράμματος οικονομικών ενισχύσεων στα πλαίσια του Κανονισμού 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 403

2078/1992 και μετέπειτα του Κανονισμού 1257/1999 (Παπαθεοδώρου et al, 2007). Τα προϊόντα βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα ελέγχονται και πιστοποιούνται από ιδιωτικούς φορείς, που διαθέτουν έγκριση από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων ώστε να ελέγχουν και να πιστοποιούν βιολογικά προϊόντα σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 834/2007 και τον εφαρμοστικό κανονισμό (ΕΚ)889/2008. Επιπλέον, οι φορείς αυτοί φέρουν διαπίστευση από το Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης (Ε.ΣΥ.Δ.) κατά το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 45011:1998 «Γενικές απαιτήσεις για τους φορείς πιστοποίησης που λειτουργούν συστήματα πιστοποίησης προϊόντων» (Γεωργοπούλου, 2012). Οι εγκεκριμένοι Οργανισμοί Ελέγχου και Πιστοποίησης Προϊόντων Βιολογικής Γεωργίας στην Ελλάδα μέχρι στιγμής είναι οι ακόλουθοι : ΔΗΩ με κωδικό έγκρισης : GR-BIO-01. ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΕ, με κωδικό έγκρισης : GR-BIO-02. ΒΙΟΕΛΛΑΣ, με κωδικό έγκρισης : GR-BIO-03. ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Α.Ε. QWAYS, με κωδικό έγκρισης: GR-BIO-04. A CERT A.E., με κωδικό έγκρισης : GR-BIO-05. IRIS Ε.Ε., με κωδικό έγκρισης : GR-BIO-06. ΠΡΑΣΙΝΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ GREEN CONTROL Ο.Ε., με κωδικό έγκρισης : GRBIO- 07. ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ Α.Ε., με κωδικό έγκρισης : GR-BIO-08. GMCERT Ο.Ε., με κωδικό έγκρισης : GR-BIO-10. Q-CERT ΕΠΕ, με κωδικό έγκρισης : GR-BIO-12. TUV HELLAS A.E., με κωδικό έγκρισης : GR-BIO-13. ΟΞΥΓΟΝΟ Ο.Ε, με κωδικό έγκρισης : GR-BIO-14 (www.minagric.gr) Όλοι οι παραπάνω οργανισμοί έχουν δικαιοδοσία ελέγχου σε όλη τη χώρα, γεγονός που δίνει τη δυνατότητα στον βιοκαλλιεργητή, όπου κι αν βρίσκεται, να επιλέξει τον οργανισμό που θα τον ελέγξει. Σύμφωνα με την ΚΥΑ ο κάθε Οργανισμός Ελέγχου και Πιστοποίησης πρέπει να κάνει μια επιτόπια επιθεώρηση ετησίως σε κάθε ενταγμένη μονάδα βιολογικής γεωργίας. Επιπλέον επιθεωρήσεις γίνονται ανάλογα τον τύπο της καλλιέργειας, όπως τα κηπευτικά όπου υπάρχουν διαδοχικές καλλιέργειες. Οι δειγματοληψίες για εργαστηριακό έλεγχο γίνονται σε 5% των ενταγμένων μονάδων και αιφνιδιαστικές επισκέψεις ελέγχου πραγματοποιούνται επιπλέον του πλήρους ελέγχου σε ποσοστό τουλάχιστον 10% επί των ενταγμένων μονάδων του κάθε Οργανισμού Ελέγχου και Πιστοποίησης. Στον έλεγχο των οργανισμών δεν συμπεριλαμβάνονται οι τιμές πώλησης των προϊόντων, οι οποίες εμφανίζονται αυξημένες περίπου 25-30%, συγκριτικά με αυτές των συμβατικών προϊόντων. Στην Ελλάδα ο έλεγχος και η περίοδος μετατροπής ξεκινά πάντοτε με την υπογραφή της σύμβασης με τον φορέα ελέγχου και πιστοποίησης. Η γνωστοποίηση της έναρξης στην αρμόδια Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης έπεται της υπογραφής σύμβασης. Στη συνέχεια ελέγχεται το έδαφος ως προς τη γονιμότητα, τους τρόπους διατήρησης και αύξησής της, ενώ ελέγχονται και οι αποθηκευτικοί χώροι και ο τρόπος προστασίας της καλλιέργειας από ασθένειες και παράσιτα (Τσελές et al, 2011). 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 404

Η εξέλιξη της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα Η βιολογική γεωργία αναπτύσσει μια δυναμική τόσο σε πανελλαδικό, όσο σε πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της IFOAM και της FiBL παγκοσμίως στο τέλος του έτους 2008 καλλιεργούνταν με τον βιολογικό τρόπο παραγωγής 35.243.365 εκτάρια έκταση που αντιπροσώπευε το 0,82% της συνολικά καλλιεργούμενης έκτασης στις χώρες που ασκούσαν βιολογική γεωργία, ενώ ο αριθμός των βιοκαλλιεργητών ανέρχονταν στον αριθμό των 1.381.154. 1 Από τα στατιστικά στοιχεία που προκύπτουν είναι εμφανής η αυξητική τάση των καλλιεργούμενων εκτάσεων με βιολογική μέθοδο παραγωγής σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η οποία αποδίδεται στους παρακάτω πίνακες και γραφήματα. Η αύξηση είναι ευδιάκριτη και σε επίπεδο παραγωγών βιολογικών προϊόντων. Στατιστικά στοιχεία για τη βιολογική γεωργία στην Ελλάδα Ο Παζαρακιώτης (2011), κατέγραψε τις πληροφορίες που παρουσιάζονται και αφορούν την κατάσταση και εξέλιξη της Βιολογικής Γεωργίας στην Ελλάδα, στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Τα στοιχεία προήλθαν από την επεξεργασία των στοιχείων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας), της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΣΥΕ), της Eurostat και των Διεθνών Οργανισμών της Βιολογικής Γεωργίας (IFOAM, FIBL και άλλα). Η εικόνα της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα προέκυψε σύμφωνα με τα αναρτημένα στοιχεία στην ιστοσελίδα www.minagric.gr, του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, τα οποία αθροιστικά προέκυψαν από τα στοιχεία που ετησίως υποχρεούνται να προσκομίζουν οι Φορείς Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων, την 31η Δεκεμβρίου κάθε έτους. 1 Σε ευρωπαϊκό επίπεδο χρήσιμες πληροφορίες παρέχονται από την ιστοσελίδα organic-world.net και πιο συγκεκριμένα στην ιστοσελίδα http://www.organicworld.net/fileadmin/documents/statistics/data-tables/regionsstatistics/europe-statistics/europe-development.xls. 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 405

Πίνακας 1 : Αριθμός ΒΙΟ-Επιχειρήσεων & εκτάσεων (καλλιεργούμενων και βοσκοτόπων) την περίοδο 2001-2012 ΕΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ % ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΚΑΛ/ΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ (σε στρέμματα) 2001 6933 311.180 % ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ (σε στρέμματα) % ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΤΑΣΕΩΝ (σε στρέμματα) % ΕΞΕΛΙΞΗΣ 2002 6299-9,1% 295.051-5,5% 476.151 771.202 2003 6642 5,5% 389.951 32,2% 2.054.614 331,0% 2.444.565 217% 2004 9002 35,5% 706.250 81,1% 1.962.340-4,5% 2.671.590 9,40% 2005 15556 72,8% 1.035.600 46,6% 1.845.025-6,0% 2.880.625 7,80% 2006 24666 58,6% 1.701.865 64,3% 1.320.695-28,4% 3.022.560 5% 2007 24729 0,3% 1.521.175-10,6% 1.277.771-3,2% 2.798.946-7,40% 2008 24860 0,5% 1.521.175 0,0% 1.277.771 0,0% 2.798.946 0% 2009 25284 1,7% 1.706.318 12,2% 1.556.254 21,8% 3.262.522 16,60% 2010 22860-9,6% 1.576.064-7,6% 1.522.151-2,2% 3.098.215-5% 2011 20053 12,3% 1.213.050-23,0% 919.712-39,6% 2.132.763-31,2% 2012 24984 24,6% 995.534-17,9% 2.775.386 201,7% 4.626.178 116,90% Πηγή : Παζαρακιώτης, 2011 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 406

% βοσκότοποι % καλλιεργούμενες εκτάσεις % αριθμο ς επιχειρήσεων % σύνολο εκτάσεων Σδρόλιας-Νούσια-Γρηγορίου-Κουκουμπλιάκος-Κυριάκου-Ανυφαντής, 402-412 % εξέλιξη του αριθμού των επιχειρήσεων τα έτη 2001-2012 % εξέλιξη του συνόλου των εκτάσεων τα έτη 2001-2012 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% -10,0% -20,0% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 έτη 250% 200% 150% 100% 50% 0% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-50% Έτη Πηγή : Παζαρκιώτης, 2011. Πηγή : Παζαρακιώτης, 2011. Διάγραμμα 1: Η εξέλιξη του αριθμού των επιχειρήσεων τα έτη 2001-2012 στην Ελλάδα (%) Διάγραμμα 4: Η εξέλιξη του συνόλου των εκτάσεων τα έτη 2001-2012 στην Ελλάδα (%) % εξέλιξη των καλλιεργούμενων εκτάσεων τα έτη 2001-2012 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% -20,0% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011-40,0% Έτη Πηγή : Παζαρακιώτης, 2011 Διάγραμμα 2: Η εξέλιξη των καλλιεργούμενων εκτάσεων τα έτη 2001-2012 στην Ελλάδα (%) % εξέλιξη των βοσκοτόπων τα έτη 2001-2012 350,0% 300,0% 250,0% 200,0% 150,0% 100,0% 50,0% 0,0% -50,0% -100,0% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Έτη Πηγή : Παζαρακιώτης, 2011 Διάγραμμα 3: Η εξέλιξη των βοσκοτόπων τα έτη 2001-2012 στην Ελλάδα (%) 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 407

Αποτελέσματα Στη βιολογική γεωργία το έτος 2012 δραστηριοποιούνται 24984 παραγωγικές και εμπορικές επιχειρήσεις, ενώ σε 4.626.178 στρέμματα ανέρχονται οι βιολογικές επιφάνειες (καλλιεργήσιμες εκτάσεις, βοσκοτόπια, αγραναπαύσεις), σε μεταβατικό και πλήρες βιολογικό στάδιο (Πίνακας 1). Σε σύγκριση με το 2011, παρατηρείται αύξηση των βιολογικών επιχειρήσεων. Στις βιολογικές εκτάσεις παρατηρείται επίσης σημαντική αύξηση σε στρέμματα. Οι ενταγμένοι επιχειρηματίες στο τέλος του 2012 είναι 23.429 παραγωγοί, 1.551 μεταποιητές και 4 εισαγωγείς. Σε σύγκριση με το 2011, οι παραγωγοί αυξήθηκαν κατά 4.977, οι μεταποιητές κατά 46 και οι εισαγωγείς μειώθηκαν κατά 2 (Πίνακας 2). Πίνακας 2 : Ενταγμένοι επιχειρηματίες στο καθεστώς του Κανονισμού 834/07 Τέλος 2011 Τέλος 2012 Παραγωγοί 18.452 23.429 Μεταποιητές 1.505 1.551 Εισαγωγείς 6 4 Πηγή : Παζαρακιώτης, 2011. 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 408

Πίνακας 3 : Αριθμός ΒΙΟ-μεταποιητών κατά είδος δραστηριότητας την περίοδο 2002-2012 Είδος 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 δραστηριότητας Επεξεργασία κρέατος 18 32 35 65 40 58 72 96 56 46 35 Επεξεργασία και 2 7 6 συντήρηση ιχθύων, οστρακοειδών και μαλακίων Μεταποίησητυποποίηση 275 165 115 195 182 239 316 555 300 278 280 οπωροκηπευτικών Παρασκευή φυτικών, 130 227 233 380 502 431 802 897 759 721 815 ζωικών λιπών και ελαίων Παραγωγή 20 28 25 43 45 56 76 106 72 51 51 γαλακτοκομικών προϊόντων Παρασκευή προϊόντων 20 26 23 26 30 31 31 92 51 41 54 αλευροποιίας, αμύλων και προϊόντων αμύλου Παρασκευή ζωοτροφών 16 21 15 47 43 44 58 48 36 33 26 Παρασκευή ειδών 96 150 119 217 307 323 468 700 377 279 278 αρτοποιίας και ζαχαροπλαστικής, αρτυμάτων, ζυμαρικών, ζάχαρης, μελιού, καφέ και άλλα Παρασκευή ποτών 120 124 125 154 169 168 214 311 404 233 209 ΣΥΝΟΛΙΚΑ 695 773 690 1127 1318 1350 2037 2494 2057 1689 1754 Πηγή : Παζαρακιώτης, 2011 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 409

Στον Πίνακα 3 παρουσιάζονται στοιχεία όσον αφορά τον αριθμό των μεταποιητών κατά είδος δραστηριότητας τα έτη 2002-2012. Από το 2002 έως το 2009 παρατηρείται μία αύξηση του αριθμού των μεταποιητών ενώ από το 2010 παρατηρείται μία μικρή μείωση του συνολικού αριθμού των μεταποιητών. Το έτος 2010 μία νέα μεταποιητική δραστηριότητα εμφανίστηκε όσον αφορά την επεξεργασία και τη συντήρηση ιχθύων, οστρακοειδών και μαλακίων με δύο μεταποιητές το 2010, επτά το 2011 και έξι το 2012. Το σύνολο των εκτάσεων της βιολογικής γεωργίας (έτος 2012) στην Ελλάδα (καλλιεργήσιμες εκτάσεις και βοσκότοποι) ανέρχεται στα 4.626.178 στρέμματα. Οι βιολογικές καλλιέργειες και το αντίστοιχο ποσοστό τους επί του συνόλου της βιολογικής γεωργίας στην Ελλάδα (4.626.178 στρέμματα) κατά φθίνουσα σειρά είναι : Κυρίαρχη βιολογική καλλιέργεια για την Ελλάδα παραμένει η καλλιέργεια της ελιάς με 627.023,5 στρέμματα και ποσοστό 13,55%. Τα δημητριακά (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, αραβόσιτος και άλλα) με 515.443,5 στρέμματα και ποσοστό 11,14%. Τα σανοδοτικά φυτά (μονοετή, πολυετή, λειμώνες) με 368.592,5 στρέμματα και 7,97%. Το αμπέλι με 49.971,30 στρέμματα και ποσοστό 1,08%. Καρποδοτικά φυτά με 37.262,3 στρέμματα και ποσοστό 0,81% Εσπεριδοειδή με 19.087,30 στρέμματα και 0,62%. Βότανα, αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά στην κατηγορία βιομηχανικά φυτά με 21.408,30 στρέμματα και 0,46%. Ελαιούχοι καρποί στην κατηγορία βιομηχανικά φυτά (ηλίανθος, σόγια, κράμβη, λινάρι και άλλα) με 19.478 στρέμματα και 0,42%. Άλλα βιομηχανικά φυτά με 299,5 στρέμματα και ποσοστό 0,006%. Κλωστικά φυτά (βαμβάκι) στην κατηγορία βιομηχανικά φυτά με 20.458,30 στρέμματα και 0,004%. Τα όσπρια με 7.385,5 στρέμματα και ποσοστό 0,002%. Ριζώδεις καλλιέργειες (για παράδειγμα πατάτες, ζαχαρότευτλα και άλλα) με 8.321,8 στρέμματα και ποσοστό 0,002%. Καπνός στην κατηγορία βιομηχανικά φυτά με 95,8 στρέμματα και ποσοστό 0,00002%. Συμπεράσματα Σήμερα η Ελλάδα έχει πολύ δυναμική εσωτερική αγορά βιολογικών προϊόντων, παρά τον αρχικό εξαγωγικό προσανατολισμό. Αυτή τη στιγμή, στον ελληνικό χώρο τα βιολογικά προϊόντα διατίθενται σε περισσότερες από 70 αγορές βιολογικών προϊόντων, στα σούπερ μάρκετ, και σε εκατοντάδες καταστήματα, τόσο εξειδικευμένα καταστήματα λιανικής πώλησης βιολογικών προϊόντων, όσο και σε μια ευρύτερη γκάμα καταστημάτων. Προτάσεις για την εξάπλωση της βιολογικής καλλιέργειας θα μπορούσαν να είναι η οικονοµική ενίσχυση των βιοκαλλιεργητών, τόσο κατά την µεταβατική περίοδο όσο και κατά την µετέπειτα πορεία και η οργάνωση και η μεγαλύτερη αξιοπιστία του συστήµατος ελέγχου και πιστοποίησης των βιολογικών προϊόντων. Επίσης, η απλοποίηση της διαδικασίας ένταξης του βιοκαλλιεργητή στην βιολογική γεωργία και στο σύστηµα πιστοποίησης, η οργάνωση της εµπορίας και διακίνησης των βιολογικών προϊόντων και ο έλεγχος της αγοράς σε ό,τι αφορά στη ζήτηση των βιολογικών προϊόντων και πληροφόρηση των βιοκαλλιεργητών σε ό,τι αφορά 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 410

στις ποσότητες που µπορεί να απορροφήσει η ελληνική και η διεθνής αγορά (www.oikopress.gr). Άλλες προτάσεις περιλαμβάνουν την ενηµέρωση των αγροτών σε θέµατα βιολογικής γεωργίας αλλά και των παιδιών μέσω του σχολείου για τη βιολογική γεωργία και τα οφέλη της. Την αναβάθμιση της βιολογικής γεωργίας στη γεωπονική εκπαίδευση, τόσο σε προπτυχιακό, όσο και σε µεταπτυχιακό επίπεδο. Τη δηµιουργία τράπεζας πληροφόρησης σχετικά µε την πρόοδο, τα επιτεύγµατα και τις εµπειρίες από την άσκηση της βιολογικής γεωργίας (www.oikopress.gr). Επίσης, η χρηµατοδότηση ερευνητικών προγραµµάτων, προκειµένου να διερευνηθούν όλες οι δυνατές εναλλακτικές λύσεις για την εφαρµογή της βιολογικής γεωργίας στις κύριες καλλιέργειες του τόπου µας. Η ενίσχυση της υποδοµής και η ίδρυση νέων ερευνητικών σταθµών και Ινστιτούτων που υπηρετούν τον γεωργικό τοµέα. Η ενηµέρωση του καταναλωτικού κοινού για τα βιολογικά προϊόντα και γενικότερα η ευαισθητοποίησή του σε θέµατα προστασίας περιβάλλοντος (www.oikopress.gr). Υπάρχουν ελπίδες ότι μέσω του γενικού ευρωπαϊκού προσανατολισμού για παραγωγή αγροτικών προϊόντων υψηλής ποιότητας, με μέσα φιλικά προς το περιβάλλον, θα υπάρξει μία σταθερή πρόοδος και μεταξύ των αγροτών. (http://www.organic-europe.net/country_reports/greece/default.asp). Η βιολογική γεωργία όπως και τα βιοκαύσιμα (Gkamplias et al, 2012) αποτελεί μία οικονομική δραστηριότητα, με θετικές συνέπειες για το περιβάλλον. Οι βιοκαλλιεργητές λαμβάνουν και θα πρέπει να λαμβάνουν κίνητρα για αυτό το είδος παραγωγής. Ωστόσο, υπάρχει περιθώριο βελτίωσης με επέκταση της ενίσχυσης σε όλες τις καλλιέργειες ή με την αναθεώρηση των κριτηρίων επιλεξιμότητας για την πρόσβαση στις ενισχύσεις (Γκουλιαδίτη, 2011). Βιβλιογραφία Aertsens, J., Mondelaers, K., and Van Huylenbroeck, G. (2009). Differences in retail strategies on the emerging organic market, British Food Journal, 111 (2), (138-154). Brčić-Stipčević, V., and Petljak, K. (2011). Research on Organic Food Purchase in Croatia, Tržište, 23 (2) (189-207). Γεωργοπούλου, Π., (2012). Συμπεριφορά καταναλωτή και προθέσεις αγοράς προϊόντων βιολογικής γεωργίας, Θεσσαλονίκη: Α.Π.Θ. Γκουλιαδίτη, Φρ., (2011). Η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας στο πλαίσιο της ΚΑΠ. Αθήνα : Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Gkamplias, V., Kazantzi, V., Blanas, N., and Aspridis, G., (2012). Economic Evaluation of Strategic Biogas Investment Options Case Study in the Region of Larisa, proceedings of MIBES 2012 (141 159). Παζαρακιώτης Κ., (2011). Η βιολογική γεωργία στην Ελλάδα την 31 η Δεκεμβρίου 2010, Ενημερωτική έκδοση της ENGENE A.E. Παπαθεοδώρου, Θ., Νικολάου, Ν., και Τζωρτζάκη, Ε., (2007). Βιολογική εκτροφή ζώων. Εκδόσεις Αγροτύπος, Αθήνα Τσελές, Δ., και Ευθυμιάδου, Α., (2011). Βιολογική Γεωργία, Πρόγραμμα Γ.Γ.Ν.Γ., Επιστημονική Υποστήριξη Νέων Αγροτών.ΤΕΙ Πειραιά Διαδικτυακές πηγές http://eur-lex.europa.eu, προσπελάσθηκε στις 11/4/2014. www.minagric.gr, προσπελάσθηκε στις 12/4/2014. 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 411

http://www.organic-world.net/fileadmin/documents/statistics/datatables/regions-statistics/europe-statistics/europe-development.xls, προσπελάσθηκε στις 14/4/2014. www.oikopress.gr, προσπελάσθηκε στις 15/4/2014. http://www.organic-europe.net/country_reports/greece/default.asp, προσπελάσθηκε στις 16/4/2014. 9 th MIBES INTERNATIONAL CONFERENCE 30/5-1/6 2014 412