ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2011 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ»

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2011 ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΠΕΜΠΤΟ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Γ ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ: ΚΛΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΜΕ: ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΚΛΑΔΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ: ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗ 2 η Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΝΩΠΩΝ ΟΠΩΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ... 5 2.1 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ... 5 2.2 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 6 2.3 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ... 7 2.4 Η ΑΓΟΡΑ ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΝΩΠΩΝ ΟΠΩΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ... 10 2.5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ... 13 3. ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ... 17 3.1 ΔΙΚΤΥΟ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ... 17 3.2 ΔΙΚΤΥΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ... 27 3.3 ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ CORALLIA... 39 3.4 ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΝΑΝΟ/ΜΙΚΡΟΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ (MI-CLUSTER)... 41 4. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 70 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 2

ΔΙΑΓΡΑΜΜΜΑΤΑ / ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΠΙΝΑΚΕΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΕΣ Διάγραμμα 2.1: Κατανομή των επιχειρήσεων του κλάδου ανάλογα με τον αριθμό οπωροκηπευτικών προϊόντων που τυποποιούν (2011)... 8 Πίνακας 2.1: Πωλήσεις επιχειρήσεων του κλάδου διαλογής - τυποποίησης - συσκευασίας νωπών οπωροκηπευτικών (2007-2011)... 9 Πίνακας 2.2: Χρηματοοοικονομικοί δείκτες επιχειρήσεων διαλογής - τυποποίησης - συσκευασίας νωπών οπωροκηπευτικών (2006 2010)... 10 Πίνακας 2.3: Δείκτης συγκέντρωσης (2011)... 12 Πίνακας 2.4: Εγχώρια φαινομενική κατανάλωση τυποποιημένων-συσκευασμένων νωπών οπωροκηπευτικών (2007-2011)... 12 Πίνακας 4.1: Ορισμοί χρηματοοικονομικών δεικτών... 70 Πίνακας 4.2: Επωνυμίες επιχειρήσεων που περιλαμβάνονται στο δείγμα της κλαδικής μελέτης... 71 Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται τα κύρια σημεία του κλάδου τυποποίησης και συσκευασίας νωπών οπωροκηπευτικών, έτσι όπως αυτά καταγράφηκαν βάσει της σχετικής κλαδικής μελέτης της ICAP Group AE. Η παρούσα κλαδική ανάλυση αποτελεί μέρος της πέμτπης ενότητας της Ετήσιας Έκθεσης για το έτος 2011 με θέμα «Η Κατάσταση και Προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα», η οποία πραγματεύεται την αποτύπωση και ανάλυση της κλαδικής και δικτυακής διάστασης των ΜΜΕ σε δέκα κλάδους του τομέα μεταποίησης. Η συγκεκριμένη έκθεση αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, παρουσιάζονται τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του κλάδου τυποποίησης και συσκευασίας νωπών οπωροκηπευτικών αναφορικά με τη δομή και διάρθρωσή του (πληθυσμός, μέγεθος, συνοπτικό προφίλ επιχειρήσεων κλπ.), το ισχύον θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο, τα κύρια χρηματοοικονομικά μεγέθη των σημαντικότερων επιχειρήσεων, καθώς και τα βασικά μεγέθη της παραγωγής και της εγχώριας κατανάλωσης των προϊόντων του κλάδου. Επισημαίνεται ότι, τα εν λόγω μεγέθη του κλάδου εκτιμούνται κάθε φορά βάσει στοιχείων πρωτογενούς έρευνας που έχει εκπονηθεί μεταξύ των σημαντικότερων επιχειρήσεων του κλάδου, καθώς και βάσει εκτιμήσεων της αγοράς ή/και άλλων δευτερογενών πηγών (π.χ. επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ.). Η ανάλυση πραγματοποιείται μέσα από την συνοπτική παρουσίαση της αντίστοιχης κλαδικής μελέτης, έτσι όπως αυτή εκπονήθηκε από την ICAP Group ΑΕ την αντίστοιχη χρονική περίοδο. Το δεύτερο μέρος της ενότητας, αφορά την αναλυτική παρουσίαση τριών δικτύων / συνεργατικών σχηματισμών επιχειρήσεων, που αφορούν τον κλάδο της μεταποίησης. Όπως και με τις κλαδικές μελέτες, η επιλογή βασίστηκε στην αντιπροσωπευτικότητα των εν λόγω δικτύων αναφορικά με παράγοντες ανταγωνιστικότητας και αναπτυξιακής δυναμικής των ΜΜΕ. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΝΩΠΩΝ ΟΠΩΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ 2.1 ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Η εν λόγω κλαδική μελέτη υλοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2012 και έχει ως αντικείμενο τη διερεύνηση της ελληνικής αγοράς διαλογής, τυποποίησης και συσκευασίας νωπών οπωροκηπευτικών, δηλαδή προϊόντων που προορίζονται να καταναλωθούν φρέσκα. Ειδικότερα, στα πλαίσια της μελέτης εξετάζεται ο τομέας διαλογής / τυποποίησης των (α) νωπών κηπευτικών (π.χ. αγγούρια, αγκινάρες, καρότα, τομάτες, σπανάκι κλπ.) και των (β) νωπών φρούτων (αχλάδια, βερίκοκα, λεμόνια, μήλα κλπ.). Ως διαλογή και τυποποίηση νωπών οπωροκηπευτικών προϊόντων θεωρείται η διαδικασία προετοιμασίας των προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής για την τοποθέτηση στην αγορά, με βάση ορισμένα εθνικά, κοινοτικά και διεθνή πρότυπα εμπορίας και ποιότητας. Κύριο χαρακτηριστικό του εξεταζόμενου κλάδου είναι η συνύπαρξη, παράλληλα με τις εταιρείες νομικής μορφής ΑΕ και ΕΠΕ, πολλών μικρότερων ομόρρυθμων και ατομικών επιχειρήσεων με σημαντική θέση στην εγχώρια αγορά, αλλά και στις εξαγωγές. Επίσης, αξιόλογη θέση στην προσφορά κατέχουν συνεταιριστικοί φορείς όλων των μορφών (ενώσεις αγροτικών συνεταιρισμών, ομάδες παραγωγών, συνεταιρισμοί περιορισμένης ευθύνης). Επισημαίνεται ότι, ορισμένες από τις εταιρείες του κλάδου εκτός από τη διαλογή / τυποποίηση εγχώριων οπωροκηπευτικών, πραγματοποιούν παράλληλα και εισαγωγές τέτοιων προϊόντων. Οι παραγωγικές εγκαταστάσεις των εταιρειών του κλάδου συνήθως χωροθετούνται κοντά στον τόπο παραγωγής των προοριζόμενων για διαλογή και τυποποίηση προϊόντων. Κατά συνέπεια, παρατηρείται υψηλός βαθμός συγκέντρωσης σε δύο ευρύτερες περιοχές της χώρας: α) την Κεντρική Μακεδονία (νομοί Πέλλης, Σερρών, Κιλκίς, Χαλκιδικής, Ημαθίας, Πιερίας), με κύρια προϊόντα τα πυρηνόκαρπα, τα σπαράγγια και τα ακτινίδια. β) την Πελοπόννησο (νομοί Κορινθίας, Αχαΐας, Αργολίδος, Ηλείας, Μεσσηνίας, Λακωνίας) με κύρια προϊόντα τα εσπεριδοειδή και τα σταφύλια. Τα υπόλοιπα διαλογητήρια - συσκευαστήρια φρούτων και λαχανικών είναι διάσπαρτα σε διάφορες περιοχές της χώρας όπου υπάρχει τοπική συγκέντρωση παραγωγής νωπών οπωροκηπευτικών, όπως π.χ. στην Κρήτη, στον Έβρο και στη Λάρισα. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ένα άλλο κύριο χαρακτηριστικό του κλάδου είναι η εποχικότητα στη λειτουργία των τυποποιητικών μονάδων που οφείλεται στους εξής παράγοντες: α) στην περίοδο συγκομιδής των προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής, που απαιτεί το μέγιστο βαθμό αξιοποίησης του παραγωγικού δυναμικού σε μικρό χρονικό διάστημα. β) στην περιορισμένη ποικιλία αγροτικών προϊόντων που διατίθενται προς τυποποίηση. Ως συνέπεια της εποχικής λειτουργίας, οι εταιρείες του κλάδου απασχολούν ελάχιστο μόνιμο προσωπικό, ενώ το μεγαλύτερο μέρος των απασχολούμενων εργάζεται ορισμένους μήνες του έτους. 2.2 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η αγορά νωπών οπωροκηπευτικών προϊόντων υπόκειται από την Ευρωπαϊκή Ένωση σε καθεστώς ρυθμίσεων και παρεμβάσεων, τόσο όσον αφορά τους μηχανισμούς της αγοράς όσο και σε σχέση με την ποιότητα και την υγιεινή των προϊόντων που φτάνουν στον τελικό καταναλωτή. Οι γενικές προδιαγραφές για την κοινή οργάνωση των αγορών στον τομέα των οπωροκηπευτικών έχουν θεσπιστεί με τους κανονισμούς 1234/07 (22/10/2007) και 1182/07 (26/9/2007). Η θέσπιση της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής οδηγεί σε ριζικές αλλαγές τόσο στο ελληνικό όσο και στο κοινοτικό δίκαιο και εντοπίζεται στους παρακάτω κανονισμούς: Κανονισμός 1182/2007 (26/09/2007) για τη θέσπιση ειδικών κανόνων όσον αφορά τον τομέα των οπωροκηπευτικών. Κανονισμός 1580/2007 (21/12/2007) για τη θέσπιση κανόνων εφαρμογής των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 2200/96, (ΕΚ) αριθ. 2201/96 και (ΕΚ) αριθ. 1182/2007 του Συμβουλίου στον τομέα των οπωροκηπευτικών. Κανονισμός 1234/2008 (22/10/2007) για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των γεωργικών αγορών και ειδικών διατάξεων για ορισμένα γεωργικά προϊόντα. Κανονισμός 1221/2008 (5/12/2008) σχετικά με την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1580/2007 για τη θέσπιση κοινών κανόνων εφαρμογής των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 2200/96, (ΕΚ) αριθ. 2201/96 και (ΕΚ) αριθ. 1182/2007 του Συμβουλίου στον τομέα των οπωροκηπευτικών όσον αφορά τις προδιαγραφές εμπορίας. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Κανονισμός 771/2009 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) Αριθ. 1580/2007 σχετικά με ορισμένες προδιαγραφές εμπορίας στον τομέα των οπωροκηπευτικών. Κανονισμός 543/2011 της Επιτροπής της 7ης Ιουνίου 2011 για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1234/2007 του Συμβουλίου όσον αφορά τους τομείς των οπωροκηπευτικών και των μεταποιημένων οπωροκηπευτικών. 2.3 ΔΟΜΗ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ Όπως έχει ήδη αναφερθεί, στον κλάδο τυποποίησης συσκευασίας νωπών οπωροκηπευτικών δραστηριοποιείται πολύ μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων, καθώς και αγροτικοί συνεταιρισμοί οι οποίοι διαθέτουν ανάλογες εγκαταστάσεις (διαλογής τυποποίησης και συσκευασίας των προϊόντων). Ο μεγάλος αριθμός των διαλογητηρίων υποδηλώνει μικρό βαθμό συγκέντρωσης στον κλάδο και οφείλεται κυρίως στον κατακερματισμό της πρωτογενούς παραγωγής και εν μέρει στο σχετικά χαμηλό ύψος επένδυσης που απαιτείται για μια επιχείρηση για την είσοδό της στον κλάδο. Οι επιχειρήσεις του κλάδου έχουν έντονο εξαγωγικό προσανατολισμό. Λόγω του εξαγωγικού προσανατολισμού αλλά και των αυξημένων απαιτήσεων ποιότητας και εμφάνισης στις αναπτυγμένες αγορές της Ευρώπης, αρκετές επιχειρήσεις διαθέτουν σύγχρονες γραμμές διαλογής, καθώς και πιστοποιημένα συστήματα τυποποίησης, συσκευασίας, διασφάλισης ποιότητας και υγιεινής. Σύμφωνα με το Σύνδεσμο Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών (Incofruit), ο πληθυσμός των διαλογητηρίων συσκευαστηρίων εκτιμάται σε λιγότερα από 2.000, ωστόσο οι δραστήριες μονάδες είναι λιγότερες από 1.000. Η συνολική παραγωγική δυναμικότητα των εγχώριων μονάδων τυποποίησης είναι αρκετά μεγάλη, έτσι ώστε να μπορούν να επεξεργαστούν τουλάχιστον τριπλάσια ποσότητα παραγωγής νωπών οπωροκηπευτικών από την υφιστάμενη. Σύμφωνα με τον «Incofruit», το 2011 η κατανομή των επιχειρήσεων του κλάδου, ανάλογα με τον αριθμό προϊόντων που τυποποιούν και στη συνέχεια διαθέτουν στην αγορά, έχει ως εξής: ποσοστό επιχειρήσεων που τυποποιούν ένα προϊόν: 22%, δύο προϊόντα: 20%, τρία προϊόντα: 23%, τέσσερα προϊόντα: 18%, πέντε προϊόντα και άνω: 17%. Σύμφωνα με τον συγκεκριμένο σύνδεσμο, η τάση που επικρατεί στην αγορά είναι ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις να ασχολούνται με την τυποποίηση περισσοτέρων των ένα - δύο προϊόντων. Επιπρόσθετα, στο σύνολο των ενεργών Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 διαλογητηρίων υπολογίζεται ότι (για το 2011) το ποσοστό εκείνων που ασχολούνται με διαλογή τυποποίηση μόνο νωπών φρούτων ανέρχεται σε περίπου 45% - 47%, μόνο με νωπά λαχανικά σε 25% - 28%, ενώ τα διαλογητήρια που ασχολούνται με διαλογή τυποποίηση νωπών φρούτων και λαχανικών υπολογίζονται περίπου στο 25% - 30% του συνόλου των ενεργών μονάδων. Διάγραμμα 2.1: Κατανομή των επιχειρήσεων του κλάδου ανάλογα με τον αριθμό οπωροκηπευτικών προϊόντων που τυποποιούν (2011) Πέντε προϊόντα και άνω 17% Τέσσερα προϊόντα 18% Τρία προϊόντα 23% Ένα προϊόν 22% Δύο προϊόντα 20% Πηγή: Incofruit Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι σημαντική για τον κλάδο είναι η παρουσία του Συνδέσμου Ελληνικών Επιχειρήσεων Εξαγωγής Διακίνησης Φρούτων Λαχανικών και Χυμών Incofruit Hellas, ο οποίος αποτελεί κλαδικό επαγγελματικό σωματείο που ιδρύθηκε το 1934. Σκοπός του σωματείου είναι η προστασία, κατοχύρωση και προαγωγή των ηθικών, οικονομικών και επαγγελματικών συμφερόντων των μελών του, τα οποία δραστηριοποιούνται σε όλη την επικράτεια, όπως επίσης και των, υπό την ευρύτερη έννοια, συμφερόντων της ελληνικής παραγωγής οπωροκηπευτικών, υποστηρίζοντάς τα ενώπιον των Αρχών της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο Σύνδεσμος έχει τη δυνατότητα να συμμετέχει σε Ιδρύματα, Ινστιτούτα και παρόμοιες οργανώσεις, στο εσωτερικό και εξωτερικό, που αποσκοπούν στη μελέτη και προώθηση επίλυσης προβλημάτων της παραγωγής και εμπορίας των νωπών γεωργικών προϊόντων. Είναι ενεργό μέλος της αντίστοιχης κλαδικής οργάνωσης των χωρών μελών της ΕΕ EUCOFEL και παρέχει κάθε δυνατή τεχνική υποστήριξη και πληροφόρηση για την υφιστάμενη Εθνική και Κοινοτική Νομοθεσία αλλά και τις εξελίξεις στο Διεθνές εμπόριο οπωροκηπευτικών. Εισηγείται στις αρμόδιες ελληνικές αρχές μέτρα και ρυθμίσεις που αποσκοπούν Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 στη βελτίωση των συνθηκών άσκησης της εξαγωγικής δραστηριότητας. Μέλος του Συνδέσμου μπορεί να γίνει κάθε επιχείρηση νομικό ή φυσικό πρόσωπο που ασκεί στην Ελλάδα κατά κύριο και συνηθισμένο επάγγελμα την εξαγωγή, διακίνηση, εισαγωγή φρούτων - λαχανικών και χυμοποίηση, όπως οι ιδιότητες αυτές προσδιορίζονται κάθε φορά από την ισχύουσα νομοθεσία και που εγγράφεται κατά τις διατάξεις του καταστατικού στα μητρώα του Συνδέσμου. Στον πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι πωλήσεις των 20 σημαντικότερων επιχειρήσεων του κλάδου, των οποίων τα μεγέθη προέρχονται από τους τελευταίους διαθέσιμους ισολογισμούς τους (βλ. αναλυτικά τις εταιρείες που συμπεριλαμβάνονται στο δείγμα στον πίνακα του παραρτήματος 4.2). Για το 2011, σε ορισμένες περιπτώσεις οι πωλήσεις προέρχονται από δήλωση υπευθύνων των εταιρειών. Επισημαίνεται ότι, οι πωλήσεις που εμφανίζονται στον συγκεκριμένο πίνακα καλύπτουν το σύνολο της δραστηριότητας των εταιρειών και όχι μόνο τα εξεταζόμενα προϊόντα. Από τα στοιχεία του πίνακα, προκύπτει ότι οι συνολικές πωλήσεις των εταιρειών κατά το 2010 ανήλθαν σε 451,4 εκ. Εάν ληφθούν υπόψη μόνο οι εταιρείες με διαθέσιμα στοιχεία πωλήσεων τόσο για το 2010 όσο και για το 2011 τότε προκύπτει μείωση των πωλήσεων των συγκεκριμένων εταιρειών (το 2011) κατά 5% περίπου σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Πίνακας 2.1: Πωλήσεις επιχειρήσεων του κλάδου διαλογής - τυποποίησης - συσκευασίας νωπών οπωροκηπευτικών (2007-2011) 2007 2008 2009 2010 2011** ΣΥΝΟΛΟ 347.078.366 440.063.008 410.516.327 451.446.834 - Αξία σε Πηγή: Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί ICAP Στη συνέχεια πραγματοποιείται χρηματοοικονομική ανάλυση του προαναφερόμενου δείγματος των επιχειρήσεων του κλάδου για την περίοδο 2006-2010, σύμφωνα με τα δημοσιευμένα οικονομικά τους στοιχεία. Για κάθε επιχείρηση υπολογίζονται 8 δείκτες για τα έτη 2006-2010, καθώς και οι αντίστοιχοι μέσοι όροι πενταετίας. Η εξέλιξη των περιθωρίων μικτού κέρδους παρουσιάζει ανοδική πορεία την περίοδο 2006-2010, με τον μέσο όρο των 20 μεγαλύτερων επιχειρήσεων να διαμορφώνεται σε 16,91%. Αντίθετα, το μέσο περιθώριο καθαρού κέρδους κυμάνθηκε σε αρνητικά επίπεδα, με το μέσο όρο πενταετίας να διαμορφώνεται σε -0,12% για τις 20 μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου. Ο μέσος δείκτης αποδοτικότητας ιδίων κεφαλαίων των 20 εταιρειών παρουσίασε διακυμάνσεις και διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο σε 2,78% την εξεταζόμενη πενταετία. Η μέση ετήσια γενική ρευστότητα του συνόλου Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 των επιχειρήσεων δεν παρουσίασε αξιόλογη μεταβολή την εξεταζόμενη περίοδο και διαμορφώθηκε σε 1,19 (ως μέσος όρος πενταετίας). Αναφορικά με τη χρηματοοικονομική διάρθρωση των επιχειρήσεων, ο μέσος όρος του λόγου ξένων προς ίδια κεφάλαια για την ομάδα των 20 εταιρειών κατά την πενταετία 2006-2010 διαμορφώθηκε σε 3,99 και ο δείκτης κάλυψης χρηματοοικονομικών δαπανών σε σε 23,52 κατά μέσο όρο. Τέλος, όσον αφορά τους δείκτες δραστηριότητας, ο μέσος όρος είσπραξης απαιτήσεων παρουσίασε γενικά ανοδική τάση και διαμορφώθηκε ως μέσος όρος πενταετίας στις 109 ημέρες για τις 20 εξεταζόμενες εταιρείες, ενώ ο μέσος όρος προθεσμίας εξόφλησης των προμηθευτών κυμάνθηκε σε ελαφρώς χαμηλότερα επίπεδα (103 ημέρες). Πίνακας 2.2: Χρηματοοοικονομικοί δείκτες επιχειρήσεων διαλογής - τυποποίησης - συσκευασίας νωπών οπωροκηπευτικών (2006 2010) 2006 2007 2008 2009 2010 ΜΟΔ Κερδοφορία Περιθώριο Μικτού Κέρδους (%) Σύνολο 20 16,50 14,67 15,30 17,63 20,44 16,91 Περιθώριο Καθαρού Κέρδους (%) Σύνολο 20 0,50-1,21-0,05-0,30 0,46-0,12 Αποδοτικότητα Αποδοτικότητα Ιδίων Κεφαλαίων (%) Σύνολο 20 5,30 5,55 4,85-7,36 5,57 2,78 Ρευστότητα Γενική Ρευστότητα Σύνολο 20 1,10 1,19 1,22 1,21 1,25 1,19 Χρηματοοικονομική διάρθρωση Σχέση Ξένων προς Ίδια Κεφάλαια Σύνολο 20 4,49 3,37 3,65 4,15 4,26 3,99 Κάλυψη Χρηματοοικονομικών Δαπανών Σύνολο 20 20,37 32,77 22,56 11,01 30,92 23,52 Δραστηριότητα Μέσος Όρος Προθεσμίας Είσπραξης Απαιτήσεων (Ημέρες) Σύνολο 20 102 119 93 120 111 109 Μέσος Όρος Προθεσμίας Εξόφλησης Προμηθευτών (Ημέρες) Σύνολο 20 101 123 84 98 109 103 ΜΟΔ: Μέσος Όρος Δεικτών Πηγή: Δημοσιευμένοι Ισολογισμοί ICAP Group A.E. 2.4 Η ΑΓΟΡΑ ΤΥΠΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΝΩΠΩΝ ΟΠΩΡΟΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.), η συνολική εγχώρια πρωτογενής παραγωγή νωπών οπωροκηπευτικών διαμορφώθηκε σε 7,1 εκατ. τόνους το 2009, παρουσιάζοντας ετήσιες αυξομειώσεις. Συγκεκριμένα, ο συνολικός όγκος κυμάνθηκε μεταξύ 6,3-7,4 εκατ. τόνων την περίοδο 2002-2009. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ICAP GROUP και του συνδέσμου Incofruit και λαμβάνοντας υπόψη τον μέσο όρο της ετήσιας μεταβολής της παραγωγής κατά την Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 τελευταία διαθέσιμη τετραετία, υπολογίζεται ότι ο συνολικός όγκος της πρωτογενούς παραγωγής διαμορφώθηκε σε 7,13 εκατ. τόνους το 2010 και 7,25 εκατ. τόνους το 2011. Η ποσότητα παραγωγής μοιράζεται σχεδόν εξ ημισείας μεταξύ λαχανικών και φρούτων τα τελευταία έτη. Η εκτιμώμενη εγχώρια παραγωγή τυποποιημένων νωπών οπωροκηπευτικών, ανά βασική κατηγορία προϊόντων παρουσιάζεται σε σχετικό πίνακα. Κατά την περίοδο 2007-2011 η συνολική παραγωγή εκτιμάται ότι, κυμάνθηκε μεταξύ 2,2 2,8 εκατ. τόνων ετησίως, ακολουθώντας συναθροιστικά ανοδική πορεία. Από το σύνολο της παραγωγής τυποποιημένων-συσκευασμένων νωπών οπωροκηπευτικών, το μερίδιο των φρούτων κυμάνθηκε κατά μέσο όρο στο 61% την εξεταζόμενη περίοδο, ενώ των λαχανικών ήταν αντίστοιχα 39%. Κατά το 2011 η παραγωγή τυποποιημένων φρούτων εκτιμάται στο επίπεδο των 1,7 εκ. τόνων παρουσιάζοντας αύξηση (σε σχέση με το 2010) της τάξης του 9%. Η παραγωγή τυποποιημένων λαχανικών κατά το 2011 εκτιμάται σε 1 εκατ. τόνους περίπου κυμαινόμενη σε παρόμοια επίπεδα κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, στον συγκεκριμένο κλάδο δραστηριοποιείται σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων και συνεταιρισμών. Για να εξετασθεί η ένταση του ανταγωνισμού που επικρατεί στον κλάδο εκτιμήθηκαν συντελεστές συγκέντρωσης για 10 και 17 από τις μεγαλύτερες εξεταζόμενες επιχειρήσεις. Πληροφοριακά αναφέρεται ότι, ο συντελεστής συγκέντρωσης για n επιχειρήσεις ή άλλες παραγωγικές μονάδες δίδεται από τον εξής λόγο: Πωλήσεις n Μεγαλυτέρων CR n = 100 Σύνολο πωλήσεων όπου ο αριθμητής είναι το άθροισμα των μεγεθών των n μεγαλυτέρων μονάδων και ο παρανομαστής το σύνολο του μεγέθους της συγκεκριμένης αγοράς. Σύμφωνα με τα ανωτέρω, ο δείκτης συγκέντρωσης έχει ως εξής: Από τους δείκτες προκύπτει ότι, ο βαθμός συγκέντρωσης δεν είναι υψηλός, καθώς δέκα και δεκαεπτά επιχειρήσεις και συνεταιρισμοί καλύπτουν αντίστοιχα το 12% και 16% επί της συνολικής εγχώριας παραγωγής τυποποιημένων νωπών οπωροκηπευτικών για το 2011, με αποτέλεσμα να υπάρχει μεγάλη διασπορά των μεριδίων. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πίνακας 2.3: Δείκτης συγκέντρωσης (2011) n CRn n=10 12% n=17 16% Πηγή: ICAP GROUP Η Ελλάδα είναι χώρα εξαγωγική στα νωπά οπωροκηπευτικά, με αποτέλεσμα να εμφανίζει θετικό ισοζύγιο εξωτερικού εμπορίου. Οι εισαγωγές αφορούν περισσότερο προϊόντα ή ποικιλίες που δεν παράγονται εγχωρίως (π.χ. διάφορα τροπικά φρούτα), καθώς επίσης και άλλα είδη για τα οποία υπάρχει μεν εγχώρια παραγωγή, αλλά η διαθεσιμότητά τους στην αγορά έχει εποχιακές διακυμάνσεις ή παρατηρούνται σημαντικές διαφορές τιμών. Καθ όλη την εξεταζόμενη περίοδο το ισοζύγιο διατηρείται θετικό παρουσιάζοντας όμως σημαντικές διακυμάνσεις. Σε ποσοσοτικούς όρους, το 2011 εμφανίζεται η μέγιστη τιμή της 5ετίας με την αξία των εξαγωγών να καλύπτει κατά 3 φορές εκείνη των εισαγωγών. Αντιθέτως, το χαμηλότερο ισοζύγιο της περιόδου παρατηρήθηκε το 2007 με την κάλυψη να φτάνει το 1,6. Πίνακας 2.4: Εγχώρια φαινομενική κατανάλωση τυποποιημένων-συσκευασμένων νωπών οπωροκηπευτικών (2007-2011) 2007 2008 2009 2010 2011 Φρούτα Εγχώρια παραγωγή τυποποιημένων 1.321.970 1.357.120 1.413.880 1.558.800 1.700.000 Εισαγωγές 255.600 240.000 248.000 229.320 225.000 Εξαγωγές 623.250 678.000 732.500 1.000.600 1.126.100 Εγχώρια κατανάλωση φρούτων 954.320 919.120 929.380 787.520 798.900 Λαχανικά Εγχώρια παραγωγή τυποποιημένων 939.180 910850 944.930 934.900 1.050.000 Εισαγωγές 188.900 192.000 214.500 174.300 176.000 Εξαγωγές 81.200 92.200 75.400 92.800 110.000 Εγχώρια κατανάλωση λαχανικών 1.046.880 1.010.650 1.084.030 1.016.400 1.116.000 Σύνολο Συνολική εγχώρια παραγωγή 2.261.150 2.267.970 2.358.813 2.493.684 2.750.000 Συνολικές εισαγωγές 444.500 432.000 462.500 403.620 401.000 Συνολικές εξαγωγές 704.450 770.200 807.900 1.093.400 1.236.100 Συνολική εγχώρια κατανάλωση 2.001.200 1.929.770 2.013.410 1.803.920 1.914.900 Ποσότητα σε τόνους Φαινομενική κατανάλωση = Παραγωγή + Εισαγωγές Εξαγωγές. Πηγές: ICAP Incofruit ΕΛ.ΣΤΑΤ. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο όγκος της συνολικής εγχώριας φαινομενικής κατανάλωσης τυποποιημένων συσκευασμένων νωπών οπωροκηπευτικών παρουσιάζει διακυμάνσεις από έτος σε έτος. Tα τελευταία χρόνια εκτιμάται στο επίπεδο των 1,8-2 εκατ. τόνων. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, από το σύνολο της κατανάλωσης για το 2011, ποσότητα 800 χιλ. τόνων (ποσοστό 42%) αφορά νωπά φρούτα και ποσότητα 1.116 χιλ. τόνων αφορά λαχανικά (58%). Οι συνολικές εισαγωγές τυποποιημένων οπωροκηπευτικών καλύπτουν περίπου το 20%-23% της συνολικής κατανάλωσης την τελευταία τριετία. Οι εξαγωγές αποσπούν μερίδιο 34%-44% επί της συνολικής παραγωγής τυποποιημένων οπωροκηπευτικών την ίδια περίοδο, παρουσιάζοντας ανοδική τάση. Σύμφωνα με πληροφορίες του Incofruit, η ανοδική πορεία των εξαγωγών συνεχίστηκε και τους πρώτους μήνες του 2011, ωστόσο αυτή ανακόπηκε λόγω της κρίσης της αγοράς από την εκδήλωση του βακτηρίου e-coli. Από το φθινόπωρο και μετά οι εξαγωγές ανέκαμψαν, με αποτέλεσμα το 2011 να κλείσει θετικά (αύξηση των εξαγωγών). 2.5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Ο κλάδος της διαλογής, τυποποίησης και συσκευασίας νωπών οπωροκηπευτικών περιλαμβάνει σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων. Η τυποποίηση των εξεταζόμενων προϊόντων διαφέρει ανάλογα με το είδος. Στα φρούτα το ποσοστό τυποποίησης είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο των λαχανικών. Πλήρως τυποποιημένα είναι όλα τα εισαγόμενα και εξαγόμενα προϊόντα. Αρκετές από τις εταιρείες του κλάδου έχουν εξαγωγικό προσανατολισμό, ορισμένες δε έχουν πραγματοποιήσει αξιόλογες επενδύσεις την τελευταία δεκαετία, εφαρμόζοντας τους κοινοτικούς κανόνες τυποποίησης για την υγιεινή των προϊόντων και την ασφάλεια των καταναλωτών. Οι εξαγωγές νωπών οπωροκηπευτικών παρουσίασαν αύξηση (κυρίως στον όγκο τους) την τελευταία τετραετία και κυρίως το 2010 έναντι των προηγουμένων ετών. Ωστόσο, η τάση αυτή διακόπηκε μετά τους πρώτους μήνες του 2011 από την κρίση της αγοράς λόγω της εκδήλωσης του βακτηρίου e-coli, (που αποδόθηκε στα αγγούρια) και προκάλεσε μια γενική πτώση της κατανάλωσης (ακύρωση παραγγελιών κ.ά) στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Τρίτες χώρες. Σύμφωνα με πληροφορίες που προέρχονται από τον Σύνδεσμο INCOFRUIT HELLAS, μέχρι το Μάιο του 2011 οι συνολικές εξαγωγές οπωροκηπευτικών (νωπών και μεταποιημένων) της χώρας μας αυξάνονταν συνεχώς (17% σε όγκο και 9% σε αξία). Μετά το Μάιο, όταν και εκδηλώθηκε το e-coli, οι εξαγωγές λαχανικών μειώθηκαν δραστικά (απαγόρευση εισαγωγής λαχανικών ευρωπαϊκής Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 προέλευσης από τη Ρωσία και άλλες χώρες). Τα καλοκαιρινά φρούτα και λαχανικά ήταν τα προϊόντα που υπέστησαν τις πιο σοβαρές επιπτώσεις από την κρίση. Ωστόσο, από το φθινόπωρο και μετά, το εξαγωγικό εμπόριο της χώρας, υποστηριζόμενο και από την καλή ποιότητα της εγχώριας παραγωγής ανέκτησε τις όποιες «απώλειες», κλείνοντας το έτος θετικά (αύξηση κυρίως του συνολικού όγκου των εξαγωγών). Ανάλυση SWOT Δυνατά σημεία: Τα οπωροκηπευτικά αποτελούν βασικό είδος της καθημερινής διατροφής και δεν υπάρχει στενή υποκατάσταση των προϊόντων συνολικά, παρά μόνο εντός των ορίων του κλάδου (μεταξύ διαφόρων ειδών οπωροκηπευτικών). Η ανάγκη και στροφή πολλών καταναλωτών προς περισσότερο υγιεινή διατροφή, ενισχύει τη ζήτηση για τα εξεταζόμενα προϊόντα. Η καλή ποιότητα των ελληνικών οπωροκηπευτικών. Η διαμόρφωση της καταναλωτικής συνείδησης υπέρ των εγχωρίως παραγομένων προϊόντων (λόγω ποιοτικών και παραδοσιακών τρόπων παραγωγής) έναντι των εισαγομένων, που ορισμένες φορές θεωρούνται αμφιβόλου ποιότητας (π.χ. μεταλλαγμένα). Αδύνατα σημεία: Οξύς ανταγωνισμός λόγω πληθώρας επιχειρήσεων. Ύπαρξη μεγάλου αριθμού μονάδων μικρού μεγέθους και χαμηλού τεχνολογικού επιπέδου. Μεγάλος αριθμός μεσαζόντων. Μη ύπαρξη ομαλών συνθηκών διαμόρφωσης των τιμών του παραγωγού, λόγω της μη οργανωμένης δράσης τους. Υψηλά έξοδα μεταφοράς για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις. Έλλειψη ποικιλιών για τη λειτουργία των παραγωγικών μονάδων όλο το χρόνο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την «ασυνέχεια» στις παραδόσεις σε πελάτες του εξωτερικού, οι οποίοι με τη σειρά τους απευθύνονται σε ανταγωνίστριες χώρες (π.χ. Ισπανία, Ιταλία). Έλλειψη επαρκούς κρατικής μέριμνας για τη διαφήμιση των ελληνικών προϊόντων στο εξωτερικό. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ανταγωνισμός των εγχωρίως παραγόμενων προϊόντων από εισαγόμενα τρίτων χωρών. Μη «επαρκής» παρακολούθηση της τήρησης της σχετικής νομοθεσίας από το κράτος. Αυτό, οδηγεί ορισμένες επιχειρήσεις στο να λειτουργούν χωρίς να εφαρμόζουν τα καθορισμένα πρότυπα, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού. Ευκαιρίες: Η περαιτέρω διεύρυνση των εξαγωγών, τόσο του όγκου τους όσο και των προσφερομένων ποικιλιών. Η λήψη «μέτρων» από την πολιτεία με σκοπό τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων. Συστηματική προβολή και διαφήμιση των ελληνικών προϊόντων στις αγορές του εξωτερικού. Η μεγαλύτερη διείσδυση των τυποποιημένων συσκευασμένων προϊόντων στην εγχώρια αγορά. Η διεύρυνση της εμπορικής περιόδου, μέσω της εφαρμογής καλλιεργητικών προγραμμάτων και δημιουργίας ζωνών καλλιέργειας κατά προϊόν και περιφέρεια (βελτίωση, εμπλουτισμός ποικιλιών των προϊόντων). Απειλές: Οι απρόσμενες και μη ελεγχόμενες καιρικές συνθήκες, οι οποίες επηρεάζουν τόσο την παραγωγή όσο και την ποιότητα των προϊόντων. Οι αυξανόμενες εισαγωγές οπωροκηπευτικών προϊόντων από τρίτες χώρες, με χαμηλό κόστος παραγωγής, τόσο στη χώρα μας όσο και σε επίπεδο ΕΕ, απειλούν τα εγχωρίως παραγόμενα και κατ επέκταση και τα εξαγόμενα, δημιουργώντας συνθήκες ανταγωνισμού και συμπίεσης των περιθωρίων κέρδους των επιχειρήσεων. Απρόβλεπτοι παράγοντες διατροφικής «κρίσης», όπως π.χ. η εκδήλωση του βακτηρίου e-coli κατά το 2011, η οποία επηρέασε, ως ένα βαθμό, και τις ελληνικές εξαγωγές. Η δυσκολία χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και γενικότερα τα προβλήματα ρευστότητας και επισφάλειας της αγοράς, λόγω οικονομικής ύφεσης. Διακίνηση μη τυποποιημένων οπωροκηπευτικών σε κιβώτια συσκευασίας χωρίς την απαραίτητη σήμανση, χωρίς την τήρηση των κανόνων υγιεινής και την προώθησή τους σε Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 γειτονικές χώρες, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο την υγεία των καταναλωτών και δυσφημώντας τα ελληνικά προϊόντα. Προπτικές Τα νωπά οπωροκηπευτικά, όπως έχει ήδη επισημανθεί, αποτελούν βασικά προϊόντα διατροφής απαραίτητα στο καθημερινό διαιτολόγιο των καταναλωτών. Η παρατεταμένη οικονομική ύφεση και τα προβλήματα ρευστότητας της αγοράς γενικότερα, δεν αφήνουν ανεπηρέαστο σχεδόν κανέναν κλάδο. Σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς, η συρρίκνωση του διαθέσιμου εισοδήματος των καταναλωτών οδηγεί στον περιορισμό των αγορών τους ακόμα και σε είδη διατροφής (στροφή σε φθηνότερα προϊόντα κ.ά.). Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε σημαντικό αριθμό επιχειρήσεων και με βάση τις ισχύουσες συνθήκες και τάσεις της αγοράς, παράγοντες του κλάδου προβλέπουν ότι τη διετία 2012-2013 η συνολική εγχώρια κατανάλωση τυποποιημένων νωπών οπωροκηπευτικών (σε ποσότητα) θα παρουσιάσει χαμηλούς ετήσιους ρυθμούς μεταβολής (από στασιμότητα έως διακύμανση μέχρι ±3%). Σύμφωνα με προβλέψεις του Συνδέσμου Εξαγωγέων (INCOFRUIT), κατά το 2012 εκτιμάται μικρή αύξηση των εξαγωγών (σε όγκο) της τάξης του 7%-8%, σε σχέση με το 2011. Αναμένεται, επίσης, μείωση των εισαγομένων τυποποιημένων νωπών προϊόντων κυρίως από τρίτες χώρες, συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου των οπωροκηπευτικών στη χώρα μας. Στόχος των επιχειρήσεων είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας με σκοπό τη διατήρηση του μεριδίου τους στις «παραδοσιακές» καταναλωτικές αγορές αλλά και η συνέχιση της αυξητικής πορείας των εξαγωγών φρούτων και λαχανικών. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 16

3. ΔΙΚΤΥΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΙ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 3.1 ΔΙΚΤΥΟ ΟΙΝΟΠΟΙΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ Το δίκτυο Οινοποιών Νομού Ηρακλείου ιδρύθηκε ως μία αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία τον Νοέμβριο του 2006 και αποτελεί την κύρια συλλογική, συγκροτημένη και συντονισμένη έκφραση των οινοποιών του Νομού Ηρακλείου. Αποτελείται από 20 μέλη, ιδιώτες και συνεταιρισμούς με μονάδες διαφορετικής δυναμικότητας, που δραστηριοποιούνται (κατά κύριο λόγο) στην περιοχή του Νομού Ηρακλείου. Σκοπός του Δικτύου είναι η ανάπτυξη κάθε δραστηριότητας που θα συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης και των θεσμών σχετικά με την οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική και πολιτιστική σπουδαιότητα των προϊόντων αμπέλου και οίνου της Κρήτης. Το Δίκτυο περιορίζεται γεωγραφικά στο Νομό Ηρακλείου, ωστόσο οι δράσεις του έχουν παγκρήτια εμβέλεια και χαρακτηρίζονται από τη στενή συνεργασία με φορείς και επιχειρήσεις όλης της Κρήτης. Χαρακτηριστική είναι η συνεργασία του Δικτύου με το αντίστοιχο Δίκτυο Οινοπαραγωγών Χανίων και Ρεθύμνου, στην ίδρυση του οποίου, το 2008, έπαιξε σημαντικό ρόλο και με το οποίο δρα συντονισμένα για την οργανωμένη προώθηση του Κρητικού Αμπελώνα στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό. Το Δίκτυο συστάθηκε επιδιώκοντας μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στα προβλήματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι παραγωγοί οίνου της Κρήτης στην προσπάθειά τους να εδραιώσουν τα προϊόντα τους παγκοσμίως. Για την επίτευξη του στόχου, κρίθηκε απαραίτητη συνθήκη η συνεργασία και η ανάπτυξη συντονισμένων δράσεων, στους τομείς της μεταποίησης, της εμπορίας και του τουρισμού. Απώτερος στρατηγικός στόχος του Δικτύου είναι η ανάδειξη του Κρητικού Αμπελώνα και η ανάπτυξη του οινικού τουρισμού. Βασικό μέλημα του Δικτύου αποτελεί η διαρκής βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων μέσω συνεχών ελέγχων που σκοπεύουν στην προστασία των καταναλωτών και των παραγωγών και στην ανάληψη πρωτοβουλιών και ενεργειών προκειμένου να αναδειχθεί, να διατηρηθεί, να υποστηριχθεί και να «κληροδοτηθεί» η αρχαία, ιστορική και πολιτιστική κρητική παράδοση σχετικά με την άμπελο και τον οίνο. Επιμέρους στόχοι της λειτουργίας του δικτύου είναι η ανάδειξη και Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 17

αξιοποίηση της ταυτότητας του κρητικού κρασιού, παράλληλα με την αειφόρο διαχείριση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων της περιοχής. Ειδικότερα, οι επιμέρους στόχοι του Δικτύου είναι: Να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων που συμμετέχουν και να διευκολύνει την πρόσβαση των προϊόντων και των υπηρεσιών τους στις αγορές Να διαμορφώνει ελάχιστες προδιαγραφές (υψηλής) ποιότητας σε ότι αφορά την επισκεψιμότητα των οινοποιείων, αλλά και της ποιότητας άλλων συνεργαζόμενων επιχειρήσεων Να υποστηρίξει τις επιχειρηματικές και διακλαδικές σχέσεις μεταξύ των επιχειρήσεων της περιοχής και να προωθήσει το τοπικό επιχειρηματικό πνεύμα Να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες του εθνικού και ευρωπαϊκού αναπτυξιακού σχεδιασμού, αλλά και τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις που έχουν υλοποιηθεί στην ευρύτερη περιοχή και συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη Να ενισχύσει και να υποστηρίξει τον εκσυγχρονισμό και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων - μελών, παρέχοντας τεχνική στήριξη. Για την επίτευξη των στόχων του, το Δίκτυο αναπτύσσει ποικίλες δραστηριότητες, συμβάλλοντας στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των πολιτικών ανάπτυξης όλων των δραστηριοτήτων που αφορούν το αμπέλι και το κρασί και γενικότερα τη θεσμική στήριξη των προϊόντων αυτών στις αγορές. Ακόμα, στοχεύει στην προάσπιση και προώθηση των σκοπών του Δικτύου προς το κράτος, τις δημόσιες και ιδιωτικές αρχές, την ΕΕ, τους ελληνικούς και διεθνείς οργανισμούς και τα ιδρύματα και επιδιώκει τη συνεργασία και τον διάλογο με τους φορείς αυτούς. Για την προβολή και προώθηση των προϊόντων του, επιδιώκει τη συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα και έρευνες αγοράς, κάνει συλλογή και επεξεργασία στοιχείων, διοργανώνει εκδηλώσεις, ημερίδες, διεθνείς διαγωνισμούς οίνων και αποσταγμάτων, κ.ά. Οι άξονες μέσα από τους οποίους το Δίκτυο σκοπεύει να ενισχύσει την κατανάλωση ποιοτικού και επώνυμου κρητικού κρασιού είναι: Η δημιουργία και εκμετάλλευση της επωνυμίας (brand name) «Κρήτη» Η από κοινού προώθηση και γνωριμία των κρασιών του νησιού, τόσο εντός της Κρήτης και της Ελλάδας όσο και διεθνώς Ο συντονισμός των μελών του για την απλούστευση των διαδικασιών και την μεγιστοποίηση της αποτελεσματικότητας των προωθητικών ενεργειών Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 18

Η εκπαίδευση και η μεταφορά (καταναλωτικής, επιχειρηματικής και επιστημονικής) γνώσης γύρω από το κρασί. Η κινητοποίηση του Δικτύου σε αυτόν τον τομέα εκτιμάται ότι είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, καθώς συμπεριλαμβάνει τη συνδιοργάνωση και συμμετοχή σε θεματικές εκθέσεις (τουρισμού, τροφίμων και ποτών, οίνου) και συνέδρια στην Κρήτη και στην Ελλάδα, αρθρογραφία των μελών καθώς και στοχευμένη συνεργασία με εξειδικευμένα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, καθόλη τη διάρκεια του έτους. Πέρα από την οργανωμένη προσπάθεια προώθησης του κρητικού κρασιού, το Δίκτυο έχει προχωρήσει σε ενέργειες ανάπτυξης του γαστρονομικού και ειδικότερα του οινικού τουρισμού. Η σημαντικότερη σχετική ενέργεια είναι η πρωτοβουλία δημιουργίας των «Δρόμων του Κρασιού Νομού Ηρακλείου». Η πρωτοβουλία «Δρόμοι του Κρασιού Νομού Ηρακλείου» δημιουργήθηκε το 2007, στα πλαίσια δραστηριοτήτων του Δικτύου και συγχρηματοδοτείται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα Leader +. Στόχος της πρωτοβουλίας είναι η μελλοντική δημιουργία ενός ολοκληρωμένου δικτύου διαδρομών που θα καλύπτει όλη την οινοποιητική ζώνη του νομού και θα περιλαμβάνει σχεδόν το σύνολο των επισκέψιμων οινοποιείων. Προς το παρόν, η πρωτοβουλία αφορά την δημιουργία μίας πιλοτικής διαδρομής που περιλαμβάνει την παρουσίαση 23 οινοποιείων του νομού (εκ των οποίων τα 18 είναι και μέλη του Δικτύου), στα πλαίσια μιας τουριστικής επίσκεψης, δημιουργώντας μια κυκλική διάσχιση της ενδοχώρας με αφετηρία και τέλος την αστική περιοχή του Ηρακλείου. Πιο αναλυτικά, η εν λόγω πιλοτική διαδρομή εξασφαλίζει: Τη δυνατότητα στον επισκέπτη να γνωρίσει όσο το δυνατόν περισσότερες αντιπροσωπευτικές αμπελουργικές - οινοπαραγωγικές ζώνες της περιοχής Την ύπαρξη κατά μήκος της ενιαίας διαδρομής, όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού οινοποιείων - μελών του δικτύου Την επίσκεψη σε περιοχές με αξιόλογη παρουσία μνημείων και αρχαιολογικών - ιστορικών χώρων και σε οικισμούς της περιοχής με αξιόλογα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής Την προσέγγιση χώρων που σχετίζονται με παραδοσιακές οινοπαραγωγικές δραστηριότητες Την ύπαρξη υποδομών πληροφόρησης και ψυχαγωγίας των επισκεπτών, καθώς επίσης χώρων διημέρευσης και σίτισης. Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 19

Τα 20 μέλη του Δικτύου είναι τα εξής: 1. Vinobon Ανώνυμη Εμπορική και Βιοτεχνική Εταιρεία (VINOBON A.E.): Πρόκειται για εταιρεία οικογενειακής μορφής, που λειτουργεί από το 1987 με έδρα το Ηράκλειο. Δημιουργός της Vinobon είναι ο χημικός Στέλιος Αλεξάκης. Οι εγκαταστάσεις και το συσκευαστήριο της βρίσκονται στην περιοχή της Φοινικιάς κοντά στις αμπελουργικές περιοχές των Μαλάδων και του Προφήτη Ηλία και είναι επισκέψιμα ολόκληρο το χρόνο. Η εξαγωγική δραστηριότητα της εταιρίας απορροφά σημαντικό μέρος της παραγωγής της. Σε ειδικό ανεξάρτητο χώρο των εγκαταστάσεων υλοποιείται εκθεσιακός χώρος και δοκιμαστήριο. 2. Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Πεζών: Πρόκειται για συνεταιριστική οργάνωση που αποτελείται από 19 πρωτοβάθμιους συνεταιρισμούς με 3.000 περίπου μέλη. Ιδρύθηκε το 1933 και εδρεύει στα Πεζά. Παράγει κρασί και ελαιόλαδο τα οποία έχουν βραβευτεί σε διεθνείς εκθέσεις και γευστικές δοκιμασίες. Από το 1998 διαθέτει Συστήματα Διαχείρισης Ποιότητας ΙSO 9001/9002 και Συστήματα Ασφάλειας HACCP. 3. Ι. Μπουτάρης & Υιός - Οινοποιητική Α.Ε.: Η εταιρεία εδρεύει στην Θεσσαλονίκη και διαθέτει οινοποιείο στην περιοχή Σκαλανίου. Αποτελεί στην ουσία τη συνέχεια της οινοποιητικής δραστηριότητας της οικογένειας Μπουτάρη, της οποίας τα πρώτα βήματα στον τομέα του οίνου χρονολογούνται από το 1879. Σήμερα η εταιρεία δραστηριοποιείται σε σημαντικές αμπελοοινικές περιοχές της Ελλάδας διατηρώντας ιδιόκτητους αμπελώνες και οινοποιεία στις περιοχές της Νάουσας, Γουμένισσας, Σαντορίνης, Κρήτης και Μαντινείας. Καλύπτει με ειδικά διαμορφωμένους αποθηκευτικούς χώρους την παλαίωση των κρασιών της και πραγματοποιεί τρύγους και αγορές κρασιών (εκτός των ιδιόκτητων αμπελώνων της) από άλλες αμπελοοινικές περιοχές της χώρας, δημιουργώντας άμεσες ή έμμεσες συνεργασίες με 2.500 περίπου αμπελοκαλλιεργητές και συνεταιρισμούς. Η εξαγωγική της δραστηριότητα απορροφά σημαντικό μέρος της παραγωγής της. Ο ιδιόκτητος αμπελώνας της εταιρείας στο Σκαλάνι είναι βιολογικής καλλιέργειας, πιστοποιημένος από τη ΔΗΩ και το οινοποιείο της εκτιμάται ότι δέχεται περίπου 15.000 επισκέπτες ετησίως. 4. Ειρήνη Δασκαλάκη: Η επιχείρηση εδρεύει στη Σίβα, ιδρύθηκε το 2003 και καλλιεργεί περίπου 40 στρέμματα αμπέλου, τα οποία έχουν ενταχθεί στη βιολογική καλλιέργεια και είναι επισκέψιμα όλο το χρόνο. Υπό τις παρούσες συνθήκες εκτιμάται ότι παράγονται περίπου 20 τόνοι κρασί ανά έτος. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν σημαντικά λαογραφικά στοιχεία που Ετήσια Έκθεση 2011: Η κατάσταση και οι προοπτικές των ΜΜΕ στην Ελλάδα Σελ. 20