ΕΝΟΤΗΤΑ 1 η : ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (ΜΜΕ) ΟΡΙΣΜΟΙ ΜΜΕ: Τα σύγχρονα μέσα μετάδοσης οπτικών και ακουστικών μηνυμάτων, πληροφοριών και πολιτιστικών προϊόντων που απευθύνονται στις μεγάλες μάζες των ανθρώπων. ΜΜΕ: Ραδιόφωνο, τηλεόραση, βίντεο, εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, αφίσσες, δίσκοι. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΜΜΕ Τεχνολογική Επιστημονική ανάπτυξη, Οικονομική ανάπτυξη ανταγωνισμός, Πολυπλοκότητα της σύγχρονης κοινωνίας ΘΕΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΜΜΕ Διεύρυνση ενημέρωσης πληροφόρησης Αύξηση δυνατοτήτων κριτικής και ελέγχου της πολιτικής εξουσίας εκδημοκρατισμός Πολιτική συνειδητοποίηση του πολίτη Παρέχουν δυνατότητες ψυχαγωγίας Ευνοούν την επικοινωνία ανθρώπων και λαών. ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΜΜΕ Αποτελούν νόθα μορφή επικοινωνίας εφόσον ακυρώνεται η δυνατότητα αμοιβαίας εναλλαγής πομπού - δέκτη Παραπληροφόρηση αποπροσανατολισμός κοινής γνώμης Είναι φορείς πολιτικής χειραγώγησης και προπαγάνδας Προβάλλουν αξίες, συμπεριφορές και αισθητικά πρότυπα (διαφήμιση) υποβαθμισμένης ποιότητας, στοιχεία που η συνεπίδραση τους δημιουργεί τον τύπο του «Μαζικού ανθρώπου» Ισοπέδωση εθνικών πολιτισμικών παραδόσεων με την προώθηση της κουλτούρας των κοινωνικοπολιτισμικών ισχυρότερων εθνών (Πολιτιστικός ιμπεριαλισμός) Απομακρύνουν τον άνθρωπο από ποιοτικότερες μορφές ψυχαγωγίας (διάλογος, βιβλίο, τέχνη) Η ποσότητα και η ταχύτητα των μηνυμάτων δημιουργεί «πληροφοριακό κορεσμό» στο δέκτη, οδηγώντας τον σταδιακά στην απάθεια και την παθητικότητα Άμβλυνση κριτικής ικανότητας και δημιουργικής σκέψης, εφόσον η συνείδηση εθίζεται στην παθητική πρόσληψη εικόνων
Η πλημμυρίδα εικόνων και μηνυμάτων των ΜΜ προσανατολίζουν τον άνθρωπο σε μιαν εξωστρεφή προοπτική, απομακρύνοντάς τον από την βαθύτερη ουσία του εαυτού του και την δυνατότητα αυτοπραγμάτωσής του. Προϋποθέσεις για τον έλεγχο των αρνητικών συνεπειών των ΜΜΕ α. Παιδεία Ανθρωπιστική Εκπ/ση β. Νομοθετικοί περιορισμοί για το ολιγοπώλιο της ενημέρωσης γ. Πολυφωνία στο χώρο των ΜΜΕ δ. Έλεγχος και εξοβελισμός της αθέμιτης και παραπλανητικής διαφήμισης ε. Προώθηση βιβλίου στ. Τόνωση πολιτιστικών δραστηριοτήτων. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Επικοινωνία, ανθρώπινες σχέσεις, σύμβολα, μέσα χρόνος μεταβίβασης του μηνύματος, πομπός, δέκτης, αμοιβαία εναλλαγή πομπού δέκτη, κώδικας επικοινωνίας, μήνυμα, στάδια επικοινωνίας, οπτικά ακουστικά ερεθίσματα, οπτικοακουστική συναισθησία, «πλανητικό χωριό», γεγονός, είδηση, πληροφορία, ενημέρωση, σχολιασμός, πληροφόρηση, παραπληροφόρηση, πειθώ, πειστικότητα, θεαματικότητα, διαμόρφωση χειραγώγηση κοινής γνώμης, μαζικός προσεταιρισμός, δίκτυο αναμετάδοσης, μαζική κουλτούρα, υπερπληροφόρηση, προφορικός τυπογραφικός ηλεκτρονικός πολιτισμός, πρόσληψη, μεσολάβηση δίκτυο διανομής πληροφοριών, πρόσβαση σε κέντρα πληροφοριών, αξιοποίηση πληροφορίας, πληροφοριακός κορεσμός, διάχυση διασπορά ειδήσεων πληροφοριών, κοινωνία του θεάματος, μαζοποίηση ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ Ο ΤΥΠΟΣ ΣΗΜΕΡΑ Εξάρτηση από ισχυρά πολιτικά συμφέροντα Η λειτουργία του διαμορφώνεται από ισχυρά οικονομικά συμφέροντα (Μπερλουσκόνι, Μέρντοχ κλπ.) και υποκύπτει παράλληλα στο δέλεαρ της διαφήμισης Η αναγνωσιμότητα του τύπου περιορίζεται εξαιτίας της ανταγωνιστικότητας της τηλεόρασης Υποβάθμιση της μόρφωσης και της υπευθυνότητας των δημοσιογράφων Κυριαρχία του «κιτρινισμού» δηλαδή της σκανδαλοθηρικής και χωρίς πολιτικό στίγμα δημοσιογραφίας
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Επιλέξτε ένα θέμα έκθεσης από τα επόμενα και δημιουργήστε ένα σχέδιο δομής με βάση τα μέρη της έκθεσης (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος). Συμβουλευτείτε το πρότυπο στην πίσω σελίδα. 1. Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την άποψη ότι ο Τύπος μπορεί να στηρίζει το δημοκρατικό πολίτευμα; Υποστηρίξτε τη θέση σας με τα κατάλληλα επιχειρήματα και εφόσον συμφωνείτε, δείξτε με ποιές προϋποθέσεις μπορεί ο τύπος να διαδραματίσει αυτόν το ρόλο. (500 600 λ.). 2. Πολλοί ισχυρίζονται ότι η κρίση του τύπου σήμερα, σε κάποιο βαθμό οφείλεται και στο χαλαρό ήθος των δημοσιογράφων, που πολλές φορές παραβιάζουν τον κώδικα δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Ομιλία στη Βουλή των Εφήβων (500 λ.). 3. Τα ΜΜΕ μπορούν να συμβάλλουν στην αλληλοκατανόηση και στον αλληλοσεβασμό των ατόμων, των ομάδων και των λαών. Να υποστηρίξετε την άποψη σε μαθητική συνέλευση συζήτηση για την πολυπολιτισμικότητα (500 λ.). 4. Το τελευταίο διάστημα οι εφημερίδες έχουν χάσει πάνω από τους μισούς αναγνώστες τους. Οι εκδότες για να ανακόψουν την απώλεια, προσφέρουν κουπόνια για αυτοκίνητα, τηλεοράσεις, ηλεκτρονικές συσκευές και άλλα δώρα. Πιστεύετε πως αυτή η κίνηση μπορεί να οδηγήσει στην ανάκαμψη της κρίσης που μαστίζει τον Τύπο; Ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν από έναν Τύπο που εμπορεύεται την πληροφόρηση ως καταναλωτικό προϊόν; (500 600 λ.).
Πρόλογος Θέμα έκθεσης Κύριο μέρος Επίλογος
ΤΡΕΙΣ ΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1. Κατανόηση του θέματος (στο πρόχειρο) 2. Προσεκτική ανάγνωση 3. Διευκρίνιση αγνώστων λέξεων 4. Προσδιορισμός δεδομένων: Τα στοιχεία απόψεις πληροφορίες που μας δίνει ως βάση αφετηρία και πάνω στα οποία θα διατυπωθούν οι ερωτήσεις ζητούμενα. Τα δεδομένα δεν χρειάζονται απόδειξη αιτιολόγηση παρά μόνο όταν το θέμα δεν έχει ζητούμενα. 5. Προσδιορισμός ζητουμένων: Διατυπώνονται συνήθως με ερωτηματικές προτάσεις ή με το «να + υποτακτική». 6. Διατύπωση αποδεικτέας θέσης: Είναι η προσωπική θέση γνώμη απάντηση του γράφοντος στα ζητούμενα του θέματος. Ταυτόχρονα, η αποδεικτέα θέση λειτουργεί ως «κεντρική θεματική περίοδος», γιατί δεν περιέχει απλώς το θέμα μιας παραγράφου, όπως κάθε θεματική περίοδος, αλλά το θέμα όλων των παραγράφων της έκθεσης. Η αποδεικτέα θέση είναι σκόπιμο να διατυπώνεται στο τέλος του προλόγου ή σε μια μεταβατική (μετά τον πρόλογο) παράγραφο. ΤΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Η γλώσσα γλωσσική ποικιλία (λεξιλόγιο, σύνταξη, ύφος, οπτική γωνία) διαφοροποιείται στον προφορικό και γραπτό λόγο ανάλογα με την περίσταση και το επικοινωνιακό πλαίσιο το οποίο διαμορφώνεται από: το ποιος μιλάει γράφει, σε ποιους απευθύνεται, με ποιο στόχο, υπό ποιες συνθήκες. Ανάλογα, λοιπόν, με το επικοινωνιακό πλαίσιο που μας υποδεικνύεται, (επιστολή / άρθρο επιφυλλίδα // εισήγηση // συνέντευξη κλπ.) διαμορφώνεται και το κείμενο μας (ως προς το λεξιλόγιο, τη σύνταξη, το ύφος, την οπτική γωνία). Επίσης, ανάλογα με το είδος του κειμένου που μας ζητείται διατυπώνονται και κάποιοι σταθεροί επικοινωνιακοί δείκτες (π.χ. τίτλος, προσφώνηση, αποφώνηση κλπ.). 1) ΕΠΙΣΤΟΛΗ 2) Εισήγηση // Ομιλία (Προσχεδιασμένος προφορικός λόγος) 3) Άρθρο / επιφυλλίδα 4) Συνέντευξη 5) Δοκίμιο
Παράδειγμα εφαρμογής της διαδικασίας κατανόησης (πανελλαδικές εξετασεις 2005, Γ Λυκείου) ΘΕΜΑ: Στα πυκνοκατοικημένα αστικά κέντρα μειώνονται σταδιακά οι χώροι ομαδικής ψυχαγωγίας και άθλησης. Στο πολιτιστικό κέντρο του δήμου σας καλείστε, ως εκπρόσωπος των μαθητών και χρήστης αυτών των χώρων, να επισημάνετε σε μια ομιλία σας 500 600 λέξεων τη σημασία του ομαδικού παιχνιδιού στην ψυχική και σωματική διαμόρφωση και στη μελλοντική κοινωνικοποίηση των εφήβων. - Διευκρίνιση αγνώστων λέξεων: Κοινωνικοποίηση: Η διαδικασία ένταξης του ατόμου στην κοινωνία και την κοινωνική ζωή. - Δεδομένα: «Στα πυκνοκατοικημένα. λέξεων» (Στα δεδομένα πρέπει να θεωρήσουμε και το επικοινωνιακό πλαίσιο: ομιλία εισήγηση (προσχεδιασμένος προφορικός λόγος)
γ. Ζητούμενα: «Να επισημάνετε τη σημασία τη σημασία του ομαδικού παιχνιδιού στη ψυχική και σωματική διαμόρφωση και στη μελλοντική κοινωνικοποίηση των εφήβων». Είναι σκόπιμο τα ζητούμενα δια διατυπώνονται (στο πρόχειρο με μορφή ευθείας ερώτησης για να περιορισθούν οι πιθανότητες παρανόησής τους: Ποια είναι η σημασία (πως επιδρά) του ομαδικού παιχνιδιού α) στη ψυχική διαμόρφωση; β) στη σωματική διαμόρφωση; γ) στη μελλοντική κοινωνικοποίηση των εφήβων; δ. Αποδεικτέα / προσωπική θέση: Η σημασία του ομαδικού παιχνιδιού άθλησης είναι πολύ θετική τόσο στη ψυχική και σωματική διαμόρφωση όσο και στη κοινωνικοποίηση των εφήβων. - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Είναι σκόπιμο τα τρία αυτά ζητούμενα να διαχωρισθούν σε 3 υποενότητες (ψυχική, σωματική και κοινωνικοποίηση).