Óôïé åéïìåôñéêïß õðïëïãéóìïß

Ðåñéå üìåíá Óôïé åéïìåôñéêïß õðïëïãéóìïß (Áðü ôçí Á Ëõêåßïõ)...... 5 ÊåöÜëáéï 1: Ãåíéêü ìýñïò ïñãáíéêþò çìåßáò... 9 ÊåöÜëáéï : ÐåôñÝëáéï ÕäñïãïíÜíèñáêåò... 119 ÊåöÜëáéï 3: Áëêïüëåò Öáéíüëåò... 93 ÊåöÜëáéï 4: ÊáñâïîõëéêÜ ïîýá... 383 ÊåöÜëáéï 5: Âéïìüñéá êáé Üëëá ìüñéá... 417 ÁíôéäñÜóåéò ïñãáíéêþò óýìöùíá ìå ôç äïìþ ôçò à Ëõêåßïõ... 47 ÏñãÜíùóçåðáíÜëçøçò.ÔñÜðåæáèåìÜôùíêáéåðáíáëçðôéêÜèÝìáôá... 433 ÁðáíôÞóåéò õðïäåßîåéò óôéò åñùôþóåéò êáé ôéò áóêþóåéò ôïõ âéâëßïõ... 483 ÁðáíôÞóåéò åöáñìïãþí, åñùôþóåùí åðáíüëçøçò êáé áóêþóåùí-ðñïâëçìüôùí ó ïëéêïý âéâëßïõ... 609 Ó åôéêýò áôïìéêýò ìüæåò (A r) ôùí óôïé åßùí...... 656

Óôïé åéïìåôñéêïß õðïëïãéóìïß (Áðü ôçí Á Ëõêåßïõ) Óçìåßùóç ôïõ óõããñáöýá Ïé óôïé åéïìåôñéêïß õðïëïãéóìïß, óýìöùíá ìå ôçí ýëç, äå äéäüóêïíôáé óôçí Á Ëõêåßïõ, áëëü óôç Â Ëõêåßïõ. Ìå äåäïìýíï üôé ïé óôïé åéïìåôñéêïß õðïëïãéóìïß åßíáé áíôéêåßìåíï ôçò õðïëïãéóôéêþò çìåßáò ôçò Â Ëõêåßïõ, êáé åîåôüæïíôáé áíáëõôéêü óôá êåöüëáéá, 3 êáé 4 ðïõ áêïëïõèïýí, Ýêñéíá ïñèü íá äïèïýí áðëþò óôçí áñ Þ ìåñéêýò èåìåëéþäåéò ãíþóåéò óôïé åéïìåôñéêþí õðïëïãéóìþí ìå ôáõôü ñïíç åðáíüëçøç âáóéêþí ãíþóåùí áðü ôçí Á Ëõêåßïõ. Óôïé åéïìåôñéêïß åßíáé ïé ðïóïôéêïß õðïëïãéóìïß ðïõ áíáöýñïíôáé óå çìéêü öáéíüìåíá êáé óôçñßæïíôáé óôéò ðïóïôéêýò ðëçñïöïñßåò ðïõ ðñïêýðôïõí áðü ôïõò óõíôåëåóôýò ôçò çìéêþò áíôßäñáóçò ðïõ ôá ðåñéãñüöïõí (óôïé åéïìåôñéêïß óõíôåëåóôýò). Èåìåëéþäåéò ãíþóåéò ãéá Ýíáí óôïé åéïìåôñéêü õðïëïãéóìü 1. Ç çìéêþ áíôßäñáóç, ìýóù ôùí óõíôåëåóôþí ôçò, äßíåé ôçí áêñéâþ áíáëïãßá ôùí mol ìå ôçí ïðïßá ôá óþìáôá óõììåôý ïõí óôç çìéêþ áíôßäñáóç (óôïé åéïìåôñßá ôçò áíôßäñáóçò). óôù ç çìéêþ áíôßäñáóç óýíèåóçò ôçò áììùíßáò (ÍÇ3) áðü ôçí áíôßäñáóç ôïõ áæþôïõ (Í) ìå ôï õäñïãüíï (Ç ): Í + 3Ç ÍÇ3 ôï 1mol áíôéäñü ìå 3mol êáé äßíïõí mol. Ïé âáóéêýò ìåôáôñïðýò ôùí g, ôùí L (ãéá áýñéá) êáé ôùí ìïñßùí óå mol ðñïêýðôïõí áðü ôïõò ôýðïõò: n= m M r n= V,4 (STP) n = Í Í Á Åßíáé ðñïöáíýò üôé, óýìöùíá ìå ôïõò óõíôåëåóôýò ôçò çìéêþò áíôßäñáóçò, ìðïñïýí íá ðñïêýøïõí êáé ïé áíôßóôïé åò áíáëïãßåò óå gþóål(ãéá ôá áýñéá óþìáôá). 5

ÓÔÏÉ ÅÉÏÌÅÔÑÉÊÏÉ ÕÐÏËÏÃÉÓÌÏÉ ÓõìðÝñáóìá Óå ìéá çìéêþ áíôßäñáóç ìðïñïýìå íá ãñüøïõìå ãéá êüèå óþìá ôç âáóéêþ ó Ýóç ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôïõò óõíôåëåóôýò: óõíôåëåóôþò mol Þ óõíôåëåóôþò Mr g Þ óõíôåëåóôþò,4 L (STP) (ãéá áýñéá) Ìåèïäïëïãßá óôïé åéïìåôñéêïý õðïëïãéóìïý 1. ÃñÜöïõìå ôçí áíôßäñáóç ðïõ ìáò åíäéáöýñåé.. Óçìåéþíïõìå ôá óþìáôá ôçò áíôßäñáóçò ðïõ ìáò åíäéáöýñïõí õðïëïãéóôéêü. Ôá óþìáôá ðïõ ìáò åíäéáöýñïõí åßíáé áõôü ôùí ïðïßùí äßíåôáé Þ æçôåßôáé ç ðïóüôçôü ôïõò. 3. Ãéá ôá óþìáôá áõôü óçìåéþíïõìå ôç èåìåëéþäç ó Ýóç ôùí mol ðïõ ðñïêýðôåé áðü ôïõò áíôßóôïé ïõò óõíôåëåóôýò, üðùò åßäáìå ðáñáðüíù. 4. Ãéá íá ãßíåé ï óôïé åéïìåôñéêüò õðïëïãéóìüò, óôçñéæüìáóôå óå ãíùóôþ ðïóüôçôá óþìáôïò (áíôéäñþíôïò Þ ðñïúüíôïò) ðïõ óõììåôý åé óôç óõãêåêñéìýíç áíôßäñáóç, êáé ìå áðëþ áíáãùãþ (áðëþ ìýèïäïò ôùí ôñéþí), Þ ìå áíáëïãßåò, õðïëïãßæïõìå ôéò ðïóüôçôåò ôùí õðïëïßðùí ðïõ æçôïýíôáé áðü ôçí Üóêçóç. ÂáóéêÞ åöáñìïãþ Íá õðïëïãßóåôå ôç ìüæá ôïõ áæþôïõ ðïõ áðáéôåßôáé þóôå íá áíôéäñüóåé ðëþñùò ìå 134,4 L áýñéïõ õäñïãüíïõ óå STP. Ðüóá mol áììùíßáò ó çìáôßæïíôáé; Ëýóç ÃñÜöïõìå ôçí áíôßäñáóç ðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé, óçìåéþíïõìå ôá óþìáôá ðïõ ìáò åíäéáöýñïõí êáé óôçñéæüìáóôå óôçí ðïóüôçôá ôïõ õäñïãüíïõ ðïõ äßíåôáé (134,4 L). Í + 3Ç N 3 ôï 1mol ìå 3mol äßíïõí mol» ö1 =;» 134,4 6mol,4» ö =; ö 1 =1 6 =molí, ö = 6 3 3 =4molÍÇ3 ñá áíôýäñáóáí mol áæþôïõ Þ 8 = 56 g N êáé ðáñþ èçóáí 4 mol ÍÇ 3. ÅðéóçìÜíóåéò ãéá ôïõò óôïé åéïìåôñéêïýò õðïëïãéóìïýò 1. ÁíáöïñÜ óå äéáëýìáôá Óå áñêåôýò ðåñéðôþóåéò, ìéá çìéêþ ïõóßá âñßóêåôáé óå äéüëõìá. Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ñçóéìïðïéïýìå äéüëõìá ìéáò ïõóßáò óå ìéá çìéêþ áíôßäñáóç, ãíùñßæïõìå üôé: 6

ÓÔÏÉ ÅÉÏÌÅÔÑÉÊÏÉ ÕÐÏËÏÃÉÓÌÏÉ «óôçí áíôßäñáóç óõììåôý åé ç êáèáñþ äéáëõìýíç ïõóßá». Ç ðïóüôçôá ôçò êáèáñþò äéáëõìýíçò ïõóßáò óõíäýåôáé ìå ôçí ðïóüôçôá ôïõ äéáëýìáôïò êáé ôçí ðåñéåêôéêüôçôü ôïõ. Ç ðéï óõíçèéóìýíç Ýêöñáóç ðåñéåêôéêüôçôáò åßíáé ç molarity. Ãéá ôç molarity éó ýåé ç ðáñáêüôù ó Ýóç: nä. ïõóßáò =c äéáëýìáôïò V äéáëýìáôïò (L). ÁíáöïñÜ óå ðéýóåéò Ç ðïóüôçôá ôçò áýñéáò ïõóßáò óõíäýåôáé ìå ôçí ðßåóç ìýóù ôçò êáôáóôáôéêþò åîßóùóçò ôùí áåñßùí: p V=n R T Þ p V= m R T áöïý n= m M r M r 3. ëåã ïò ðåñßóóåéáò Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ äßíïíôáé ïé ðïóüôçôåò ôùí áíôéäñþíôùí êáé äåí áíáöýñåôáé áí áíôéäñïýí ðëþñùò, Þ áí ôï Ýíá áðü ôá áíôéäñþíôá äåí áíôéäñü ðëþñùò (ëýìå üôé åßíáé óå ðåñßóóåéá), åíþ ôï Üëëï êáôáíáëþíåôáé ðëþñùò, ðñýðåé íá ãßíåé Ýëåã ïò. Ï Ýëåã ïò áõôüò ïíïìüæåôáé Ýëåã ïò ðåñßóóåéáò. Ìåèïäïëïãßá: Âë..5. ÂáóéêÞ åöáñìïãþ Áíáìåéãíýïõìå 00 ml äéáëýìáôïò õäñï ëùñßïõ ðåñéåêôéêüôçôáò 36,5% w/v ìå 300 ml äéáëýìáôïò õäñïîåéäßïõ ôïõ íáôñßïõ ðåñéåêôéêüôçôáò 40% w/v. Ná õðïëïãßóåôå ôç óýóôáóç ôïõ ôåëéêïý äéáëýìáôïò, âñßóêïíôáò ôç óõãêýíôñùóç óå mol/l ãéá êüèå äéáëõìýíç ïõóßá ðïõ õðüñ åé óôï äéüëõìá. Ëýóç Ç áíôßäñáóç ðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé åßíáé: l + Na Nal + ôï 1mol ìå 1mol äßíåé 1mol Åöüóïí äßíïíôáé ïé ðïóüôçôåò êáé ôùí äýï áíôéäñþíôùí (ôïõ l êáé ôïõ Na), Ý ïõìå ðåñßðôùóç åëýã ïõ ðåñßóóåéáò. Yðïëïãßæïõìå ôá mol ôïõ êáèáñïý l óôá 00 ml ôïõ äéáëýìáôüò ôïõ. 36,5% w/v óçìáßíåé üôé: óôá 100 ml äéáëýìáôïò ðåñéý ïíôáé 36,5 g Þ 1 mol l» 00 ml äéáëýìáôïò» ö = mol l nl =mol 7

ÓÔÏÉ ÅÉÏÌÅÔÑÉÊÏÉ ÕÐÏËÏÃÉÓÌÏÉ Yðïëïãßæïõìå ôá mol ôïõ êáèáñïý Na óôá 300 ml ôïõ äéáëýìáôüò ôïõ. 40% w/v óçìáßíåé üôé: óôá 100 ml äéáëýìáôïò ðåñéý ïíôáé 40 gþ1molna» 300 ml äéáëýìáôïò» ö = 3 mol Na nna =3mol ëåã ïò ðåñßóóåéáò: 1 mol l áíôéäñü ìå 1 mol Na mol l» ö = mol Na < 3 mol Na ñá ìðïñåß íá áíôéäñüóåé ðëþñùò ç ðïóüôçôá ôïõ l, äçëáäþ Ý ïõìå ðåñßóóåéá Na. Ãßíåôáé ï óôïé åéïìåôñéêüò õðïëïãéóìüò ìå ãíþìïíá ôo áíôéäñþí ðïõ äåí åßíáé óå ðåñßóóåéá, äçëáäþ ôá mol l. ôï 1 mol l áíôéäñü ìå 1 mol Na êáé äßíåé 1 mol Nal mol l» ö1 =mol ö = mol Yðïëïãßæïõìå ôç óýóôáóç ôïõ ôåëéêïý äéáëýìáôïò. ÁðüôïíðáñáðÜíùóôïé åéïìåôñéêüõðïëïãéóìüðñïêýðôåéüôéôïôåëéêüäéüëõìáðåñéý- åé 3 =1molNaðïõðåñéóóåýåéêáémolÍalðïõðáñÞ èçóáí.ïéæçôïýìåíåò óõãêåíôñþóåéò óôï ôåëéêü äéüëõìá åßíáé: [NaÇ] = cna = n Na Vä/ôïò [Nal] = cnal = n Nal Vä/ôïò mol/l = 1 mol/l = mol/l 0,5 mol/l = mol/l = 4 mol/l 0,5 4. ÁíáöïñÜ óå ðåñéóóüôåñåò çìéêýò áíôéäñüóåéò Óå áñêåôü öáéíüìåíá Ý ïõìå áíáöïñü óå ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá çìéêýò áíôéäñüóåéò, åßôå ðñüêåéôáé ãéá äéáäï éêýò áíôéäñüóåéò (ôï ðñïúüí ôçò ìßáò áíôßäñáóçò åßíáé áíôéäñþí ôçò åðüìåíçò) åßôå ãéá åðåîåñãáóßá ìåßãìáôïò åíþóåùí (ôï êüèå óõóôáôéêü áíôéäñü ìå ôï ßäéï óþìá). Óå áõôýò ôéò ðåñéðôþóåéò Ý ïõìå óôïé åéïìåôñéêïýò õðïëïãéóìïýò, óýìöùíá ìå ôçí ðáñáðüíù ìåèïäïëïãßá, óå ðåñéóóüôåñåò áíôéäñüóåéò. ÐáñáôÞñçóç Ïé óôïé åéïìåôñéêïß õðïëïãéóìïß åîåôüæïíôáé ðëþñùò óôçí åíüôçôá.5 êáé óôçí åíüôçôá.1 (ãéá ôéò áóêþóåéò êáýóçò). Óå üëåò ôéò õðüëïéðåò åíüôçôåò åîåôüæïíôáé åðßóçò ïé óôïé åéïìåôñéêïß õðïëïãéóìïß êáèþò êáé åéäéêýò ðåñéðôþóåéò ñþóéìåò êáé ãéá ôç à Ëõêåßïõ. 8

Κεφάλαιο 1 Γενικό μέρος οργανικής χημείας Περιεχόμενα κεφαλαίου 1 1.1 Εισαγωγή στην οργανική χημεία 1.1.1 Σημασία της οργανικής χημείας..................................... 1 1.1. Γιατί ο άνθρακας ξεχωρίζει.......................................... 13 1. Ταξινόμηση οργανικών ενώσεων Ομόλογες σειρές 1..1 Ταξινόμηση σύμφωνα με το είδος των δεσμών μεταξύ των ατόμων άνθρακα................................................................. 17 1.. Ταξινόμηση σύμφωνα με τον τρόπο σύνδεσης των ατόμων άνθρακα μεταξύ τους (διάταξη ανθρακικής αλυσίδας).............................. 18 1..3 Ταξινόμηση σύμφωνα με τη χαρακτηριστική ομάδα που βρίσκεται στο μόριο της ένωσης.................................................... 4 1..4 Ταξινόμηση σύμφωνα με τις ομόλογες σειρές........................ 9 Ερωτήσεις θεωρίας με αιτιολόγηση...................................... 36 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, σωστού-λάθους και αντιστοίχισης........ 40 Ερωτήσεις θεωρίας για αιτιολόγηση...................................... 43 Διαγώνισμα στις ενότητες 1.1 και 1....................................... 51 1.3 Ονοματολογία άκυκλων οργανικών ενώσεων 1.3.1 Ενώσεις με ευθύγραμμη ανθρακική αλυσίδα........................ 55 1.3. Ενώσεις με διακλαδισμένη ανθρακική αλυσίδα...................... 60 1.3.3 Ενώσεις με χαρακτηριστική ομάδα που δηλώνεται πάντα με το κατάλληλο πρόθεμα...................................................... 64 1.3.4 Ενώσεις με περισσότερες από μία χαρακτηριστικές ομάδες οι οποίες δίνουν κατάληξη......................................................... 66

1.3.5 Ονοματολογία οργανικών ενώσεων σύμφωνα με τις ρίζες........... 67 1.3.6 Εστέρες καρβοξυλικών οξέων....................................... 68 1.3.7 Αμίνες.............................................................. 70 1.3.8 Γραφή συντακτικού τύπου σύμφωνα με το όνομα.................... 7 Ερωτήσεις θεωρίας με αιτιολόγηση....................................... 74 Ασκήσεις ονοματολογίας................................................. 76 Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, σωστού-λάθους και αντιστοίχισης........ 8 Ερωτήσεις θεωρίας για αιτιολόγηση...................................... 84 Διαγώνισμα στην ενότητα 1.3............................................. 87 1.4 Ισομέρεια 1.4.1 Ισομέρεια και είδη ισομέρειας...................................... 91 1.4. Είδη συντακτικής ισομέρειας........................................ 9 Ασκήσεις εύρεσης του τύπου μίας οργανικής ένωσης...................... 101 Ερωτήσεις θεωρίας με αιτιολόγηση....................................... Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, σωστού-λάθους και αντιστοίχισης........ 105 107 Ερωτήσεις θεωρίας για αιτιολόγηση...................................... 109 Διαγώνισμα στην ενότητα 1.4............................................ 113 Διαγώνισμα στο κεφάλαιο 1.............................................. 116

1.1 ÅéóáãùãÞ óôçí ïñãáíéêþ çìåßá ÏñãáíéêÞ çìåßá ïíïìüæåôáé ï êëüäïò ôçò çìåßáò ï ïðïßïò Ý åé ôéò åíþóåéò ôïõ Üíèñáêá (ïñãáíéêýò åíþóåéò) ùò áíôéêåßìåíï ìåëýôçò. ÏñãáíéêÝò åíþóåéò åßíáé ïé çìéêýò åíþóåéò ôïõ Üíèñáêá ìå åîáßñåóç ôéò åíþóåéò: ìïíïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá (Ï), äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá (Ï), áíèñáêéêü ïîý (3) êáé áíèñáêéêü Üëáôá (üðùò áíèñáêéêü áóâýóôéï a3, êôë.), ïé ïðïßåò åßíáé áíüñãáíåò åíþóåéò êáé åîåôüæïíôáé áðü ôçí áíüñãáíç çìåßá. Áíüñãáíåò åíþóåéò ôïõ Üíèñáêá Ìïíïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá (), äéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá ( ). Aíèñáêéêü ïîý ( 3). ÁíèñáêéêÜ Üëáôá (áíèñáêéêü áóâýóôéï a 3, áíèñáêéêü íüôñéï Na 3, èåééêü áóâýóôéï as4, êôë.). Áí êáé ï Üíèñáêáò áðïôåëåß êýñéï óôïé åßï ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí, åíôïýôïéò ïé ðéï ðïëëýò áðü áõôýò ðåñéý ïõí, åðéðëýïí, õäñïãüíï (Ç), Üæùôï (Í), ïîõãüíï (Ï), öùóöüñï (Ñ), èåßï (S), ëþñéï (l) Þ Üëëá óôïé åßá. ÅîÝëéîç ôçò ïñãáíéêþò çìåßáò ÁñêåôÝò ïñãáíéêýò åíþóåéò Þôáí ãíùóôýò áðü ôçí áñ áéüôçôá. Óôá íåüôåñá ñüíéá ïñãáíéêýò åíþóåéò åß áí èåùñçèåß ïé ïõóßåò áðü ôéò ïðïßåò óõíßóôáíôáé ïé æùéêïß êáé ïé öõôéêïß éóôïß. Ï äå êëüäïò ôçò çìåßáò ðïõ áó ïëþèçêå ìå áõôýò ïíïìüóôçêå ïñãáíéêþ çìåßá. Ïé ðñþôåò ïñãáíéêýò åíþóåéò áðïìïíþèçêáí óôéò áñ Ýò ôïõ 18ïõ áéþíá. Åéäéêüôåñá, ï Óïõçäüò çìéêüò Scheele áðïìüíùóå áñêåôýò ïñãáíéêýò åíþóåéò áðü ôïõò öõôéêïýò êáé ôïõò æùéêïýò éóôïýò, üðùò ãéá ðáñüäåéãìá ôï ãáëáêôéêü ïîý áðü ôï ãüëá. Óôéò áñ Ýò ôïõ 18ïõ áéþíá ïé çìéêïß èåùñïýóáí üôé ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò áðáéôïýóáí ãéá ôçí ðáñáóêåõþ ôïõò æùôéêþ äýíáìç (vis vitalis), ôçí ïðïßá äéýèåôáí ìüíï ïé æùéêïß ïñãáíé- 11

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 óìïß. ÊáôÜ óõíýðåéá äåí ìðïñïýóáí íá ðáñáóêåõáóôïýí óôï åñãáóôþñéï (âéôáëéóôéêþ èåùñßá). Ç âéôáëéóôéêþ èåùñßá åãêáôáëåßöèçêå, üìùò, ãñþãïñá. Ï ëüãïò Þôáí üôé ôï 188 ï Ãåñìáíüò çìéêüò F. Whler ðáñáóêåýáóå ôçí ïñãáíéêþ Ýíùóç ïõñßá (N N ) áðü ôçí áíüñãáíç Ýíùóç êõáíéêü áììþíéï (ÍÇ4ÏN). Í è N4N (êõáíéêü áììþíéï) \ Ï (ïõñßá) / Í ÅðïìÝíùò, áöïý ìéá ïñãáíéêþ Ýíùóç ìðïñïýóå íá ðáñáóêåõáóôåß óôï åñãáóôþñéï (ïñãáíéêþ óýíèåóç), ç âéôáëéóôéêþ èåùñßá ôýèçêå óôï ðåñéèþñéï. Ç äéüêñéóç ôçò çìåßáò óå áíüñãáíç êáé ïñãáíéêþ óõíå ßæåôáé Ýùò óþìåñá ãéá óõóôçìáôéêïýò ëüãïõò, åöüóïí äåí ðáñáôçñïýíôáé ïõóéáóôéêýò äéáöïñýò óôéò éäéüôçôåò ôùí áíüñãáíùí êáé ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí. 1.1.1 Óçìáóßá ôçò ïñãáíéêþò çìåßáò Ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò, ìýóù ôùí åöáñìïãþí ôïõò, áíáäåéêíýïõí ôçí ôåñüóôéá óçìáóßá ôçò ïñãáíéêþò çìåßáò. ÓõãêåêñéìÝíá: Áðïôåëåß ôç âüóç ôçò âéï çìåßáò. Ïé ðñùôåàíåò, ïé õäáôüíèñáêåò, ôá ëßðç êáé ôá íïõêëåúíéêü ïîýá åßíáé åíþóåéò ïé ïðïßåò áðáíôïýí óôïõò æùíôáíïýò ïñãáíéóìïýò. Ç âéï çìåßá åßíáé óçìáíôéêþ ãéá ôçí áíüðôõîç ôçò âéïëïãßáò, ôçò öáñìáêåõôéêþò çìåßáò êáé ôçò éáôñéêþò. Ãåãïíüò ðïõ áðïäåéêíýåôáé ìå ôéò ôåëåõôáßåò áíáêáëýøåéò áõôþí ôùí åðéóôçìþí. ÐñïóöÝñåé åíþóåéò ïé ïðïßåò áðïôåëïýí ôç âüóç ãéá ôá öüñìáêá, ôá ñþìáôá, ôá åëáóôéêü, ôá ãåùñãéêü ëéðüóìáôá, ôá áðïññõðáíôéêü êôë. ÐáñÝ åé ôç äõíáôüôçôá áíüðôõîçò íýùí õëéêþí ðïõ ñçóéìïðïéïýíôáé åõñýôáôá óôçí êáèçìåñéíþ æùþ. ÔÝôïéá õëéêü åßíáé: ôá ðïëõìåñþ, ôá ðëáóôéêü êôë. Åßíáé ç çìåßá ôùí ôñïößìùí êáé ôùí êáõóßìùí. Ï ôåñüóôéïò áñéèìüò ïñãáíéêþí åíþóåùí ðïõ õðüñ åé êáé ç äõíáôüôçôá ðáñáóêåõþò íýùí åíþóåùí âïþèçóáí óôç âåëôßùóç ôïõ âéïôéêïý åðéðýäïõ ôïõ áíèñþðïõ óçìáíôéêü. Ùóôüóï, ç áëüãéóôç ñþóç ôïõò äçìéïýñãçóå óïâáñü ðñïâëþìáôá, üðùò: ç ìüëõíóç ôçò áôìüóöáéñáò êáé ôùí èáëáóóþí, ç ôñýðá ôïõ üæïíôïò, ïé âéïëïãéêýò åðéðôþóåéò ðïõ åðéöýñïõí óôá Ýìâéá üíôá üôáí ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ðïëåìéêïýò óêïðïýò ê.ü. Áéôßá ôùí ðñïâëçìüôùí áõôþí åßíáé ç áäßóôáêôç, ðïëëýò öïñýò, åðéäßùîç ôïõ êýñäïõò, ðïõ óå áñêåôýò ðåñéðôþóåéò áðïôåëåß ôï ìïíáäéêü êñéôþñéï ãéá ôç ñþóç ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí. ÓÞìå- 1

1.1 ÅÉÓÁÃÙÃÇ ÓÔÇÍ ÏÑÃÁÍÉÊÇ ÇÌÅÉÁ ñá, ëïéðüí, ï Üíèñùðïò êáëåßôáé íá åðéëýóåé ôá ðñïâëþìáôá ðïõ äçìéïõñãþèçêáí áðü ôçí áêüñåóôç åðéèõìßá ôïõ ãéá «åýêïëï» ðëïõôéóìü, äéáöõëüóóïíôáò ôç æùþ ôùí Ýìâéùí üíôùí êáé ôç äéáôþñçóç ôçò éóïññïðßáò óôïí ðëáíþôç. 1.1. Ãéáôß ï Üíèñáêáò îå ùñßæåé Ï ìåãüëïò áñéèìüò ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí (1.000.000 ðåñßðïõ óþìåñá), óå óýãêñéóç ìå ôïí ìéêñü áñéèìü ôùí áíüñãáíùí åíþóåùí (1.000.000 ðåñßðïõ óþìåñá, áí õðïëïãéóôåß ôï ðëþèïò ôùí åíþóåùí ôïõ ðõñéôßïõ ôçò ïìüäáò ôïõ Üíèñáêá ðïõ ðáñáóêåõüóôçêáí), áíáäåéêíýåé ôçí éäéáéôåñüôçôá ôïõ Üíèñáêá. á. ÄïìÞ ôïõ Üíèñáêá () Ãéá ôç ìåëýôç ôçò ïñãáíéêþò çìåßáò, åßíáé áðáñáßôçôç ç ãíþóç ôùí âáóéêþí áñáêôçñéóôéêþí ôïõ Üíèñáêá (). Ï Üíèñáêáò () ÁíÞêåé óôçí IVA (14ç) ïìüäá êáé óôç ç ðåñßïäï ôïõ ðåñéïäéêïý ðßíáêá. åé çëåêôñïíéáêþ äïìþ 6 :K(e)L(4e) êáé åðïìýíùò Ý åé ôýóóåñá (4) çëåêôñüíéá óôçí åîùôåñéêþ ôïõ óôéâüäá (çëåêôñüíéá óèýíïõò), ôá ïðïßá óôçí ðñüîç åìöáíßæïíôáé ùò ìïíþñç çëåêôñüíéá. ÐñáêôéêÜ óõìâïëßæåôáé: Þ ïðüôå áíáöýñïõìå üôé ï Üíèñáêáò Ý åé ôýóóåñéò ìïíüäåò óõããýíåéáò. ÅðéóÞìáíóç Óôéò ïñãáíéêýò åíþóåéò ðñýðåé íá ðñïóý ïõìå ï Üíèñáêáò íá Ý åé ðüíôïôå ôýóóåñéò ìïíüäåò óõããýíåéáò. â. Åßäç çìéêþí äåóìþí ðïõ ó çìáôßæåé ï Üíèñáêáò Íá èõìçèïýìå üôé: i. ôá ðåñéóóüôåñá óôïé åßá åíþíïíôáé ìåôáîý ôïõò ìå óêïðü íá áðïêôþóïõí ôç óôáèåñþ äïìþ ôùí åõãåíþí áåñßùí, äçëáäþ íá åìöáíßæïõí ïêôþ çëåêôñüíéá óôçí åîùôåñéêþ ôïõò óôéâüäá êáé ii. óôç äéáäéêáóßá áõôþ óõììåôý ïõí ôá çëåêôñüíéá óèýíïõò ôïõ óôïé åßïõ. 13

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 Ï Üíèñáêáò åìöáíßæåé ôýóóåñá ìïíþñç çëåêôñüíéá óôçí åîùôåñéêþ ôïõ óôéâüäá L, Ý åé äçëáäþ ôýóóåñá çëåêôñüíéá óèýíïõò. ÊáôÜ óõíýðåéá, ãéá ôçí áðüêôçóç ôçò äïìþò åõãåíïýò áåñßïõ, ðñýðåé ç åîùôåñéêþ ôïõ óôéâüäá (L) íá Ý åé ïêôþ çëåêôñüíéá. Ï ìïíáäéêüò ôñüðïò ãéá íá åðéôåõ èåß áõôü, êáé ï Üíèñáêáò íá áðïêôþóåé ôç äïìþ åõãåíïýò áåñßïõ, åßíáé ç óõíåéóöïñü ôåóóüñùí çëåêôñïíßùí, ðïõ Ý åé áðïôýëåóìá ôïí ó çìáôéóìü óõíïëéêü ôåóóüñùí ïìïéïðïëéêþí äåóìþí ìå Üëëá óôïé åßá, óõìðåñéëáìâáíïìýíïõ êáé ôïõ Üíèñáêá. Ïé äåóìïß ðïõ ìðïñåß ï Üíèñáêáò íá ó çìáôßóåé óôéò ïñãáíéêýò åíþóåéò åßíáé: 1. ôýóóåñéò áðëïß ïìïéïðïëéêïß äåóìïß ÐáñÜäåéãìá Ç Þ 4. Ýíáò äéðëüò äåóìüò êáé äýï áðëïß ïìïéïðïëéêïß äåóìïß ÐáñÜäåéãìá 3. äýï äéðëïß ïìïéïðïëéêïß äåóìïß \ / \ / = Þ = \ / == / \ ÐáñÜäåéãìá \ / / = Þ == \ ÅðéóÞìáíóç é ïñãáíéêýò åíþóåéò ïé ïðïßåò Ý ïõí äýï óõíå üìåíïõò äéðëïýò äåóìïýò åßíáé óõíþèùò áóôáèåßò åíþóåéò. 4. Ýíáò ôñéðëüò äåóìüò êáé Ýíáò áðëüò ïìïéïðïëéêüò äåóìüò 14

1.1 ÅÉÓÁÃÙÃÇ ÓÔÇÍ ÏÑÃÁÍÉÊÇ ÇÌÅÉÁ ÐáñÜäåéãìá Ç Þ ÓõìðÝñáóìá Óôéò ïñãáíéêýò åíþóåéò ï Üíèñáêáò ó çìáôßæåé ôïõò åîþò äåóìïýò: Þ \ = Þ \ == / Þ / / \ ÊáôÜ óõíýðåéá ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò ìå åîáßñåóç ôá Üëáôá åßíáé ïìïéïðïëéêýò åíþóåéò. Óçìåßùóç: Ôá ðáñáäåßãìáôá ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí, ðïõ áíáöýñïíôáé óå üëç ôçí åíüôçôá, Ý ïõí óêïðü ôçí êáôáíüçóç êáé ü é ôçí áðïóôþèéóç. ã. Åßäç çìéêþí äåóìþí ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá Ôá Üôïìá ôïõ Üíèñáêá Ý ïõí ôç ìïíáäéêþ éêáíüôçôá íá åíþíïíôáé ìåôáîý ôïõò ìå óôáèåñïýò ïìïéïðïëéêïýò äåóìïýò. Ç Ýíùóç áõôþ åðéôõã Üíåôáé ìå ôïõò åîþò ôñüðïõò: 1. Ìå áðëü ïìïéïðïëéêü äåóìü ή ή. Ìå äéðëü ïìïéïðïëéêü äåóìü ή ή 3. Ìå ôñéðëü ïìïéïðïëéêü äåóìü ή ή ÅðéóÞìáíóç Ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò ôùí ïðïßùí üëá ôá Üôïìá Üíèñáêá åíþíïíôáé ìåôáîý ôïõò ìüíï ìå áðëïýò ïìïéïðïëéêïýò äåóìïýò áñáêôçñßæïíôáé ùò êïñåóìýíåò åíþóåéò, åíþ óôçí ðåñßðôùóç ðïõ õðüñ åé ôïõëü éóôïí Ýíáò äéðëüò Þ ôñéðëüò äåóìüò ìåôáîý áôüìùí Üíèñáêá áñáêôçñßæïíôáé ùò áêüñåóôåò åíþóåéò (Âë. 1.). ä. Áéôßá ôïõ ìåãüëïõ áñéèìïý ïñãáíéêþí åíþóåùí Ç áéôßá ôïõ ìåãüëïõ áñéèìïý ïñãáíéêþí åíþóåùí, äçëáäþ ôùí åíþóåùí åíüò óõãêåêñéìýíïõ çìéêïý óôïé åßïõ, åßíáé ôá åîþò áñáêôçñéóôéêü ôïõ Üíèñáêá: 1. åé ôýóóåñá ìïíþñç (ìïíá éêü) çëåêôñüíéá óôçí åîùôåñéêþ óôéâüäá (L): 15

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 Þ (óôçí ðñüîç áíáöýñïõìå üôé ï Üíèñáêáò Ý åé ôýóóåñéò ìïíüäåò óõããýíåéáò) Ç äïìþ áõôþ äßíåé ôç äõíáôüôçôá óôïí Üíèñáêá íá åíþíåôáé ìå Üëëá Üôïìá Üíèñáêá Þ ìå Üôïìá Üëëùí óôïé åßùí (üðùò õäñïãüíï (Ç), ïîõãüíï (Ï), Üæùôï (Í), èåßï (S), ëþñéï (l), âñüìéï (Br), éþäéï (I) ìå ðïëëïýò êáé äéüöïñïõò óõíäõáóìïýò. ôóé ó çìáôßæïíôáé áðëýò (ð..: ìå Ýíá Þ ëßãá Üôïìá Üíèñáêá) êáé ðïëýðëïêåò åíþóåéò (ð..: ìå äåêüäåò äéóåêáôïììýñéá Üôïìá Üíèñáêá).. åé ìéêñþ áôïìéêþ áêôßíá ç ïðïßá äßíåé ôç äõíáôüôçôá ó çìáôéóìïý ðïëý óôáèåñþí ïìïéïðïëéêþí äåóìþí, åöüóïí ôá êïéíü æåýãç çëåêôñïíßùí âñßóêïíôáé êïíôü óôïí ðõñþíá ôïõ áôüìïõ Üíèñáêá, êáé êáôü óõíýðåéá óõãêñáôïýíôáé éó õñü. ÓõìðÝñáóìá Ï Üíèñáêáò ó çìáôßæåé óôáèåñïýò ïìïéïðïëéêïýò äåóìïýò: ôüóï ìå Üëëá Üôïìá Üíèñáêá,, üóï êáé ìå Üôïìá Üëëùí óôïé åßùí Η, Χ, Ο, Ο, Ν, Ν, Ν 16

1. Ôáîéíüìçóç ïñãáíéêþí åíþóåùí Ïìüëïãåò óåéñýò ÓõíÝðåéá ôïõ ðïëý ìåãüëïõ áñéèìïý ïñãáíéêþí åíþóåùí åßíáé ç áíáãêáéüôçôá ôçò ôáîéíüìçóþò ôïõò, ç ïðïßá áðïóêïðåß óôçí êáëýôåñç ïñãüíùóç ôçò ìåëýôçò ôïõò. Ïé ôáîéíïìþóåéò ãßíïíôáé ìå óõãêåêñéìýíá êñéôþñéá êáé ìðïñïýí íá äéáêñéèïýí óå ôáîéíïìþóåéò ãåíéêýò êáé ôáîéíïìþóåéò ìåëýôçò. 1..1 Ôáîéíüìçóç óýìöùíá ìå ôï åßäïò ôùí äåóìþí ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá Ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò, óýìöùíá ìå ôá åßäç ôùí äåóìþí ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá, áñáêôçñßæïíôáé ùò êïñåóìýíåò Þ áêüñåóôåò åíþóåéò. ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ Ii. Κορεσμένες ενώσεις ii. Ακόρεστες ενώσεις ÊïñåóìÝíåò åíþóåéò ïíïìüæïíôáé ïé åíþóåéò óôéò ïðïßåò ôá Üôïìá ôïõ Üíèñáêá åíþíïíôáé ìåôáîý ôïõò ìüíï ìå áðëïýò äåóìïýò. Ðáñáäåßãìáôá 1. 3 3 Þ (ðñïðüíéï). 3 Þ 3 (áéèáíéêü Þ ïîéêü ïîý) 17

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 3. 3 3 Þ 3 3 (ðñïðáíüíç Þ áêåôüíç) Áêüñåóôåò åíþóåéò ïíïìüæïíôáé ïé åíþóåéò óôéò ïðïßåò ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá õðüñ åé ôïõëü éóôïí Ýíáò äéðëüò Þ ôñéðëüò äåóìüò. Ðáñáäåßãìáôá 1. = Þ \ / =/ \ (áéèýíéï Þ áéèõëýíéï). 3 Ç Þ (ðñïðßíéï) 3. == Þ \ / = = (ðñïðåíüëç) ÅðéóÞìáíóç Ôïí áñáêôçñéóìü ìéáò ïñãáíéêþò Ýíùóçò ùò êïñåóìýíçò Þ áêüñåóôçò êáèïñßæïõí ïé äåóìïß ðïõ ó çìáôßæïíôáé ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá, åíþ äå ìáò åíäéáöýñïõí ïé äåóìïß ìåôáîý ôïõ Üíèñáêá êáé Üëëùí óôïé åßùí (üðùò ïîõãüíï, Üæùôï êôë.). 1.. Ôáîéíüìçóç óýìöùíá ìå ôïí ôñüðï óýíäåóçò ôùí áôüìùí Üíèñáêá ìåôáîý ôïõò (äéüôáîç áíèñáêéêþò áëõóßäáò) Ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò óýìöùíá ìå ôç ìïñöþ ôçò áíèñáêéêþò áëõóßäáò áñáêôçñßæïíôáé, ãåíéêü, ùò Üêõêëåò Þ êõêëéêýò åíþóåéò. ÁíèñáêéêÞ áëõóßäá ÁíèñáêéêÞ áëõóßäá, Þ áðëþò áëõóßäá, ïíïìüæåôáé ï êïñìüò ìéáò ïñãáíéêþò Ýíùóçò, ï ïðïßïò ó çìáôßæåôáé áðü Üôïìá Üíèñáêá ôá ïðïßá åíþíïíôáé ìåôáîý ôïõò ìå áðëü, äéðëü Þ ôñéðëü äåóìü. Ïé áíèñáêéêýò áëõóßäåò ìðïñåß íá åßíáé ìéêñýò Þ ìåãüëåò, ìç äéáêëáäéóìýíåò Þ äéáêëáäéóìýíåò, áíïéêôýò Þ êëåéóôýò. Ïé áíèñáêéêýò áëõóßäåò ìðïñåß íá áðïôåëïýíôáé áðü Üôïìá Üíèñáêá ðïõ óõíäýïíôáé 18

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ ìåôáîý ôïõò Þ ìðïñåß íá óõììåôý ïõí óå áõôýò Üôïìá Üëëïõ óôïé åßïõ ðïõ ðáñåìâüëëïíôáé ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá (üðùò: ïîõãüíï, èåßï, Üæùôï êôë.). Ðáñáäåßãìáôá 1.. 3., αφορά την ένωση: 3 3 (μεθυλοπροπάνιο) Ο, αφορά την ένωση: (βουτάνιο), αφορά την ένωση: 3 3 3 4., αφορά την ένωση: (κυκλοεξάνιο) 3 Ο (διαιθυλαιθέρας) 3 Óçìåßùóç: Ôá ðáñáäåßãìáôá ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí, ðïõ áíáöýñïíôáé óå üëç ôçí åíüôçôá, Ý ïõí óêïðü ôçí êáôáíüçóç êáé ü é ôçí áðïóôþèéóç. ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ Ii. Άκυκλες ενώσεις ii. Κυκλικές ενώσεις êõêëåò åíþóåéò ïíïìüæïíôáé ïé åíþóåéò óôéò ïðïßåò ç áíèñáêéêþ áëõóßäá åßíáé åõèåßá Þ äéáêëáäéóìýíç, ùñßò üìùò íá ó çìáôßæåôáé êüðïéïò êëåéóôüò äáêôýëéïò. Ïé Üêõêëåò åíþóåéò áñáêôçñßæïíôáé åðßóçò ùò áëåéöáôéêýò Þ ëéðáñýò, ãéáôß ôá ëßðç ðåñéý- ïõí åíþóåéò áíüëïãïõ ôýðïõ. Ðáñáäåßãìáôá 1. 3 3 (âïõôüíéï, ìå åõèåßá áëõóßäá). 3 Ç (ìåèõëïâïõôßíéï, ìå äéáêëáäéóìýíç áëõóßäá) 3 ÅðéóÞìáíóç Óôï åðßóçìï âéâëßï ôçò ÉUPA ñçóéìïðïéåßôáé ï üñïò ìç äéáêëáäéóìýíç áëõóßäá, êáé ü é åõèåßá, åöüóïí óôïí þñï ôá Üôïìá ôïõ Üíèñáêá äå âñßóêïíôáé óå åõèåßá. 19

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 ÊõêëéêÝò åíþóåéò ïíïìüæïíôáé ïé åíþóåéò óôéò ïðïßåò ç áíèñáêéêþ áëõóßäá ó çìáôßæåé êüðïéïí êëåéóôü äáêôýëéï. Ðáñáäåßãìáôá 1.. Ν (κυκλοεξάνιο) Ïé êõêëéêýò åíþóåéò ôáîéíïìïýíôáé óå åðéìýñïõò êáôçãïñßåò, ðïõ äåí åîåôüæïíôáé óôçí ýëç êáé åßíáé: ΚΥΚΛΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ Ισοκυκλικές ενώσεις Ισοκυκλικές ενώσεις ονομάζονται οι κυκλικές ενώσεις στις οποίες ο κλειστός δακτύλιος σχηματίζεται μόνο από άτομα άνθρακα. βενζόλιο ΟΗ Αρωματικές ενώσεις Αρωματικές ενώσεις ονομάζονται οι κυκλικές ενώσεις οι οποίες περιέχουν τουλάχιστον έναν βενζολικό δακτύλιο. ασπιρίνη 3 Ετεροκυκλικές ενώσεις ονομάζονται οι κυκλικές ενώσεις στις οποίες ο κλειστός δακτύλιος σχηματίζεται όχι μόνο από άτομα άνθρακα, αλλά και από άτομα άλλου στοιχείου (όπως N,, S κτλ.). Ετεροκυκλικές ενώσεις Ν Ο Αλεικυκλικές ενώσεις Αλεικυκλικές ενώσεις ονομάζονται οι ισοκυκλικές ενώσεις που δεν είναι αρωματικές. = ΝΝΗ 0

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ ÂáóéêÞ ãíþóç: çìéêïß ôýðïé óôçí ïñãáíéêþ çìåßá Ïé çìéêýò åíþóåéò ðåñéãñüöïíôáé ìå ôïõò çìéêïýò ôýðïõò, ïé ïðïßïé åêöñüæïõí ìéá çìéêþ Ýíùóç ìå ìïíáäéêü ôñüðï. Ïé âáóéêïß çìéêïß ôýðïé ðïõ óõíáíôüìå óôç ìåëýôç ôçò ïñãáíéêþò çìåßáò åßíáé: á. ï ìïñéáêüò ôýðïò (Ì.Ô.), â. ï óõíôáêôéêüò ôýðïò (Ó.Ô.) êáé ã. ï óôåñåï çìéêüò ôýðïò (Óô.Ô.). á. Ìïñéáêüò ôýðïò (Ì.Ô.) Ìïñéáêüò ôýðïò ïíïìüæåôáé ï çìéêüò ôýðïò ï ïðïßïò ìáò äåß íåé áðü ðïéá óôïé åßá áðïôåëåßôáé ç çìéêþ Ýíùóç, êáèþò êáé ôïí áñéèìü ôùí áôüìùí ôùí óôïé åßùí ðïõ õðüñ- ïõí óôï ìüñéï ôçò Ýíùóçò. Óôçí áíüñãáíç çìåßá ï ìïñéáêüò ôýðïò (Ì.Ô.) åêöñüæåé ìéá çìéêþ Ýíùóç ìå ìïíáäéêü ôñüðï. Ãéá ðáñüäåéãìá ï ìïñéáêüò ôýðïò S 4 äçëþíåé ôçí Ýíùóç ôïõ èåééêïý ïîýïò. ôóé, ï ìïñéáêüò ôýðïò åßíáé âáóéêüò ôýðïò ôçò áíüñãáíçò çìåßáò. Óôçí ïñãáíéêþ çìåßá, üðïõ ìåëåôþíôáé ïé åíþóåéò åíüò óôïé åßïõ ôïõ Üíèñáêá, ï ìïñéáêüò ôýðïò åêöñüæåé ðåñéóóüôåñåò áðü ìßá ïñãáíéêýò åíþóåéò óôçí ðëåéïíüôçôá ôùí ðåñéðôþóåùí. ÐáñÜäåéãìá Óôïí ìïñéáêü ôýðï 6 åêöñüæïíôáé äýï äéáöïñåôéêýò åíþóåéò, ôá áñáêôçñéóôéêü ôùí ïðïßùí åßíáé ôá áêüëïõèá: 6 3 (áéèáíüëç, ôï ãíùóôü ïéíüðíåõìá) 3 3 (äéìåèõëáéèýñáò) Õãñü óþìá ÁÝñéï óþìá Äéáëõôü óôï íåñü ÅëÜ éóôá äéáëõôü óôï íåñü ÁíôéäñÜ ìå Na êáé åêëýåé áýñéï Ç Äåí áíôéäñü ìå Na ÅðïìÝíùò ï ìïñéáêüò ôýðïò äåí áðïôåëåß ôïí âáóéêü ôýðï ôçò ïñãáíéêþò çìåßáò. â. Óõíôáêôéêüò ôýðïò (Ó.Ô.) Óõíôáêôéêüò ôýðïò ïíïìüæåôáé ï çìéêüò ôýðïò ï ïðïßïò ìáò äåß íåé áðü ðïéá óôïé åßá áðïôåëåßôáé ç çìéêþ Ýíùóç, ðüóá Üôïìá áðü êüèå óôïé åßï õðüñ ïõí óôï ìüñéü ôçò, êáèþò êáé ôç ó åôéêþ äéüôáîç ôùí áôüìùí óôï åðßðåäï. Óôçí ïñãáíéêþ çìåßá, ï óõíôáêôéêüò ôýðïò åêöñüæåé ìéá óõãêåêñéìýíç ïñãáíéêþ Ýíùóç óôéò ðåñéóóüôåñåò ðåñéðôþóåéò, êáé ãéá ôïí ëüãï áõôü åßíáé ï âáóéêüò çìéêüò ôýðïò. ÊáôÜ ôç ìåëýôç ôçò ïñãáíéêþò çìåßáò, óôçí ýëç ðïõ åîåôüæåôáé, ñçóéìïðïéïýìå êõñßùò ôïí óõíôáêôéêü ôýðï ãéá íá åêöñüóïõìå ìéá ïñãáíéêþ Ýíùóç. 1

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 Ðáñáäåßãìáôá Ïé óõíôáêôéêïß ôýðïé ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí ôïõ ðñïðáíßïõ êáé ôïõ 3,3-äéìåèõëï-1-âïõôéíßïõ åßíáé: Ç Ç Ç Ç (ðñïðüíéï) (3,3-äéìåèõëï-1-âïõôßíéï) Íá ðñïóýîïõìå üôé êüèå Üôïìï ôïõ Üíèñáêá Ý åé ðüíôá ôýóóåñéò (4) ìïíüäåò óõããýíåéáò, äçëáäþ åíþíåôáé ìå ôýóóåñéò ïìïéïðïëéêïýò äåóìïýò. ðáñáðüíù ìïñöþ ôïõ óõíôáêôéêïý ôýðïõ äåí åßíáé åý ñçóôç óôçí ðñüîç. Ãéá ôïí ëüãï áõôü, ñçóéìïðïéïýìå óõíïðôéêýò ìïñöýò ôùí óõíôáêôéêþí ôýðùí, ïé ïðïßåò åßíáé ðåñéóóüôåñï åý ñçóôåò. Ãéá íá ãñüøïõìå ôç óõíïðôéêþ ìïñöþ åíüò óõíôáêôéêïý ôýðïõ, áêïëïõèïýìå ôéò ðáñáêüôù óõìâüóåéò: i. Tá Üôïìá ôïõ õäñïãüíïõ ðïõ åíþíïíôáé ìå ôá Üôïìá ôïõ Üíèñáêá ãñüöïíôáé äßðëá áðü êüèå Üôïìï ôïõ Üíèñáêá ìå ôï ïðïßï åßíáé åíùìýíá. Óõíåðþò, ãéá ôéò ðáñáðüíù åíþóåéò ñçóéìïðïéïýìå: 3 3 3 3 EðéóÞìáíóç ÁõôÞ ç ìïñöþ óõíôáêôéêïý ôýðïõ ñçóéìïðïéåßôáé êõñßùò óôçí ðñüîç. ii. Äå óçìåéþíïõìå ôïõò áðëïýò äåóìïýò ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá. ôóé, ãéá ôéò ðáñáðüíù åíþóåéò ãñüöïõìå: 3 3 3 3 3 3

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ ÌåñéêÝò öïñýò óõíáíôüìå Ýíáí óõíôáêôéêü ôýðï ìå áñêåôü óõíïðôéêþ ìïñöþ, ç ïðïßá äåí åßíáé åý ñçóôç óôçí ðñüîç. Óôçí ðåñßðôùóç áõôþ, ç óõíïðôéêþ ìïñöþ ðñýðåé íá áíáëýåôáé óýìöùíá ìå ôéò ðáñáðüíù óõìâüóåéò. ÐáñÜäåéãìá Ç óõíïðôéêþ ìïñöþ (3) 3( 3) 3 áíáëýåôáé ùò åîþò: 3 3 3 3 (ôåôñáìåèõëïâïõôüíéï) 3 3 Óå åéäéêýò ðåñéðôþóåéò åíþóåùí ìå ðïëëü Üôïìá Üíèñáêá, åðéâüëëåôáé íá ñçóéìïðïéåßôáé óõíïðôéêþ ìïñöþ ôïõ óõíôáêôéêïý ôïõò ôýðïõ. Ðáñáäåßãìáôá 1. ÏñãáíéêÝò åíþóåéò ìå ðïëëü Üôïìá Üíèñáêá óôç óåéñü, óôéò ïðïßåò õðüñ åé åðáíáëáìâáíüìåíç ç ïìüäá ( ), ç ïðïßá ïíïìüæåôáé ìåèõëýíéï, üðùò ï õäñïãïíüíèñáêáò ìå 100 Üôïìá Üíèñáêá óôç óåéñü: 3()983 (åêáôïíôüíéï). ÏñãáíéêÝò åíþóåéò ìå åðáíáëáìâáíüìåíï óõãêñüôçìá áôüìùí, ðïõ ïíïìüæïíôáé ðïëõìåñþ, üðùò ôï ðïëõáéèõëýíéï: ( ) í ã. Óôåñåï çìéêüò ôýðïò Óôåñåï çìéêüò ôýðïò ïíïìüæåôáé ï çìéêüò ôýðïò ï ïðïßïò ìáò äåß íåé áðü ðïéá óôïé åßá áðïôåëåßôáé ç çìéêþ Ýíùóç, ðüóá Üôïìá áðü êüèå óôïé åßï õðüñ ïõí óôï ìüñéü ôçò, êáèþò êáé ôç äéüôáîç ôùí áôüìùí óôïí þñï. Ï óôåñåï çìéêüò ôýðïò åßíáé ï ðñáãìáôéêüò ôýðïò ìéáò Ýíùóçò êáé ñçóéìïðïéåßôáé óôéò ðåñéðôþóåéò óôéò ïðïßåò ï óõíôáêôéêüò ôýðïò äåí åêöñüæåé ìïíáäéêü ôçí ïñãáíéêþ Ýíùóç, Þ üôáí èýëïõìå íá ðñïóäéïñßóïõìå ôç äïìþ óôïí þñï. ÐáñÜäåéãìá Óôçí ðåñßðôùóç ôçò çìéêþò Ýíùóçò ôïõ ðñïðáíßïõ, ñçóéìïðïéïýìå ôç âáóéêþ ìïñöþ óõíôáêôéêïý ôýðïõ åíþ ï óôåñåï çìéêüò ôýðïò ôïõ åßíáé: 3 3 3

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 Óôçí ýëç ðïõ åîåôüæåôáé, äåí áðáéôåßôáé ç ãíþóç ôïõ óôåñåï çìéêïý ôýðïõ ìéáò Ýíùóçò. 1..3 Ôáîéíüìçóç óýìöùíá ìå ôç áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá ðïõ âñßóêåôáé óôï ìüñéï ôçò Ýíùóçò Ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò åìöáíßæïõí çìéêýò éäéüôçôåò ïé ïðïßåò ïöåßëïíôáé óôç áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá Þ ôéò áñáêôçñéóôéêýò ïìüäåò ðïõ õðüñ ïõí óôï ìüñéü ôïõò. áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá (.ï.) åßíáé Ýíá Üôïìï Þ Ýíá óõãêñüôçìá áôüìùí óôï ïðïßï ïöåßëïíôáé ïé áñáêôçñéóôéêýò éäéüôçôåò ðïõ åìöáíßæåé ìéá ïñãáíéêþ Ýíùóç. ÐáñÜäåéãìá Ç áéèáíüëç (ïéíüðíåõìá) åßíáé ìéá ïñãáíéêþ Ýíùóç ìå óõíôáêôéêü ôýðï 3. Ç áéèáíüëç åìöáíßæåé áñáêôçñéóôéêýò éäéüôçôåò, ïé ïðïßåò ïöåßëïíôáé óôçí ðáñïõóßá ôçò áñáêôçñéóôéêþò ïìüäáò ôïõ õäñïîõëßïõ () óôï ìüñéü ôçò. ôóé, ëüãù ôçò ðáñïõóßáò ôçò áñáêôçñéóôéêþò ïìüäáò ôïõ õäñïîõëßïõ, ç áéèáíüëç åìöáíßæåé éäéüôçôåò üðùò üôé: áíôéäñü ìå Na, ìå áðïôýëåóìá Ýêëõóç áýñéïõ Ç: 3 + Na 3 Na + 1 ïîåéäþíåôáé áðü ôï áôìïóöáéñéêü ïîõãüíï óå ïîéêü ïîý (îßäé): 3 + 3 + áíôéäñü ìå êáñâïîõëéêü ïîýá ó çìáôßæïíôáò åóôýñåò: 3 + 3 33 + êôë. Ïé âáóéêýò áñáêôçñéóôéêýò ïìüäåò äßíïíôáé óôïí åðüìåíï ðßíáêá: 4

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ Χαρακτηριστική ομάδα (χ.ο.) Ονομασία Yδροξύλιο Αιθερομάδα ή Αλδεϋδομάδα Ο ή Κετονομάδα ΟΗ ή ΟΟΗ Καρβοξύλιο Ν Χ Ο ή ΟΟ Ν ή N Εστερομάδα Κυανομάδα X (F, l, Br, I) Αλογόνο ÅðéóçìÜíóåéò 1. Ç áëäåûäïìüäá ( = ) êáé ç êåôïíïìüäá áðïôåëïýí êáôçãïñßåò ôçò áñáêôçñéóôéêþò ïìüäáò \ = Ï, ç ïðïßá ïíïìüæåôáé êáñâïíýëéï. / Óôçí ðåñßðôùóç ðïõ ôï êáñâïíýëéï âñßóêåôáé óôçí Üêñç ôçò áíèñáêéêþò áëõóßäáò, áñáêôçñßæåôáé ùò áëäåûäïìüäá Ç \ / =Ï Þ = Þ åíþ óôçí ðåñßðôùóç ðïõ äå âñßóêåôáé óôçí Üêñç ôçò áíèñáêéêþò áëõóßäáò, áñáêôçñßæåôáé ùò êåôïíïìüäá 5

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 ÐáñÜäåéãìá Þ Ï Ç3 Ç Þ 3 = Þ 3 (áëäåàäç) Ç3 Ç3 Þ 3 3 (êåôüíç). Ïé áñáêôçñéóôéêýò ïìüäåò = (áëäåûäïìüäá) Þ ÏÇ (êáñâïîýëéï) Þ Í (êõáíïìüäá) åßíáé ðüíôá óôçí Üêñç ôçò áíèñáêéêþò áëõóßäáò. Óýìöùíá ìå ôç áñáêôçñéóôéêþ ôïõò ïìüäá ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò ôáîéíïìïýíôáé óå ìåãüëåò êáôçãïñßåò åíþóåùí, ðïõ ïíïìüæïíôáé çìéêýò ôüîåéò. ÌåñéêÝò áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò áñáêôçñéóôéêýò ïìüäåò ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí, êáé ïé áíôßóôïé åò çìéêýò ôüîåéò óôéò ïðïßåò ôáîéíïìïýíôáé, áíáöýñïíôáé óôïí ðáñáêüôù ðßíáêá: áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá (.ï.) Ïíïìáóßá.ï. Ïíïìáóßá çìéêþò ôüîçò ÏÇ Õäñïîýëéï Áëêïüëåò = Þ ÁëäåûäïìÜäá Áëäåàäåò ÊåôïíïìÜäá Êåôüíåò Ïé áëäåàäåò êáé ïé êåôüíåò áñáêôçñßæïíôáé ùò êáñâïíõëéêýò åíþóåéò. ÏÇ Þ ÏÇ Êáñâïîýëéï ÊáñâïîõëéêÜ ïîýá Ï ÁéèåñïìÜäá ÁéèÝñåò 6

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ Ï Þ Ï EóôåñïìÜäá ÅóôÝñåò Áëïãüíï Áëïãïíßäéá N Þ Í ÊõáíïìÜäá Íéôñßëéá ÍÇ ÍÇ N ÐñùôïôáãÞò áìéíïìüäá ÄåõôåñïôáãÞò áìéíïìüäá ÔñéôïôáãÞò áìéíïìüäá Ðñùôïôáãåßò áìßíåò Äåõôåñïôáãåßò áìßíåò Ôñéôïôáãåßò áìßíåò Ïé åíþóåéò ðïõ áðïôåëïýíôáé áðü Üíèñáêá êáé õäñïãüíï êáé äåí Ý ïõí áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá, ïíïìüæïíôáé õäñïãïíüíèñáêåò. ÅðéóÞìáíóç Ïé õäñïãïíüíèñáêåò åßíáé áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò çìéêýò ôüîåéò. ¼ëåò ïé Üëëåò çìéêýò ôüîåéò ìðïñïýí íá èåùñçèïýí ðáñüãùãá ôùí õäñïãïíáíèñüêùí. Ùò åê ôïýôïõ áñáêôçñßæïíôáé ùò: á. ÌïíïðáñÜãùãá ôùí õäñïãïíáíèñüêùí Ïé çìéêýò ôüîåéò ðåñéý ïõí ìßá áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá, üðùò ãéá ðáñüäåéãìá ïé åíþóåéò: 3, 3, 3 = êôë. â. ÐïëõðáñÜãùãá ôùí õäñïãïíáíèñüêùí Ïé çìéêýò ôüîåéò ðåñéý ïõí äýï Þ ðåñéóóüôåñåò áñáêôçñéóôéêýò ïìüäåò êáé ìðïñïýí íá äéáêñéèïýí óå: i. ðïëõðáñüãùãá ôçò ßäéáò áñáêôçñéóôéêþò ïìüäáò, üôáí ðåñéý ïõí Ýíá åßäïò áñáêôçñéóôéêþò ïìüäáò, üðùò ãéá ðáñüäåéãìá ïé åíþóåéò: 7

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 ÇÏÏ, Ï = = Ï, Ç Ç Ç êôë. Ç Ç Ç ii. ðïëõðáñüãùãá äéáöïñåôéêþí áñáêôçñéóôéêþí ïìüäùí, üôáí ðåñéý ïõí äéáöïñåôéêü åßäç áñáêôçñéóôéêþí ïìüäùí, üðùò ãéá ðáñüäåéãìá ïé åíþóåéò: 3 Ç ÏÏÇ, 3, 3 Ç ÏÏÇ êôë. ÏÇ NÇ Éäéüôçôåò ôùí ðåñéóóüôåñùí ïñãáíéêþí åíþóåùí ¼ëåò ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò ðåñéý ïõí Üíèñáêá, ìå áðïôýëåóìá ïé ðåñéóóüôåñåò íá åìöáíßæïõí êïéíýò áñáêôçñéóôéêýò éäéüôçôåò. Óôéò áíüñãáíåò åíþóåéò äåí ðáñáôçñåßôáé áíüëïãï öáéíüìåíï. ÓõíçèÝóôåñåò êïéíýò éäéüôçôåò ðïõ áñáêôçñßæïõí ôéò ïñãáíéêýò åíþóåéò óôçí ðëåéïíüôçôü ôïõò, óõãêñéôéêü ìå ôéò éäéüôçôåò ôùí áíüñãáíùí åíþóåùí, åßíáé ïé åîþò: 1. Åßíáé ìïñéáêýò (ïìïéïðïëéêýò) åíþóåéò, åíþ ïé ïé ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò áíüñãáíåò åßíáé éïíôéêýò åíþóåéò.. Äéáëýïíôáé, êõñßùò, óå ïñãáíéêïýò äéáëýôåò, åíþ óôçí ðëåéïíüôçôü ôïõò ïé áíüñãáíåò åíþóåéò äéáëýïíôáé, êõñßùò, óôï íåñü. Ç åîþãçóç âñßóêåôáé óôï ãåãïíüò üôé ïé ðåñéóóüôåñåò ïñãáíéêýò åíþóåéò åßíáé ìç ðïëéêýò åíþóåéò, óå áíôßèåóç ìå ôéò ðåñéóóüôåñåò áíüñãáíåò åíþóåéò ðïõ åßíáé ðïëéêýò. 3. ïõí áìçëü óçìåßá ôþîçò êáé âñáóìïý, óå áíôßèåóç ìå ôéò áíüñãáíåò åíþóåéò, ïé ïðïßåò Ý ïõí õøçëü óçìåßá ôþîçò êáé âñáóìïý. 4. Åßíáé åõðáèåßò óôçí õøçëþ èåñìïêñáóßá, êáé áñêåôýò áðü áõôýò åßíáé åýöëåêôåò, áíôßèåôá ìå áõôü ðïõ ðáñïõóéüæïõí ïé ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò áíüñãáíåò åíþóåéò. áñáêôçñéóôéêü ôùí ðåñéóóüôåñùí ïñãáíéêþí áíôéäñüóåùí ¼ðùò ìüèáìå, ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò åßíáé ïìïéïðïëéêýò åíþóåéò. ÅðïìÝíùò ôá áíôéäñþíôá âñßóêïíôáé ìå ôç ìïñöþ ìïñßùí. Áõôü Ý åé ùò áðïôýëåóìá ïé áíôéäñüóåéò ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí íá ðáñïõóéüæïõí ôá åîþò áñáêôçñéóôéêü: 1. Åßíáé ìïñéáêýò áíôéäñüóåéò, åíþ áõôýò ôùí áíüñãáíùí åíþóåùí åßíáé êõñßùò éïíôéêýò áíôéäñüóåéò.. Ðñáãìáôïðïéïýíôáé ìå ìéêñýò ôá ýôçôåò (áñãýò). Áíôßèåôá, ïé áíôéäñüóåéò ôùí áíüñãáíùí åíþóåùí åßíáé ôá ýôáôåò. Να θυμηθούμε Οι μη πολικές ενώσεις διαλύονται σε μη πολικούς διαλύτες, ενώ οι πολικές ενώσεις διαλύονται σε πολικούς διαλύτες. «τα όμοια διαλύονται σε όμοια» 8

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ 3. Å ïõí ìéêñþ áðüäïóç êáé óõíþèùò óõíïäåýïíôáé áðü äåõôåñåýïíôá ðñïúüíôá. Óå áñêåôýò ðåñéðôþóåéò ôá ðñïúüíôá êáèïñßæïíôáé áðü ôéò óõíèþêåò óôéò ïðïßåò ðñáãìáôïðïéïýíôáé ïé áíôéäñüóåéò, äçëáäþ áðü ôïõò êáôáëýôåò, ôç èåñìïêñáóßá êáé ôçí ðßåóç. 1..4 Ôáîéíüìçóç óýìöùíá ìå ôéò ïìüëïãåò óåéñýò ùò ôþñá, ãíùñßóáìå ìéá ãåíéêþ ôáîéíüìçóç ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí, ç ïðïßá ìáò åðéôñýðåé íá ðñïóäéïñßóïõìå ôá áñáêôçñéóôéêü ôïõò, áëëü äå äßíåé ôç äõíáôüôçôá íá ôéò ìåëåôþóïõìå ùò îå ùñéóôýò êáôçãïñßåò åíþóåùí. Ãéá ìéá êáëýôåñç ìåëýôç ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí, ôéò ôáîéíïìïýìå óå ïìüäåò ìå êïéíü áñáêôçñéóôéêü, ðïõ ïíïìüæïíôáé ïìüëïãåò óåéñýò. Ïìüëïãç óåéñü ïíïìüæïõìå Ýíá óýíïëï ïñãáíéêþí åíþóåùí ôïõ ïðïßïõ ôá ìýëç (ïñãáíéêýò åíþóåéò) ðáñïõóéüæïõí ôá áêüëïõèá ãåíéêü áñáêôçñéóôéêü: Åßíáé ôáîéíïìçìýíåò êáôü áýîïíôá áñéèìü ôùí áôüìùí Üíèñáêá, êáé ç êáèåìßá ïñãáíéêþ Ýíùóç äéáöýñåé áðü ôçí ðñïçãïýìåíç êáé áðü ôçí åðüìåíç êáôü ìßá ïìüäá (ìåèõëåíïìüäá). ïõí áíüëïãç çìéêþ óýíôáîç, äçëáäþ Ý ïõí ôçí ßäéá áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá Þ ôéò ßäéåò áñáêôçñéóôéêýò ïìüäåò (áí äåí åßíáé õäñïãïíüíèñáêåò), êáèþò êáé ôá ßäéá åßäç ðïëëáðëþí äåóìþí (áí äåí åßíáé êïñåóìýíåò åíþóåéò). ïõí ôïí ßäéï ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï (Ã.Ì.Ô.). ÐáñáóêåõÜæïíôáé ìå êïéíýò ìåèüäïõò. ÐáñïõóéÜæïõí ðáñüìïéåò çìéêýò éäéüôçôåò, áöïý ç çìéêþ ôïõò óõìðåñéöïñü åîáñôüôáé áðü ôç óýíôáîç ôùí ìïñßùí êáé ôç áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá. ïõí öõóéêýò éäéüôçôåò ïé ïðïßåò ìåôáâüëëïíôáé áíüëïãá ìå ôç ó åôéêþ ìïñéáêþ ìüæá ôïõò (Mr) êáé ôç èýóç ôçò áñáêôçñéóôéêþò ôïõò ïìüäáò. Óôïí ðáñáêüôù ðßíáêá äßíïíôáé ïé óçìáíôéêüôåñåò ïìüëïãåò óåéñýò, êáèþò êáé ïé áíôßóôïé ïé ãåíéêïß ìïñéáêïß ôýðïé, ïé óõìâïëéóìïß êáé ôï ðñþôï ìýëïò. á/á Ïìüëïãç óåéñü Ã.Ì.Ô. Óõìâïëéóìüò 1ï ìýëïò 1. ÊïñåóìÝíïé õäñïãïíüíèñáêåò ÞáëêÜíéá. Áêüñåóôïé õäñïãïíüíèñáêåò ìå 1 äéðëü äåóìü Þ áëêýíéá íçí+ (í 1) R 4 ìåèüíéï íç í (í ) - Ç =Ç áéèýíéï 9

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 3. Áêüñåóôïé õäñïãïíüíèñáêåò ìå 1 ôñéðëü äåóìü Þ áëêßíéá 4. Áêüñåóôïé õäñïãïíüíèñáêåò ìå äéðëïýò äåóìïýò ÞáëêáäéÝíéá íç í (í ) - Ç áéèßíéï íçí (í 3) - Ç ==Ç ðñïðáäéýíéï 5. ÊïñåóìÝíåò ìïíïóèåíåßò áëêïüëåò íç í+1ïç (í 1) Þ íçí+ (í 1) R Ç 3 ìåèáíüëç 6. ÊïñåóìÝíïé ìïíïóèåíåßò áéèýñåò íçí+1kçk+1 (í 1, k 1) Þ íç í+ (í ) RR Ç 3Ç3 äéìåèõëáéèýñáò 7. ÊïñåóìÝíåò ìïíïóèåíåßò áëäåàäåò 8. ÊïñåóìÝíåò ìïíïóèåíåßò êåôüíåò íçí+1 = (í 0) Þ íçí (í 1) íç í+1 kç k+1 (í 1, k 1) Þ íçí (í 3) R = Ç = ìåèáíüëç RR Ç 3Ç 3 ðñïðáíüíç 9. ÊïñåóìÝíá ìïíïêáñâïîõëéêü ïîýá íçí+1 (í 0) Þ íçíï (í 1) R ìåèáíéêü ïîý 10. ÅóôÝñåò (êïñåóìýíùí ìïíïêáñâïîõëéêþí ïîýùí ìå êïñåóìýíåò ìïíïóèåíåßò áëêïüëåò) íç í+1 kç k+1 (í 0, k 1) Þ íç í (í ) RR Ç 3 ìåèáíéêüò ìåèõëåóôýñáò 11. Áëêõëáëïãïíßäéá íç í+1x (í 1) RX Ç 3 Ìå R (Radical) óõìâïëßæïõìå ôï ôìþìá ìå ãåíéêü ôýðï íç í+1, ôï ïðïßï ïíïìüæåôáé áëêýëéï êáé ñçóéìïðïéåßôáé óôïí óõìâïëéóìü ïñéóìýíùí ïñãáíéêþí åíþóåùí. ÅðéóÞìáíóç Åêôüò áðü ôïí ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï ôùí êïñåóìýíùí õäñïãïíáíèñüêùí (íç í+), äåí åßíáé áðáñáßôçôï íá áðïìíçìïíåõèïýí ïé õðüëïéðïé. Óôç óõíý åéá áíáöýñåôáé áíáëõôéêü ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï ðñïêýðôïõí ïé õðüëïéðïé ãåíéêïß ìïñéáêïß ôýðïé. Ç ãíþóç ôùí ãåíéêþí ìïñéáêþí ôýðùí ôùí äéáöüñùí ïìüëïãùí óåéñþí, üðùò éó ýåé êáé ãéá ôá ðåñéóóüôåñá èýìáôá ôçò ïñãáíéêþò çìåßáò, áðïêôéýôáé ìå ôçí ôñéâþ. 30

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ ñçóéìüôçôá ôïõ ãåíéêïý ìïñéáêïý ôýðïõ ìéáò ïìüëïãçò óåéñüò Ìå äåäïìýíï ôïí ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï (Ã.Ì.Ô.) ìéáò ïìüëïãçò óåéñüò, ìðïñïýìå íá ðñïóäéïñßóïõìå: á. ôïõò ìïñéáêïýò ôýðïõò ôùí ìåëþí (ïñãáíéêþí åíþóåùí) ôçò ïìüëïãçò óåéñüò êáé â. ôïõò áíôßóôïé ïõò óõíôáêôéêïýò ôýðïõò áõôþí (áí ãíùñßæïõìå ôçí éóïìýñåéá). ÐáñÜäåéãìá óôù üôé Ý ïõìå ôçí ïìüëïãç óåéñü ôùí êïñåóìýíùí õäñïãïíáíèñüêùí (áëêáíßùí) ìå ãåíéêüìïñéáêüôýðïíç í+ (í 1). Óýìöùíá ìå áõôüí ðñïóäéïñßæïõìå: Ãéá í = 1 ôï 1ï ìýëïò Ý åé Ì.Ô. 4 êáé Ó.Ô. 4 Ãéá í = ôï ï ìýëïò Ý åé Ì.Ô. 6 êáé Ó.Ô. 3 3 Ãéá í = 3 ôï 3ï ìýëïò Ý åé Ì.Ô. 38 êáé Ó.Ô. 3 3 Ãéá í = 4 ôï 4ï ìýëïò Ý åé Ì.Ô. 4 10 êáé Ó.Ô. 3 3 Þ 3 3 Ðñïóäéïñéóìüò ôïõ ãåíéêïý ìïñéáêïý ôýðïõ ìéáò ïìüëïãçò óåéñüò Ç ãíþóç ôïõ ãåíéêïý ìïñéáêïý ôýðïõ ìéáò ïìüëïãçò óåéñüò åßíáé áðáñáßôçôç. Åöüóïí ïé ïñãáíéêýò åíþóåéò ìðïñïýí íá èåùñçèïýí ðáñüãùãá ôùí õäñïãïíáíèñüêùí, ï ãåíéêüò ìïñéáêüò ôýðïò ìéáò ïìüëïãçò óåéñüò ìðïñåß íá ðñïêýøåé áðü ôçí áíôßóôïé ç ïìüëïãç óåéñü ôùí õäñïãïíáíèñüêùí. Ùò åê ôïýôïõ, åßíáé áðáñáßôçôï íá ãíùñßæïõìå ôïõò ãåíéêïýò ìïñéáêïýò ôýðïõò ôùí âáóéêþí ïìüëïãùí óåéñþí ôùí õäñïãïíáíèñüêùí. á. Ã.Ì.Ô. ïìüëïãçò óåéñüò õäñïãïíáíèñüêùí Ìåèïäïëïãßá 1. ÃñÜöïõìå ôïí Ã.Ì.Ô. ôçò ïìüëïãçò óåéñüò ôùí êïñåóìýíùí õäñïãïíáíèñüêùí (íç í+).. Ãéá ôïí ðñïóäéïñéóìü ôïõ Ã.Ì.Ô. ôçò æçôïýìåíçò ïìüëïãçò óåéñüò, áöáéñïýìå áðü ôïí ôýðï íçí+ äýï Üôïìá õäñïãüíïõ ãéá êüèå äéðëü äåóìü, êáé ôýóóåñá Üôïìá õäñïãüíïõ ãéá êüèå ôñéðëü äåóìü. 3 31

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 Αλκάνια ν ν + (ν 1) Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες με έναν διπλό δεσμό Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες με έναν τριπλό δεσμό Ακόρεστοι υδρογονάνθρακες με δύο διπλούς δεσμούς ÅðéóÞìáíóç Ðáñáôçñïýìå üôé äýï äéáöïñåôéêýò ïìüëïãåò óåéñýò, ôùí áëêéíßùí êáé ôùí áëêáäéåíßùí Ý ïõí ôïí ßäéï Ã.Ì.Ô. Áõôü óõìâáßíåé, üðùò èá äïýìå, êáé óå Üëëåò ðåñéðôþóåéò, êáé ôï öáéíüìåíï áõôü ïíïìüæåôáé éóïìýñåéá ïìüëïãçò óåéñüò (âë. 1.4). â. Ã.Ì.Ô. ïìüëïãçò óåéñüò ìå ìïíïóèåíþ áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá, üðùò, =,, N êôë. Ìåèïäïëïãßá 1. ÃñÜöïõìå ôïí Ã.Ì.Ô. ôçò áíôßóôïé çò ïìüëïãçò óåéñüò ôùí õäñïãïíáíèñüêùí, äçëáäþ íçí+ áí Ý ïõìå êïñåóìýíåò åíþóåéò, íçí áí Ý ïõìå áêüñåóôåò åíþóåéò ìå Ýíáí äéðëü äåóìü êôë.. Ãéá ôïí ðñïóäéïñéóìü ôïõ Ã.Ì.Ô. ôçò æçôïýìåíçò ïìüëïãçò óåéñüò, áöáéñïýìå áðü áõôüí ôüóá Üôïìá õäñïãüíïõ üóåò åßíáé êáé ïé áñáêôçñéóôéêýò ïìüäåò, åíþ óôç óõíý åéá ãñüöïõìå áõôýò ôéò áñáêôçñéóôéêýò ïìüäåò. Ðáñáäåßãìáôá 1. Ãéá ôïí Ã.Ì.Ô. ôçò ïìüëïãçò óåéñüò ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áëêïïëþí åíåñãïýìå ùò åîþò: i. Eöüóïí Ý ïõìå êïñåóìýíåò åíþóåéò, ãñüöïõìå ôïí Ã.Ì.Ô. ôùí êïñåóìýíùí õäñïãïíáíèñüêùí, äçëáäþ íç í+. ii. ïõìå ìïíïóèåíåßò áëêïüëåò, Üñá ðåñéý ïõí óôï ìüñéü ôïõò Ýíá õäñïîýëéï (ÏÇ). ÅðïìÝíùò áöáéñïýìå áðü ôïí ðáñáðüíù ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï Ýíá Üôïìï õäñïãüíïõ êáé óôç óõíý åéá ãñüöïõìå ôç áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá (ÏÇ). ÊáôáëÞãïõìå óôïí Ã.Ì.Ô.: íç í+1ïç Èá åßíáé í 1 óýìöùíá ìå ôç äïìþ ôçò áñáêôçñéóôéêþò ïìüäáò. 3 Η για 1 δ.δ. 4Η για 1 τ.δ. 4Η για δ.δ. ν ν (ν ) ν ν (ν ) ν ν (ν 3) Αλκένια Αλκίνια Αλκαδιένια

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ Ï ðáñáðüíù Ã.Ì.Ô. áñáêôçñßæåôáé ùò áíáëõôéêüò, êáé áðü áõôüí ìðïñïýìå íá ðñïóäéïñßóïõìå: ôïí óõíïðôéêü Ã.Ì.Ô. ÐñïóèÝôïõìå ôá Üôïìá êüèå óôïé åßïõ ðïõ Ý ïõìå óôïí áíáëõôéêü Ã.Ì.Ô. êáé êáôáëþãïõìå óôïí óõíïðôéêü Ã.Ì.Ô.: íçí+ï(í 1). Ï óõíïðôéêüò Ã.Ì.Ô. äåß íåé ôç ó Ýóç ìåôáîý ôïõ áñéèìïý ôùí áôüìùí êüèå óôïé åßïõ óôï ìüñéï ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí, ðïõ áðïôåëïýí ôçí ïìüëïãç óåéñü, êáé ðñïöáíþò äåí åßíáé áðáñáßôçôá áñáêôçñéóôéêüò ãéá ôçí ïìüëïãç óåéñü, åöüóïí üðùò áíáöýñèçêå ìðïñåß íá åêöñüæåé êáé Üëëç éóïìåñþ ðñïò áõôþí ïìüëïãç óåéñü. ôïí óõìâïëéóìü ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, åöüóïí ðåñéý åé ôçí ïìüäá íí+1, äçëáäþ áëêýëéï R óõìâïëéóìüò èá åßíáé R. Ï óõìâïëéóìüò ôùí åíþóåùí ïé ïðïßåò ðåñéý ïíôáé óå ìéá ïìüëïãç óåéñü åßíáé éäéáßôåñá ñþóéìïò, êáé ñçóéìïðïéåßôáé óôç ãñáöþ êáé êáôáíüçóç ôùí çìéêþí áíôéäñüóåùí óôéò ïðïßåò óõììåôý åé ìéá ïñãáíéêþ Ýíùóç ðïõ áíþêåé óôçí ïìüëïãç óåéñü.. Ãéá ôïí Ã.Ì.Ô. ôçò ïìüëïãçò óåéñüò ôùí êïñåóìýíùí ìïíïêáñâïîõëéêþí ïîýùí, åíåñãïýìå ùò åîþò: i. Eöüóïí Ý ïõìå êïñåóìýíåò åíþóåéò, ãñüöïõìå ôïí Ã.Ì.Ô. ôùí êïñåóìýíùí õäñïãïíáíèñüêùí, äçëáäþ íç í+. ii. ïõìå ìïíïêáñâïîõëéêü ïîýá, Üñá ðåñéý ïõí Ýíá êáñâïîýëéï (ÏÇ). Óõíåðþò áöáéñïýìå áðü ôïí ðáñáðüíù ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï Ýíá Üôïìï õäñïãüíïõ, åíþ óôç óõíý åéá ãñüöïõìå ôç áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá (ÏÇ). KáôáëÞãïõìå óôïí Ã.Ì.Ô.: íç í+1ïç Èá åßíáé v 0, óýìöùíá ìå ôç äïìþ ôçò áñáêôçñéóôéêþò ïìüäáò. ¼ìïéá, áðü ôïí ðáñáðüíù áíáëõôéêü Ã.Ì.Ô. ìðïñïýìå íá ðñïóäéïñßóïõìå: ôïí óõíïðôéêü Ã.Ì.Ô. ÐñïóèÝôïõìå ôá Üôïìá êüèå óôïé åßïõ ðïõ Ý ïõìå óôïí áíáëõôéêü Ã.Ì.Ô., ïðüôå âñßóêïõìå í+1ç í+ï. Óôç óõíý åéá èýôïõìå üðïõ í + 1 = ê êáé í + = ê, êáé âñßóêïõìå ìéá áðëþ ó Ýóç, ç ïðïßá ìáò äßíåé ôïí óõíïðôéêü Ã.Ì.Ô. êç êï (í 1). ôïí óõìâïëéóìü ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, ìå äåäïìýíï üôé ðåñéý åé ôçí ïìüäá íí+1, äçëáäþ áëêýëéï R óõìâïëéóìüò èá åßíáé R. 33

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 Συνοπτικός πίνακας εύρεσης των Γ.Μ.Τ. βασικών ομόλογων σειρών κορεσμένων ενώσεων με μονοσθενή χαρακτηριστική ομάδα ν ν+ ή R Στη θέση ενός ατόμου Η γράφουμε τη μονοσθενή χαρακτηριστική ομάδα (χ.ο.) ν ν+1 ν ν+1 X ν ν+1 = ν ν+1 (ν 1) (ν 1) (ν 0 ) (ν 0) R RX R = R ã. Ã.Ì.Ô. ïìüëïãçò óåéñüò ìå ðïëõóèåíþ áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá, üðùò Ï,, êôë. Ìåèïäïëïãßá 1. ÃñÜöïõìå ôçí ðïëõóèåíþ áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá ðïõ Ý åé ç ïìüëïãç óåéñü: ãéá ìïíïóèåíþ áéèýñá, ãéá ìïíïóèåíþ êåôüíç, ãéá ìïíïåóôýñá êôë.. Ãéá êïñåóìýíá ìïíïðáñüãùãá, óõìðëçñþíïõìå ôéò åëåýèåñåò ìïíüäåò óõããýíåéáò ôçò áñáêôçñéóôéêþò ïìüäáò ìå áëêýëéá íçí+1 êáé êçê+1. Ðáñáäåßãìáôá 1. Ãéá ôïí Ã.Ì.Ô. ôçò ïìüëïãçò óåéñüò ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí êåôïíþí, åíåñãïýìå ùò åîþò: i. ÃñÜöïõìå ôçí êåôïíïìüäá. ii. Eöüóïí Ý ïõìå êïñåóìýíåò ìïíïóèåíåßò êåôüíåò, óõìðëçñþíïõìå ìå äýï áëêýëéá ôéò äýï åëåýèåñåò ìïíüäåò óõããýíåéáò ôçò êåôïíïìüäáò. ÊáôáëÞãïõìå óôïí Ã.Ì.Ô.: íç í+1 êç ê+1 Èá åßíáé v 1 êáé ê 1, óýìöùíá ìå ôç äïìþ ôçò áñáêôçñéóôéêþò ïìüäáò. Áðü ôïí ðáñáðüíù áíáëõôéêü Ã.Ì.Ô. ìðïñïýìå íá ðñïóäéïñßóïõìå: ôïí óõíïðôéêü Ã.Ì.Ô. 34

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ ÐñïóèÝôïõìå ôá Üôïìá êüèå óôïé åßïõ ðïõ Ý ïõìå óôïí áíáëõôéêü Ã.Ì.Ô., ïðüôå âñßóêïõìå í+ê+1ç í+ê+ï. Óôç óõíý åéá èýôïõìå üðïõ í + ê + 1 = ì êáé í + ê + = ì êáé âñßóêïõìå ìéá áðëþ ó Ýóç, ç ïðïßá ìáò äßíåé ôïí óõíïðôéêü Ã.Ì.Ô. ìç ìï(ì 3). ôïí óõìâïëéóìü ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, ìå äåäïìýíï üôé ðåñéý åé áëêýëéá R óõìâïëéóìüò èá åßíáé R R Þ RR.. Ãéá ôïí Ã.Ì.Ô. ôçò ïìüëïãçò óåéñüò ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áéèýñùí, åíåñãïýìå ùò åîþò: i. ÃñÜöïõìå ôçí áéèåñïìüäá Ï. ii. Åöüóïí Ý ïõìå êïñåóìýíïõò ìïíïóèåíåßò áéèýñåò, óõìðëçñþíïõìå ìå äýï áëêýëéá ôéò äýï åëåýèåñåò ìïíüäåò óõããýíåéáò ôçò áéèåñïìüäáò. ÊáôáëÞãïõìå óôïí Ã.Ì.Ô.: íç í+1 Ï êç ê+1 Èá åßíáé v 1 êáé ê 1, óýìöùíá ìå ôç äïìþ ôçò áñáêôçñéóôéêþò ïìüäáò. ¼ìïéá, áðü ôïí ðáñáðüíù áíáëõôéêü Ã.Ì.Ô. ìðïñïýìå íá ðñïóäéïñßóïõìå: ôïí óõíïðôéêü Ã.Ì.Ô. ÐñïóèÝôïõìå ôá Üôïìá êüèå óôïé åßïõ ðïõ Ý ïõìå óôïí áíáëõôéêü Ã.Ì.Ô., ïðüôå âñßóêïõìå í+êçí+ê+ï. Óôç óõíý åéá èýôïõìå üðïõ í + ê = ì, êáé í + ê + = ì +, êáé âñßóêïõìå ìéá áðëþ ó Ýóç, ç ïðïßá ìáò äßíåé ôïí óõíïðôéêü Ã.Ì.Ô. ìçì+ï(ì). ôïí óõìâïëéóìü ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, ìå äåäïìýíï üôé ðåñéý åé áëêýëéa R óõìâïëéóìüò èá åßíáé RR. ÅðéóÞìáíóç Ïé ïìüëïãåò óåéñýò ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áëêïïëþí êáé ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áéèýñùí Ý ïõí ôïí ßäéï óõíïðôéêü Ã.Ì.Ô.: íç í+ï êáé áðïôåëïýí ìéá áêüìá ðåñßðôùóç éóïìýñåéáò ïìüëïãçò óåéñüò (âë. 1.4). ä. Åéäéêïß óõìâïëéóìïß Óå ðåñéðôþóåéò ðïõ äå ãíùñßæïõìå ôçí ïìüëïãç óåéñü óôçí ïðïßá áíþêåé ìéá ïñãáíéêþ Ýíùóç, ñçóéìïðïéïýìå ðéï ãåíéêïýò óõìâïëéóìïýò. Ðáñáäåßãìáôá 1. Ãéá Ýíáí õäñïãïíüíèñáêá, ñçóéìïðïéïýìå ôïí óõìâïëéóìü x y.. Ãéá ìéá ìïíïóèåíþ áëêïüëç, ñçóéìïðïéïýìå ôïí óõìâïëéóìü x yïç. 3. Ãéá Ýíá ìïíïêáñâïîõëéêü ïîý, ñçóéìïðïéïýìå ôïí óõìâïëéóìü x y. 4. Ãéá ìéá ïñãáíéêþ Ýíùóç ðïõ áðïôåëåßôáé áðü, êáé Ï, ñçóéìïðïéïýìå ôïí óõìâïëéóìü x yï ù. 35

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 ÅñùôÞóåéò èåùñßáò ìå áéôéïëüãçóç 1..5 Äßíïíôáé ïé ìïñéáêïß ôýðïé ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí: á. 4 8,â. 3 4,ã. 4, ä. 6, å. 3 6, óô. 3 6 Íá ðñïóäéïñßóåôå ðïéï ìýëïò ôçò áíôßóôïé çò ïìüëïãçò óåéñüò åßíáé êüèå Ýíùóç êáé íá áéôéïëïãþóåôå ôçí áðüíôçóþ óáò. ÁðÜíôçóç Óôçñéæüìáóôå óôç ó Ýóç ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá êáé õäñïãüíïõ, óýìöùíá ìå ôïí äåäïìýíï ìïñéáêü ôýðï, êáé ðñïóäéïñßæïõìå ôïí áíôßóôïé ï ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï. á. Ï ìïñéáêüò ôýðïò 4 8 áíôéóôïé åß óôïí ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï íç í, ðïõ åêöñüæåé ôçí ïìüëïãç óåéñü ôùí áêüñåóôùí õäñïãïíáíèñüêùí ìå Ýíáí äéðëü äåóìü (áëêåíßùí). Éó ýåé í, ïðüôå åêöñüæåé ôï ôñßôï ìýëïò ôçò ïìüëïãçò óåéñüò. â. Ï ìïñéáêüò ôýðïò 3 4 áíôéóôïé åß óôïí ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï íç í, ðïõ åêöñüæåé ôçí ïìüëïãç óåéñü ôùí áêüñåóôùí õäñïãïíáíèñüêùí ìå Ýíáí ôñéðëü äåóìü (áëêåíßùí) êáé ôùí áêüñåóôùí õäñïãïíáíèñüêùí ìå äýï äéðëïýò äåóìïýò (áëêáäéåíßùí). Ãéá ôá áëêßíéá éó ýåé í, ïðüôå åêöñüæåé ôï äåýôåñï ìýëïò ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, åíþ ãéá ôá áëêáäéýíéá, üðïõ í 3, åêöñüæåé ôï ðñþôï ìýëïò. ã. Ï ìïñéáêüò ôýðïò 4Ï áíôéóôïé åß óôïí ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï íç í+ï, ðïõ åêöñüæåé ôçí ïìüëïãç óåéñü ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áëêïïëþí êáé ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áéèýñùí. Ãéá ôéò áëêïüëåò éó ýåé í 1, ïðüôå åêöñüæåé ôï ðñþôï ìýëïò ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, åíþ ãéá ôïõò áéèýñåò, üðïõ í, äåí ìðïñåß íá áíþêåé óå áõôïýò. ä. Ï ìïñéáêüò ôýðïò 6Ï áíôéóôïé åß óôïí ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï íçí+ï, ðïõ åêöñüæåé ôçí ïìüëïãç óåéñü ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áëêïïëþí êáé ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áéèýñùí. Ãéá ôéò áëêïüëåò éó ýåé í 1, ïðüôå åêöñüæåé ôï äåýôåñï ìýëïò ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, åíþ ãéá ôïõò áéèýñåò, üðïõ í, åêöñüæåé ôï ðñþôï ìýëïò. å. Ï ìïñéáêüò ôýðïò 3 6Ï áíôéóôïé åß óôïí ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï íç íï, ðïõ åêöñüæåé ôçí ïìüëïãç óåéñü ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áëäåûäþí êáé ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí êåôïíþí. Ãéá ôéò áëäåàäåò éó ýåé í 1, ïðüôå åêöñüæåé ôï ôñßôï ìýëïò ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, åíþ ãéá ôéò êåôüíåò, üðïõ í 3, åêöñüæåé ôï ðñþôï ìýëïò. óô.ï ìïñéáêüò ôýðïò 3 6Ï áíôéóôïé åß óôïí ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï íç íï, ðïõ åêöñüæåé ôçí ïìüëïãç óåéñü ôùí êïñåóìýíùí ìïíïêáñâïîõëéêþí ïîýùí êáé åóôýñùí (êïñåóìýíùí ìïíïêáñâïîõëéêþí ïîýùí ìå êïñåóìýíåò ìïíïóèåíåßò áëêïüëåò). 36

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ Ãéá ôá ïîýá, éó ýåé í 1, ïðüôå åêöñüæåé ôï äåýôåñï ìýëïò ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, åíþ ãéá ôïõò åóôýñåò, üðïõ í, åêöñüæåé ôï ðñþôï ìýëïò. 1..6 ÊïñåóìÝíç ìïíïóèåíþò áëäåàäç (Á) Ý åé óôï ìüñéü ôçò åîáðëüóéï áñéèìü áôüìùí õäñïãüíïõ óå ó Ýóç ìå ôá Üôïìá ïîõãüíïõ. á. Íá ðñïóäéïñßóåôå ðïéï ìýëïò ôçò ïìüëïãçò óåéñüò åßíáé ç Ýíùóç (Á). â. Íá ãñüøåôå ôïí óõíôáêôéêü ôýðï ïñãáíéêþò Ýíùóçò (Â), ç ïðïßá Ý åé ôïí ßäéï ìïñéáêü ôýðï ìå ôçí Ýíùóç (Á) êáé áíþêåé óå äéáöïñåôéêþ ïìüëïãç óåéñü. ÁðÜíôçóç á. Ï ãåíéêüò ìïñéáêüò ôýðïò ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áëäåûäþí åßíáé íç í+1 = ìå í 0. Ió ýåé: í+1+1=6 1 Þ í+=6 Þ í=4 Þ í= Ï ìïñéáêüò ôýðïò åßíáé 5 = Þ 3 6, ïðüôå áðïôåëåß ôï ôñßôï ìýëïò ôçò ïìüëïãçò óåéñüò. â. Ïé êïñåóìýíåò ìïíïóèåíåßò áëäåàäåò Ý ïõí êïéíü ãåíéêü ìïñéáêü ôýðï ìå ôéò êïñåóìýíåò ìïíïóèåíåßò êåôüíåò. ñá ç Ýíùóç (Â) åßíáé êåôüíç ìå ìïñéáêü ôýðï 3 6 êáé óõíôáêôéêü ôýðï: Ç3 Ç3 ÅðéóÞìáíóç Ïé áóêþóåéò åýñåóçò ôïõ ôýðïõ ïñãáíéêþò Ýíùóçò óýìöùíá ìå ôïí óõìâïëéóìü ôçò êáé ôçí ôéìþ ôçò ó åôéêþò ìïñéáêþò ìüæáò, Þ ôçí ðëçñïöïñßá ðïóïôéêþò óýóôáóçò, åîåôüæïíôáé óôçí åíüôçôá 1.4. 1..7 Íá åîåôüóåôå ôéò ðáñáêüôù ðåñéðôþóåéò êáé íá áéôéïëïãþóåôå ôçí áðüíôçóþ óáò. á. Åßíáé äõíáôüí íá õðüñ åé Üêõêëïò õäñïãïíüíèñáêáò ìå ðåñéôôü áñéèìü áôüìùí õäñïãüíïõ; â. Ìéá ïñãáíéêþ Ýíùóç ìå ìïñéáêü ôýðï 4 10 ìðïñåß íá åßíáé êõêëéêþ; ã. Ìéá ïñãáíéêþ Ýíùóç ìå ìïñéáêü ôýðï 4 8 ìðïñåß íá åßíáé êïñåóìýíç; ÁðÜíôçóç á. Ãíùñßæïõìå üôé ïé Üêõêëïé êïñåóìýíïé õäñïãïíüíèñáêåò Ý ïõí Ã.Ì.Ô. íçí+, Üñá Ý ïõí óôï ìüñéü ôïõò Üñôéï áñéèìü áôüìùí õäñïãüíïõ. Åðßóçò, ãíùñßæïõìå üôé Ý ïõìå äýï Üôïìá õäñïãüíïõ ëéãüôåñá ãéá êüèå äéðëü äåóìü =, êáé ôýóóåñá Üôïìá õäñïãü- 37

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1 íïõ ãéá êüèå ôñéðëü äåóìü óôï ìüñéü ôïõò, óå ó Ýóç ìå ôïí áíôßóôïé ï êïñåóìýíï õäñïãïíüíèñáêá. ÅðïìÝíùò, êáé ïé áêüñåóôïé õäñïãïíüíèñáêåò Ý ïõí Üñôéï áñéèìü áôüìùí õäñïãüíïõ óôï ìüñéü ôïõò. Óõíåðþò, äåí åßíáé äõíáôüí íá õðüñ åé Üêõêëïò õäñïãïíüíèñáêáò ìå ðåñéôôü áñéèìü áôüìùí õäñïãüíïõ óôï ìüñéü ôïõ. â. íáò êõêëéêüò êïñåóìýíïò õäñïãïíüíèñáêáò Ý åé óõíôáêôéêü ôýðï: Ç. Ç ÅðïìÝíùò, Ý åé óôï ìüñéü ôïõ ïêôþ (8) Üôïìá õäñïãüíïõ. Ìå äåäïìýíï üôé ï êïñåóìýíïò õäñïãïíüíèñáêáò Ý åé ôïí ìåãáëýôåñï áñéèìü áôüìùí õäñïãüíïõ ãéá óõãêåêñéìýíï áñéèìü áôüìùí Üíèñáêá, ï õäñïãïíüíèñáêáò ìå ìïñéáêü ôýðï 4 10 äåí ìðïñåß íá åßíáé êõêëéêþ Ýíùóç. ã. Ìéá ïñãáíéêþ Ýíùóç ìå ìïñéáêü ôýðï 4 8 ìðïñåß íá åßíáé êïñåóìýíç, áí åßíáé êõêëéêþ Ýíùóç. Óôçí ðåñßðôùóç áõôþ, ç êõêëéêþ Ýíùóç Ý åé óõíôáêôéêü ôýðï: Ç. Ç 1..8 Íá ðñïóäéïñßóåôå ðïéï ìýëïò ôçò áíôßóôïé çò ïìüëïãçò óåéñüò åßíáé: á. ç êïñåóìýíç ìïíïóèåíþòáëêïüëç ç ïðïßáý åé10üôïìáõäñïãüíïõ óôïìüñéüôçò. â. ôï êïñåóìýíï ìïíïêáñâïîõëéêü ïîý ðïõ Ý åé ßäéï áñéèìü áôüìùí õäñïãüíïõ êáé ïîõãüíïõ óôï ìüñéü ôïõ. ÁðÜíôçóç á. Ï ãåíéêüò ìïñéáêüò ôýðïò (Ã.Ì.Ô.) ôçò ïìüëïãçò óåéñüò ôùí êïñåóìýíùí ìïíïóèåíþí áëêïïëþí åßíáé íçí+1ïç (í 1). Óýìöùíá ìå ôçí åêöþíçóç éó ýåé: í + 1 + 1 = 10 Þ í = 8 Þ í = 8 Þ í = 4. Óõíåðþò, ï ìïñéáêüò ôýðïò ôçò óõãêåêñéìýíçò áëêïüëçò åßíáé 4 9, ç ïðïßá åßíáé ôï ôýôáñôï ìýëïò ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, åöüóïí í 1. â. Ï ãåíéêüò ìïñéáêüò ôýðïò (Ã.Ì.Ô.) ôçò ïìüëïãçò óåéñüò ôùí êïñåóìýíùí ìïíïêáñâïîõëéêþí ïîýùí åßíáé íçí+1ïç (í 0). Óýìöùíá ìå ôçí åêöþíçóç éó ýåé: í + 1 + 1 = Þ í = 0 Þ í = 0. ÅðïìÝíùò, ï ìïñéáêüò ôýðïò ôïõ óõãêåêñéìýíïõ ìïíïêáñâïîõëéêïý ïîýïò åßíáé Þ Ç, ôï ïðïßï åßíáé ôï ðñþôï ìýëïò ôçò ïìüëïãçò óåéñüò, áöïý í 0. 1..9 Ìå êñéôþñéï ôïõò ôñüðïõò ôáîéíüìçóçò ôùí ïñãáíéêþí åíþóåùí, íá áíáöýñåôå ôá áñáêôçñéóôéêü ôùí ðáñáêüôù ïñãáíéêþí åíþóåùí, óýìöùíá ìå ôïí óõíôáêôéêü ôïõò ôýðï: á. 3 3,â. 3 =, ã. ÇÏ. 38

1. ÔÁÎÉÍÏÌÇÓÇ ÏÑÃÁÍÉÊÙÍ ÅÍÙÓÅÙÍ ÏÌÏËÏÃÅÓ ÓÅÉÑÅÓ ÁðÜíôçóç á. Ç ïñãáíéêþ Ýíùóç ìå óõíôáêôéêü ôýðï 33 Þ3 3 åßíáé: 1. Üêõêëç ïñãáíéêþ Ýíùóç, åöüóïí Ý åé áíèñáêéêþ áëõóßäá ðïõ äåí ó çìáôßæåé êëåéóôü äáêôýëéï,. êïñåóìýíç ïñãáíéêþ Ýíùóç, áöïý ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá õðüñ ïõí ìüíï áðëïß äåóìïß êáé 3. Ý åé ìßá áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá, ðïõ åßíáé êåôïíïìüäá. ñá ç ïñãáíéêþ Ýíùóç åßíáé ìéá Üêõêëç êïñåóìýíç ìïíïóèåíþò êåôüíç. â. Ç ïñãáíéêþ Ýíùóç ìå óõíôáêôéêü ôýðï 3Ç = åßíáé: 1. Üêõêëç ïñãáíéêþ Ýíùóç, åöüóïí Ý åé áíèñáêéêþ áëõóßäá ðïõ äåí ó çìáôßæåé êëåéóôü äáêôýëéï,. áêüñåóç ìå Ýíáí äéðëü äåóìü ïñãáíéêþ Ýíùóç, áöïý ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá õðüñ åé Ýíáò äéðëüò äåóìüò, êáé 3. Ý åé ìßá áñáêôçñéóôéêþ ïìüäá, ðïõ åßíáé êáñâïîýëéï. ÅðïìÝíùò ç ïñãáíéêþ Ýíùóç åßíáé Üêõêëï áêüñåóôï ìå Ýíáí äéðëü äåóìü ìïíïêáñâïîõëéêü ïîý. ã. Ç ïñãáíéêþ Ýíùóç ìå óõíôáêôéêü ôýðï ÇÏÏÇ åßíáé: 1. Üêõêëç ïñãáíéêþ Ýíùóç, åöüóïí Ý åé áíèñáêéêþ áëõóßäá ðïõ äåí ó çìáôßæåé êëåéóôü äáêôýëéï,. êïñåóìýíç ïñãáíéêþ Ýíùóç, áöïý ìåôáîý ôùí áôüìùí Üíèñáêá õðüñ ïõí ìüíï áðëïß äåóìïß êáé 3. Ý åé äýï áñáêôçñéóôéêýò ïìüäåò, ðïõ åßíáé äýï õäñïîýëéá. Óõíåðþò, åßíáé ìéá Üêõêëç êïñåóìýíç äéóèåíþò áëêïüëç. 39