Η μελλοντική εικόνα της ελληνικής γεωργίας

Η μελλοντική εικόνα της ελληνικής γεωργίας Δρ Φώτιος Βακάκης Γεωπόνος Γεωργοοικονομολόγος, Δ/νων Σύμβουλος της «Βακάκης & Συνεργάτες» ΑΕ - Σύμβουλοι για Αγροτική Ανάπτυξη Η γεωργία συνιστά παραγωγική δραστηριότητα με σημαντική συμβολή στην οικονομική, κοινωνική και οικολογική ισορροπία του αγροτικού χώρου και η υποστήριξη για στοχευμένη ολοκληρωμένη ανάπτυξη της γεωργίας είναι και θα παραμείνει βασική υποχρέωση της πολιτείας για όλες τις χώρες του κόσμου. Ειδικότερα για την Ελλάδα, η εκπλήρωση της υποχρέωσης αυτής συνιστά παρέμβαση υψίστου «Δημοσίου Συμφέροντος». Παρ όλα αυτά, είναι εμφανής στη χώρα μας η απουσία στρατηγικού σχεδιασμού για τη διαμόρφωση της προοπτικής εικόνας της ελληνικής γεωργίας. Είναι ανάγκη, επομένως, να προσδιοριστεί η μελλοντική εικόνα της ελληνικής γεωργίας όχι με τις υφιστάμενες τεχνικές, θεσμικές, νομικές δεσμεύσεις και περιορισμούς, αλλά με φαντασία, με τεκμηριωμένες τεχνοκρατικές εισηγήσεις, με προσαρμογή στις διεθνείς εξελίξεις, στις κλιματολογικές συνθήκες της χώρας και στις πιθανολογούμενες κλιματικές αλλαγές, στις προσδοκίες της κοινωνίας και, κυρίως, με ευρεία κοινωνική αποδοχή και πολιτική συναίνεση σε βάθος χρόνου. Στο άρθρο αυτό, αναλύονται οι βασικές παράμετροι που προσδιορίζουν τη μελλοντική εικόνα της ελληνικής γεωργίας και διατυπώνεται μια ολοκληρωμένη πρόταση για την προσέγγισή της. 1. Εισαγωγική τοποθέτηση H γεωργία, με την ευρεία έννοιά της, αποτελεί γενικευμένη παραγωγική δραστηριότητα του αγροτικού χώρου, οι επιμέρους περιοχές του οποίου έχουν ουσιωδώς διαφορετικά προβλήματα και, ως υποδοχείς αναπτυξιακών παρεμβάσεων, απαιτούν ειδικούς χειρισμούς. Ο όρος «αγροτική ανάπτυξη» αφορά στη σύμμετρη ανάπτυξη των παραγωγικών δραστηριοτήτων, μεταξύ των οποίων και οι «γεωργικές», που πραγματοποιούνται στις επιμέρους περιοχές του αγροτικού χώρου και, επομένως, δεν νοείται αναπτυγμένη γεωργία χωρίς αναπτυγμένο αγροτικό χώρο και αντίστροφα. Στα πλαίσια των προσπαθειών αγροτικής ανάπτυξης είναι εμφανής η απουσία στρατηγικού σχεδιασμού για την διαμόρφωση της προοπτικής εικόνας της ελληνικής γεωργίας. Δεν υπάρχει επικρατούσα άποψη για το μέγεθος, την οργάνωση και το ρόλο της «γεωργίας» σε βάθος χρόνου, ώστε να μην συνιστούν «άλλοθι» η επίκληση των ιδίων «συνθηματικών αιτίων» που εμποδίζουν την ανάπτυξή της, όπως είναι, το μικρό μέγεθος της γεωργικής γης, η συρρίκνωση του γεωργικού πληθυσμού, ο γηρασμένος γεωργικός πληθυσμός, το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης και κατάρτισης, τα χαμηλά γεωργικά εισοδήματα, κ.α. Το φυσικό περιβάλλον του ελληνικού αγροτικού χώρου παρέχει μεγάλες δυνατότητες για παραγωγή ποικιλίας γεωργικών προϊόντων ποιότητας. Στα πλαίσια του περιβάλλοντος αυτού το μικρό μέγεθος της γεωργικής γης δεν αποτελεί, από μόνο του, προσδιοριστική μεταβλητή της κλίμακας παραγωγής των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Στην Ελλάδα, σε σύγκριση με την Ε.Ε. και, κυρίως με την Ε.Ε.-15, για κάθε άτομο συνολικού πληθυσμού, αντιστοιχεί σχεδόν διπλάσια έκταση γης που χρησιμοποιείται στη «γεωργία», με την ευρύτερη έννοιά της, ενώ η έκταση αυτή, για κάθε ενεργό άτομο στη γεωργία, είναι σημαντικά λιγότερη. Αυτό σημαίνει ότι, από την ελληνική γεωργία εξαρτάται, ακόμα και σήμερα, μεγάλο μέρος του αγροτικού πληθυσμού και, επομένως, διαμορφώνεται πολύ χαμηλή σχέση μεταξύ γεωργικής γης και απασχολουμένων στη γεωργία. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται και από το γεγονός ότι η ορεινή και νησιώτικη διαμόρφωση της Χώρας, προσδιορίζει μέτριας και μικρής γονιμότητας γεωργική γη και ευρείας έκτασης μειονεκτικές περιοχές και ότι σημαντικό ποσοστό των εκτάσεων γεωργικής γης ανήκουν σε μη γεωργούς και, επομένως, δεν αποτελούν πόρο οργανικά συνδεδεμένο με τους φορείς της γεωργικής παραγωγής. Επομένως, αντί να προβάλλεται συνεχώς, ως βασικό πρόβλημα το μικρό μέγεθος της γεωργικής γης των εκμεταλλεύσεων, πρέπει να αναληφθούν στοχοθετημένες προσπάθειες: (i) για την αύξηση του αγροτικού πληθυσμού, δηλαδή του πληθυσμού που ζει και εργάζεται στον αγροτικό χώρο, με ταυτόχρονη μείωση του γεωργικού πληθυσμού δηλαδή εκείνου που εξαρτά την απασχόληση και την επιβίωσή του από τη «γεωργία», (ii) για την οριοθέτηση και ορθολογική αξιοποίηση της γεωργικής γης και την αύξηση της «κινητικότητάς» της, ώστε να δημιουργηθούν αγροκτήματα μεγαλύτερου μεγέθους, (iii) για την εισαγωγή καλλιεργειών εντάσεως κεφαλαίου, ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα της γεωργικής γης και να καταστεί εφικτή η αύξηση του γεωργικού προϊόντος με 60 Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 7/2007

τη χρησιμοποίηση λιγότερης γεωργικής γης, (iv) για την στοχοθετημένη ανάπτυξη και διαφοροποίηση της Οικονομίας του Αγροτικού Χώρου, ώστε να δημιουργηθούν εξωγεωργικές πηγές συμπληρωματικού εισοδήματος για τον γεωργικό πληθυσμό, και (v) για την παροχή εισοδηματικών ενισχύσεων σε επιλεγμένες περιοχές του αγροτικού χώρου με έντονα διαρθρωτικά μειονεκτήματα και ενισχύσεις για προστασία των φυσικών πόρων, ανάδειξη και ορθολογική διαχείριση προστατευομένων περιοχών και διατήρηση της κρίσιμης μάζας του γεωργικού πληθυσμού στις περιοχές αυτές. Είναι εμφανής η έλλειψη γενικευμένης συστηματικής προσπάθειας, ως αποτέλεσμα γενικευμένου προβληματισμού και αντικειμενικά τεκμηριωμένου και δημιουργικού διαλόγου, μεταξύ πολιτικών δυνάμεων της Χώρας, για την προσέγγιση της προοπτικής εικόνας της ελληνικής γεωργίας. Περισσότερο ανησυχητικό είναι και το γεγονός ότι η ανάγκη αυτή δεν προβάλλεται πειστικά από τις Διεπαγγελματικές Οργανώσεις και από τους συλλογικούς φορείς της Κοινωνίας του αγροτικού χώρου, στην οποίαν εντάσσεται και ο γεωργικός πληθυσμός. Η απουσία μίας τέτοιας κοινής και συντονισμένης προσπάθειας εξηγεί το γεγονός ότι, ενώ η Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής του Γεωργικού Τομέα (χωρίς επιδοτήσεις) υπολογίζεται σε 10.500 εκατομμ., ενώ το ετήσιο δημοσιονομικό κόστος για την υποστήριξή του είναι της τάξεως των 6.000 εκατομμ., ενώ αναμένεται η είσπραξη της συνδεδεμένης ενίσχυσης και, κυρίως, της ΕΑΕ, που εκτιμάται ότι θα είναι της τάξεως των 15.000 εκατομμ. για την μέχρι το 2013 περίοδο και, ενώ, για την ίδια περίοδο, θα διατεθούν 5.078 εκατομμ. για την εφαρμογή του ΕΠΑΑ 2007-2013 και σημαντικά ποσά για τεχνικές, περιφερειακές υποδομές, μέσω του Δ ΚΠΣ, οι γεωργοί βλέπουν ότι το εισόδημα της οικογενειακής εργασίας τους, που περιλαμβάνει τις επιδοτήσεις, την αμοιβή της οικογενειακής εργασίας, το ενοίκιο της ιδιόκτητης γεωργικής γης και την αμοιβή των ιδίων κεφαλαίων που χρησιμοποιούνται στη γεωργική εκμετάλλευση, μειώνεται από 6.415 εκατομμ. που ήταν το 1995, σε 5.941 εκατομμ. το 2005 και αισθάνονται ότι δεν έχουν μέλλον, διότι δεν υπάρχει κοινής αποδοχής όραμα για την ελληνική γεωργία, στο οποίον να εντάξουν τις ελπίδες και τις προσπάθειές τους. Εξάλλου, το ισοζύγιο εισαγωγών / εξαγωγών γεωργικών προϊόντων είναι αρνητικό, με σαφή αύξουσα τάση 1. Παρότι οι 1 Ισοζύγιο Εξαγωγών/εισαγωγών Γεωργικών Προϊόντων (εκατομμ. ): Συγκρινόμενα στοιχεία 2004 2005 2006 Δείκτης μεταβολής 2006/2004 Σύνολο γεωργικών προϊόντων: Εισαγωγές 5267,9 5405,0 5940,3 113 Εξαγωγές 2799,1 3405,2 3757,8 134 Ισοζύγιο -2468,8-1999,8-2182,5 88,4 Κτηνοτροφικά προϊόντα: Εισαγωγές 1608,7 1759,2 1964,9 122 Εξαγωγές 226,3 229,4 274,2 121 Ισοζύγιο -1382,4-1529,8-1690,7 129 Προϊόντα φυτικής παραγωγής: Εισαγωγές 3659,2 3645,8 3975,4 109 Εξαγωγές 2572,8 3175,8 3483,6 136 Ισοζύγιο -1086,4-470,0-491,8 38 ΕΙ ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ εξαγωγές των προϊόντων αυξήθηκαν κατά 34%, το συνολικό έλλειμμα ελάχιστα βελτιώθηκε, λόγω αύξησης κατά 13% των εισαγωγών. Ειδικότερα: (i) η αξία των εισαγωγών γεωργικών προϊόντων, αντιστοιχεί σε ποσοστό 57% της Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής (χωρίς τις επιδοτήσεις) του Γεωργικού Τομέα, (ii) ποσοστό 77% του συνολικού ελλείμματος προσδιορίζεται από τα κτηνοτροφικά προϊόντα, των οποίων η αξία των εισαγωγών έφτασε τα 1965 εκατομμ., δηλαδή κάλυψε το 75% της Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής της Κτηνοτροφίας, (iii) το έλλειμμα στα προϊόντα φυτικής παραγωγής μειώθηκε κατά 62% ενώ, εκείνο των προϊόντων κτηνοτροφίας, αυξήθηκε κατά 22%, και (iv) η αξία των προϊόντων για τα οποία είναι εφικτή η υποκατάσταση εισαγωγών, όπως είναι το μεγαλύτερο μέρος των κτηνοτροφικών και μεγάλο μέρος των προϊόντων φυτικής παραγωγής, προσδιορίζει αύξηση της Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής του Γεωργικού Τομέα κατά 35% και του Ακαθάριστου Γεωργικού Προϊόντος κατά 20%. Το ποσοστό αυτό μπορεί να αυξηθεί σημαντικά εάν συνεχιστεί με εντονότερο ρυθμό η αύξηση των εξαγωγών γεωργικών προϊόντων, με τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή κηπευτικών προϊόντων. 2. Οι βασικές στρατηγικές στοχεύσεις Τις τελευταίες δεκαετίες ο αγροτικός χώρος αντιμετωπίζει διαρκείς και ισχυρές προκλήσεις και αλλαγές που τον μετασχηματίζουν ραγδαία και βαθιά. Οι προκλήσεις αυτές και οι αλλαγές δεν είναι όλες κακές. Λόγω ακριβώς αυτών των αλλαγών, ορισμένα τμήματα των Κοινωνιών του αγροτικού χώρου απολαμβάνουν τώρα ένα συνεχώς βελτιούμενο επίπεδο διαβίωσης, ενώ άλλα αντιμετωπίζουν προβλήματα διαρθρωτικής προσαρμογής, έλλειψη δυναμισμού, διαφοροποίησης και περιβαλλοντικής προσαρμογής των οικονομικών τους δραστηριοτήτων και, κατ επέκταση αποκλεισμό από τις ευκαιρίες που υπάρχουν ή αναδεύονται, σε συνδυασμό με έλλειψη αποτελεσματικών κοινωνικών υπηρεσιών, οι οποίες, σε ορισμένες περιπτώσεις απομακρυσμένων περιοχών, απουσιάζουν παντελώς. Η πρόσφατη ριζική αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και η πρόταση της ΕΕ για μία νέα Πολιτική Ανάπτυξης του αγροτικού χώρου αποτελούν νέες προκλήσεις. Η αξιοποίηση των προκλήσεων αυτών απαιτεί στρατηγικό σχεδιασμό σε βάθος χρόνου, που θα εξασφαλίζει αποδοτική χρήση των πόρων που διατίθενται για την εξυπηρέτηση εξ αντικειμένου τεκμηριωμένων προτεραιοτήτων που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τα οράματα των αγροτικών κοινωνιών. Ειδικότερες στοχεύσεις μίας τέτοιας στρατηγικής πρέπει να είναι: (1) Η ενσωμάτωση της επιχειρηματικότητας στην Οικονομία και την Κοινωνία του αγροτικού χώρου, με κύρια εργαλεία: (i) την απλούστευση των διαδικασιών και μείωση της γραφειοκρατίας, ειδικότερα για τις μικρομεσαίες αγροτικές επιχειρήσεις, (ii) τη βελτίωση του συστήματος οικονομικού σχεδιασμού σε επίπεδο Νομαρχιακής Αυτο- Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 7/2007 61

διοίκησης, (iii) την αναβάθμιση και εμπλουτισμό των γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων του ενεργού αγροτικού πληθυσμού, (iv) την διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας και την αναγνώριση, καταγραφή, προστασία και ορθολογική αξιοποίηση των φυσικών πόρων. (2) Η βιωσιμότητα της γεωργίας, με την ευρύτερη έννοια του όρου. Οι μεγάλες αλλαγές στο επιχειρηματικό περιβάλλον της γεωργίας σε παγκόσμιο επίπεδο και η ριζική αναθεώρηση της ΚΑΠ επιβάλλουν ταχύτερο μετασχηματισμό της γεωργίας και ουσιαστική ενίσχυση της ανταγωνιστικότητάς της μέσω ευφυούς εφαρμογής της νέας ΚΑΠ, ώστε να προκύψει ποσοτική αύξηση, ποιοτική βελτίωση και διαφοροποίηση της γεωργικής παραγωγής, που να οδηγεί σε ουσιαστική αύξηση της αξίας των προϊόντων της, με βασικούς άξονες: (i) την οργανική σύνδεση της φυτικής παραγωγής με την κτηνοτροφία, ώστε να υποκατασταθούν οι μεγάλες εισαγωγές κτηνοτροφικών προϊόντων, (ii) τις συλλογικές επιχειρήσεις των αγροτών, με τη μορφή μονάδων Κοινωνικής Οικονομίας, (iii) τη ρύθμιση των σχέσεων μεταξύ χρήσεως και ιδιοκτησίας της γεωργικής γης, (iv) το θεσμικό εκσυγχρονισμό του συστήματος χρήσεως του νερού στη γεωργία και (v), την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των κινδύνων στη γεωργία (ΕΛΓΑ, ΟΑΣΙΣ, ΟΓΑ και άλλα σύγχρονα εργαλεία διαχείρισης κινδύνων, με πρωτοβουλία των ιδιωτών). (3) Η ανάδειξη και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, η οποία αποτελεί το σημαντικότερο στοιχείο ενεργητικού της Οικονομίας του αγροτικού χώρου, με την εφαρμογή: (i) ορθών γεωργικών πρακτικών στην πρωτογενή παραγωγή, (ii) αυστηρών μέτρων περιβαλλοντικής προστασίας των περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και Natura 2000, (iii) χωροταξικού σχεδιασμού και κατάλληλης πολιτικής, (4) Η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και της ενεργούς συμμετοχής όλων των κοινωνικών ομάδων στις υφιστάμενες και αναδυόμενες οικονομικές ευκαιρίες, στην εκπαίδευση, κατάρτιση, απασχόληση, στα μέτρα κοινωνικής πολιτικής και προστασίας των οικονομικά ασθενέστερων ομάδων του πληθυσμού και η ενίσχυση των θεσμών της κοινωνίας των πολιτών. Είναι σαφές, με βάση τα όσα προαναφέρονται, ότι η στρατηγική ανάπτυξης των επιμέρους περιοχών του αγροτικού χώρου, πρέπει να στηριχθεί σε προσεκτικά υπολογισμένο μίγμα τεσσάρων βασικών πολιτικών: οικονομικής πολιτικής, με κυρίαρχο στόχο την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας / ανταγωνιστικότητας και τη δημιουργία πλούτου, περιβαλλοντικής πολιτικής, με κυρίαρχο στόχο την αποτελεσματική προστασία και την ουσιαστική βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος, αγροτικής πολιτικής, με κυρίαρχο στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και βιωσιμότητας της γεωργίας και κοινωνικής πολιτικής, με κυρίαρχο στόχο τη διαμόρφωση και εφαρμογή ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου με τις κοινωνίες των αγροτικών περιοχών. 3. Η υποστήριξη της γεωργίας από την πολιτεία συνιστά παρέμβαση υψίστου «δημοσίου συμφέροντος» H «γεωργία»: (i) με την ευρεία έννοιά της (φυτική και ζωική παραγωγή, δάση, χλωρίδα, πανίδα, φυσικοί πόροι, μετασυλλεκτικός χειρισμός, πρώτη μεταποίηση και οργανωμένη διάθεση των γεωργικών προϊόντων), (ii) με την γενικευμένη διασπορά της στο ανομοιογενές φυσικό, οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον του αγροτικού χώρου, (iii) με το μέγεθος του γεωργικού πληθυσμού που στηρίζεται ως προς το εισόδημα και την απασχόλησή του σ αυτήν και (iv), με τη διαπλοκή της με όλες τις άλλες παραγωγικές δραστηριότητες του αγροτικού χώρου, συνιστά παραγωγική δραστηριότητα με σημαντική συμβολή στην οικονομική, κοινωνική και οικο- 62 Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 7/2007

λογική ισορροπία του αγροτικού χώρου. Η υποστήριξη για στοχευμένη ολοκληρωμένη ανάπτυξη της γεωργίας είναι και θα παραμείνει βασική υποχρέωση της Πολιτείας για όλες τις Χώρες του κόσμου. Ειδικότερα για την Ελλάδα, η εκπλήρωση της υποχρέωσης αυτής συνιστά παρέμβαση υψίστου «Δημοσίου Συμφέροντος». Οι ιδιαιτερότητες της γεωργίας, ως γενικευμένης παραγωγικής δραστηριότητας του αγροτικού χώρου, οι οποίες προσδιορίζουν την αναγκαιότητα μίας τέτοιας παρέμβασης είναι: (1) Φυσικές ιδιαιτερότητες: (i) ο γεωργικός πληθυσμός χειρίζεται φυσικούς πόρους κοινωνικής ιδιοκτησίας, των οποίων η αειφορία πρέπει να διασφαλιστεί και για τις επόμενες γενιές, (ii) η γεωργική παραγωγή στηρίζεται στο βιολογικό φαινόμενο της φωτοσύνθεσης, υπόκειται στο Νόμο της μη αναλόγου αποδόσεως και συνιστά εργοστάσιο χωρίς στέγη, υποκείμενο σε φυσικούς κινδύνους, η έλευση και οι επιπτώσεις των οποίων δεν μπορούν να αποφευχθούν με τεχνικές παρεμβάσεις αποδεκτού κόστους και, επομένως, είναι παραγωγική δραστηριότητα υψηλού κινδύνου, (iii) η γεωργία παράγει φθαρτά προϊόντα, με έντονη εποχικότητα. (2) Διαρθρωτικές ιδιαιτερότητες: (i) η γεωργία υπόκειται σε ισχυρό δυϊσμό. Η μισή σχεδόν γεωργική γη της Χώρας ανήκει στην κατηγορία της «επαγγελματικής» ή «επιχειρηματικής» γεωργίας, με παραγωγικές επιδόσεις και χαρακτηριστικά που ανταποκρίνονται στους κοινοτικούς μέσους όρους. Η υπόλοιπη γεωργική γη ανήκει στην «υπολειμματική» ή «οριακή» γεωργία, η οποία χωροθετείται στο μειονεκτικό αγροτικό χώρο και περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό μικρού μεγέθους οικογενειακών γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Οι εκμεταλλεύσεις αυτές, με μέγεθος μικρότερο των 2 ΕΜΜ, οι οποίες, σύμφωνα με τα κριτήρια της ΕΕ, δεν θεωρούνται βιώσιμες, συγκροτούν την σπονδυλική στήλη της παραδοσιακής γεωργίας που αποτελεί κρίσιμη δραστηριότητα για την οικονομική, κοινωνική ΕΙ ΙΚΑ ΑΡΘΡΑ και περιβαλλοντική ισορροπία των επιμέρους περιοχών του αγροτικού χώρου. Οι αρχηγοί των εκμεταλλεύσεων αυτών είναι, κατά κανόνα, μεγάλης ηλικίας, σχετικά χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης και, επομένως, χρειάζονται πολύπλευρη (τεχνική, οργανωτική, οικονομική) υποστήριξη, προκειμένου να μείνουν στο χώρο τους και να ανταποκρίνονται στην παραγωγική και κοινωνική αποστολή τους, (ii) ο αριθμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων είναι εξαιρετικά μεγάλος, με ευρεία γεωγραφική διασπορά και η κατακερματισμένη προσφορά τους, προκειμένου να προσεγγίσει τη ζήτηση, απαιτεί υψηλού κόστους υποδομές και οργάνωση, (iii) οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις στηρίζονται, κυρίως, στην αυτοαπασχόληση του διαθέσιμου εργατικού δυναμικού της αγροτικής οικογένειας, το οποίο δεν το επιλέγουν, αλλά απλώς το υφίστανται. Εκτιμάται ότι 10% των αρχηγών των γεωργικών εκμεταλλεύσεων απασχολούνται πλήρως στην εκμετάλλευσή τους, 30% αυτών απασχολούνται σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% και το υπόλοιπο 60% των αρχηγών των εκμεταλλεύσεων απασχολούνται σε ποσοστό μικρότερο του 50%. Εξάλλου, ποσοστό 45% των αρχηγών των εκμεταλλεύσεων έχουν και άλλη μη γεωργική δραστηριότητα. Στα πλαίσια αυτού του καθεστώτος αυτοαπασχόλησης, εκτιμάται ότι, για το 2005, η συνολική απασχόληση στη γεωργία ήταν 610.100 ΕΜΕ, εκ των οποίων 476.800 αφορούν σε εργασία του αρχηγού της εκμετάλλευσης και μελών της οικογένειας και 133.300 αφορούν σε πληρωμένη εργασία τρίτων, κυρίως μεταναστών. (3) Οικονομικές ιδιαιτερότητες: (i) η γεωργία παράγει προϊόντα τα οποία, σύμφωνα με γενικευμένη κοινωνική απαίτηση, πρέπει να είναι πιστοποιημένης ποιότητας, επομένως υψηλού κόστους, που δεν καλύπτεται πάντοτε από τις τιμές που μπορούν να πληρώσουν οι καταναλωτές, (ii) τα πάγια περιουσιακά στοιχεία των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (γεωργική γη, φυτείες, εγκαταστάσεις, εξοπλισμός, παραγωγικά ζώα) έχουν ελάχιστη έως μηδενική κινητικότητα για επαναπροσανατολισμό της παραγωγικής τους λειτουργίας. Ως εκ τούτου η γεωργική παραγωγική δραστηριότητα δεν έχει την ικανότητα άμεσης προσαρμογής της προσφοράς στις απαιτήσεις της ζήτησης ακόμη και όταν στηρίζεται σε ετήσιες καλλιέργειες, διότι δεν είναι άμεσα διαθέσιμη, σε επίπεδο μικρών και γεωγραφικά διεσπαρμένων εκμεταλλεύσεων, η πληροφόρηση που αφορά στις προϋποθέσεις προσαρμογής, (iii) η εισοδηματική ελαστικότητα της ζήτησης γεωργικών προϊόντων είναι εξαιρετικά χαμηλή, (iv) η συνεισφορά της γεωργίας στην Εθνική Κοινωνία είναι σημαντική και πολυδιάστατη, οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική. Δεν μετράται μόνο με την αξία των γεωργικών προϊόντων στην πόρτα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, δηλαδή με το ΑΕΠ του γεωργικού τομέα, το οποίον προσδιορίζεται με βάση τις τιμές των προϊόντων που απολαμβάνουν οι παραγωγοί. Ειδικότερα στην Ελλάδα, η τελική αξία που πληρώνει ο καταναλωτής για αγαθά που προέρχονται από προϊόντα της γεωργίας διαμορφώνεται όλο και περισσότερο έξω από τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις, με αποτέλεσμα το ΑΕΠ της γεωργίας να συνιστά ένα μικρό ποσοστό της αξίας των τελικών προϊόντων που πληρώνουν οι καταναλωτές. Εκτιμάται ότι ο πολλαπλασιαστής της άμεσης συμβο- Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 7/2007 63

λής της γεωργίας στο ΑΕΠ είναι τουλάχιστον 5. Αυτό σημαίνει ότι, μείωση του ΑΕΠ της γεωργίας κατά 1%, μπορεί να προσδιορίσει μείωση του ΑΕΠ της Εθνικής Οικονομίας κατά 5%. Το ίδιο συμβαίνει και με την απασχόληση, δεδομένου ότι, αυτή που προσδιορίζεται στο επίπεδο των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, είναι τμήμα μόνον της συνεισφοράς της γεωργίας στη συνολική απασχόληση. 4. Οι βασικές παράμετροι που προσδιορίζουν τη μελλοντική εικόνα της ελληνικής γεωργίας Η μελλοντική εικόνα της ελληνικής γεωργίας πρέπει να προσδιοριστεί όχι με τις υφιστάμενες τεχνικές, θεσμικές, νομικές δεσμεύσεις και περιορισμούς, αλλά με φαντασία, με τεκμηριωμένες τεχνοκρατικές εισηγήσεις, με προσαρμογή στις διεθνείς εξελίξεις, στις κλιματολογικές συνθήκες της Χώρας και στις πιθανολογούμενες κλιματικές αλλαγές, στις προσδοκίες της κοινωνίας και, κυρίως, όπως προαναφέρεται, με ευρεία κοινωνική αποδοχή και πολιτική συναίνεση σε βάθος χρόνου. Οι βασικές παράμετροι, οι τιμές των οποίων θα προσδιορίσουν την μελλοντική εικόνα της ελληνικής γεωργίας είναι: (1) Η πορεία της Ελληνικής Οικονομίας και η δυνατότητά της να υποστηρίζει τη γεωργία, ως στρατηγικής σημασίας δραστηριότητα του αγροτικού χώρου, στα πλαίσια ευρείας και μακροχρόνιας κοινωνικής αποδοχής και πολιτικής συναίνεσης. (2) Η αποτελεσματικότητα της Δημόσιας Διοίκησης, από την οποίαν εξαρτάται η αποτελεσματική εφαρμογή του εκάστοτε κατάλληλου και χωρικά διαφοροποιημένου μίγματος οικονομικών, αγροτικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών πολιτικών. (3) Η μεταβολή των καταναλωτικών προτύπων και, κυρίως, η γενικευμένη κοινωνική απαίτηση για παραγωγή προϊόντων πιστοποιημένης ποιότητας και χαμηλού κόστους και η δυνατότητα της γεωργίας να προσαρμόζεται έγκαιρα και αποτελεσματικά στις μεταβολές της ζήτησης, στοχεύοντας πάντα και μόνο στην ικανοποίησή της. (4) Η ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων, κυρίως γεωργικής γης και νερού, με την εφαρμογή των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής, (5) Η επιτυχία της προσπάθειας για δραστική μείωση του γεωργικού και η ουσιαστική αύξηση του αγροτικού πληθυσμού, με ταυτόχρονη βελτίωση των επιδόσεων της γεωργίας, με τη διαφοροποίηση και μεγέθυνση των οικονομιών των αγροτικών περιοχών, με τη στοχοθετημένη εκπαίδευση και συνεχή κατάρτιση του ενεργού γεωργικού πληθυσμού για την απόκτηση δεξιοτήτων και με την υποστήριξή του για εφαρμογή κατάλληλων καλλιεργητικών πρακτικών και παραγωγικών/ οργανωτικών καινοτομιών στην παραγωγή γεωργικών προϊόντων και στον μετασυλλεκτικό χειρισμό των προϊόντων αυτών και με την βελτίωση/ συμπλήρωση των τεχνικών και κοινωνικών υποδομών στον αγροτικό χώρο. (6) Η ευφυής αξιοποίηση των ευκαιριών που παρουσιάζονται, όπως είναι: (i) η νέα ΚΑΠ και, κυρίως, η ΕΑΕ και οι ισχύουσες δεσμευμένες ενισχύσεις για το βαμβάκι, η εφαρμογή του ΕΠΑΑ 2007-2013, ο νέος Κανονισμός για τα οπωροκηπευτικά, οι δυνατότητες παραγωγής βιοκαυσίμων από καλλιεργούμενη βιομάζα, οι μεγάλες περιφερειακές τεχνικές υποδομές του Δ ΚΠΣ, τα επενδυτικά κίνητρα που προσδιορίζει ο Αναπτυξιακός Νόμος, (ii) η δυνατότητα υποκατάστασης εισαγωγών κτηνοτροφικών προϊόντων και αύξησης των εξαγωγών οπωροκηπευτικών προϊόντων, (iii) η γενικευμένη κοινωνική απαίτηση για παραγωγή προϊόντων πιστοποιημένης ποιότητας και προϊόντων βιολογικής παραγωγής, (iv) η δυνατότητα δημιουργίας αυτοδύναμων περιφερειακών θεσμών παρέμβασης και εφαρμογής καινοτομιών στη γεωργία 2, με πρώτη την οργανική σύνδεση της φυτικής με τη ζωική παραγωγή, η οποία συνιστά εκτεταμένο βιολογικό εργοστάσιο μετατροπής προϊόντων της πρώτης σε προϊόντα μεγαλύτερης αξίας, (v) η εκπεφρασμένη πολιτική βούληση σε επίπεδο κοινοτικό και εθνικό για ολοκληρωμένη ανάπτυξη του μειονεκτικού αγροτικού χώρου, με άμεση μεταφορά εισοδήματος στο γεωργικό πληθυσμό του χώρου αυτού και την προστασία του περιβάλλοντός του. 5. Προσέγγιση της προοπτικής εικόνας της ελληνικής γεωργίας Με πιθανολογούμενη και προοπτικά εφικτή τιμή των προαναφερομένων παραμέτρων προσεγγίζεται ως ακολούθως η προοπτική εικόνα της ελληνικής γεωργίας 3 : (1) Διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων: Ο συνολικός αριθμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, που υπολογίζεται ότι είναι της τάξεως των 820.000, θα μειωθεί. Οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις θα συγκροτούν τρεις εμφανώς αναγνωρίσιμες κατηγορίες (βλ. Διάγραμμα 1). Εκμεταλλεύσεις των οποίων η παραγωγική δραστηριότητα θα εξαντλείται στην παραγωγή ορισμένων προϊόντων, κυρίως για αυτοκατανάλωση και ειδικών πιστοποιημένων παραδοσιακών και βιολογικών προϊόντων για την αγορά. Οι εκμεταλλεύσεις αυτές, των οποίων ο αριθμός εκτιμάται 2 Όπως είναι, π.χ.: τα θερμοκηπιακά πάρκα, οργανωμένοι χώροι σταβλισμού αιγοπροβάτων, κτηνοτροφικά πάρκα, ίδρυση συλλογικών μονάδων κοινωνικής οικονομίας, ίδρυση αγροτροφικών αλυσίδων με οργανική συμμετοχή των παραγωγών κ.α. 3 Η εικόνα αυτή εξειδικεύει το τέταρτο σενάριο που αναφέρεται στην πρόσφατη Τεχνολογική Προοπτική Διερεύνηση για τον Αγροτικό Τομέα, που χρηματοδοτήθηκε από την Γενική Γραμματεία Έρευνας & Τεχνολογίας του Υπουργείου Ανάπτυξης, τα αποτελέσματα της οποίας προσεκλήθη να σχολιάσει ο συντάκτης του άρθρου αυτού. Εκτός από τα τρία σενάρια που αφορούν στην αισιόδοξη, απαισιόδοξη και μέτρια προοπτική, μνημονεύεται και ένα τέταρτο σενάριο, με τον τίτλο «Νέα Γεωργία, το άγνωστο όραμα». Αυτό το όραμα προσπαθούμε να προσεγγίσουμε. 64 Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 7/2007

Διάγραμμα 1. Μελλοντική εικόνα της διάρθρωσης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. ότι θα είναι της τάξεως των 300.000, με οικονομικό μέγεθος κάτω των 2 ΕΜΜ και οι οποίες, σύμφωνα με την ΕΕ δεν μπορούν να καταστούν οικονομικά βιώσιμες, θα συνιστούν «την οριακή γεωργία» η οποία θα είναι δομικό στοιχείο της τοπικής κοινωνίας του αγροτικού χώρου και, σταδιακά, θα οργανωθούν καλύτερα, ώστε να εκπληρούν πληρέστερα τον ρόλο τους για την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική ισορροπία του αγροτικού χώρου και θα υποστηρίζονται, ακόμα και με άμεση εφάπαξ ετήσια μεταφορά εισοδήματος από την Πολιτεία, σε αναγνώριση του πολυλειτουργικού ρόλου που διαδραματίζουν στις τοπικές κοινωνίες και στο αγροτικό περιβάλλον. Όσες δε θα μπορέσουν να προσαρμοστούν και να διασφαλίσουν διαδοχή θα παύσουν να λειτουργούν και αναμένεται ότι ο αριθμός αυτών δε θα είναι αμελητέος. Εκμεταλλεύσεις με μέγεθος μεγαλύτερο των 2 ΕΜΜ, με δυναμική παρουσία στην αγορά, με επαγγελματική και κοινωνική καταξίωση και με αναγνωρίσιμη διαδοχή, των οποίων ο αριθμός εκτιμάται ότι θα είναι της τάξεως των 320.000. Οι εκμεταλλεύσεις αυτές θα επωφεληθούν από τις όσες άμεσες και έμμεσες ευκαιρίες παρέχει η νέα ΚΑΠ και θα οργανωθούν καλύτερα, αυξάνοντας το μέγεθός τους και βελτιώνοντας την προσαρμογή τους στις συνθήκες της αγοράς και θα αποτελέσουν το βιώσιμο τμήμα της Ελληνικής Γεωργίας, με την έννοια ότι θα είναι τεχνικά αποτελεσματικές 4 και εισοδηματικά αυτοδύναμες 5 ή μη αυτοδύναμες 6. Οι εκμεταλλεύσεις αυτές θα καταβάλουν 4 Θα διαμορφώνουν κόστος παραγωγής μικρότερο της διεθνούς τιμής και προσαρμογή στους κανόνες ορθής γεωργικής και περιβαλλοντικής προσαρμογής. 5 Θα διαμορφώνουν γεωργικό εισόδημα εργασίας συμβατό με τον εκάστοτε περιφερειακό εισοδηματικό στόχο. 6 Το μέγεθος της εκμετάλλευσης δεν εξασφαλίζει εισόδημα κατά κεφαλήν αγροτικού πληθυσμού συμβατό με τον εθνικό στόχο και απασχολούν, σε μη γεωργικές δραστηριότητες, τη διαθέσιμη εργασία και το διαθέσιμο κεφάλαιο, για τη συμπλήρωση του εισοδήματος. προσπάθεια προσαρμογής: (i) από το καθεστώς των επιδοτήσεων στην επιχειρηματικότητα, (ii) από την ατομική στη συλλογική δράση κυρίως μέσω Φορέων Κοινωνικής Οικονομίας, (iii) από την απόλυτη ελευθερία χρήσεως των φυσικών γεωργικών πόρων στην ελεγχόμενη χρήση και στην ελαχιστοποίηση του κόστους και (iv), από την εμπειρική δράση στη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση της γνώσης, ως της βασικότερης εισροής στη γεωργική παραγωγική διαδικασία. Εκμεταλλεύσεις που δεν ανήκουν ούτε στην πρώτη ούτε στη δεύτερη κατηγορία και των οποίων ο αριθμός εκτιμάται ότι θα είναι της τάξεως των 200.000. Όσες από αυτές αξιοποιήσουν τα κίνητρα που παρέχει η νέα ΚΑΠ, κυρίως το εγγυημένο εισόδημα για μία επταετία μέσω της «ΕΑΕ» και τα καθεστώτα ενίσχυσης που αφορούν στους νέους γεωργούς, στην πρόωρη συνταξιοδότηση και στα «Σχέδια Βελτίωσης» μπορούν να καταστούν «βιώσιμες». Οι άλλες, με την πάροδο του χρόνου, ή θα σταματήσουν να λειτουργούν ή θα ενταχθούν στην πρώτη κατηγορία. Αυτές που θα σταματήσουν να λειτουργούν αποτελούν πηγή πόρων, κυρίως, γεωργικής γης, για την μεγέθυνση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων που τελικά θα παραμείνουν στο βιώσιμο τμήμα της Ελληνικής γεωργίας. Είναι αυτός ο λόγος για τον οποίον πρέπει να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα ώστε οι πόροι των εκμεταλλεύσεων αυτών και εκείνων της πρώτης κατηγορίας που θα σταματήσουν να λειτουργούν, κυρίως η γεωργική γη, να μεταφέρονται, σταδιακά και προσχεδιασμένα, κατά χρήση ή κυριότητα, σε όσους έχουν ανάγκη και δυνατότητα να τους αξιοποιήσουν. (2) Θεσμικές και οργανωτικές αλλαγές: Επειδή η τελική αξία των αγροτικών προϊόντων διαμορφώνεται όλο και περισσότερο εκτός της γεωργικής εκμετάλλευσης, προκειμένου να αυξηθούν τα γεωργικά εισοδήματα, θα καταστεί αναπόφευκτη η οικοδόμηση εταιρικών σχέσεων στις συναλλαγές μεταξύ των εμπλεκομένων στην παραγωγή και μετασυλλεκτικό χειρισμό των προϊόντων. Θα δημιουργηθούν οικονομίες κλίμακας οι Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 7/2007 65

οποίες θα καταστήσουν εφικτή την εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων τεχνικού και χρηματο-οικονομικού management. Η μόνιμη φροντίδα της Πολιτείας για να υποστηρίζει την γεωργία θα είναι στοχευμένη ώστε να μην αποπροσανατολίζει την ιδιωτική πρωτοβουλία από τη βασική υποχρέωσή της: (i) να αποκτήσει αυξημένη διαπραγματευτική ικανότητα στην αγορά, (ii) να προσαρμόσει την παραγωγική διαδικασία στους κώδικες ορθής γεωργικής πρακτικής, στα συστήματα ολοκληρωμένης διαχείρισης παραγωγής και στην παραγωγή προϊόντων πιστοποιημένης ποιότητας και (iii), να δημιουργήσει προϋποθέσεις για την ενεργοποίηση σύγχρονων «εργαλείων διαχείρισης κινδύνων», προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι συνέπειες που έχουν στην παραγωγή, στις τιμές και, επομένως, στα γεωργικά εισοδήματα, έκτακτα γεγονότα (συνήθεις ασφαλιστικές καλύψεις, συμβόλαια παραγωγής ή τιμών και επιδοτούμενες μεν, αλλά αυτόνομες εισοδηματικές ενισχύσεις) 7. (3) Ενεργοποίηση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας για πληρέστερη επαγγελματική κατάρτιση και αντικειμενικά τεκμηριωμένη διεκδίκηση συμφερόντων. Αυτό προϋποθέτει ότι οι γεωργοί θα έχουν άμεση πρόσβαση σε προσχεδιασμένα συστήματα συνεχιζόμενης γενικής και ειδικής γεωργικής εκπαίδευσης ώστε: να αποκτήσουν δεξιότητες χρήσεως σύγχρονης τεχνολογίας, με έμφαση: στη διατήρηση και αξιοποίηση της βιοποικιλότητας, στην ολοκληρωμένη διαχείριση της παραγωγής και στην πιστοποίηση της ποιότητας των προϊόντων, στην ηλεκτρονική οργάνωση των μονάδων βιομηχανικού τύπου, όπως είναι τα χοιροστάσια, τα βουστάσια, τα πτηνοτροφεία, τα σύγχρονα θερμοκήπια κ.α., στη σωστή διαχείριση υδατικών πόρων, ώστε να εξοικονομηθούν σημαντικές ποσότητες νερού και να μειωθεί το οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος από την άρδευση, στη γεωργική τεχνολογία, η οποία, συνήθως, είναι εισαγόμενη και, επειδή είναι παράμετρος στρατηγικής σημασίας για την ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή και τη χρήση της. να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες για τη μεγαλύτερη δυνατή εφαρμογή οργανωτικών καινοτομιών στην παραγωγή και στο μετασυλλεκτικό χειρισμό των αγροτικών προϊόντων, όπως είναι: η δικτύωση, η πιστοποιημένη ποιότητα, η έγκαιρη αναγνώριση των απαιτήσεων της αγοράς, η αξιοποίηση τεχνολογιών αιχμής, οι νέες μορφές συλλογικής δράσης (συμβολαιακή γεωργία, παραγωγή κηπευτικών προϊόντων εκτός εποχής σε Θερμοκηπιακά Πάρκα, ίδρυση Οργανωμένων Χώρων Σταβλισμού αιγοπροβάτων και η οργανική σύνδεση αυτών με προσχεδιασμένη βόσκηση συγκεκριμένης έκτασης βοσκοτόπων), η παραγωγή μη διατροφικών προϊ- όντων 8, η οριοθέτηση της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας και η εφαρμογή ειδικών μέτρων πολιτικής για την αποτελεσματικότερη χρησιμοποίησή της, η οριοθέτηση των προστατευομένων περιοχών και η κατάρτιση ειδικού Σχεδίου Διαχείρισης του οικοσυστήματος μιας εκάστης, η προσπάθεια για τη δημιουργία βιώσιμων γεωργικών εκμεταλλεύσεων στη μεγαλύτερη δυνατή κλίμακα, αξιοποιώντας και προσαρμόζοντας στοχοθετημένα την υπάρχουσα Νομολογία (Νόμος 674/77 περί αναδασμού, σε συνδυασμό με τις θετικές διατάξεις του Νόμου 2637/98) κ.α., να προωθούν την πολυδραστηριότητα, κυρίως στο μειονεκτικό αγροτικό χώρο, με σχεδιασμό και άσκηση δραστηριοτήτων που αφορούν σε φιλοπεριβαλλοντικές πρακτικές, στα πλαίσια της λειτουργίας των αγροτών ως τοποτηρητώνφυλάκων της παραγωγικής ικανότητας και αειφορίας του οικοσυστήματος του αγροτικού χώρου, σε αγροτουριστικές, βιοτεχνικές και οικοτεχνικές δραστηριότητες, κυρίως με την παραγωγή ειδικών προϊόντων και με την αξιοποίηση της ζήτησης υπηρεσιών εναλλακτικών μορφών τουρισμού, να διεκδικούν τεκμηριωμένα και θεσμικά την ευρύτερη δυνατή εφαρμογή, σε βάθος χρόνου, των εκάστοτε θεσμοθετημένων πολιτικών στήριξης, όπως είναι: το καθεστώς των Σχεδίων Βελτίωσης της αποτελεσματικότητας των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, το καθεστώς της βελτίωσης της ηλικιακής σύνθεσης των ενεργών γεωργών σε επίπεδο αρχηγών γεωργικών εκμεταλλεύσεων (Νέοι γεωργοί, Πρόωρη συνταξιοδότηση), το καθεστώς μεταφοράς εισοδήματος για την επιλεκτική ενίσχυση των εισοδημάτων ομάδων γεωργικού πληθυσμού του μειονεκτικού αγροτικού χώρου. (4) Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων θα έχει εγκαταστήσει μόνιμο μηχανισμό παρακολούθησης, ελέγχου και αναπροσαρμογής της εφαρμοζόμενης εκάστοτε αγροτικής πολιτικής. Το Μητρώο Αγροτών και Αγροτικών Εκμεταλλεύσεων (ΜΑΑΕ), υπό εφικτές προϋποθέσεις, μπορεί ν αποτελέσει την αποτελεσματικότερη υποδομή για ένα τέτοιο μηχανισμό. Ο στοχοθετημένος σχεδιασμός της αίτησης εγγραφής στο Μητρώο, η συστηματική χρονική και θεματολογική επικαιροποίηση των στοιχείων της και η κατάλληλη επεξεργασία των στοιχείων αυτών, θα καταστήσουν το Μητρώο δεξαμενή πληροφοριών, για τεκμηρίωση των προβληματισμών και των απαιτήσεων του γεωργικού τομέα με χωρικές και τομεακές διαστάσεις και κοινή βάση για τη διαμόρφωση διαπραγματευτικών θέσεων μεταξύ της Πολιτείας και των συλλογικών γεωργικών οργανώσεων. Ο μηχανισμός αυτός, σε συνδυασμό με την ευρεία χρήση γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών, θα συνιστά εργαλείο «αποτελεσματικής κεντρικής πλοήγησης» του σκάφους στο οποίο θα επιβαίνει ο εκάστοτε γεωργικός πληθυσμός της Χώρας. 7 Αναφέρονται δύο δυνατότητες: (i) οι μακροχρόνιες ασφάλειες, οι οποίες αφορούν σε ετήσιες καταθέσεις ορισμένου ποσού σε δεσμευμένο λογαριασμό, στο οποίον προστίθεται και κρατική ενίσχυση και, όταν το εισόδημα πέσει κάτω από ορισμένο επίπεδο, ο ασφαλισμένος έχει δικαίωμα να κάνει ανάλογη ανάληψη από το λογαριασμό και (ii), η εγγύηση του συνολικού οικογενειακού εισοδήματος, με τη δημιουργία ειδικού ταμείου, από το οποίον, όταν το εισόδημα πέσει κάτω από ένα προκαθορισμένο ποσοστό του μέσου όρου των εισοδημάτων των εκάστοτε τριών τελευταίων ετών, καταβάλλεται ανάλογη εισοδηματική ενίσχυση. 66 Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 7/2007 Η σειρά των άρθρων από Βακάκης & Συνεργάτες συνεχίζεται στο επόμενο τεύχος με το θέμα Ενεργειακές καλλιέργειες και γεωργικά εισόδηματα. 8 Η ικανοποίηση της υποχρέωσης που έχει η Χώρα για παραγωγή βιοκαυσίμων (βιοαιθανόλη και βιοντίζελ), απαιτεί ενεργειακές καλλιέργειες σε μεγάλη έκταση και επιτρέπει την δημιουργία νέων πηγών εισοδήματος εάν η όλη διαδικασία παραγωγής ενταχθεί, ως καθετοποιημένη παραγωγική δραστηριότητα, σε συλλογικούς αγροτικούς φορείς Κοινωνικής Οικονομίας και σε καθεστώς «συμβολαιακής γεωργίας».

Δηλώσεις κ.κ. Ε. Μπασιάκου, Α. Κοντού και Κ. Κιλτίδη, κατά την τελετή παράδοσης και παραλαβής στο ΥΠΑΑΤ Κατά την τελετή παράδοσης παραλαβής στο ΥΠΑΑΤ, ο τ. υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων κ. Ευάγγελος Μπασιάκος, αναφέρθηκε στο έργο της προηγούμενης πολιτικής ηγεσίας. «Θέλω να σταθώ στην πολύ δύσκολη πορεία υλοποίησης και εφαρμογής της νέας ΚΑΠ, η οποία ισχύει από το 2006. Είμαστε στην ευχάριστη θέση να λέμε πως έχει προχωρήσει πολύ σημαντικά. Το 99,33% των αγροτεμαχίων είναι μοναδικά και μπορούν να πληρωθούν άμεσα και το 98% των δικαιούχων είναι έτοιμοι να πληρωθούν, υπό την προϋπόθεση ότι ολοκληρώνονται οι επιτόπιοι έλεγχοι. Σε σχέση με τους πόρους, έχουν διασφαλιστεί 18 εκατ. ευρώ για την περίοδο ως το 2013 και άλλα 4 δισ. ευρώ για την 4η προγραμματική περίοδο με 2 ακόμα δισ. ευρώ από εθνικούς πόρους που φτάνουν συνολικά για τον αγροτικό τομέα τα 24 δισ. ευρώ κοινοτικά και εθνικά λεφτά. Θέλω επίσης να σταθώ στα πολύ σημαντικά βήματα που έγιναν για την προβολή και προώθηση των αγροτικών προϊόντων, με αποτέλεσμα να έχουμε επιτύχει σημαντική αύξηση των εξαγωγών τα τελευταία δύο χρόνια κατά 33%. Ακόμη, την πολύ σημαντική αύξηση των καλλιεργούμενων με βιολογικές καλλιέργειες εκτάσεων από 0,8% το Μάρτιο του 2004 στο 4,5% τώρα». Ο νέος υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων κ. Αλέξανδρος Κοντός, δήλωσε μεταξύ άλλων: «Εκείνο που έχω να διαβεβαιώσω ακόμη τους Έλληνες αγρότες είναι ότι οι πόρτες του υπουργείου θα είναι ανοικτές, θα είμαστε συνεχώς δίπλα τους, θα τους διαβεβαιώσω ότι από αύριο ξεκινούμε περιοδείες στην περιφέρεια και εγώ και ο υφυπουργός κ. Κιλτίδης και άμεση προτεραιότητά μας είναι η ανασυγκρότηση και η στήριξη των περιοχών που επλήγησαν από τις πρόσφατες πυρκαγιές». Ο νέος υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων κ. Κώστας Κιλτίδης, είπε ότι το μέλλον της Ελλάδος είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. «και προπάντων η κτηνοτροφία, είναι η βαριά βιομηχανία αυτού του τόπου και δεν πρέπει να το ξεχνάει κανένας, να είστε βέβαιοι ότι είμαι αποφασισμένος με τη βοήθεια και τη στήριξη του υπουργού να συγκρουστώ με ανθρώπους οι οποίοι δεν θα ακολουθήσουν αυτό το δόγμα». Γεωργία - Κτηνοτροφία, τεύχος 7/2007 67