Ιστορία Οικονομικών Θεωριών 4 Νεοκλασικοί Keynes (1871-1936) Καθηγητής Μιχαήλ Ζουμπουλάκης TOE-ΠΘ
Πρόδρομοι της οριακής ανάλυσης Daniel Bernoulli (1738), Ferdinando Galiani (1759), Jeremy Bentham (1821), Samuel Bailey (1825), M. Longfield (1834) Antoine-Augustin Cournot (1838): πρώτη διαγραμματική και αλγεβρική θεμελίωση νόμου της ζήτησης D= f(p) Θεωρία Δυοπωλίου Jules Dupuit (1844): η χρησιμότητα ενός αγαθού φθίνει όσο αυξάνεται η κατανάλωση του/ Η τιμή μετρά τη χρησιμότητα/ όσο αυξάνεται η τιμή, μειώνεται το «πλεόνασμα» του καταναλωτή 2
Πρόδρομοι της οριακής ανάλυσης Herman Heinrich Gossen (1854) Θεωρία κατανάλωσης 1ος νόμος: Η απόλαυση από την κατανάλωση αρχικά αυξάνεται με φθίνοντα ρυθμό, φτάνει σε κορεσμό και μετά μειώνεται 2ος νόμος: ο καταναλωτής ξοδεύει το περιορισμένο εισόδημα του έτσι ώστε η τελευταία μονάδα που ξοδεύει για κάθε αγαθό να του αποφέρει την ίδια απόλαυση MUZ/PZ = MUY/Py = MUx /Px 3
Η «μαρτζιναλιστική επανάσταση» 1871-1874 Η πλήρης αυτονόμηση της οικονομικής θεωρίας από Ιστορία-Πολιτική Επιστήμη-Κοινωνιολογία Νέο γνωστικό αντικείμενο: κατανομή σπάνιων πόρων μέσω της αγοράς (Π/Ζ καθορίζουν όλες τις τιμές) Έμφαση στις υποκειμενικές ερμηνείες της αξίας Νέα μέθοδος: χρήση διαφορικού λογισμού με παραμετροποίηση κοινωνικών «μεταβλητών» = στατική ανάλυση δύο διαστάσεων Νέος τύπος οικονομικής ορθολογικότητας: μεγιστοποίηση ατομικής ωφέλειας υπό περιορισμούς 4
William Stanley Jevons (1835-1882) Βιογραφικό: Σπουδές Χημείας-Μαθηματικών/ Καθηγητής Λογικής-Φιλοσ.-Πολ. Οικονομίας Πανεπιστήμιο Manchester 1866/UCL 1876 Έργα: The Theory of Political Economy, 1871 Principles of Science, 1874 The Coal Question 1865 Ο θεμελιωτής της θεωρίας της χρησιμότητας (Utilitarianism Ωφελιμισμός, Jeremy Bentham) Η συνεισφορά των Gossen (1854) και Carl Menger (1871) στη θεμελίωση της φθίνουσας χρησιμότητας όσο αυξάνεται η κατανάλωση 5
Nόμος φθίνουσας χρησιμότητας 6
Jevons 2 Θεωρία αξίας/ ανταλλαγής Θεωρία αξίας: η αξία ενός αγαθού εξαρτάται από την υποκειμενική του χρησιμότητα και καθορίζεται από τον τελικό βαθμό χρησιμότητας = η αύξηση χρησιμότητας από την προσθήκη μιας απειροελάχιστης ποσότητας Θεωρία ανταλλαγής: 2 συναλλασσόμενοι ανταλλάσσουν ποσότητες που κατέχουν έως ότου η ανταλλαγή δεν είναι περαιτέρω ωφέλιμη και για τους δύο (y/x) Συναλλασσόμενα μέρη Ποσότητα πριν Σιτάρι Κρέας Ποσότητα μετά Σιτάρι Κρέας Τελικοί βαθμοί χρησιμότητας Σιτάρι Κρέας Α Β a - - b a x x y b - y φ 1 (a-x) ψ 1 y φ 2 x ψ 2 (b-y) 7
Jevons 3 εφαρμογές οριακής χρησιμότητας Σχέση αξίας και κόστους παραγωγής: το κόστος παραγωγής καθορίζει την προσφορά η προσφορά καθορίζει τον τελικό βαθμό χρησιμότητας ο τελικός βαθμός χρησιμότητας καθορίζει την αξία Εφαρμογή θεωρίας χρησιμότητας στη θεωρία μισθών: ζήτηση εργασίας εξαρτάται από το απόθεμα μισθών προσφορά εργασίας από την ισορροπία μεταξύ αρνητικής χρησιμότητας από δυσαρέσκεια της εργασίας και θετικής χρησιμότητας από ωφέλεια μισθού Ο εργαζόμενος θα εργαστεί τόσες ώρες ώστε η δυσαρέσκεια από 1 επιπλέον ώρα εργασίας να είναι ακριβώς ίση με την ευχαρίστηση που θα κερδίσει από τα επιπλέον προϊόντα που αγοράζει με τον παραπάνω μισθό 8
Jevons 4 αρνητική χρησιμότητα από την εργασία 9
Leon Walras (1834-1910) Βιογραφικό: Σπουδές Μηχανικού/ Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας Λωζάννη 1870-1892 Έργα: Elements d Economie Politique Pure, 1874 Elements d Economie Sociale, 1896 Elements d Economie Appliquée, 1898 O θεμελιωτής του υποδείγματος της Γενικής Ισορροπίας: πλήρης ανταγωνισμός, ουδετερότητα χρήματος, νόμος του Say, θεωρία ζήτησης χωρίς αναφορά σε χρησιμότητα 10
Walras 2 Η αξία ενός αγαθού εξαρτάται από την σπανιότητα του (rarete) που μετρά την «ένταση της τελευταίας ανάγκης που ικανοποιείται από καταναλωθείσα ποσότ. αγαθού» Ανταλλαγή δύο αγαθών ανάλογα με την υποκειμενική τους αξία: m/n = v a / v b Σε κάθε τιμή αντιστοιχεί μια ποσότητα που ζητείται και μια ποσότητα που προσφέρεται Ισορροπία όταν η ζήτηση είναι ίση με την προσφορά (τότε ο λόγος τιμών ίσος με το λόγο των raretés) Γενίκευση για περισσότερα αγαθά (m) με ένα αγαθό ως «κοινό μέτρο ανταλλαγής» (numeraire) m-1 τιμές 11
Walras 3 Σύστημα «Γενικής Ισορροπίας» Έστω ότι παράγονται m αγαθά που χρησιμοποιούν n υπηρεσίες, θα υπάρχουν m-1 τιμές για αγαθά (όταν η τιμή του numeraire = 1) Πώς προσδιορίζονται οι τιμές και οι ποσότητες των αγαθών και των υπηρεσιών παραγωγής ώστε να υπάρχει ταυτόχρονη ισορροπία σε όλες τις αγορές; Σύστημα εξισώσεων για όλες τις αγορές: 2n +2m-1 Ο ρόλος του κεντρικού δημοπράτη (Commisaire priseur) και η διαδικασία διαδοχικής ψηλάφησης (tatonnement) 12
Alfred Marshall (1842-1924) Βιογραφικό: Σπουδές Μαθηματικών & Λογικής Cambridge, Καθηγητής Bristol, Cambridge/ πρώτες εξετάσεις πτυχίου Οικονομικών 1903 Κυριότερα έργα: Principles of Economics (1890) Industry and Trade (1919) Money, credit and finance (1923) Η μεγάλη σύνθεση 3 Σχολών: Κλασική ΠΟ-Οριακή Σχολή- Ιστορική Σχολή πρώτος Νεοκλασικός Στατική ανάλυση μερικής ισορροπίας Ευρεία χρήση μαθηματικής ανάλυσης (στο περιθώριο) 13
Marshall 2 Θεωρία τιμών (ζήτηση και προσφορά) Η ζήτηση εξαρτάται από ανάγκες και επιθυμίες καταναλωτή (Jevons) Η κατανάλωση υπόκειται στο νόμο φθίνουσας χρησιμότητας (Dupuit) Ο καταναλωτής βρίσκεται σε ισορροπία όταν εξισώνεται ο λόγος της οριακής χρησιμότητας προς την τιμή του κάθε αγαθού για όλα τα αγαθά (Gossen) Ελαστικότητα της ζήτησης ως προς τιμή (Cournot) Πλεόνασμα καταναλωτή (Dupuit): διαφορά μεταξύ δαπάνης και χρησιμότητας 14
Marshall 3 Θεωρία προσφοράς Προσφορά κάθε παραγωγού εξαρτάται από πραγματικό υποκειμενικό κόστος (Mill) «Αντιπροσωπευτική επιχείρηση»: η μέση επιχείρηση με φθιν. αποδόσεις ως προς τη γη και αύξουσες ως προς Κ Αρχή υποκατάστασης συντελεστών παραγωγής Βραχυχρόνια / μακροχρόνια περίοδος παραγωγής Νόμος προσφοράς: η τιμή είναι αύξουσα συνάρτηση της παραγόμενης ποσότητας Βραχυχρόνια η ζήτηση πιο καθοριστική για τιμή ενώ μακροχρόνια η προσφορά καθορίζει τιμές 15
Ισορροπία ζήτησης και προσφοράς: το ψαλίδι του Marshall 16
Vilfredo Pareto (1848-1923) Γέν. Παρίσι από Ιταλό εξόριστο, Δρ. Πολιτ. Μηχανικός Πολυτεχνείου Τορίνο Λωζάνη -Manuale di Economia Politica (1906) Tratato di Sociologia (1916) Πρώτη προσπάθεια απομάκρυνσης από την ηδονιστική-ψυχολογική έννοια της χρησιμότητας. Τακτική (ordinal) αντί μετρήσιμης χρησιμότητας (cardinal utility) Αναφορά σε αντικειμενικές έννοιες, όπως η «ωφελιμότητα» των αγαθών και οι ιδεατά παρατηρούμενες «καμπύλες αδιαφορίας» (έμμεση εμπειρική θεμελίωση μέσω των τιμών). Ορθολογικότητα είναι θέμα λογικής επιλογής των μέσων που εξυπηρετούν συγκεκριμένους σκοπούς, όχι θέμα κινήτρων Η Πολιτική Οικονομία περιορίζεται στη μελέτη των Λογικών Πράξεων = όσων είναι αντικειμενικά και υποκειμενικά ορθολογικές. Οι ΜΛΠ είναι της Κοινωνιολογίας Pareto optimality (αποτελεσματική κατά Παρέτο κατανομή πόρων) Ο κανόνας 80/20: το 80% των αποτελεσμάτων από το 20% των αιτίων 17
John Maynard Keynes (1883-1946) Βιογραφικό: γεννήθηκε στο Cambridge, όπου σπούδασε Μαθηματικά, Κλασ. Φιλολογία & Ιστορία στο Eton College, Μαθηματικά & Οικονομικά στο King s College με τον Marshall. Δημόσιος υπάλληλος (1906-1919) και Καθηγητής στο Cambridge, μέλος της Βρετανικής αποστολής στις Βερσαλλίες, Εκδότης του Economic Journal, (1911-1943), Εισοδηματίας, Επικεφαλής Σύμβουλος στη Συνθήκη του Bretton Woods (Ιούλιος 1944), 1 ος Αντιπρόεδρος World Bank. Κυριότερα έργα: The economic consequences of the peace (1919) Treatise on Probability (1921) Treatise on Money (1930) General theory of employment, interest and money(1936) Ο σημαντικότερος οικονομολόγος του 20 ου αιώνα 18
Keynes: θεωρητική συνεισφορά 1. Η θεωρητική κατάρριψη της αυτορυθμιζόμενης αγοράς: μελέτη πλήρους απασχόλησης σε συνθήκες αβεβαιότητας 2. Μακροοικονομική θεώρηση εθνικών μεγεθών (Y, S, C, I) 3. Διάψευση του νόμου των αγορών (Say)-ρόλος ενεργούς Ζ 4. Μια «νέα» λειτουργία του χρήματος: μέσο κερδοσκοπίας 5. Μια νέα εξήγηση του ρόλου του επιτοκίου: ισορροπία προσφοράς και ζήτησης χρήματος 6. Οριακή ροπή προς κατανάλωση/ Οριακή αποδοτικότητα κεφαλαίου /προτίμηση ρευστότητας/ παγίδα ρευστότητας 7. Κίνητρα επενδύσεων: εμπιστοσύνη, ένστικτα, προσδοκίες/ «πολλαπλασιαστής επενδύσεων» k= ΔY w / ΔI w 8. Νέος ρόλος του κράτους: διατήρηση της ενεργούς ζήτησης μέσω κρατικών δαπανών (αντικυκλική πολιτική) 19
«Είμαστε όλοι Κευνσιανοί, τώρα» Nixon 1971 To υπόδειγμα IS-LM (Hicks-Hansen 1937) Κάθε σημείο της IS αντιπροσωπεύει ένα σημείο ισορροπίας μεταξύ της συνολικής επένδυσης (Investment) και της συνολικής αποταμίευσης (Saving) Κάθε σημείο της LM αντιπροσωπεύει ένα σημείο ισορροπίας μεταξύ της συνολικής προσφοράς χρήματος (L) και της συνολικής ζήτησης χρήματος (M) 20