ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΗΓΑΗΟΤ ΣΜΖΜΑ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ

ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΑΗΓΑΗΟΤ ΣΜΖΜΑ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΣΗΣΛΟ: Αλάιπζε ηεο ρξήζεο ξεηνξηθώλ ζηξαηεγηθώλ ζε θείκελα ζην δηαδίθηπν, ζρεηηθά κε ηελ απειεπζέξσζε γνπλνθόξσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Καζηνξηάο ην 2010 από ην A.L.F. θαη ε αληηζηνίρεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπο κε ζεσξίεο εζηθήο αληηκεηώπηζεο ησλ δώσλ Όλνκα: Θενδσξαθέα Ζιέθηξα Θενδώξα Δπηβιέπσλ: Ησζήθ Μπνηεηδάγηαο Φεβξνπάξηνο 2012

Δπραξηζηίεο Αξρηθά ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηα κνπ γηα ηελ ζηήξημή ηεο θαζ όιε ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδώλ κνπ θαη ηνλ θ. Ησζήθ Μπνηεηδάγηα γηα ηελ επίβιεςε ηεο πηπρηαθήο θαη ηελ άξηζηε ζπλεξγαζία θαη θαζνδήγεζή ηνπ. Δπίζεο επραξηζηώ ηελ νηθνγέλεηα πνπ δεκηνύξγεζα ζηε Μπηηιήλε, δειαδή ηεο «θόξεο» Αξίζηε, Διηζάβεη, Μηκίθα θαη καξάγδα γηα ηα ρξόληα πνπ πεξάζακε ζην λεζί καο θαη ηελ ζηήξημή ηνπο θαη πνπ γειάλε κε ηα αζηεία κνπ :ν) Δπραξηζηώ ηε Γήκεηξα γηα ηελ πνιύηηκε βνήζεηά ηεο ζηελ ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο, ηελ Διίδα πνπ μέξσ όηη ζα ηελ δηαβάζεη κε ελδηαθέξνλ θαη όινπο όζνπο άθνπγαλ ηελ γθξίληα κνπ θαη ηελ αγσλία κνπ όιν απηό ηνλ θαηξό πνπ δε γξάθσ νλόκαηα γηαηί είλαη πνιινί αιιά μέξνπλ εθείλνη!! Μνηξαία απηή ε εξγαζία είλαη αθηεξσκέλε ζηε απθώ πνπ ην γνπξγνύξηζκά ηεο ήηαλ ην κόληκν soundtrack θαηά ηε ζπγγξαθή απηή ηεο πηπρηαθήο 1

Πεξίιεςε Ζ παξνύζα πηπρηαθή εξγαζία έρεη ζθνπό λα κειεηήζεη ηηο ξεηνξηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ νη ζπγγξαθείο θεηκέλσλ πνπ δεκνζηεύηεθαλ ζην δηαδίθηπν ζρεηηθά κε ηελ απειεπζέξσζε γνπλνθόξσλ δώσλ από θάξκεο εθηξνθήο ζηελ ηάηηζηα θαη ζην Υηιηόδεληξν ηνλ Αύγνπζην ηνπ 2010, πξάμε ηεο νπνίαο ηελ επζύλε αλέιαβε ην ξηδνζπαζηηθό πεξηβαιινληηθό θίλεκα Μέησπν Απειεπζέξσζεο Εώσλ. ε δεύηεξν επίπεδν έγηλε πξνζπάζεηα λα βξεζεί πνηα εζηθή αληηκεηώπηζε απέλαληη ζηα δώα πξνηείλεηαη από ηνπο ζρνιηαζηέο. Γηα ηελ κειέηε ησλ ξεηνξηθώλ ζηξαηεγηθώλ ρξεζηκνπνηήζεθε ε ζεσξία ησλ Peter Ibarra θαη John Kitsuse ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ηδησκαηηθώλ πόξσλ. Ζ ζεσξία απηή αλαθέξεηαη ζε ηέζζεξα είδε ηδησκαηηθώλ πόξσλ (ξεηνξηθά ηδηώκαηα, αληηξεηνξηθέο ζηξαηεγηθέο, ξεηνξηθά κνηίβα θαη ζηπι δηαηύπσζεο απαηηήζεσλ) από ηα νπνία εκείο εμεηάζακε ηελ παξνπζία ησλ δύν :ξεηνξηθώλ ηδησκάησλ θαη αληηξεηνξηθώλ ζηξαηεγηθώλ. Σα ξεηνξηθά ηδηώκαηα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα θαηαγξαθεί κηα θαηάζηαζε σο πξνβιεκαηηθή θαη λα δνζεί εζηθή δηάζηαζε ζε απηήλ θαη θαη επέθηαζε λα πξνηαζνύλ θαη ιύζεηο γηα ηελ αληηκεηώπηζή ηεο. Οη αληηξεηνξηθέο ζηξαηεγηθέο έρνπλ ζθνπό ηελ έθθξαζε ηεο αληίζεηεο γλώκεο, ε νπνία κπνξεί λα δηαθσλεί κε ηνπο ηξόπνπο επίιπζεο ή αθόκα ε δηαθσλία κπνξεί λα βαζίδεηαη θαη ζηελ ύπαξμε ηνπ πξνβιήκαηνο. Από ηελ έξεπλα πξνέθπςε όηη ζηα θείκελα πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ πξάμε επηθξαηεί ην ξεηνξηθό ηδίσκα ηνπ δηθαηώκαηνο ζηε δσή πνπ παξνπζηάδεηαη ζε 6 από ηα 12 θείκελα θαζώο επίζεο θαη ην ξεηνξηθό ηδίσκα ηεο αλεηιηθξίλεηαο σο αληίδξαζε πνπ παξνπζηάδεηαη θαη απηό ζε 5 από ηα 12 ππνζηεξηθηηθά θείκελα. Οη ζπγγξαθείο ησλ θεηκέλσλ ηεο αληίδξαζεο ζηελ πξάμε ηεο απειεπζέξσζεο, ρξεζηκνπνίεζαλ πεξηζζόηεξν ην ζπλδπαζκό ησλ αληηξεηνξηθώλ ζηξαηεγηθώλ ηεο επίπησζεο ζην θπζηθό θαη αλζξώπηλν πεξηβάιινλ θαη ηεο Αλεηιηθξίλεηαο πνπ εληνπίζηεθαλ ζε 5 από ηα 12 θείκελα. Όζν γηα ηελ εζηθή πνπ ππνζηεξίδεηαη από ηνπο ζρνιηαζηέο βξέζεθε αληηζηνίρεζε κόλν ζηα ππνζηεξηθηηθά θείκελα πνπ ζπληάζζνληαη κε ηελ ζεσξία ησλ δηθαησκάησλ ησλ δώσλ ηνπ Tom Regan, κηα δηθαηαθή πξνζέγγηζε ε νπνία πξνάγεη κηα εζσηεξηθή αμία ζηνπο δώληεο νξγαληζκνύο θαη ππνζηεξίδεη πσο έρνπκε εζηθέο ππνρξεώζεηο απέλαληη ζηα δώα. 2

Πεξηερόκελα ΔΗΑΓΩΓΖ... 4 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 :Πεξηβαιινληηθή Ζζηθή... 5 Ζ αξρή ηεο Πεξηβαιινληηθή Ζζηθήο... 5 Ζζηθόο ρεηηθηζκόο... 7 Αλζξσπνθεληξηζκόο- Οηθνθεληξηζκόο... 8 Δγγελήο- Υξεζηηθή αμία... 10 Θεσξίεο γηα ηελ εζηθή αληηκεηώπηζε ησλ δώσλ από ηνπο αλζξώπνπο... 10 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 :Σα ξηδνζπαζηηθά πεξηβαιινληηθά θηλήκαηα θαη ην Μέησπν Απειεπζέξσζεο Εώσλ... 16 Σν πεξηβαιινληηθό θίλεκα θαη νη ξηδνζπαζηηθέο εθθάλζεηο ηνπ... 16 Tξόπνη δξάζεο... 18 Ζ δηακάρε γηα ηε ρξήζε βίαο... 21 Κηλήκαηα απειεπζέξσζεο δώσλ... 22 Μέησπν Απειεπζέξσζεο ησλ Εώσλ (Animal Liberation Front (A.L.F.))... 22 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3 :Καηαζθεπή θνηλσληθνύ πξνβιήκαηνο- Ρεηνξηθνί Πόξνη... 28 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Μέζνδνο θαη Γεδνκέλα... 33 Μεζνδνινγία θαη ζπιινγή δεδνκέλσλ... 36 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5... 38 Αλάιπζε Κεηκέλσλ... 38 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ... 51 3

ΔΗΑΓΩΓΖ ηηο 26 θαη 27 Απγνύζηνπ 2010, πξαγκαηνπνηνύληαη δύν απειεπζεξώζεηο γνπλνθόξσλ από εθηξνθεία παξαγσγήο γνύλαο ζηελ Μαθεδνλία. Ζ πξώηε ελέξγεηα έγηλε ζε εθηξνθείν ζην Υηιηόδεληξν θαη ε δεύηεξε ζην Καινλέξη. Μέζα ζε 2 βξάδηα απειεπζεξώζεθαλ ζηελ επξύηεξε πεξηνρή ηεο Καζηνξηάο ζπλνιηθά πεξίπνπ 52.000 γνπλνθόξα δώα θαη πξνθιήζεθε ζεκαληηθή πιηθή δεκηά ζηηο δύν επηρεηξήζεηο. Σελ επζύλε γηα ηηο δύν ελέξγεηεο αλαιακβάλεη κε ηελ έθδνζε Γειηίνπ Σύπνπ ην ξηδνζπαζηηθό πεξηβαιινληηθό θίλεκα Μέησπν Απειεπζέξσζεο Εώσλ (Animal Liberation Front) ην νπνίν δξαζηεξηνπνηείηαη παγθνζκίσο. Σν γεγνλόο δελ πεξλά απαξαηήξεην από ηνπο ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηύνπ, ζην νπνίν αξρίδνπλ ακέζσο λα αλαξηώληαη ζρόιηα θαη εηδήζεηο ζρεηηθά κε ηηο απειεπζεξώζεηο. πδεηήζεηο ζε θόξνπκ, δεκνζηεύζεηο ζε ηζηνιόγηα αιιά θαη ελεκεξσηηθέο ηζηνζειίδεο ζπλζέηνπλ έλα εηθνληθό ηξαπέδη δηαιόγνπ ζην νπνίν αθνύγνληαη όιεο νη γλώκεο γύξσ από ηελ νξζόηεηα ηεο πξάμεο. Παξάιιεια ζπκβάινπλ θαη Με Κπβεξλεηηθέο Πεξηβαιινληηθέο Οξγαλώζεηο, θηλήκαηα πνιηηώλ αιιά θαη νη Οηθνιόγνη Πξάζηλνη κε ηελ έθδνζε Γειηίσλ Σύπνπ εθθξάδνληαο ζύκθσλεο θαη αληίζεηεο γλώκεο κε ηελ απειεπζέξσζε. θνπόο απηήο ηεο εξγαζίαο είλαη λα αλαιύζεη ηα ξεηνξηθνύο πόξνπο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη από ηνπο ζρνιηαζηέο γηα λα εθθξάζνπλ ηελ γλώκε ηνπο, επηιέγνληαο θείκελα πνπ δεκνζηεύηεθαλ ζε νπνηνδήπνηε δηαδηθηπαθό ρώξν θαη ζρνιηάδνπλ ην γεγνλόο ηεο απειεπζέξσζεο. Δπίζεο ζα γίλεη θαη κηα πξνζπάζεηα αληηζηνίρεζεο ησλ απόςεσλ πνπ εθθξάδνληαη ζηα θείκελα ζρεηηθά κε ηελ εζηθή αληηκεηώπηζε ησλ δώσλ κε ζεσξίεο ηεο πεξηβαιινληηθή εζηθήο γηα ηα δηθαηώκαηα ησλ δώσλ. Οη ξεηνξηθνί πόξνη εμεηάδνληαη βάζεη ηεο ζεσξίαο ησλ Ibarra θαη Kitsuse γηα ηε ρξήζε ησλ ξεηνξηθώλ πόξσλ. ην επόκελν θεθάιαην αθνινπζεί κηα εηζαγσγή ζηελ Πεξηβαιινληηθή Ζζηθή θαη εηδηθόηεξα θιάδν ησλ δηθαησκάησλ ησλ δώσλ. ην δεύηεξν θεθάιαην γίλεηαη κηα αλαζθόπεζε ζηελ αξρή ηνπ πεξηβαιινληηθνύ θηλήκαηνο θαη ζηηο ξηδνζπαζηηθέο ηνπ εθθάλζεηο όπνπ αλήθεη θαη ην Μέησπν Απειεπζέξσζεο ησλ δώσλ. Αθνινπζεί παξνπζίαζε ηεο ζεσξίαο ησλ Ibarra θαη Kitsuse γηα ηελ ρξήζε ξεηνξηθώλ πόξσλ ζηα πιαίζηα ηεο θαηαζθεπήο θνηλσληθώλ πξνβιεκάησλ. Αθνινπζεί ε παξνπζίαζε ηεο κεζνδνινγίαο θαη ησλ δεδνκέλσλ. Σέινο γίλεηαη ε παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη παξνπζηάδνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο. 4

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1 :Πεξηβαιινληηθή Ζζηθή θνπόο απηνύ ηνπ θεθαιαίνπ είλαη λα εηζάγεη ηνλ αλαγλώζηε ζηηο βαζηθέο έλλνηεο ηεο πεξηβαιινληηθήο εζηθήο θαη πην ζπγθεθξηκέλα, ηεο εζηθήο γηα ηα δώα. Ζ πεξηβαιινληηθή εζηθή έρεη σο βαζηθό ηεο αληηθείκελν ηελ ζρέζε ηνπ αλζξώπνπ κε ηε θύζε, όηη θαη αλ ζπκπεξηιακβάλεη απηή ε ιέμε. Ζ πνξεία πνπ αθνινύζεζε ε πεξηβαιινληηθή εζηθή ηελ νδήγεζε ζε ζύγθξνπζε κε ηελ παξαδνζηαθή εζηθή(γεσξγόπνπινο, Καξαγεσξγάθεο &Ληζνμντδνπ,2009:160). Ζ πεξηβαιινληηθή εζηθή είλαη ε επηζηήκε πνπ δίλεη κηα ζπζηεκαηηθή εμήγεζε ησλ εζηθώλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζηνπο αλζξώπνπο θαη ζην θπζηθό ηνπο πεξηβάιινλ (Des Jardins,2006:12).Ζ απόδνζε εζηθήο αμίαο ζε έλα είδνο ή ζην ζύλνιν νξηζκέλσλ εηδώλ είλαη έλα ζέκα πνπ απαζρνιεί πνιινύο επηζηήκνλεο θαη θηιόζνθνπο. ε απηό ην θεθάιαην, κε νδεγό ηελ πεξηβαιινληηθή εζηθή, ζα πξνζπαζήζνπκε λα επηζεκάλνπκε ηηο πην γλσζηέο ζεσξίεο γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ δηθαησκάησλ ησλ δώσλ από ηνπο ζύγρξνλνπο αιιά θαη παιηόηεξνπο ζηνραζηέο. Ζ αξρή ηεο Πεξηβαιινληηθή Ζζηθήο Σα πξώηα δεκνζηεύκαηα ζε επηζηεκνληθά πεξηνδηθά θηινζνθίαο πνπ λα εζηηάδνπλ ζε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα, ηα πξώηα βηβιία, ηα πξώηα ζπλέδξηα θαη ηα πξώηα καζήκαηα ζηα παλεπηζηήκηα, όια μεθίλεζαλ ζηηο αξρέο ηνπ 1970. Καη απηό δελ είλαη ζύκπησζε (Light,Rolston III,2003:1). Ζ δεθαεηία ηνπ εβδνκήληα ήηαλ πνιύ ζεκαληηθή γηα ηελ αθύπληζε ηνπ θόζκνπ γηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα ε νπνία νδήγεζε θαη ζηελ αξρή ηνπ πεξηβαιινληηθνύ θηλήκαηνο πνπ άξρηζε λα «γίλεηαη πνιύ πην δξαζηήξηα πνιηηηθή θαη θνηλσληθή δύλακε από κόλν ηνπ» (Light; Rolston III,2003:1). Μαδί ινηπόλ κε ηελ αθύπληζε ηνπ θόζκνπ αξρίδεη λα «θηλείηαη» θαη ε αθαδεκατθή θνηλόηεηα θπξίσο ζην ρώξν ηεο θηινζνθίαο, αλνίγνληαο εληειώο θαηλνύξηα κνλνπάηηα από ηα ήδε γλσζηά ζηελ θηινζνθία θαη ηελ θιαζζηθή εζηθή, ε νπνία πξαγκαηεπόηαλ κόλν ηνλ άλζξσπν. πγθεθξηκέλα, ε απόδνζε ηεο αμίαο ζε όληα πιελ ηνπ αλζξώπνπ απνηειεί, όπσο παξαδέρεηαη ν Sorell, αλσκαιία γηα ηελ παξαδνζηαθή εζηθή (Γεσξγόπνπινο; Καξαγεσξγάθεο; Ληζνμντδνπ,2009:160). Απηή ε κόληκε έκθαζε ζηα αλζξώπηλα όληα εδώ θαη 25 αηώλεο έρεη θάλεη ηελ θηινζνθία ζηελ Γπηηθή παξάδνζε πιήξσο αλζξσπνθεληξηθή ή «εζηηαζκέλε ζηνλ άλζξσπν». 5

Ζ Rachel Carson εθδίδνληαο ηε «ησπειή Άλνημε» ην 1963 θάλνληαο γλσζηά όια όζα πξνθαιεί ν άλζξσπνο ζηα έληνκα θαη ζηα νηθνζπζηήκαηα κε ηε ρξήζε παξαζηηνθηόλσλ θαη θπξίσο ηνπ DDT, αλνίγεη κηα θαηλνύξηα ζειίδα ζηνλ ηξόπν πνπ πξέπεη λα ζθεθηόκαζηε θαη λα πξάηηνπκε, όηαλ νη ελέξγεηέο καο έρνπλ αληίθηππν ζηε ιεηηνπξγία ηεο θύζεο, δίλνληαο, έηζη, έλα κε αλζξσπνθεληξηθό ραξαθηήξα ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αλζξώπνπ πξνο ηε θύζε. Δπηπιένλ, ηε δεθαεηία ηνπ εβδνκήληα δεκνζηεύνληαη δύν άξζξα,ησλ Richard Routley θαη Holmes Rolston ΗΗΗ, ηα νπνία θίλεζαλ ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ αλάγθε κηαο θαηλνύξηαο εζηθήο, νηθνινγηθήο ή πεξηβαιινληηθήο (Κ.Λαξξεξ,2001:25). Μεηά από όια απηά ηα εξεζίζκαηα, αλαπηύζζεηαη ε πεξηβαιινληηθή εζηθή ζαλ έλα θιαδί ηεο θηινζνθίαο. Ζ πεξηβαιινληηθή εζηθή είλαη ε εζηθή θηινζνθία πνπ αζρνιείηαη κε ηε κεαλζξώπηλε θύζε (Keller,2010:1), κε ην πώο νη άλζξσπνη σο εζηθνί παξάγνληεο, ζα πξέπεη λα δνπλ κε ηνλ θαιύηεξν ηξόπν ηε δσή ηνπο ζην γήηλν ζπίηη ηνπο (Keller,2010:1-2) θαη δίλεη κηα ζπζηεκαηηθή εμήγεζε ησλ εζηθώλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζηνπο αλζξώπνπο θαη ζην θπζηθό ηνπο πεξηβάιινλ (Des Jardins,2006:12). Οη θηιόζνθνη πνπ αζρνινύληαη κε ηελ πεξηβαιινληηθή εζηθή θάλνπλ μεθάζαξε θαη ηελ ζεκαληηθόηεηα ηεο επηζηήκεο απηήο αθνύ «ε πεξηβαιινληηθή εζηθή, είλαη αθόκα έλα κηθξό θαη παξακειεκέλν θιαδί ηεο πλεπκαηηθήο δξαζηεξηόηεηαο, πνπ ηνπ αμίδεη λα γίλεη βαζηθό θνκκάηη ηεο αλζξσπόηεηαο ηα επόκελα εθαηό ρξόληα» (Wilson, αλαθέξεηαη ζην Fox, 2010:36). Ο Michael. E.Zimmerman εθθξάδεη ηε ζθέςε πσο «νη θαιιηηέρλεο κπνξνύλ λα δσγξαθίζνπλ εηθόλεο κε παλέκνξθα ηνπία, νη βηνιόγνη κπνξνύλ λα εμεξεπλήζνπλ ην DNA, θαη νη θηιόζνθνη κπνξνύλ λα πξνηείλνπλ εξσηήζεηο γηα ηε θύζε θαη ηε ζρέζε ηεο αλζξσπόηεηαο κε απηή (Zimmerman, 2010:49). Όπσο, όκσο, πνιύ θαίξηα δηαηππώλεη ε Καηξίλ Λαξξέξ, «ε πεξηβαιινληηθή εζηθή δελ είλαη ζηείξνο πξνβιεκαηηζκόο. Μπνξεί λα δώζεη πιεξνθνξίεο ζηηο πνιηηηθέο πνπ πξνζηαηεύνπλ ην πεξηβάιινλ» (2001:31). Μέζα ινηπόλ από απηό ην πξόζθαην θνκκάηη ηεο θηινζνθίαο γίλεηαη πξνζπάζεηα λα απαληεζνύλ αξθεηά εξσηήκαηα πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηνλ άλζξσπν θαη ηε θύζε θαη πην ζπγθεθξηκέλα, κεηαμύ άιισλ, ζε εξσηήκαηα όπσο Τη πξέπεη λα ζεσξείηαη σο θνξέαο αμίαο; Πνηνο δίλεη ηελ αμία θαη πνηα είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά θξηηήξηα; Πξέπεη λα ζεσξνύκε ηνλ άλζξσπν ην θέληξν ηεο εζηθήο ή λα ηνλ αληηκεησπίδνπκε ζαλ έλα είδνο όπσο όια ηα άιια; 6

Ζζηθόο ρεηηθηζκόο Πξνζπαζώληαο θαλείο λα απαληήζεη ηα παξαπάλσ εξσηήκαηα πνπ εξεπλά ε πεξηβαιινληηθή εζηθή, έξρεηαη αληηκέησπνο κε έλα αθόκα «δίιιεκα». Πνηνο κπνξεί λα πεη κε ζηγνπξηά ηη είλαη «ζσζηό» θαη ηη είλαη «ιάζνο». ηελ κεηαεζηθή- ε νπνία αλαδεηά ηελ πεγή ησλ αμηώλ-ν εζηθόο ζρεηηθηζκόο ππνζηεξίδεη πσο ε αιήζεηα ή αλαιήζεηα ησλ εζηθώλ θξίζεσλ, ή ε δηθαηνιόγεζε απηώλ ησλ θξίζεσλ, δελ είλαη απόιπηεο ή θαζνιηθέο, αιιά επεξεάδνληαη από ηηο παξαδόζεηο, ηηο πεπνηζήζεηο, ή ηηο πξαθηηθέο κηαο νκάδαο αηόκσλ (http://plato.stanford.edu/entries/moral-relativism). Ζ θνπιηνύξα θαη ν πνιηηηζκόο, δειαδή, παίδνπλ ζεκαληηθό ξόιν ζηελ ζύλζεζε εζηθήο. Οη απόςεηο καο ζρεκαηίδνληαη κέζα από κηα ηζηνξία ηδεώλ, ηηο νπνίεο ζπλήζσο γλσξίδνπκε ακπδξά, αλ όρη θαζόινπ (Hargrove,2010:36). Λέγνληαο «εζηθό ζρεηηθηζκό» ελλννύκε ηελ ππνζηήξημε ηεο άπνςεο πώο δελ είλαη δπλαηόλ λα θάλνπκε αληηθεηκεληθέο εζηθέο θξηηηθέο (DesJardins, 2006:22). Πξόθεηηαη γηα έλα από ηα πην ζνβαξά εκπόδηα πνπ κπνξεί λα αληηκεησπίζεη θάπνηνο πξνζπαζώληαο λα δώζεη κηα απάληεζε ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ εζηθή γεληθόηεξα θαη θαη επέθηαζε θαη κε ηελ πεξηβαιινληηθή εζηθή. Οη εζηθνί ζρεηηθηζηέο ζπρλά απνθαινύλ ηνπο επηζηήκνλεο πνπ αζρνινύληαη κε ηελ εζηθή, «εζηθνιόγνπο», ζεσξώληαο πσο δελ είλαη ηθαλνί λα πνπλ ηη είλαη ζσζηό θαη ηη όρη, πώο νθείινπκε λα ζπκπεξηθεξόκαζηε ζηα δώα θαη πώο όρη. Αζρέησο από ην πώο πιάζεηαη ζηνλ θαζέλα ε εζηθή ζθέςε θαη ζπλείδεζε, ην λα ππνζηεξίδνπκε πσο δελ ππάξρεη ιάζνο θαη ζσζηό, ή ην λα ςάρλνπκε έλαλ θαζνιηθό-παγθόζκην θώδηθα εζηθήο, νδεγεί ζε έλα αδηαπέξαζην αδηέμνδν. Γπζηπρώο, νη πεξηζζόηεξνη ππνζηεξίδνπλ ηελ εθδνρή ηνπ εζηθνύ ζρεηηθηζκνύ πην πνιύ ζαλ απνηέιεζκα απνγνήηεπζεο θαη πλεπκαηηθήο ηεκπειηάο παξά κέζσ κηαο πξνζεθηηθήο θαη θηινζνθηθήο αηηηνινγίαο (DesJardins,2006:23). Οη ζρεηηθηζηέο κπνξεί λα πέζνπλ ζε παγίδεο πνπ είλαη πην ζεκαληηθέο από απηέο πνπ κπνξεί λα πέζεη θάπνηνο πνπ αζρνιείηαη κε ηελ εζηθή θηινζνθία. Με βάζε ηνλ ζρεηηθηζκό κπνξνύκε λα εθκεδελίζνπκε κηα εγθιεκαηηθή πξάμε όπσο ν θόλνο: πνηνο είλαη ν δηθαζηήο πνπ ζα πεη αλ είλαη δίθαην ή άδηθν, εζηθό ή αλήζηθν ην λα αθαηξείο από έλαλ ζπλάλζξσπό ζνπ ηε δσή ηνπ; 7

Αλζξσπνθεληξηζκόο- Οηθνθεληξηζκόο Μηα θεληξηθή δηακάρε, αλ όρη ε πην ζεκαληηθή, ζηε ζύγρξνλε πεξηβαιινληηθή εζηθή είλαη αλάκεζα ζε απηνύο πνπ ππεξαζπίδνληαη ηνλ αλζξσπνθεληξηζκό θαη εθείλνπο πνπ ππεξαζπίδνληαη ηνλ νηθνθεληξηζκό (Sterba 2010:28). Οη νπαδνί ηνπ αλζξσπνθεληξηζκνύ πηζηεύνπλ πσο κόλν ηα αλζξώπηλα όληα έρνπλ εζηθή αμία (Des Jardins,2006:12) ή, ην κέγηζην, ζηα ππόινηπα έκβηα όληα αλαγλσξίδνπλ κόλν ζρεηηθή εζηθή αμία (Πξσηνπαπαδάθεο,2005:34). Αληηζέησο νη ππνζηεξηθηέο ηνπ νηθνθεληξηζκνύ ζεσξνύλ πσο εκείο νη άλζξσπνη, εθηόο από ηηο εζηθέο ππνρξεώζεηο καο ζηνπο ππόινηπνπο αλζξώπνπο, έρνπκε άκεζεο ππνρξεώζεηο θαη ζηα θπζηθά αληηθείκελα (Des Jardins,2006:13). Ζ δηαθσλία αλάκεζα ζε απηέο ηηο δύν νπηηθέο αληηκεηώπηζεο ηεο θύζεο έρεη ιεηηνπξγήζεη ζαλ έλαπζκα γηα ζπδεηήζεηο επί ζπδεηήζεσλ, αθνύ ηόζν ν αλζξσπνθεληξηζκόο όζν θαη ν νηθνθεληξηζκόο έρνπλ νπαδνύο πνπ πξνζπαζνύλ λα απνδείμνπλ ηελ εζηθή νξζόηεηα ηεο ζέζεο ηνπο. Οη Beckerman θαη Pasek ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα ππνζηεξίμνπλ ηνλ αλζξσπνθεληξηζκό δηαηππώλνπλ ηελ άπνςε πσο: «δελ ππάξρεη θακηά άιιε νπηηθή δηαζέζηκε ζε εκάο ηνπο αλζξώπνπο- θαη δελ ππάξρεη γεληθά θακηά άιιε νπηηθή πνπ κπνξνύκε λα πηνζεηήζνπκε γηα ηε ζπκπεξηθνξά καο απέλαληη ζην κε-αλζξώπηλν θόζκν. Από ηε ζηηγκή πνπ «αλζξσπνθεληξηζκόο» απιώο ζεκαίλεη «νπηηθή κέζα από ηε ζέζε ηνπ αλζξώπνπ», ηόηε όιεο νη απόςεηο γηα ηε ζέζε θαη ηελ αμία ηεο θύζεο είλαη θαηά ζπλέπεηα, αλζξσπνθεληξηθέο.» (Beckerman; Pasek,2010:86) Θεσξνύλ ινηπόλ ηνλ αλζξσπνθεληξηζκό κνλόδξνκν γηα ην αλζξώπηλν είδνο αθνύ δε ζα κπνξνύζε λα βιέπεη ηνλ θόζκν πνπ ην πεξηβάιιεη αιιηώο, παξά κόλν κέζα από ηα κάηηα ηνπ είδνπο ηνπ. Αθόκε θαη ν νηθνθεληξηζκόο είλαη ζηε βάζε ηνπ αλζξσπνθεληξηθόο, «γηαηί, αλ όια ηα είδε πξέπεη λα ζπκπεξηθέξνληαη ίζα, γηαηί ην αλζξώπηλν είδνο δελ είλαη ειεύζεξν λα δξάζεη όπσο όια ηα ππόινηπα είδε, κε γλώκνλα δειαδή ηα δηθαηώκαηα ηνπ αηόκνπ ηνπ; Καλέλα άιιν είδνο δελ ζέβεηαη ηελ εγγελή αμία ελόο άιινπ είδνπο» (Beckerman; Pasek, 2010:86). Τπάξρνπλ βέβαηα θαη νη απόςεηο πνπ ππνζηεξίδνπλ πσο «πξέπεη λα είκαζηε πην επγεληθνί κε ηα δώα όρη όκσο επεηδή ηνπο αλαγλσξίδεηαη θάπνηα εγγελήο αμία.» (Watson,2005:211). Οη 8

Beckerman θαη Pasek ππνζηεξίδνπλ πσο παξά ηηο θηιόηηκεο πξνζπάζεηεο ησλ κεαλζξσπνθεληξηζηώλ λα πξνζζέζνπλ έλα αληηθεηκεληθό πεξίγξακκα ζηελ αμηνιόγεζε ηεο εγγελνύο αμίαο ηεο θύζεο, ν αλζξσπνθεληξηζκόο είλαη αλαπόθεπθηνο δηόηη όιεο νη εξκελείεο ηεο θύζεο ζα είλαη πάληα ζηεξηγκέλεο ζε αλζξσπνθεληξηθή πξννπηηθή. Ζ ηζόηεηα ζηελ νπνία αλαθέξεηαη ν νηθνθεληξηζκόο εζηηάδεηαη ζην όηη δε κπνξεί έλα είδνο λα επηηίζεηαη ζηηο βαζηθέο αλάγθεο ελόο άιινπ είδνπο, γηα λα ηθαλνπνηήζεη κε-βαζηθέο δηθέο ηνπ αλάγθεο, αιιά επηηξέπεη ζε έλα είδνο λα επηηίζεηαη ζηηο βαζηθέο αλάγθεο ελόο άιινπ είδνπο γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο ησλ κειώλ ηνπ ( ) (Sterba,2005:228-229). ύκθσλα κε ηνλ νηθνθεληξηζκό, «νη δηαθνξέο αλάκεζα ζηα είδε δελ κπνξνύλ λα απνηειέζνπλ βάζε γηα λα ζθεθηνύκε πσο ν άλζξσπνο είλαη αλώηεξν είδνο αλάκεζα ζηα ππόινηπα, ( ) αλαγλσξίδεη όκσο ην δηαθξηηηθό ραξαθηεξηζηηθό ηνπ αλζξώπηλνπ είδνπο, ην νπνίν εθιείπεη από ηα ππόινηπα είδε, όπσο ε ινγηθή θαη ε εζηθή πξσηνβνπιία» (Sterba,2005:226). Έηζη ινηπόλ, αθόκα θαη ν «νηθνθεληξηζκόο» είλαη αλζξσπνθεληξηθόο (Keller, 2010:62). Υαξαθηεξηζηηθά, ε Καηξίλ Λαξξέξ ζρνιηάδεη πσο ν Callicott ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα θαηαιήμεη γηα ηελ εγγελή αμία, θαηέιεμε ζε έλα αξλεηηθό ζπκπέξαζκα: δελ ππάξρεη πξαγκαηηθά εγγελήο αμία, ππάξρνπλ ππνθείκελα-εθηηκεηέο πνπ απνλέκνπλ αμία ζε αληηθείκελα ηα νπνία δελ ηε δηαζέηνπλ θαζαπηά. Απηό πξνθαιεί «θνπηζνπξεκέλε» ζύιιεςε εγγελνύο αμίαο, δηόηη είλαη «αλζξσπνγελήο» όρη όκσο «αλζξσπνθεληξηθή» (2001:43) Παξάιιεια, ν Callicott ζπλερίδνληαο ηε παξαπάλσ ζθέςε θαηαιήγεη ζην όηη «Η απόδνζε αμίαο έρεη σο αξρηθό ππνθείκελν ηνλ άλζξσπν, ν νπνίνο όκσο δελ απνδίδεη κόλν ρξεζηηθέο αμίεο: κπνξεί επίζεο λ αγαπά έλα αληηθείκελν ή κηα ύπαξμε απηή θαζαπηή, αλεμάξηεηα από ην ελδηαθέξνλ πνπ παξνπζηάδεη γηα απηόλ» (Κ.Λαξξεξ,2001:43). Αληίζηνηρα ν John Muir, πξσηνπόξνο ηεο δηαηήξεζεο ηεο θύζεο, είλαη εθείλνο πνπ αλαγλώξηζε ζηε θύζε ηελ εζηθή θαη ζξεζθεπηηθή αλύςσζε πνπ παξείρε ζηνλ άλζξσπν (Κ.Λαξξεξ,2001:29).Έλα ζύλεζεο επηρείξεκα, γηα ηελ ππεξάζπηζε ηεο άπνςεο όηη ην αλζξώπηλν είδνο έρεη ηε κέγηζηε εζηθή αμία, είλαη πσο είλαη ην κόλν είδνο πνπ έρεη κηα ηθαλόηεηα ηελ νπνία ζηεξνύληαη ηα ππόινηπα είδε θαη απηή ηνπ δίλεη θαη ηελ εζηθή ηνπ ππόζηαζε: ηε ινγηθή. Όκσο πνιιέο έξεπλεο έρνπλ 9

ακθηζβεηήζεη ην ραξαθηεξηζηηθό απηό, ππνζηεξίδνληαο αθ ελόο πσο ν άλζξσπνο δελ είλαη ηόζν ινγηθόο όζν παξαδνζηαθά ζέινπκε λα πηζηεύνπκε θαη αθ εηέξνπ πσο ηα κε-αλζξώπηλα δώα ραξαθηεξίδνληαη από ηελ έιιεηςε αλζξώπηλεο ινγηθήο όπσο επίζεο παξαδνζηαθά ζέινπκε λα πηζηεύνπκε (Fox,2007:107). Υξεηαδόκαζηε κηα εζηθή ε νπνία ζα αλαγλσξίδεη ηόζν ηηο νκνηόηεηεο όζν θαη ηηο δηαθνξέο αλάκεζα ζηνπο αλζξώπνπο θαη ηα δώα, θαη ζα είλαη «αλζξσπνθεληξηθή» κόλν «κέρξη έλα ζεκείν» (Rachels, 1990:173) Δγγελήο- Υξεζηηθή αμία Τπάξρνπλ δύν κνξθέο αμίαο πνπ κπνξνύλ λα πξνζδνζνύλ ζε έλα νλ : ε εγγελήο θαη ε ρξεζηηθή. Σελ εγγελή αμία, ηελ εξκελεύνπκε ζαλ ηελ αμία πνπ έρεη έλα όλ ιόγσ ηεο ύπαξμήο ηνπ, είλαη ε απηαμία ηνπ. Ζ ρξεζηηθή αμία είλαη αθξηβώο ην αληίζεην, είλαη ε αμία πνπ δίλεηαη ζε θάηη επεηδή είλαη κέζν γηα ηελ επίηεπμε θάπνησλ ζθνπώλ, όπσο επί παξαδείγκαηη ην λεξό, ηνπ νπνίνπ ε ρξεζηηθή αμία εζηηάδεηαη ζε έλα ζθνπό ηνπ αλζξώπηλνπ είδνπο- ην λα παξακέλεη ζηε δσή. ε αληίζεζε, ε απηαμία ζρεηίδεηαη κε ην πώο αμηνινγνύκε ηνλ εαπηό καο, δειαδή όρη ζαλ κέζν γηα ηελ επίηεπμε θάπνηνπ ζθνπνύ αιιά απιώο θαη κόλν εμαηηίαο ηεο ίδηαο ηεο ύπαξμήο ηνπ (Palmer, 2003:16). Όπσο ζα δνύκε πσο ε δηάθξηζε απηή αλάκεζα ζε «εγγελή» θαη «ρξεζηηθή» αμία έρεη ρξεζηκνπνηεζεί σο ζεκέιηνο ιίζνο γηα ηελ αλάπηπμε ζεσξηώλ γηα ηελ εζηθή αληηκεηώπηζε ησλ δώσλ. Θεσξίεο γηα ηελ εζηθή αληηκεηώπηζε ησλ δώσλ από ηνπο αλζξώπνπο Οη ζρέζεηο ηνπ αλζξώπνπ κε ηε θύζε άξα θαη κε ηα άιια δώα είλαη θάηη πνπ απαζρνιεί ηνπο αλζξώπνπο από ηελ αξραηόηεηα. Απόςεηο πάλσ ζηελ εζηθή ππόζηαζε ησλ δώσλ έρεη εθθξάζεη ηόζν ν Πιάησλαο όζν θαη Αξηζηνηέιεο θαη άιινη θηιόζνθνη ζηελ πνξεία ησλ ρξόλσλ, νη πεξηζζόηεξνη εθ ησλ νπνίσλ ππήξμαλ νπαδνί ηεο επηθξαηνύζαο-παξαδνζηαθήο εζηθήο ε νπνία είλαη αλζξσπνθεληξηθή (αλαγλσξίδεη δειαδή απόιπηε αμία κόλν ζηνλ άλζξσπν ελώ ζηα ππόινηπα όληα 10

έκβηα ή κε- κόλν ζρεηηθή) (Πξσηνπαπαδάθεο,2005:34) 1. Σέηνηεο ζέζεηο έρνπλ σο θέληξν ηνπο ηνλ άλζξσπν θαη ηελ ηθαλνπνίεζε κόλν ησλ αλζξώπηλσλ αλαγθώλ αθνύ ζεσξείηαη ην κόλν έκβην όλ κε εγγελή εζηθή αμία. Ο κόλνο ηξόπνο πνπ αλαγλσξίδεηαη αμία ζηε θύζε ζηελ παξαδνζηαθή εζηθή είλαη κέζσ ηεο εθκεηάιιεπζήο ηεο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλζξώπηλσλ αλαγθώλ, ηεο απνδίδεηαη δειαδή κόλν ρξεζηηθή αμία. Από ηόηε όκσο πνπ ε πεξηβαιινληηθή εζηθή άξρηζε λα θάλεη έληνλε ηελ παξνπζία ηεο ζην ρώξν ηεο θηινζνθίαο, νη ζεσξίεο γηα ηελ εζηθή αληηκεηώπηζε ησλ δώσλ άξρηζαλ λα πιεζαίλνπλ θαη λα θαιύπηνπλ έλα επξύηεξν θάζκα ηδεώλ, αλαγλσξίδνληαο ζε κεγάιν βαζκό ην εζηθά δηθαηώκαηα ζηα δώα. ηηο παξαθάησ ελόηεηεο αλαιύνληαη ζεσξίεο ηξηώλ θηινζόθσλ, ησλ νπνίσλ νη ηδέεο είραλ ηε κεγαιύηεξε επηξξνή: Peter Singer Ο Peter Singer, είλαη νπαδόο ηνπ σθειηκηζκνύ θαη ζε απηόλ βαζίζηεθε γηα λα αλαπηύμεη ηε ζεσξία ηνπ κε ηίηιν «Σα Γηθαηώκαηα ησλ Εώσλ». ύκθσλα κε ηνλ σθειηκηζκό κηα πξάμε θξίλεηαη εζηθά ζσζηή όηαλ επηθέξεη ην θαιύηεξν δπλαηό απνηέιεζκα γηα ην κεγαιύηεξν αξηζκό αηόκσλ. Γαλεηδόκελνο ηε θξάζε από ηνλ Jeremy Bentham, ηνλ ηδξπηή ηνπ σθειηκηζκνύ, θέξλεη μαλά ζην πξνζθήλην κεηά από πνιιά ρξόληα ηελ ηδέα γηα ηα θξηηήξηα ζπκπεξηθνξάο καο απέλαληη ζηα δώα : «Ζ εξώηεζε δελ είλαη, Μπνξνύλ λα ζπιινγίδνληαη; Ούηε, Μπνξνύλ λα κηιήζνπλ; Αιιά, Μπνξνύλ λα ππνθέξνπλ;» (Καξαγεσξγάθεο,2010:61). Με αθεηεξία ινηπόλ ηε θξάζε απηή, ν Singer αλέπηπμε ηε δηθή ηνπ ζεσξία κε ζθνπό λα ππεξαζπηζηεί ηελ αιιαγή ζηνλ ηξόπν ζθέςεο ζρεηηθά κε ηελ ζπκπεξηθνξά καο θαη ηηο πξαθηηθέο καο απέλαληη ζε άηνκα άιισλ εηδώλ από ην δηθό καο ή όπσο ζπλήζσο θαινύκε ιαλζαζκέλα, δώα (Singer,2010:169). Με άιια ιόγηα, πηέδεη λα δηεπξύλνπκε, ώζηε λα ζπκπεξηιάβεη θαη άιια είδε, ηε βαζηθή αξρή ηεο ηζόηεηαο πνπ νη πεξηζζόηεξνη από καο αλαγλσξίδνπκε γηα ηα άηνκα ηνπ είδνπο καο (Singer, 1976:57-58). Πξνεηδνπνηεί επίζεο πσο πξέπεη λα είκαζηε πνιύ πξνζεθηηθνί όηαλ ζπγθξίλνπκε ηα ζπκθέξνληα ησλ δηαθόξσλ εηδώλ. δηόηη ππάξρεη πάληα ε πεξίπησζε ηα δώα λα ππνθέξνπλ πεξηζζόηεξν από εκάο, 1 Τπήξραλ όκσο θαη εμαηξέζεηο κε ραξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα ηνλ Πινύηαξρν ν νπνίνο είρε γξάςεη κεηαμύ άιισλ θαη δπν ιόγνπο Πεξί Σαξθνθαγίαο, ζηνπο νπνίνπο θαηαδηθάδεη ηελ θξεαηνθαγία (Καξαγεσξγάθεο,2010:13). 11

αθξηβώο ιόγσ ηεο πεξηνξηζκέλεο θαηαλόεζεο πνπ δηαζέηνπλ σο πξνο ην ηη ζπκβαίλεη γύξσ ηνπο. ( Γεσξγόπνπινο, 2002,183). Δίλαη θαλεξό πσο ν πόλνο είλαη ην κέζν πνπ ρξεζηκνπνηεί ν Singer γηα λα εγείξεη ηε ζπδήηεζε γύξσ από ηα δηθαηώκαηα ησλ δώσλ θαη ηελ αξρή ηεο εζηθήο αληηκεηώπηζήο ηνπο. πγθεθξηκέλα, ν πόλνο θαη ε ηθαλόηεηα λα ληώζεη θαλείο ραξά ή επραξίζηεζε ζεκαίλεη πσο έλα νλ είλαη άμην εζηθήο κεηαρείξηζεο από ηνπο αλζξώπνπο. Αλ έλα όλ δελ είλαη ζε ζέζε λα ληώζεη πόλν ή επραξίζηεζε, δελ ππάξρεη ηίπνηα πνπ ζα έπξεπε λα ζπδεηήζνπκε ( Singer,1976:60). Δπνκέλσο θαίλεηαη πσο ν Singer ραξάζζεη κηα λνεηή γξακκή πνπ ρσξίδεη ηα δώα ζε απηά πνπ πνλάλε θαη ζε απηά πνπ δελ πνλάλε. Έηζη, ζην πξώην ηνπ βηβιίν «Ζ απειεπζέξσζε ησλ Εώσλ» ν Singer ην 1975 αλαθέξεη πνηα δώα «κπνξνύκε» θαη πνηα δελ «κπνξνύκε» λα ηξώκε ζύκθσλα κε ην πόζν αλεπηπγκέλν είλαη ην λεπξηθό ηνπο ζύζηεκα άξα θαη ε ηθαλόηεηά ηνπο λα ληώζνπλ πόλν. Ωζηόζν ην 1990 δείρλεη λα επαλεμεηάδεη ην δήηεκα δείρλνληαο ακθηβνιίεο γηα ηελ ηθαλόηεηά καο λα γλσξίδνπκε ην πόηε ηα δώα ληώζνπλ επραξίζηεζε θαη πόλν ην θαιύηεξν πνπ ζα κπνξνύζακε λα θάλνπκε είλαη ε ρνξηνθαγία (Singer,2005:61). Ο Singer, βαζηδόκελνο ζηνλ J. Bentham, ζεσξεί όηη ν πόλνο είλαη ην θξηηήξην γηα ηελ απόδνζε εζηθήο αμίαο ζε έλα όλ. Απηή όκσο ε νδόο έρεη αθεηεξία ηελ ελζπλαίζζεζε θαη ηε ζπκπάζεηα. Ελζπλαίζζεζε είλαη ε θαηάζηαζε θαηά ηελ νπνία ν Α αληαπνθξίλεηαη ζηελ ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη ν Β, βηώλνληαο έηζη αληίζηνηρα ζπλαηζζήκαηα. Δλώ ε ζπκπάζεηα είλαη ε θαηάζηαζε θαηά ηελ νπνία, εθόζνλ ππάξρεη ελζπλαίζζεζε, ν Α έρεη κηα ζεηηθή ζηάζε ή έλα κε πξνζσξηλό ελδηαθέξνλ γηα ηνλ Β (Καξαγεσξγάθεο,2010:69). Με βάζε απηή ηε πξνζέγγηζε, ε ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε ησλ δώσλ είλαη ν πόλνο, πνπ είλαη αξλεηηθό ζπλαίζζεκα. Δκείο, αληαπνθξηλόκελνη ζηε ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε πνπ βξίζθνληαη ηα δώα (ελζπλαίζζεζε) βηώλνπκε ηα αληίζηνηρα ζπλαηζζήκαηα θαη εθδειώλνπκε κηα ζπκπάζεηα θαη έλα κε πξνζσξηλό ελδηαθέξνλ γηα ηα δώα. Βιέπνληαο θάπνηνο έλα δών λα ππνθέξεη - δειαδή λα δέρεηαη νπνηαδήπνηε ελέξγεηα πνπ κπνξεί λα ηνπ πξνθαιέζεη ζηξεο, ηξαπκαηηζκό ή ζάλαην ζα ην ιππεζεί, ζαλ απνηέιεζκα ηεο ελζπλαίζζεζεο ηνπ γηα απηό. Μηα ζεηξά θηινζόθσλ ζεσξνύλ πσο ε ιήςε εζηθώλ απνθάζεσλ δελ είλαη κηα δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ν άλζξσπνο ρξεζηκνπνηεί απνθιεηζηηθά ηνλ νξζό ιόγν (Καξαγεσξγάθεο, 2010:69) ελώ ε Jessica Pierce ζεσξεί πσο ε ελζπλαίζζεζε απνηειεί, ην ζεκέιην ιίζν ηεο εζηθόηεηαο (Καξαγεσξγάθεο, 2010:74). 12

Tom Regan Ζ άπνςε ηνπ Tom Regan είλαη εμίζνπ επξέσο δηαδεδνκέλε κε απηή ηνπ Singer. Όκσο, ην ζεσξεηηθό πιαίζην ζην νπνίν ζηεξίδεηαη ν Regan δελ είλαη όκνην κε απηό ηνπ Singer θαη δελ θηλείηαη ζην πεξηβάιινλ ηνπ σθειηκηζκνύ. Πξόθεηηαη γηα κηα δηθαηαθή πξνζέγγηζε ε νπνία πξνάγεη κηα εζσηεξηθή αμία ζηνπο δώληεο νξγαληζκνύο. Σν 1983 ν Regan εθδίδεη ην «The case for animal rights», ζην νπνίν εθζέηεη ηε γλώκε ηνπ γηα ην πώο πξέπεη λα αληηκεησπίδνπκε ηα δώα θαη ην γηαηί ηα κε αλζξώπηλα δώα είλαη εμίζνπ άμηα εζηθήο ππόζηαζεο όζν θαη ηα αλζξώπηλα. Τν πην βαζηθό ιάζνο είλαη όηη ην ζύζηεκα κάο επηηξέπεη λα βιέπνπκε ηα δώα ζαλ πόξνπο καο, πνπ βξίζθνληαη εδώ γηα εκάο- γηα λα θαγσζνύλ από εκάο ή λα ηα εθκεηαιιεπηνύκε ρεηξνπξγηθά, γηα ζπόξ ή ρξήκαηα. Από ηε ζηηγκή πνπ βιέπνπκε ηα δώα ζαλ πόξνπο γηα εκάο, ηα ππόινηπα είλαη ηόζν πξνβιεπόκελα όζν θαη αμηνιύπεηα. (Tom Regan,1985:66) Βαζηζκέλνο ινηπόλ ζηελ δενληνινγία, θαη όρη ζηνλ σθειηκηζκό όπσο ν Singer, πξνζπαζεί λα επηρεηξεκαηνινγήζεη πάλσ ζην πξόβιεκα. Καηά ηελ άπνςε ηεο δενληνινγίαο ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλνη εζηθνί θαλόλεο θαη θαζήθνληα, ε ηήξεζε ή παξαβίαζε ησλ νπνίσλ έρεη εγγελή εζηθή αμία ή απαμία αληίζηνηρα (Πξσηνπαπαδάθεο;2005:68). Ο ηξόπνο κε ηνλ νπνίν ν Regan μερσξίδεη απέλαληη ζε πνηνπο είκαζηε ππόρξενη λα ηεξνύκε απηνύο ηνπο θαλόλεο είλαη ην εάλ έλα όλ είλαη «θνξέαο δσήο» (subject-of-a-life). Ωο «θνξέαο δσήο» νξίδεηαη έλα νλ ην νπνίν έρεη απηναληίιεςε, πεπνηζήζεηο, επηζπκίεο, θίλεηξα, κλήκε θαη θάπνηα αίζζεζε ηνπ κέιινληνο θαη θάπνηαο κνξθήο ςπρνινγηθή ηαπηόηεηα κέζα ζην ρξόλν (Πξσηνπαπαδάθεο;2005:69).Αλ έλα όλ είλαη θνξέαο δσήο ηόηε έρνπκε ηελ ππνρξέσζε λα ηνπ δείρλνπκε ηνλ θαηάιιειν ζεβαζκό αθνύ είλαη θαη θνξέαο εγγελνύο αμίαο. Γε ζπκθσλνύλ όινη κε απηή ηελ εμίζσζε «θνξέα δσήο» θαη «εγγελνύο αμίαο»-θαη θαη επέθηαζε θαηνρήο «εζηθώλ δηθαησκάησλ». Υαξαθηεξηζηηθά ε Warren (1987: 73) ππνζηεξίδεη πσο έλα όλ πνπ ηνπ αλαγλσξίδεηαη έλα είδνο αμίαο, όπνην θαη αλ είλαη απηό, δελ πξέπεη λα ζεσξείηαη πσο απηόκαηα έρεη θαη δηθαηώκαηα, θαζώο 13

«από ηε ζηηγκή πνπ εθιείπεη έλαο εκπεξηζηαησκέλνο νξηζκόο γηα ηελ έλλνηα ηεο εγγελνύο αμίαο, είλαη δύζθνιν λα θαηαλνεζεί ε ζρέζε αλάκεζα ζηελ θαηνρή εγγελνύο αμίαο θαη ζηελ θαηνρή εζηθώλ δηθαησκάησλ. Δηαηζζεηηθά, θαίλεηαη πσο ε αμία θαη ηα δηθαηώκαηα είλαη δύν δηαθνξεηηθά πξάγκαηα.». Παξόιν πνπ ν όξνο θνξέαο δσήο (subject-of-life) επεμεγείηαη παξαπάλσ, είλαη αθόκα δύζθνιν λα μερσξίζεη θαλείο πνηνη νξγαληζκνί έρνπλ ηα απαξαίηεηα ραξαθηεξηζηηθά γηα λα ζεσξνύληαη θνξείο δσήο θαη θαη επέθηαζε λα ηνπο αλαγλσξηζηεί θαη ε εγγελήο αμία θαη λα απνδνζεί ζεβαζκόο. Ζ Warren έρεη εθθξάζεη ηελ αληίζεζή ηεο ζε απηή ηε πξνζπάζεηα ηνπ Regan λα θαηεγνξηνπνηήζεη ηα δώα δηθαηνινγώληαο ηελ σο εμήο : Σθεπηόκελνη σζηόζν ην πιήζνο ησλ νξγαληζκώλ θαζώο θαη ηηο γλώζεηο καο γηα ηελ πνιππινθόηεηα ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο, νη νπνίεο δελ είλαη ηθαλνπνηεηηθέο γηα απηό ην επίπεδν, κπνξνύκε λα θαηαλνήζνπκε ην πόζν δύζθνιν είλαη λα θαηαιήμεηο ζε κηα ζεσξία-εγρεηξίδην ζπκπεξηθνξάο ζηα κε αλζξώπηλα όληα. Ίζσο είλαη αδύλαηνλ λα απνδείμεηο ή λα αλαηξέζεηο κηα άπνςε γηα ην αλ ηα δώα έρνπλ εζηθά δηθαηώκαηα, αλαιύνληαο θάζε πηπρή κηαο ζεσξίαο γηα ηα εζηθά δηθαηώκαηα, γηα λα δεηο αλ θάπνηα ή όια ηα δώα πιεξνύλ ηηο πξνδηαγξαθέο γηα λα έρνπλ δηθαηώκαηα (Warren, 1987:77) Παξόηη ν Regan ππνζηεξίδεη πσο ε εγγελήο αμία δελ έρεη δηαβαζκίζεηο είηε ηελ έρεηο είηε όρη άξα είλαη ζπκθπήο κε ηελ ύπαξμε ελόο όληνο, ζην The case for animal rights (1983:78) είλαη ζίγνπξνο πσο όζν καθξηά ηειηθά θαη λα πάεη ην θξηηήξην ησλ θνξέσλ δσήο, ηνπιάρηζηνλ πεξηέρεη «πλεπκαηηθά θπζηνινγηθά ζειαζηηθά ελόο έηνπο θαη άλσ». Αληίζεηα, ππάξρεη θαη ε γλώκε πσο ζα ήηαλ απζαίξεην λα ηξαβήμνπκε κηα απζηεξή γξακκή αλάκεζα ζηα θπζηνινγηθά ώξηκα ζειαζηηθά θαη όια ηα ππόινηπα ήδε (Warren, 1987:75). Όζν γηα ηνλ πόλν, πνπ είλαη ε βάζε ηεο πξνεγνύκελεο ζεσξίαο, δελ άθεζε ηνλ Regan εληειώο αδηάθνξν, αιιά ζεσξεί πσο «Ο πόλνο είλαη πόλνο, ό,ηη θαη αλ ζπκβεί» (Regan,1985:67), ππνζηεξίδνληαο πσο αθνύ είλαη θάηη πνπ πξνθαιεί αξλεηηθό ζπλαίζζεκα ζηνλ άλζξσπν, άξα θαηά πάζα πηζαλόηεηα θαη ζηα ππόινηπα όληα κε λεπξηθό ζύζηεκα, είλαη θαη αλήζηθν. Γηα απηόλ ζα ήηαλ απόιπηα παξαλντθό λα ππνζηεξίμεη θαλείο πσο κόλν νη άλζξσπνη αηζζάλνληαη πόλν (Regan,1985:67) ή όηη ν πόλνο ησλ αλζξώπσλ είλαη πην έληνλνο από ησλ ππόινηπσλ δώσλ. Γηα ηνλ 14

Regan, γηα λα θαηαιήμνπκε ζηελ θαιύηεξε ζεσξία γηα ηα αλζξώπηλα θαη κε όληα ζρεηηθά κε ηηο ππνρξεώζεηο πνπ έρνπκε ν έλαο απέλαληη ζηνλ άιιν, πξέπεη πξώηα λα αλαγλσξίζνπκε ινγηθά ηελ ίζε εγγελή αμία καο ζαλ άηνκα, θαη όρη από ζπλαηζζεκαηηζκό, όρη από πνλνςπρία: ε ινγηθή είλαη απηή πνπ καο αλαγθάδεη λα αλαγλσξίζνπκε ηελ εγγελή αμία απηώλ ησλ δώσλ θαη, καδί κε απηό, ην ίζν δηθαίσκά ηνπο λα ηνπο ζπκπεξηθεξόκαζηε κε ζεβαζκό (Regan,1985:71). Immanuel Kant Θα κπνξνύζε λα αθνινπζεζεί θαη κηα άιιε νδόο, θαηά ηελ νπνία ηα δηθαηώκαηα θαη ε εζηθή αμία δελ έρνπλ αιιειέλδεηε ζρέζε. Ζ πην αιεζνθαλήο ελαιιαθηηθή νπηηθή γηα ηελ απόδνζε εζηθώλ δηθαησκάησλ ζηα δώα είλαη όηη κπνξεί ηα δώα λα κελ έρνπλ δηθαηώκαηα σζηόζν εκείο είκαζηε ππνρξεσκέλνη λα κελ είκαζηε ζθιεξνί απέλαληί ηνπο (Warren,1987:77). Απηή ηε γξακκή ππεξάζπηζεο ρξεζηκνπνίεζε θαη ν Immanuel Kant, κηιώληαο γηα έκκεζεο ππνρξεώζεηο ησλ αλζξώπσλ ζηα δώα. Σα δώα δελ έρνπλ ζπλείδεζε ηνπ εαπηνύ ηνπο θαη ππάξρνπλ κόλν σο κέζα γηα ηελ εμππεξέηεζε ζθνπνύ. Ο ζθνπόο είλαη ν άλζξσπνο (Kant 2010:82) ελώ νη ππνρξεώζεηο καο ζηα δώα είλαη έκκεζεο ππνρξεώζεηο καο πξνο ηελ αλζξσπόηεηα (Kant 2010 :82). Όκσο, ην όηη ν άλζξσπνο δελ έρεη άκεζεο ππνρξεώζεηο ζηα δώα δελ ζπλεπάγεηαη πσο έρεη ην δηθαίσκα λα ηα θαθνκεηαρεηξίδεηαη. Αλ έλαο άλζξσπνο ππξνβνιήζεη ηνλ ζθύιν ηνπ επεηδή δελ κπνξεί πιένλ λα ηνπ πξνζθέξεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ, κπνξεί ν ζθύινο κελ είλαη ηθαλόο λα θξίλεη απηή ηελ πξάμε αιιά ε ελέξγεηα απηή είλαη απάλζξσπε θαη ν δξάζηεο βιάπηεη ηελ αλζξσπηά πνπ είλαη ρξένο λα δείρλνπκε πξνο ηελ αλζξσπόηεηα (Kant,2010:56). Ο Κάλη ινηπόλ, αλ θαη δελ αλαγλσξίδεη θάπνηα αμία ζηα δώα νύηε επηθεληξώλεηαη ζην αλ ληώζνπλ ή όρη πόλν όπσο νη πξνεγνύκελεο ζεσξίεο πνπ αλαιύζεθαλ παξαπάλσ, δελ δηθαηνινγεί κηα πξάμε βίαο από έλαλ άλζξσπν ζε έλα δών. Όρη γηαηί ην δών πνλάεη ή έρεη αμία, αιιά επεηδή απιώο είλαη απάλζξσπν. 15

ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 :Σα ξηδνζπαζηηθά πεξηβαιινληηθά θηλήκαηα θαη ην Μέησπν Απειεπζέξσζεο Εώσλ Δηζαγωγή θνπόο ηνπ θεθαιαίνπ πνπ αθνινπζεί είλαη λα γίλεη κηα εηζαγσγή ζηελ ηζηνξία ηνπ πεξηβαιινληηθνύ θηλήκαηνο, θαη εηδηθόηεξα ηνπ ξηδνζπαζηηθνύ πεξηβαιινληηθνύ θηλήκαηνο πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζην ρώξν ηεο απειεπζέξσζεο ησλ δώσλ. Αθνινπζεί κηα κηθξή εηζαγσγή γηα ην πόηε μεθίλεζε ην πεξηβαιινληηθό θίλεκα θαζώο θαη ην ξηδνζπαζηηθό θνκκάηη ηνπ. ηε ζπλέρεηα ην κεγαιύηεξν βάξνο δίλεηαη ζε θηλήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνύλ κε λόκηκνπο ηξόπνπο δξάζεο θαη κεζόδνπο άκεζεο δξάζεο (direct action). Έλα παξάδεηγκα ηέηνηνπ θηλήκαηνο πνπ ζα καο απαζρνιήζεη είλαη ην A.L.F. (Animal Liberation Front) δειαδή ην «Μέησπν Απειεπζέξσζεο Εώσλ». ην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ απηνύ, γίλεηαη πξνζπάζεηα λα πεξηγξαθεί ε ηδενινγία θαη νη ηξόπνη δξάζεο ηνπ θηλήκαηνο απηνύ. Σν πεξηβαιινληηθό θίλεκα θαη νη ξηδνζπαζηηθέο εθθάλζεηο ηνπ Σν 1970 ν γεξνπζηαζηήο Gaylord Nelson είρε ηελ ηδέα ηεο «Ζκέξαο ηεο Γεο» ε νπνία έρεη ραξαθηεξηζηεί θαη από ηνλ ίδην σο ε αξρή ηνπ καδηθνύ πεξηβαιινληηθνύ θηλήκαηνο (Μπνηεηδάγηαο,2008:128). Ο ιόγνο πνπ ν γεξνπζηαζηήο έθαλε απηόλ ην ραξαθηεξηζκό ήηαλ ε απζόξκεηε θαη καδηθή ζπκκεηνρή ηνπ ακεξηθαληθνύ ιανύ ζε απηό ην θάιεζκα. Ζ «Ζκέξα ηεο Γεο» είλαη πηα από ηα πην γλσζηά γεγνλόηα γηα ηελ αλαθνξά ζηελ αξρή ηνπ πεξηβαιινληηθνύ θηλήκαηνο. Δθηόο όκσο από ηελ καδηθή απηή θηλεηνπνίεζε, από ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960 θαη ζηηο αξρέο ηνπ 1970 δηάθνξα γεγνλόηα, επηζηεκνληθέο κειέηεο θαη βηβιία, κεηαμύ άιισλ «Ζ ησπειή Άλνημε» 2 ή ην «Όξηα ζηελ αλάπηπμε» 3 αθππλίδνπλ ηνλ θόζκν ν νπνίνο αξρίδεη λα απνθηά πεξηβαιινληηθή ζπλείδεζε θαη πεξηβαιινληηθή ζπκπεξηθνξά. 2 Ζ ησπειή Άλνημε ή «Silent Spring» είλαη έλα βηβιίν ηεο Rachel Carson πνπ εθδόζεθε ην 1962 θαη ζεσξείηαη βηβιίν ζηαζκόο γηα ηελ ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο από ηνλ άλζξσπν. Ζ Carson ηόηε είρε δερηεί πνιιά αξλεηηθά ζρόιηα θαζώο ζην βηβιίν αλέθεξε ηηο βιαβεξέο έσο ζαλαηεθόξεο γηα 16

Ο Doherty (2002:27), αλαθέξεη γηα ηελ αξρή θαη ηελ εμέιημε ηνπ πεξηβαιινληηθνύ θηλήκαηνο όηη ζηα ηέιε ησλ δεθαεηηώλ 1960 θαη 1970 εκθαλίζηεθαλ λέεο πεξηβαιινληηθέο νκάδεο ζηηο πεξηζζόηεξεο δπηηθέο ρώξεο. Απηέο νη νκάδεο ήηαλ θάηη θαηλνύξην θαη μερώξηζαλ γηαηί έθαλαλ ζύλδεζε ησλ πεξηβαιινληηθώλ πξνβιεκάησλ κε δνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο δπηηθήο θνηλσλίαο όπσο ε θαηαλαισηηθή ζπκπεξηθνξά θαη ν πιηζκόο. Σν πεξηβαιινληηθό θίλεκα σζηόζν δελ ήηαλ πάληα ζπλδεδεκέλν κε απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο δπηηθήο θνηλσλίαο. Ο Carter (2001:132) αλαθέξεη πσο ππάξρνπλ 2 δηαθνξεηηθά θύκαηα θηλεηνπνίεζεο ησλ πεξηβαιινληηθώλ νκάδσλ πίεζεο θαη κπνξνύλ λα γίλνπλ εκθαλή ζηα πεξηζζόηεξα βηνκεραλνπνηεκέλα θξάηε. Σν πξώην θύκα ινηπόλ, θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπ ζηα ηέιε ηνπ 19 νπ αηώλα. Έρεη βάζε ηνπ ηελ δηαηήξεζε ηεο θύζεο θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνύ πεξηβάιινληνο. Σν δεύηεξν θύκα από ηελ άιιε, είλαη απηό ζην νπνίν αλαθέξεηαη θαη ν Doherty. Από ηε δεθαεηία ηνπ 60 θαη έπεηηα, ε πεξηβαιινληηθή αλεζπρία απμάλεηαη θαη είηε ηα παξαδνζηαθά πεξηβαιινληηθά θηλήκαηα πξνζηαζίαο θαη δηαηήξεζεο ηεο θύζεο δηεπξύλνπλ ην πεξηερόκελν ηεο αηδέληαο ηνπο είηε δεκηνπξγνύληαη θαηλνύξηεο νκάδεο πίεζεο πνπ έρνπλ εμαξρήο κεγαιύηεξν εύξνο ζθνπώλ θαη δξάζεσλ. Όπσο θαηαιήγνπλ θαη νη Dunlap θαη Mertig(1991) κπνξεί ε πεγή ηνπ πεξηβαιινληηθνύ θηλήκαηνο λα κελ είλαη μεθάζαξε, κπνξνύκε όκσο λα πνύκε όηη ην ζύγρξνλν πεξηβαιινληηθό θίλεκα έθαλε ηελ εκθάληζή ηνπ γύξσ ζην 1970. ύκθσλα κε ηνλ Ronald Inglehart, ην ζύγρξνλν πεξηβαιινληηθό θίλεκα εκθαλίδεηαη εθείλε αθξηβώο ηελ πεξίνδν ζηηο Γπηηθέο θνηλσλίεο γηαηί ηόηε ελειηθηώλεηαη ε κεηαπνιεκηθή γεληά πνπ είρε κεγαιώζεη ζε ζπλζήθεο νηθνλνκηθήο επκάξεηαο θαη εηξήλεο: απηή ε γεληά, έρνληαο θαιύςεη ηηο βαζηθέο, «πιηζηηθέο» θαηά ηνλ Maslow 4, αλάγθεο ηεο, επηδεηνύζε ηελ θάιπςε κεηαπιηζηηθώλ αλαγθώλ αλζξώπνπο θαη νηθνζπζηήκαηα, ζπλέπεηεο ησλ ρεκηθώλ πνπ ρξεζηκνπνηνύζαλ νη άλζξσπνη ηόηε ηόζν ζηε γεσξγία όζν θαη ζηελ θαζεκεξηλή δσή. 3 Σα όξηα ζηελ αλάπηπμε ή «Limits to Growth» είλαη ην βηβιίν πνπ εμέδσζε κηα νκάδα επηζηεκόλσλ ηνπ ΜΗΣ ππό ηελ αηγίδα ηνπ Club of Rome, ην νπνίν είρε ηδξπζεί ην 1968. 4 Ζ Θεσξία ηνπ Maslow θαηαηάζζεη ηηο αλάγθεο ησλ αλζξώπσλ ηεξαξρηθά, από βαζηθέο (ηξνθή, μεθνύξαζε θ.ν.θ.) ζε αλώηεξεο (εζηθή, δεκηνπξγηθόηεηα θ.ν.θ.). Καηά ηε ζεσξία απηή ινηπόλ γηα λα ζειήζεη θάπνηνο λα θαιύςεη ηηο αλώηεξεο αλάγθεο πξέπεη λα έρεη θαιύςεη πξώηα ηηο βαζηθέο (Μπνηεηδάγηαο,2008:145) 17

(Μπνηεηδάγηαο,2008:145) ζηηο νπνίεο εληάζζεηαη θαη ε επίιπζε πεξηβαιινληηθώλ πξνβιεκάησλ. Σν πεξηβαιινληηθό θίλεκα ζπκπεξηιακβάλεη παξαδνζηαθνύο νξγαληζκνύο δηαηήξεζεο ηεο θύζεο, ηνπ πξώηνπ δειαδή θύκαηνο πνπ αλαθέξζεθε παξαπάλσ, όπσο γηα παξάδεηγκα ην Sierra Club, δηεζλείο νξγαληζκνύο όπσο είλαη ε Greenpeace, ξηδνζπαζηηθά θηλήκαηα άκεζεο δξάζεο όπσο ε Earth First! θαη ηέινο ηελ πιεηάδα θηλεκάησλ βάζεο πνπ δεκηνπξγνύληαη ζε ηνπηθό επίπεδν (Carter,2001:133). Όηαλ αλαθεξόκαζηε ζε θηλήκαηα βάζεο κεηαμύ άιισλ (Carter,2001:141) ελλννύκε θαη ξηδνζπαζηηθά θνηλσληθά θηλήκαηα όπσο γηα παξάδεηγκα ε Earth First! θαη ην Sea Shepherd. Σα θηλήκαηα απηά βάζεο δηαθνξνπνηνύληαη από ηηο ππόινηπεο πεξηβαιινληηθέο νξγαλώζεηο γηα πνιινύο ιόγνπο (Foreman,2010:333). Όπσο αλαθέξεη ν Doherty (2002:155) ζηα θηλήκαηα βάζεο δελ ππάξρεη ε παξακηθξή νξγάλσζε, θαλέλα εζληθό γξαθείν ή θάπνην δηνηθεηηθό θέληξν ζε αληίζεζε κε νξγαληζκνύο όπσο ε Greenpeace πνπ ελώ ρξεζηκνπνηεί κεζόδνπο direct action, πνπ είλαη ζρεδόλ απνθιεηζηηθόο ηξόπνο δξάζεο ησλ ξηδνζπαζηηθώλ θηλεκάησλ βάζεο, ε νξγάλσζή ηεο είλαη ζπλπθαζκέλε κε γεληθά απνδεθηνύο θαλόλεο. Απηό ζα κπνξνύζε λα απνδνζεί ζην όηη ε Greenpeace, κεηαμύ άιισλ, πξέπεη λα πξνζέμεη θαη ηελ ζεηηθή εηθόλα ηεο πξνο ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο θαη λα θαιιηεξγήζεη κηα θαιή θήκε όπσο ζα έθαλε θάζε νξγαληζκόο πνπ εμαζθεί έλα είδνο high-tech πεξηβαιινληηζκνύ (Rucht,1995:70). Αληηζέησο ηα ξηδνζπαζηηθά θηλήκαηα, αθξηβώο επεηδή είλαη θηλήκαηα θαη όρη νξγαλώζεηο, παξαβηάδνπλ ην λόκν ρσξίο λα ηνπο απαζρνιεί ε (πηζαλή) αξλεηηθή θάιπςε από ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο ή ην θαθό πνπ κπνξεί λα θάλνπλ ζηε θήκε ηνπ θηλήκαηνο (Rucht,1995:80).ηηο επόκελεο ζειίδεο γίλεηαη αλαθνξά ζηνπο ηξόπνπο δξάζεο ησλ ξηδνζπαζηηθώλ πεξηβαιινληηθώλ θηλεκάησλ. Tξόπνη δξάζεο Οη ηξόπνη δξάζεο ησλ ξηδνζπαζηηθώλ θηλεκάησλ έρνπλ πξνθαιέζεη πνιιέο ζπδεηήζεηο ηόζν γηα ηελ εζηθόηεηα όζν θαη ηελ απνηειεζκαηηθόηεηα ηνπο. Οη πξάμεηο απηέο κπνξεί λα είλαη λόκηκεο ή παξάλνκεο κε ζηόρν έλα άηνκν ή θνηλσληθέο νκάδεο ή θαη πεξηνπζίεο. Δίλαη γλσζηέο ζαλ πξάμεηο άκεζεο δξάζεο (direct action). Ζ 18

αλαθνξά ζε απηέο ηηο δξάζεηο γίλεηαη κε ηνπο όξνπο «Monkeywrenching» 5, «νηθνινγηθή ηξνκνθξαηία» ή «νηθν-ηξνκνθξαηία» (ecoterrorism) θαη ηέινο σο «νηθνινγηθό ζακπνηάδ» (ecotage). ύκθσλα κε ηνλ Doherty (2002:155-156) ηα θηλήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνύλ ηελ ζηξαηεγηθή ηεο direct action έρνπλ ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά. Πξώηνλ ζεσξνύλ πσο ε δξάζε ηνπο είλαη έλαο ηξόπνο λα έξζεη κηα αιιαγή ζηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηθή δσή, ραξάδνληαο έλα δξόκν γηα κηα ξηδνζπαζηηθά πξάζηλε θνηλσλία. Γεύηεξνλ, ηα θηλήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνύλ απηό ηνλ ηξόπν δξάζεο είλαη θιαδηά ηνπ ξηδνζπαζηηθνύ άθξνπ ηνπ πξάζηλνπ θάζκαηνο. Σξίηνλ, ε νξγάλσζε ηνπο είλαη ζρεδόλ αλύπαξθηε κπξνζηά ζε απηή ησλ πεξηβαιινληηθώλ νξγαλώζεσλ, θαη ηαπηόρξνλα νη δξάζεηο ηνπο δελ επεξεάδνληαη από εμσηεξηθνύο παξάγνληεο, κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξρεη θόβνο λα κεηώζνπλ ή λα ηξνπνπνηήζνπλ ηηο δξάζεηο ηνπο, ιόγσ έιιεηςεο πόξσλ, όπσο κπνξεί λα ζπκβαίλεη ζε κε ξηδνζπαζηηθά θηλήκαηα. Ζ έιιεηςε όκσο νξγάλσζεο ηνπο δίλεη αθόκα έλα ραξαθηεξηζηηθό ην νπνίν ζα κπνξνύζε λα ζεσξεζεί ζεηηθό γηα απηά. Από ηε ζηηγκή πνπ νη δξάζεηο γίλνληαη αηνκηθά ή από κηθξέο νκάδεο αηόκσλ ε επζύλε είλαη δηθή ηνπο θαη κόλν, ζε αληίζεζε κε ηνπο νξγαληζκνύο πνπ έρνπλ λνκηθή ππόζηαζε θαη πξέπεη λα αλαιάβνπλ ηελ επζύλε ησλ πξάμεώλ ηνπο επίζεκα. Σν ηειεπηαίν ραξαθηεξηζηηθό πνπ ζεκεηώλεη ν Doherty είλαη όηη κπνξεί νη ξίδεο ησλ δξάζεσλ ηεο direct action λα βξίζθνληαη ζηε θηινζνθία ηνπ Gandhi θαη ηνπ Martin Luther King, σζηόζν ην ξηδνζπαζηηθό θίλεκα έρεη εηζάγεη πην ζπγθξνπζηαθά ζηνηρεία ελ ζπγθξίζεη κε ηηο παιαηόηεξεο κνξθέο θνηλσληθήο αλππαθνήο. Όπσο ζεκεηώλεη ν Carter (2001:142) αλαθεξόκελνο ζηνπο αθηηβηζηέο ηεο Earth First!, «νη αθηηβηζηέο έρνπλ πεξάζεη καθξάλ ηα όξηα ηεο θνηλσληθήο αλππαθνήο, θαηαζηξέθνληαο επαλεηιεκκέλα ηνλ ηερληθό εμνπιηζκό εηαηξεηώλ νη νπνίεο αλαιάκβαλαλ πινηόκεζε, γεσηξήζεηο, εγθαηάζηαζε ειεθηξηθώλ δηθηύσλ θαη ηνπνγξαθηθό ζρεδηαζκό». «Monkeywrenching» Πξνζπαζώληαο λα μεθαζαξίζεη ηελ έλλνηα ηνπ νηθνινγηθνύ ζακπνηαδ ή αιιηώο απνθαινύκελνπ monkey wrenching, ν Dave Foreman, αλαιύεη ηα 5 Ο όξνο «Monkeywrenching» θαζηεξώζεθε ιόγσ ηνπ βηβιίνπ ηνπ Edward Abbey (1975) The Monkey-Wrench Gang ζην νπνίν πεξηγξάθεηαη ε ηζηνξία λέσλ πνπ ρξεζηκνπνηνύλ κεζόδνπο ζακπνηάδ γηα ηελ ππεξάζπηζε ηνπ πεξηβάιινληνο (http://en.wikipedia.org/wiki/the_monkey_wrench_gang) 19

ραξαθηεξηζηηθά απηνύ ηνπ ηύπνπ δξάζεο (Foreman,2003:628-631).Σν πξώην ραξαθηεξηζηηθό πνπ δίλεη είλαη όηη ην Monkeywrenching είλαη ε κε-βία. Γηθαηνινγώληαο απηό ην ραξαθηεξηζηηθό εμεγεί πσο από ηε ζηηγκή πνπ ζθνπόο ηνπ είλαη λα κελ βιάςεη αλζξώπνπο αιιά άςπρα πιηθά αγαζά, δελ ζεσξείηαη βίαηε πξάμε. Πξόθεηηαη γηα έλαλ αηνκηθό ηξόπν δξάζεο, γηα λα είλαη ζίγνπξν όηη δελ έρνπλ παξεηζθξήζεη άηνκα πνπ δελ αλήθνπλ ζην θίλεκα. Γηα απηό ην ιόγν νη ελέξγεηεο γίλνληαη από κηθξέο νκάδεο αλζξώπσλ πνπ γλσξίδνληαη ρξόληα θαη έρνπλ αθιόλεηε εκπηζηνζύλε ν έλαο ζηνλ άιινλ. Σν Monkeywrenching, όπσο εμεγεί ν Foreman, πξέπεη λα είλαη ζηνρεπκέλν, κηαο θαη ε αιόγηζηε θαηαζηξνθή πεξηνπζίαο δελ είλαη απνδνηηθή. Οη δξάζηεο μέξνπλ από πξηλ ηη ζα θαηαζηξέςνπλ θαη είλαη ζίγνπξνη όηη δε ζα θάλνπλ θάπνην ιάζνο ζηελ επηινγή ηνπο. Μηα αθόκα αξρή πνπ δηέπεη ηνπο «monekeywrenchers» είλαη όηη πξνζέρνπλ πόηε ζα δξάζνπλ γηαηί δελ ζέινπλ λα θαηεγνξεζεί θάπνηνο άιινο αληί γηα απηνύο. ε πεξίπησζε πνπ ππάξρεη θάπνηα νκάδα πνπ δηακαξηύξεηαη γηα ηνλ ίδην ιόγν, κηα δξάζε ηύπνπ «monkeywrench» ζα κπνξνύζε λα ζεσξεζεί ελέξγεηα ηεο νκάδαο απηήο. Δπίζεο ηέηνηεο δξάζεηο απνθεύγνληαη ελ κέζσ εύζξαπζησλ πνιηηηθώλ δηαπξαγκαηεύζεσλ ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία κηαο ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο. Σν «Monkeywrenching» είλαη έλαο πνιύ δηαδεδνκέλνο ηξόπνο δξάζεο θαη δελ έρεη ζύλνξα νύηε ρξεηάδεηαη λα έρεηο θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά γηα λα ιάβεηο κέξνο ζε κηα ηέηνηα δξάζε. Οπνηνζδήπνηε κπνξεί λα ζπκκεηέρεη θαη λα επηιέμεη ηελ πεξηνρή δξάζεο ε νπνία κπνξεί λα είλαη κηθξή ή κεγάιε, κπνξεί λα είλαη δίπια ηνπ αιιά θαη ρηιηόκεηξα καθξηά. Ο Foreman ππνζηεξίδεη πσο κπνξεί ε δξάζε απηή λα εγθπκνλεί δηάθνξνπο θηλδύλνπο σζηόζν «έρεη κηα νξκεηηθή έμαςε, κηα αίζζεζε επηηπρίαο [ ]»(ζει.630)θαη ηειηθά είλαη θάηη επράξηζην. Γελ πξόθεηηαη γηα θάηη επαλαζηαηηθό αθνύ «δελ έρεη ζθνπό λα αλαηξέςεη θάπνην πνιηηηθό ή θνηλσληθό ζύζηεκα» (ζει 630). Απηό πνπ πξνζπαζνύλ είλαη λα πξνζηαηέςνπλ ην πεξηβάιινλ από θαηαζηξνθηθέο αλζξώπηλεο ελέξγεηεο θαη ην πξνζπαζνύλ κε ηα πην απιά κέζα, ρσξίο λα ρξεζηκνπνηνύλ θάπνην εηδηθό εμνπιηζκό, αιιά βξίζθνληαο ηνλ πην απιό ηξόπν γηα λα θέξνπλ ζε πέξαο ην ζθνπό ηνπο, κε ηελ ύπαξμε ειάρηζησλ εμαηξέζεσλ. Σέινο ν Foreman μεθαζαξίδεη πσο νη «monekeywrenchers» έρνπλ απόιπηε γλώζε ηεο βαξύηεηαο ησλ πξάμεώλ ηνπο νη νπνίεο είλαη απνηέιεζκα ζθέςεο θαη απόιπηα εζηθέο. Ρηζθάξνπλ ηελ ειεπζεξία ηνπο γηαηί ζεσξνύλ εζηθή ηνπο ππνρξέσζε λα πξνζηαηέςνπλ ηε θύζε από νπνηαδήπνηε ελέξγεηα ηε βιάπηεη. Ωζηόζν έρεη μεθηλήζεη κηα δηακάρε γηα ηελ εζηθόηεηα ησλ πξάμεσλ ηνπο. Πνιιέο θνξέο ζηηο πξαθηηθέο «Monkeywrenching» 20

ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ν εκπξεζκόο. Απηό πνπ δελ έρεη μεθαζαξηζηεί αθόκα όκσο είλαη θαηά πόζν «νηθνινγηθά εζηθή» είλαη κηα ηέηνηα κέζνδνο, από ηε ζηηγκή πνπ κηθξά πνληίθηα, αξάρλεο θαη άιινη κηθξνί νξγαληζκνί, ππνθέξνπλ θαη θαηαζηξέθνληαη ζηηο θιόγεο (Liddick,2006:81). Ζ δηακάρε γηα ηε ρξήζε βίαο Σα όξηα πνπ πην πάλσ ν Carter ζρνιίαδε πσο έρνπλ μεπεξαζηεί, έρνπλ δεκηνπξγήζεη ηεξάζηηεο δηαθσλίεο γύξσ από ηελ εζηθόηεηα ησλ πξάμεσλ απηώλ θαη θαηά πόζν νη πξάμεηο απηέο κπνξνύλ λα ζεσξεζνύλ δξάζεηο νκάδσλ πνπ αλήθνπλ ζην πεξηβαιινληηθό θίλεκα. Ζ ρξήζε βίαο είλαη ζίγνπξα είλαη από ηα πην δηθνξνύκελα θαη πνιπζπδεηεκέλα ζέκαηα γηα ηηο δξάζεηο ξηδνζπαζηηθώλ νκάδσλ πνπ δξνπλ γηα ην πεξηβάιινλ. Αλ θαη ν Doherty (2002:175) ζεσξεί πσο ε βάζε ηεο δηακάρεο απηήο έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζην αλ θαηά ηε δηάξθεηα δξάζεσλ θαηαζηξνθήο ηεο πεξηνπζίαο βιάπηνληαη άλζξσπνη, δελ είλαη αθόκα μεθάζαξν θαη γεληθά απνδεθηό αλ ε πξάμε απηή θάζ απηή ζεσξείηαη βίαηε ή αθόκα θαη ηξνκνθξαηηθή. Σα δύν βαζηθά ζηξαηόπεδα πνπ έρνπλ δεκηνπξγεζεί είλαη από ηε κία κεξηά απηνί πνπ ππνζηεξίδνπλ ηέηνηνπ είδνπο πξαθηηθέο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ «εγθιεκάησλ θαηά ηεο θύζεο» ελώ ε αληίζεηε άπνςε είλαη απηή πνπ ζεσξεί απηέο ηηο πξάμεηο (θαηαζηξνθή πεξηνπζίαο, εκπξεζκνύο θ.α.) σο ηξνκνθξαηηθέο ελέξγεηεο. Ση ζεκαίλεη ηξνκνθξαηία γηα ηνπο κελ θαη ηη γηα ηνπο δε; Σα θηλήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνύλ κεζόδνπο νηθνινγηθνύ ζακπνηάδ (ecotage), όπσο είλαη κεηαμύ άιισλ ε Earth First! ή ην ALF (Animal Liberation Front), πξνθαλώο θαη ζεσξνύλ πσο ε θαηαζηξνθή πεξηνπζίαο δελ απνηειεί πξάμε βίαο (VanDeVeer,2003:625). O Dave Foreman, επί παξαδείγκαηη, έλαο από ηνπο ηδξπηέο ηεο Earth First!, δίλνληαο έλαλ νξηζκό ζην νηθνινγηθό ζακπνηάδ (ecotage) ιέεη πσο είλαη κηα ιέμε γηα λα πεξηγξάςεη «ηελ θαηαζηξνθή ησλ κεραλεκάησλ θαη ηηο ηδηνθηεζίεο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα θαηαζηξέςνπλ ην θπζηθό θόζκν» (VanDe Veer,2003:625). Παξάιιεια, ν νξηζκόο πνπ δίλνπλ νη Diani θαη Della Porta (1999:176-178) είλαη πσο «ecotage» είλαη ην ζακπνηάδ ην νπνίν γίλεηαη από πεξηβαιινληηθνύο αθηηβηζηέο, ησλ νπνίσλ ε πξόζεζε είλαη λα πξνθαιέζνπλ πιηθή δεκηά ζηνπο αληηπάινπο ηνπο. ηα Μέζα Μαδηθήο Δπηθνηλσλίαο ε θαηαζηξνθή πεξηνπζίαο ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο αλαθέξεηαη ζαλ βίαηε πξάμε, αληίζεηα γηα ηνπο αθηηβηζηέο πνπ ρξεζηκνπνηνύλ απηέο ηηο κεζόδνπο ε θαηαζηξνθή πεξηνπζίαο δελ είλαη βίαηε πξάμε αθνύ «ζηόρνο είλαη άςπρα αληηθείκελα» 21

(Doherty,2002:156). Σν ηί ζεσξνύλ πξαγκαηηθή «ηξνκνθξαηία» νη ίδηνη νη αθηηβηζηέο πεξηγξάθεη ν Gary Yourfsky, έλαο από ηνπο αθηηβηζηέο θαη ππεξαζπηζηήο ησλ δηθαησκάησλ ησλ δώσλ (2004:130): «αλ ν θόζκνο ζέιεη λα ηειεηώζεη ε ηξνκνθξαηία, ηόηε ζα πξέπεη λα βγάινπλ από ηνπο θαηαςύθηεο ηνπο ηελ ζάξθα ησλ δώσλ, λα ξίμνπλ ηα ηόμα θαη ηηο ζθαίξεο ζηα ζθνππίδηα, λα επηκείλνπλ λα θιείζνπλ ηα εξγαζηήξηα αλαπαξαγσγήο ζηα παλεπηζηήκηα, λα θιείζνπλ ηα θαηαζηήκαηα κε γνύλεο, λα θαηαξγήζνπλ ηε ρξήζε δώσλ ζην ηζίξθν θαη ην ξνληέν λα θαηαξγεζεί κηα γηα πάληα θαη όινη λα ππνζηεξίμνπλ ηνπο ζαξξαιένπο αθηηβηζηέο ηεο ALF πνπ απειεπζεξώλνπλ δώα από κέξε ηξόκνπ». Κηλήκαηα απειεπζέξσζεο δώσλ «Τα ηειεπηαία ρξόληα, νη άλζξσπνη έρνπλ αξρίζεη ζηαδηαθά λα ελεκεξώλνληαη γηα ηελ ύπαξμε ελόο λένπ ζθνπνύ : ηελ απειεπζέξσζε ησλ δώσλ. Οη πεξηζζόηεξνη πξσηάθνπζαλ απηό ην θίλεκα κέζα από άξζξα εθεκεξίδσλ, ζηα πιαίζηα ζεκαηνινγίαο ηνπ ηύπνπ ηη ζην θαιό ζα ζθεθηνύλ κεηά από απηό;» Σα παξαπάλσ ιεγόκελα ηνπ Peter Singer ην 1985, ζε έλα θείκελν ην νπνίν κηιάεη γηα ην θίλεκα ηεο απειεπζέξσζεο ησλ δώσλ, είλαη αξθεηά γηα λα θαηαιάβεη θαλείο πσο αληηκεηώπηδε ην θνηλό ην θίλεκα ηεο απειεπζέξσζεο ησλ δώσλ ζην μεθίλεκά ηνπ. Με ηελ αξρή ηνπ πεξηβαιινληηθνύ θηλήκαηνο, νη πεξηζζόηεξεο νκάδεο αγσλίδνληαλ γηα πην απζηεξά πεξηβαιινληηθά ζέκαηα ηα νπνία κπνξεί λα είραλ ζρέζε κε ηε ξύπαλζε ζε ηνπηθό είηε επξύηεξν θάζκα. Σα θηλήκαηα γηα ηα δηθαηώκαηα ησλ δώσλ μεθίλεζαλ σζηόζν θαη απηά ηε δεθαεηία ηνπ 1970. Μέησπν Απειεπζέξσζεο ησλ Εώσλ (Animal Liberation Front (A.L.F.)) Σν Μέησπν Απειεπζέξσζεο Εώσλ είλαη ην θίλεκα πνπ ζα καο απαζρνιήζεη ζηελ παξνύζα κειέηε. Πξόθεηηαη γηα έλα θίλεκα απειεπζέξσζεο δώσλ ην νπνίν πιένλ δξαζηεξηνπνηείηαη ζε παγθόζκην επίπεδν δηαηεξώληαο όκσο κηα ηδηαίηεξε εζσηεξηθή νξγάλσζε. Δίλαη έλα ξηδνζπαζηηθό θίλεκα αληίζηνηρν κε απηό ηνπ Μεηώπνπ Απειεπζέξσζεο ηεο Γεο ( Earth Liberation Front). 22

Η αξρή ηνπ θηλήκαηνο Ζ θηλεηήξηα δύλακε δεκηνπξγίαο απηνύ ηνπ θηλήκαηνο, ήηαλ ζηελ νπζία ε ζέιεζε ησλ ηδξπηώλ ηνπ, λα γίλνπλ ζεκειηώδεηο αιιαγέο ζηνλ ηξόπν πνπ αληηκεησπίδνληαη θαη πξνζηαηεύνληαη ε θύζε θαη ηα δώα. Θα κπνξνύζε θαλείο λα πεη πσο ήηαλ επηηαθηηθή αλάγθε γηα απηνύο, αθνύ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 θαη ζηηο αξρέο ηνπ 1980, ηα γεληθά απνδεθηά κέηξα θαη νη κέρξη ηόηε πξνζπάζεηεο είραλ θαηά ηε γλώκε ηνπο απνηύρεη: ηα δώα ζπλέρηδαλ λα ηπγράλνπλ άζρεκεο ζπκπεξηθνξάο από ηνπο αλζξώπνπο θάλνληαο ηελ άκεζε (αληί-) δξάζε επηηαθηηθή (Best; Nocella II, 2004:18). Γελ είλαη μεθάζαξν ην πόηε μεθίλεζαλ νη ελέξγεηεο ηνπ A.L.F ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο. ύκθσλα κε ηνλ Freeman Wicklund ε πξώηε ελέξγεηα ήηαλ ην 1977, όηαλ αθηηβηζηέο απειεπζέξσζαλ δύν δειθίληα από εξεπλεηηθέο εγθαηαζηάζεηο ζηελ Υαβάε. Μηα άιιε άπνςε γηα ηελ πξώηε δξάζε ηνπ θηλήκαηνο ζηηο Ζ.Π.Α. είλαη όηη ήηαλ ζηηο 14 Μαξηίνπ 1979 όηαλ αθηηβηζηέο πνπ εξγάδνληαλ ζην Ηαηξηθό Κέληξν ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Νέαο Τόξθεο απειεπζεξώλνπλ κηα γάηα, έλαλ ζθύιν θαη δύν ηλδηθά ρνηξίδηα. Σέινο ν Newkirk ππνζηεξίδεη πσο ε απειεπζέξσζε εηθζηηεζζάξσλ γαηώλ από ην Παλεπηζηήκην ηνπ Υάνπαξλη, ην 1982 ήηαλ ε αξρή ηνπ θηλήκαηνο. (2004: 342) Η θηινζνθία «Αλ θάπνηνο ςάρλεη νκάδεο λα ζπγθξίλεη ην ALF, ε ζσζηή επηινγή δελ είλαη ε Al Qaeda ή ε δεκνθξαηηθή θξνπξά ηνπ αληάκ Υνπζεΐλ, αιιά ε θίλεζε αληίδξαζεο ησλ Δβξαίσλ ζηνπο Ναδί θαη ην θίλεκα ηνπ Τπόγεηνπ ηδεξόδξνκνπ 6» Best; Nocella II, 2004:23 «Δίκαζηε πνιύ επηθίλδπλνη θηινζνθηθά. Έλα θνκκάηη ηνπ θηλδύλνπ απηνύ είλαη όηη δελ εμαπαηνύκαζηε από ηελ ςεπδαίζζεζε πσο ε πεξηνπζία αμίδεη 6 Γλσζηό θαη σο Underground Railroad, ήηαλ δίθηπν από ζπίηηα θαη αζθαιείο δηαδξνκέο πνπ ρξεζηκνπνηνύζαλ ην 19 νπ αηώλα νη έγρξσκνη ζθιάβνη ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο. θνπόο ήηαλ λα δηαθύγνπλ ζε άιιεο πνιηηείεο ησλ ΖΠΑ όπνπ ζα ήηαλ ειεύζεξνη θαη ζηνλ Καλαδά. Σν θίλεκα απηό ην ππεξάζπηδαλ ππέξκαρνη ησλ αγώλσλ ησλ ζθιάβσλ (http://en.wikipedia.org/wiki/underground_railroad) 23

πεξηζζόηεξν από ηε δσή θέξλνπκε ζην θσο απηή ηε παξάινγε πξνηεξαηόηεηα, ε νπνία είλαη θάηη πνπ δε κπνξεί λα αθήζεη ην ζύζηεκα λα επηδήζεη» David Barbarash, επίζεκνο εθπξόζσπνο ηύπνπ A.L.F. Ζ ηδενινγία πνπ πεξηγξάθεηαη θαη ππνζηεξίδεηαη από ηα παξαπάλσ απνζπάζκαηα, απνηειεί κέξνο ηεο θηινζνθίαο ηνπ θηλήκαηνο ε νπνία έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηνλ αλαξρηζκό θαη ζην ξηδνζπαζηηθό θεκηληζκό. Έρνπλ γξαθηεί πνιιά βηβιία γηα ηε δξάζε ηέηνησλ θηλεκάησλ ελ γέλεη αιιά θαη γηα ην Α.L.F. ζπγθεθξηκέλα. Έλα από απηά είλαη ην «TERRORISTS or FREEDOM FIGHTERS: Reflections on the liberation of Animals» ην νπνίν εθδόζεθε ην 2004 θαη αλαθέξεηαη κεηαμύ άιισλ ζηελ ηζηνξία θαη θηινζνθία ηνπ θηλήκαηνο. Αθνινπζεί ε πεξηγξαθή ηεο θηινζνθίαο ηνπ θηλήκαηνο όπσο ηελ πεξηγξάθνπλ (ζει. 23-27) νη Steven Best 7 θαη Anthony J. Nocella II 8 ζηελ παξαπάλσ έθδνζε, ηελ νπνία θαη έρνπλ επηκειεζεί. Μηα από ηηο βαζηθέο αληηζέζεηο ηνπ θηλήκαηνο κε ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηα πεηξακαηηθά θέληξα ησλ παλεπηζηεκίσλ είλαη όηη ηα δώα δελ είλαη ηδηνθηεζία ηνπο. Τπό ην πξίζκα απηό, ινηπόλ, ηα δώα πνπ απειεπζεξώλνληαη δε κπνξνύλ λα ζεσξεζνύλ θινπηκαία. Ζ δξάζε απηή ηεο απειεπζέξσζεο ζεσξείηαη ππνρξέσζε θαη όρη παξαλνκία. Αληίζεηα κε ην θάζε ππάξρνλ λνκηθό ζύζηεκα αιιά θαη κε ην λόκηκν θαπηηαιηζηηθό ζύζηεκα, ε ηδηνθηεζία ησλ δώσλ δελ είλαη απνδεθηή από απηνύο, θαζώο ηα δώα είλαη ειεύζεξα από ηε θύζε ηνπο θαη έρνπλ δηθαίσκα ζηε δσή θαη ηελ επηδίσμε επηπρίαο. Δίλαη ν «ζπηζηζκόο» 9 εθείλνο δίλεη ην «δηθαίσκα» ζηνλ άλζξσπν λα εθκεηαιιεύεηαη ηα δώα θαη λα έρεη πξνλόκηα πάλσ ζε απηά. Σν A.L.F. δελ απνηειείηαη από ζπγθεθξηκέλα άηνκα-ππξήλεο. Ο θαζέλαο ζα κπνξνύζε λα ελεξγήζεη ζαλ κέινο ηνπ θηλήκαηνο ζε νπνηνδήπνηε ζεκείν ηνπ θόζκνπ, αξθεί ε πξάμε ηνπ λα έρεη ζηόρν ηελ επίζεζε ζηελ εθκεηάιιεπζε ησλ δώσλ, 7 Αλαπιεξσηήο θαζεγεηήο θαη Πξόεδξνο ηνπ ηκήκαηνο Φηινζνθίαο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Σέμαο, Δι Παζν, έρεη δεκνζηεύζεη πνιπάξηζκα βηβιία θαη άξζξα ζρεηηθά κε ηε θηινζνθία, πνιηηηζηηθήο θξηηηθήο, θνηλσληθήο ζεσξίαο θαη δηθαηώκαηα ησλ δώσλ 8 Αθηηβηζηήο γηα ηελ εηξήλε πνπ δηδάζθεη ζε ζεκηλάξηα ζρεηηθά κε ηελ κεζνιάβεζε θαη δηαπξαγκάηεπζε ζε επαλαζηαηηθά πεξηβάιινληα 9 Ο όξνο ζπηζηζκόο (ή ζπηζηζηζκόο) πξνέξρεηαη από ηελ αγγιηθή ιέμε speciesism. Ζ έλλνηα ηνπ ζπηζηζκνύ δειώλεη ηε δηάθξηζε κεηαμύ δύν εηδώλ, ε νπνία απνθέξεη ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ ελόο είδνπο από ην άιιν. Οπζηαζηηθά πξόθεηηαη γηα κία έλλνηα παξόκνηα κε απηέο ηνπ ζεμηζκνύ θαη ηνπ ξαηζηζκνύ. 24