CLIL them all! A different approach to teaching Greek as a Second language Θωμαή Αλεξίου Επίκ. Καθηγήτρια Τμήμα Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης thalexiou@enl.auth.gr
CLIL: Content and Language Integrated Learning CLIL: ένας όρος- ομπρέλα EMI (English as a Medium of InstrucDon) LAC (Language Across the Curriculum), κλπ. Ενσωματωμένη Εκμάθηση Περιεχομένου και Γλώσσας (1994) Ολιστική Εκμάθηση Περιεχομένου και Γλώσσας (Oλ.Εκ.Πε.Γ.)
CLIL Το CLIL είναι μια εκπαιδευτική προσέγγιση με διπλό στόχο, κατά την οποία χρησιμοποιείται επιπρόσθετη γλώσσα για τη διδασκαλία και την εκμάθηση τόσο της γλώσσας όσο και του περιεχομένου (EuroCLIC 1994) Αφορά κάθε δραστηριότητα στην οποία η ξένη/δεύτερη γλώσσα χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την εκμάθηση ενός μη γλωσσικού μαθήματος και στην οποία η γλώσσα και το μάθημα έχουν KOINO ΡΟΛΟ (European Network of Administrators, Researchers and PracDDoners) (Marsh, 2002: 58).
Διδασκαλία της Γλώσσας µε βάση το Περιεχόµενο Η εκµάθηση του γνωστικού αντικειµένου µε τη χρήση της δεύτερης γλώσσας (Γ2) Διπλή εστίαση Συνεργασία εκπαιδευτικών DΔΙΠΛΗ ΕΣΤΙΑΣΗ Η εκµάθηση της δεύτερης γλώσσας (Γ2) µέσω της µελέτης του γνωστικού αντικειµένου
Η διπλή εστίαση......δημιουργεί κίνητρα στους μαθητές: Για να κατανοήσουν το γνωστικό αντικείμενο, πρέπει να αποκωδικοποιήσουν τη γλώσσα. Έτσι, μέσα από αυθεντικά και με νόημα κείμενα στα οποία επικεντρώνεται η προσοχή και το ενδιαφέρον τους καταλήγουν να δίνουν την απαραίτητη βαρύτητα και στη γλώσσα.
Πώς ξεκίνησε στην Ευρώπη; Βασικές προτεραιότητες της ευρωπαϊκής εκπαιδευτικής πολιτικής: Γρήγορη και αποτελεσματική εκμάθηση γλωσσών Ενίσχυση της πολλαπλογλωσσίας/πληθογλωσσίας Η Λευκή Βίβλος προτείνει όλοι οι Ευρωπαίοι να αποκτήσουν γλωσσική ικανότητα σε 3 ευρωπαϊκές γλώσσες (Λευκή Βίβλος για την Εκπαίδευση και την Κατάρτιση, 1995) Η ανάπτυξη της διγλωσσίας στο πλαίσιο της σχολικής εκπαίδευσηςà καταπολέμηση της ανεργίας και αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων Η επίτευξη των καλύτερων δυνατών μαθησιακών αποτελεσμάτων στον μικρότερο δυνατό χρόνο Η πολυγλωσσία σε μία χώρα θεωρείται προστιθέμενη μαθησιακή αξία (Marsh 2002)
Marsh Το CLIL προσφέρει ευκαιρίες CLIL στα παιδιά να χρησιμοποιούν φυσικά τη γλώσσας ώστε ξεχνούν γρήγορα τη γλώσσα και επικεντρώνουν στο θέμα που διδάσκεται Language showers 20 λεπτά καθημερινά μέχρι και 50% των μαθημάτων στη δεύτερη γλώσσα
Γιατί; Φανταστείτε κάποιον να μαθαίνει κιθάρα χωρίς να του επιτρέπεται να αγγίξει τις χορδές. Να μαθαίνει μπάσκετ χωρίς να επιτρέπεται να ρίξει βολές Χρειαζόμαστε ταυτόχρονα και τη γνώση και τις δεξιότητες που απαιτούνται Μπορεί να μαθαίνουμε στους μαθητές άριστη γραμματική, να δημιουργούν τέλειες προτάσεις αλλά δεν μπορούν να μιλούν φυσικά Οι μαθητές μας πρέπει να μάθουν να σκέφτονται στην άλλη γλώσσα
Το πλαίσιο αρχών του CLIL Το πλαίσιο αρχών του CLIL είναι η εφαρμογή των 4C: Content, CommunicaDon, CogniDon, Culture (ΠΕΕΚ) Περιεχόμενο (κατάκτηση του περιεχομένου των γνωστικών αντικειμένων), Επικοινωνία (χρήση της γλώσσας ως μέσου και ως εργαλείου μάθησης), Επίγνωση (ανάπτυξη μεταγνωστικών δεξιοτήτων) Κουλτούρα (αμοιβαία κατανόηση και επίγνωση της διαφορετικότητας σε ένα πολύγλωσσο και πολυπολιτισμικό περιβάλλον) (Doyle, 2002)
Γλωσσικός στόχος: Υποθετικός Λόγος 2 ου τύπου Θεματική: Το θέμα της ειρήνης στον κόσμο If I were a politician, I would. Τα κριτήρια αξιολόγησης είναι γλωσσικά, όχι εννοιολογικά Αν ο μαθητής χρησιμοποιήσει σωστά τον υποθετικό λόγο, πολύ λίγο μας ενδιαφέρει αν αυτό που προτείνει θα φέρει ειρήνη
Μαθησιακοί στόχοι στο CLIL: «Πώς μπορούμε να διαφυλάξουμε την ειρήνη στον κόσμο;» Θεματική: Το θέμα της ειρήνης στον κόσμο If I were a politician, I would. Κριτήρια αξιολόγησης: εννοιολογικά και διαδικαστικά (Οι προτάσεις που θα κάνουμε μπορούν να δημιουργήσουν προϋποθέσεις για την ειρήνη;) Η χρήση του υποθετικού λόγου είναι το μέσο για τη δημιουργία των προτάσεων (και ενδεχομένως για να δημιουργήσουμε συνθήκες για την ειρήνη)
Στρατηγική 1 η : Πλούσιο εισαγόμενο (Krashen, 1986) Το εισαγόμενο πρέπει να είναι αυθεντικό και αρκετά απαιτητικό για να δημιουργεί κίνητρα Η εκμάθηση ενός μαθήματος μέσω μιας δεύτερης/ξένης γλώσσας έχει καλύτερα αποτελέσματα όταν οι μαθητές συνδέουν τη νέα γνώση με προηγούμενες γνώσεις, εμπειρίες και συμπεριφορές
Στρατηγική 2η: Υποστήριξη της µάθησιακής διαδικασίας (scaffolding for learning) Η υποστήριξη της μαθησιακής διαδικασίας βοηθάει τους μαθητές να μετατρέψουν το εισαγόμενο σε γνώση να διατυπώσουν τις σκέψεις τους με τρόπο κατάλληλο για το περιεχόμενο. να μειώσουν το γνωστικό και γλωσσικό φορτίο, επομένως να κατανοήσουν το περιεχόμενο και τη γλώσσα να αυξήσουν τη γλωσσική παραγωγή με την παροχή ειδικού λεξιλογίου και συμφράσεων. Πώς; Χρήση πολυτροπικού εισαγόμενου (Leisen, 2005): χάρτες, διαγράμματα, video, κλπ.)
Στρατηγική 3η: Πλούσια διάδραση και παραγωγή γλώσσας (Long, 1987; Swain, 1985) Η διάδραση στη Γ2 και η ανατροφοδότηση κατά τη διάρκεια της διάδρασης βοηθά την ανάπτυξη της διαγλώσσας Οι μαθητές πρέπει να αναγκαστούν να κάνουν χρήση των γνώσεών τους και να προσπαθήσουν να βελτιώσουν την παραγωγή τους προκειμένου να γίνουν κατανοητοί και ακριβείς (Swain, 1993: 160) Η διάδραση και η παραγωγή βασίζονται στις δραστηριότητες (βασική δεξιότητα)
Στρατηγική 4η: Η διαπολιτισμική διάσταση Η γνώση για τις άλλες χώρες και κουλτούρες δεν μπορεί να πηγάσει ούτε από τη στείρα γνώση γι αυτές, αλλά ούτε από τη γνώση της γλώσσας τους μόνο. Είναι απαραίτητο να προετοιμάσουμε τους μαθητές μας να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις ενός παγκοσμιοποιημένου κόσμου, να μπορούν να δουλέψουν σε ομάδες εκτός εθνικών και πολιτισμικών συνόρων: διαπολιτισμική επικοινωνιακή ικανότητα (Camerer, 2007)
Στρατηγική 5η: Η.Ο.Τ. = Higher Order Thinking l H ανάλυση, σύνθεση και πρόβλεψη πληροφοριών βοηθούν στην ανάπτυξη γνωστικών δεξιοτήτων υψηλού επιπέδου (Met 1998) l Οποιο κι αν είναι το επίπεδο γνώσεων των μαθητών, η επιτυχής εκμάθηση απαιτεί γνωστική εμπλοκή. l Η έρευνα καταδεικνύει ότι δραστηριότητες με χαμηλές γνωστικές απαιτήσεις, όπως η αντιγραφή και η επανάληψη δεν προωθούν την εκμάθηση (Smith & Paterson, 1998: 1)
Από τα LOTs (Lower Order Thinking) στα HOTs (Higher Order Thinking) Bloom s wheel
Δεν είναι όμως μόνο αυτά... Η μέθοδος CLIL δεν είναι απλά ένας δυναμικός τρόπος εκμάθησης ξένων γλωσσών Η ταυτόχρονη εκμάθηση ξένης γλώσσας και γνωστικού αντικειμένου έχει σημαντικές συνέπειες στις γνωστικές δεξιότητες του παιδιού και στη λειτουργία του εγκεφάλου γενικότερα (Blakemore & Frith 2005). Τα πλεονεκτήματα του CLIL υπερβαίνουν την απλή γνώση δύο γλωσσών Έχει σημαντικές επιπτώσεις στη μαθησιακή διαδικασία και στη γλωσσική εκπαίδευση
Πλεονεκτήµατα του CLIL Οι δίγλωσσοι είναι καλύτεροι πολίτες αυτού του κόσμου Επιτυγχάνεται η συνεργασία εκπαιδευτικών από διαφορετικές ειδικότητες Δημιουργεί διαθεματικές συνδέσεις Αναπτύσσει τον ακαδημαϊκό λόγο στην ελληνική γλώσσα (CALP not BICS) Οι μαθητές είναι πιο επιτυχημένοι και πιο πρόθυμοι από τους συμμαθητές τους στις παραδοσιακές τάξεις ενώ ταυτόχρονα βλέπουν το περιεχόμενο από μια διαφορετική και ευρύτερη προοπτική, όταν αυτό διδάσκεται σε άλλη γλώσσα (πολύ- προοπτική /πολυπρισματική θεώρηση) (Wolff, 2004)
In other words. Content and Language Integrated Learning Constructed and Less Instructed Learning
Οργάνωση γλωσσικής διδασκαλίας (Ζάγκα & Ματθαιουδάκη) Απομόνωση της γλώσσας που είναι απαραίτητη για την κατανόηση του περιεχομένου (content obligatory language) Ενίσχυση της γλώσσας που είναι «συμβατή» με το περιεχόμενο (content compadble language) λεξιλόγιο χρήσιμες γλωσσικές δομές, λέξεις κλειδιά του κεφαλαίου Τοποθέτηση σε διάγραμμα Παρουσίαση του διαγράμματος μείωση της γνωστικής επιβάρυνσης- αύξηση της πλαισιακής στήριξης Προφορική εξάσκηση των μαθητών στις λέξεις κλειδιά παιχνίδια,δραστηριότητες Συνεργασία εκπαιδευτικών από όλες τις ειδικότητες!!
Κατάλληλες ασκήσεις Ασκήσεις αντιστοίχισης Ασκήσεις πολλαπλών επιλογών Ασκήσεις συμπλήρωσης κενών Ασκήσεις Σωστού- Λάθους Σταυρόλεξα/ ακροστιχίδες «Το αταίριαστο» «Μαντεύω τη λέξη» Ασκήσεις ομαδοποίησης λέξεων Παιχνίδια: picdonary, taboo
Διατροφή (στάδια) 1. Παρουσίαση γενικών πληροφορίων στο θέμα της διατροφής (ερωτήματα, συμβουλές για τη διατροφή (οι θρεπτικές ουσίες, οι ομάδες τροφίμων, κ.ά.)/κείμενο 2. Οι πληροφορίες παρέχονται με χρήση ειδικού λεξιλογίου/ ορολογίας καθώς και εικόνων ή άλλων οπτικών μέσων 3. Ενεργή εμπλοκή του μαθητή: ο μαθητής καλείται να πραγματοποιήσει διάφορες δραστηριότητες,οι οποίες συνδυάζουν τη χρήση του λεξιλογίου των ελληνικών με γνώσεις πάνω στο γνωστικό αντικείμενο της διατροφής. Ενδεικτικές δραστηριότητες: λίστα σούπερ μάρκετ,ανάγνωση συσκευασίας τροφίμου, κατάταξη τροφίμων σε ομάδες. 4. Εστίαση σε γλωσσικά φαινόμενα με ασκήσεις αντιστοίχισης, συμπλήρωσης κενών, κρυπτόλεξα, κατηγοριοποιήσεις κτλ
Let s see some action!!!
Κείμενο Μια μέρα μαζεύτηκαν όλα τα τρόφιμα που βρίσκει ο άνθρωπος στη φύση. Σκέφτηκαν να παίξουν ένα παιχνίδι και χωρίστηκαν σε ομάδες. Το γάλα, τα τυριά και το γιαούρτι πήγαν στην άσπρη ομάδα. Τα χόρτα, οι μπάμιες, ο αρακάς, τα φασολάκια και κάθε είδους λαχανικό πήγαν με την πράσινη ομάδα. Στην καφέ ομάδα μπήκαν το κρέας, τα ψάρια, το κοτόπουλο και τα αυγά. Στο μεταξύ, το ψωμί, το ρύζι, το καλαμπόκι, οι φακές, τα φασόλια, τα ρεβύθια, η πατάτα και τα μακαρόνια έκαναν την κίτρινη ομάδα ενώ τα φρέσκα φρούτα, αλλά και οι χυμοί τους έφτιαξαν την πολύχρωμη ομάδα! Σε ποιο χρώμα σταματάμε όταν συναντούμε ένα φανάρι στο δρόμο μας; Η τελευταία λοιπόν ομάδα ήταν η κόκκινη, η οποία πήρε μαζί της το λάδι, το βούτυρο, τα αλλαντικά, τους ξηρούς καρπούς και κάθε είδους γλυκό με πολλή πολλή ζάχαρη. (Συγγραφέας κειμένων: Έλενα Αλεξίου, Διατροφολόγος Εκπαιδευτικός)
Διάλεξε Σωστό ή λάθος;
Γράψε τη λέξη στα ελληνικά
Βάλε τη λέξη που λείπει (άρθρα) Προχθές έφαγα σχεδόν κιλό πατάτες! έκανε, ο μπαμπάς μου, τηγανιτές και μετά έριξε και.αυγά και ήταν μούρλια!.πατάτες με αυγά είναι.αγαπημένο μου φαγητό. τρώω τουλάχιστον.φορά την εβδομάδα.
Ακούμε την ιστορία της μικρής Έλενας που θέλει να παίξει με τα τρόφιμα και απαντάμε! 1. Πώς θα μπορώ να τρέχω, να παίζω και να εργάζομαι; Πήγε δίπλα της (Λύση) η κίτρινη ομάδα. 1. Ναι αλλά, πώς θα πολεμάω τις αρρώστιες; Έτρεξε. (Λύση: η πολύχρωμη ομάδα!) 1. Πώς θα μπορώ να τρέχω, να παίζω και να εργάζομαι; Εμάς χρειάζεσαι, φώναξε (Λύση: η κίτρινη ομάδα). 1. Πώς θα ζεσταίνομαι στο κρύο; Έτρεξε αμέσως (Λύση: η κόκκινη ομάδα). 1. Πώς θα φτιάξω γερά κόκαλα; Πήγε δίπλα της (Λύση: η άσπρη ομάδα)
Ποιο δεν ανήκει; 1. Ποιο από τα παρακάτω δεν ανήκει στην πράσινη ομάδα; σπανάκι, μελιτζάνα, καρπούζι, μαρούλι 2. Ποιο από τα παρακάτω δεν ανήκει στην κίτρινη ομάδα; μακαρόνια, φακές, καλαμπόκι, αμύγδαλα 3. Ποιο από τα παρακάτω δεν ανήκει στην κόκκινη ομάδα; λάδι, παγωτό, καρύδια, χυμός πορτοκάλι 4. Ποιο από τα παρακάτω δεν ανήκει στην καφέ ομάδα; σοκολάτα, σαρδέλα, αυγό, κοτόπουλο 5. Ποιο από τα παρακάτω δεν ανήκει στην άσπρη ομάδα; γάλα, τυρί, κρέας, γιαούρτι
Resources & useful sites http://photodentro.edu.gr/lor/ http://www.diapolis.auth.gr/index.php http://www.diapolis.auth.gr/index.php/ekpyliko/index-7 http://aesop.iep.edu.gr/ http://www.edutv.gr/ http://multidict.net/clilstore/ http://www.languages.dk/ materials.html#greek_learning_materials http://languages.dk/databankmaterialslist.php (pp32&33) http://languages.dk/clil4u/index.html
Τα 6 είδη του Φωτόδεντρου http://photodentro.edu.gr Εθνικός Συσσωρευτής Εκπαιδευτικού Περιεχοµένου Κεντρικό αποθετήριο του ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχοµένου του Υπουργείου Παιδείας για τη σχολική εκπαίδευση. Διατίθεται ελεύθερα µε άδειες Creative Commons Είναι ελεύθερα προσβάσιµο από όλους
Φωτόδεντρο LOR Αποθετήριο Μαθησιακών Αντικειμένων (h p://photodentro.edu.gr/lor/) Ένας ψηφιακός χώρος που φιλοξενεί Μαθησιακά Αντικείμενα, δηλαδή αυτόνομες και επαναχρησιμοποιήσιμες μονάδες ψηφιακού υλικού μικρής διάρκειας (συνήθως 2 έως 15 ) που μπορούν να αξιοποιηθούν για τη διδασκαλία και τη μάθηση, όπως ψηφιακές αφηγήσεις, διαδραστικές εφαρμογές, εκπαιδευτικά παιχνίδια, οπτικοποιημένα γλωσσάρια, και άλλα. 1
Φωτόδεντρο Βίντεο (h p://photodentro.edu.gr/video/) 2 Περιλαμβάνει μικρής διάρκειας βίντεο (έως 10 λεπτά) που εξυπηρετούν εκπαιδευτικούς στόχους της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, είναι κατάλληλα για αξιοποίηση μέσα στη σχολική τάξη (in- class use), και μπορούν να ενταχθούν μέσα σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες για την υποστήριξη της διδασκαλίας και της μάθησης.
Φωτόδεντρο E- yliko Χρηστών (h p://photodentro.edu.gr/ugc/) Είναι το Αποθετήριο Εκπαιδευτικού Υλικού Χρηστών για την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο οποίο εκπαιδευτικοί και μέλη της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας μπορούν να αναρτούν το δικό τους ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό, ή να αναζητούν το υλικό άλλων χρηστών. 3
Φωτόδεντρο Ανοικτές Εκπαιδευτικές Πρακτικές (h p://photodentro.edu.gr/oep/) Στον χώρο αυτό, εκπαιδευτικοί και μέλη της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας μπορούν να αναρτούν ανοιχτές εκπαιδευτικές πρακτικές αξιοποίησης ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου καθώς και να αναζητήσουν αναρτημένες εκπαιδευτικές πρακτικές άλλων χρηστών. 4
Φωτόδεντρο Εκπαιδευτικό Λογισμικό (h p://photodentro.edu.gr/eduso /) Αποτελεί το Πανελλήνιο Αποθετήριο Εκπαιδευτικού Λογισμικού που αναπτύχθηκε, προσαρμόστηκε ή εξελληνίστηκε στο πλαίσιο έργων του Υπουργείου Παιδείας ή φορέων του (ΙΤΥΕ, ΠΙ κλπ), από το 1998 έως σήμερα για την Α/θμια και Β/θμια εκπαίδευση. 5
Φωτόδεντρο Πολιτισμός (h p://photodentro.edu.gr/cultural/) Στο χώρο αυτό, εκπαιδευτικοί και μέλη της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινότητας μπορούν να βρουν υλικό (βίντεο, ηχητικά, εικόνες, πίνακες κτλ) για θέματα πολιτισμού (από μουσεία, ιδρύματα, εκπαιδευτική τηλεόραση, κλπ) το οποίο μπορεί να αξιοποιηθεί ως υλικό εμπλουτισμού σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα. 6
Τρόποι πλοήγησης και αναζήτησης υλικού στο Φωτόδεντρο
Σ Τ Ε ΛΙ Ο Σ Μ Α Ρ Κ Α Ν Τ Ω Ν Α Κ Η Σ
All teachers are teachers of language Bullock Report
Σας ευχαριστώ!
Acknowledgments I would like to thank my colleagues, Marina Mattheoudakis for her help on the theoretical part of CLIL and Bessie Mitsikopoulou for providing the slides on the different types of photodendro, the treasure of Greek language that she is responsible for.