ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ για Πολίτες

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ για Πολίτες Copyright Ιούνιος 2009, Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός Διεύθυνση Σώµατος Σαµαρειτών, Διασωστών και Ναυαγοσωστών Τµήµα Εκπαίδευσης 1

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ για Πολίτες Εγχειρίδιο Εκπαιδευόµενου Ενότητα 7η ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Γ. ΓΕΡΑΣΙΜΑΤΟΣ - ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΡΙΟΣ Ι. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ Copyright Ιούνιος 2009, Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός Διεύθυνση Σώµατος Σαµαρειτών, Διασωστών και Ναυαγοσωστών Τµήµα Εκπαίδευσης 2

ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ για Πολίτες Εγχειρίδιο Εκπαιδευόµενου Ενότητα 7η Αφιερωµένο σε ΣΕΝΑ που έχεις την θέληση και την ικανότητα να σώζεις ανθρώπινες ζωές. 3

7 η ενότητα Επείγοντα Ιατρικά Περιστατικά Φαρµακείο 4

Δύσπνοια Η κυριότερη εκδήλωση επειγόντων αναπνευστικών προβληµάτων είναι η δύσπνοια, δηλαδή η δυσχερής ή εργώδης αναπνοή η οποία τυπικά περιγράφεται σαν αίσθηµα έλλειψης αέρα (βλ. Εικόνα 1). Εικόνα 1 Κοινά σηµεία αναπνευστικής δυσχέρειας είναι τα εξής: Διεύρυνση των ρουθουνιών µε την εισπνοή Χρήση βοηθητικών αναπνευστικών µυών Κυάνωση Σύσπαση µεσοπλεύριων µυών και µυών του λαιµού Λεκτική δύσπνοια (ο ασθενής δεν µπορεί να ολοκληρώσει µια πρόταση χωρίς να σταµατήσει για να αναπνεύσει) Η δύσπνοια µπορεί να είναι αποτέλεσµα διαφόρων παθολογικών ή τραυµατικών καταστάσεων. Σε κάθε περίπτωση, η δύσπνοια θα πρέπει να αντιµετωπίζεται µε τον ίδιο τρόπο: Εξασφαλίστε αεραγωγό, αναπνοή, κυκλοφορία Εικόνα 2 5

Τοποθετήστε και µεταφέρετε τον ασθενή σε άνετη θέση (συνήθως καθιστή ή ηµικαθιστική θέση βλ. Εικόνα 2) Χορηγείστε Ο 2 Παρακολουθείστε το ρυθµό της αναπνοής Φροντίστε για τη µεταφορά του ασθενούς στο νοσοκοµείο Άσθµα Είναι µια κοινή ασθένεια που επηρεάζει πολλούς ανθρώπους στην εποχή µας. Οι θάνατοι από άσθµα συµβαίνουν σε ασθενείς ηλικίας άνω των 45 ετών. Περίπου 50% των ανθρώπων που πεθαίνουν από άσθµα καταλήγουν πριν φθάσουν στο νοσοκοµείο. Το άσθµα είναι µια χρόνια φλεγµονώδης πάθηση των αναπνευστικών οδών. Σε επιρρεπείς ασθενείς, η φλεγµονή αυτή προκαλεί συµπτώµατα σχετικά µε κωλυόµενη ροή αέρα. Επίσης, ο αεραγωγός υπερευαισθητοποιείται. Τα συµπτώµατα αυτά συνήθως υποχωρούν µε κατάλληλη θεραπεία. Η κρίση άσθµατος µπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες, οι οποίοι διαφέρουν σε κάθε ασθενή. Σε αλλεργικούς ασθενείς, η αιτία είναι συνήθως κάποιος περιβαλλοντικός αλλεργιογόνος παράγοντας. Άλλα αίτια κρίσης άσθµατος είναι ο κρύος αέρας, η άσκηση, ορισµένες τροφές, και ορισµένα φάρµακα. Συχνά δεν µπορεί να καθοριστεί κάποιο συγκεκριµένο αίτιο. Εκτίµηση Τα πιο συχνά φαινόµενα είναι ο συριγµός και η δύσπνοια. Η αρχική εκδήλωση της κρίσης άσθµατος είναι έντονος και επίµονος βήχας, που οφείλεται στην υπερευαισθησία του αεραγωγού. Ταχύπνοια. Χρήση βοηθητικών αναπνευστικών µυών στην αναπνοή. Συριγµός ή ρόγχος στην ακρόαση του θώρακα. Ταχυκαρδία. Συγχιτικός ασθενής. 6

Λάβετε ένα ιστορικό του ασθενούς. Οι περισσότεροι ασθενείς αναφέρουν ότι πάσχουν από άσθµα. Καθορίστε πότε άρχισαν τα συµπτώµατα και τι πήρε ο ασθενής για να τα αντιµετωπίσει Αντιµετώπιση Εξασφαλίστε αεραγωγό, αναπνοή, κυκλοφορία Χορηγήστε Ο 2 Τοποθετήστε τον ασθενή σε καθιστή ή ηµικαθιστική θέση. Φροντίστε για τη µεταφορά του ασθενούς στο νοσοκοµείο. Αν ο ασθενής φέρει δικό του φάρµακο σε µορφή εισπνοών, το οποίο λαµβάνει µε ιατρική εντολή, ο αρωγός µπορεί να τον βοηθήσει να το χορηγήσει στον εαυτό του. Ο ασθενής θα πρέπει να καθορίσει τη δόση (βλ. Εικόνα 3) Εικόνα 3 Στηθάγχη Στηθάγχη, ονοµάζεται ο πόνος στο στήθος που προκαλείται λόγω ανεπαρκούς αιµατικής ροής στο µυοκάρδιο. Εµφανίζεται όταν οι ανάγκες της καρδιάς σε Ο 2 υπερβούν την ποσότητα που προσφέρεται π.χ. άσκηση, συναισθηµατικό stress ή και µετά από ένα βαρύ γεύµα. 7

Μολονότι η στηθάγχη προκαλεί πολύ έντονο πόνο, δεν σηµαίνει νέκρωση του µυοκαρδίου, και δεν οδηγεί σε µόνιµη καρδιακή βλάβη ή θάνατο. Όµως, αποτελεί ένδειξη ότι ο ασθενής έχει κάποιου βαθµού στένωση ή απόφραξη των στεφανιαίων αρτηριών (βλ. Εικόνα 4). Εικόνα 4 Εκτίµηση Η στηθάγχη είναι ουσιαστικά ΠΟΝΟΣ, οι χαρακτήρες του οποίου είναι: Ποιότητα: Βάρος, σφίξιµο, κάψιµο, αίσθηµα ξηρότητας ή πίεσης. Εντόπιση: Πίσω από το στέρνο. Αντανάκλαση: Προς τον λαιµό, το σαγόνι, τον ώµο, τα χέρια (ιδιαίτερα το αριστερό), και προς το επιγάστριο (στο µέσο και πάνω τµήµα της κοιλιάς). Διάρκεια: Από 1 5 λεπτά, πιθανόν έως 20 λεπτά. Τρόπος επέλευσης: Σχεδόν πάντα σωµατική ή ψυχική κούραση. Τρόπος αποδροµής: Μείωση της κούρασης ή έντασης, ανάπαυση, χρήση υπογλώσσιου χαπιού νιτρογλυκερίνης. Μπορεί να συνοδεύεται από δύσπνοια, ναυτία ή εφίδρωση. Αντιµετώπιση Εξασφαλίστε αεραγωγό, αναπνοή, κυκλοφορία Τοποθετήστε τον ασθενή σε ήρεµο χώρο και σε αναπαυτική θέση (συνήθως καθιστή ή ηµικαθιστική) Χορηγήστε Ο 2 Εάν ο ασθενής φέρει τα δικά του υπογλώσσια χάπια νιτρογλυκερίνης, τα οποία λαµβάνει µε ιατρική εντολή, ο αρωγός µπορεί να τον βοηθήσει να τα λάβει. Ο ασθενής θα πρέπει να καθορίσει τη δόση Φροντίστε για την άµεση διακοµιδή του στο νοσοκοµείο Λάβετε ένα σύντοµο ιστορικό του ασθενούς 8

Οξύ Έµφραγµα του Μυοκαρδίου (ΟΕΜ) Όταν η βλάβη της στεφανιαίας αρτηρίας ή κλάδου της είναι τόσο µεγάλη (π.χ. πλήρης απόφραξη από θρόµβο) ώστε η τροφοδότηση µε Ο 2 της περιοχής που αιµατώνεται από αυτή να είναι ανεπαρκής, τότε προκαλείται νέκρωση του αντίστοιχου τµήµατος του µυοκαρδίου. Η κατάσταση αυτή ονοµάζεται Οξύ Έµφραγµα του Μυοκαρδίου (ΟΕΜ). Κλινική εµφάνιση ΟΕΜ Ξαφνική εµφάνιση αδυναµίας, ναυτία και εφίδρωση χωρίς σαφή αιτία. Πόνος στο στήθος. Ο πόνος στο ΟΕΜ µοιάζει µε τον στηθαγχικό πόνο µε τις εξής διαφορές: o Μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια (από 15 20 λεπτά έως 1 ώρα). Συχνά η ένταση αυξάνει προοδευτικά και µετά διατηρείται σταθερή. o Δεν σχετίζεται µε την προσπάθεια / κόπωση. o Δεν υποχωρεί µε την ανάπαυση ή την λήψη νιτρογλυκερίνης. o Μπορεί να αντανακλά σε όλη την αριστερή πλευρά του σώµατος. Συνήθως ταχυκαρδία κατά κανόνα αρρυθµία. Αναπνοή φυσιολογική, εκτός αν αναπτυχθεί πνευµονικό οίδηµα, οπότε εκδηλώνονται γρήγορες και επιπόλαιες αναπνοές και αναπνευστική δυσχέρεια. Κυάνωση. Αίσθηµα επικείµενου θανάτου. 9

Αντιµετώπιση ΟΕΜ χωρίς επιπλοκές Εξασφαλίστε αεραγωγό, αναπνοή, κυκλοφορία Τοποθετήστε τον ασθενή σε ήρεµο χώρο και σε αναπαυτική θέση (συνήθως καθιστή ή ηµικαθιστική), προκειµένου να µειώσετε τον καρδιακό ρυθµό και εποµένως τις ανάγκες της καρδιάς σε οξυγόνο. Ενθαρρύνετε τον ασθενή. Μην αφήσετε τον ασθενή να περπατήσει ή να κουραστεί: τοποθετήστε το φορείο ακριβώς δίπλα του. Φροντίστε για την άµεση διακοµιδή του στο νοσοκοµείο. Αν ο ασθενής είναι σταθερός, χωρίς φάρους ή σειρήνες. Αν ο ασθενής έχει µαζί του φάρµακα τα οποία λαµβάνει µε ιατρική εντολή σε παρόµοιες περιπτώσεις, βοηθήστε τον να τα χορηγήσει στον εαυτό του. Ο ασθενής θα καθορίσει τη δόση. Λάβετε ένα σύντοµο ιστορικό του ασθενούς. Απώλεια Αισθήσεων Η απώλεια αισθήσεων είναι ίσως µετά την αιµορραγία, το συµβάν που προκαλεί τον περισσότερο φόβο στους παρευρισκόµενους. Παρόλο που η απώλεια αισθήσεων συχνά συγχέεται µε τη λιποθυµία, τα δύο περιστατικά δεν είναι απόλυτα ίδια. Η λιποθυµία είναι µια προσωρινή απώλεια αισθήσεων, λόγω µείωσης της ροής του αίµατος στον εγκέφαλο, στην οποία ο ασθενής επανέρχεται εύκολα. Όλες οι απώλειες αισθήσεων δεν σχετίζονται µε µείωση της αιµάτωσης του εγκεφάλου. Προκαλείται από διάφορες αιτίες, όπως: Κάκωση Κεντρικού Νευρικού Συστήµατος. Μεταβολική διαταραχή, όπως σακχαρώδης διαβήτης. Καρδιακές αρρυθµίες Καρδιοαναπνευστική Ανακοπή Απόφραξη αεραγωγού ή / και ασφυξία. Υποαερισµός Υποξία Κατάχρηση οινοπνεύµατος ή / και ναρκωτικών ουσιών. Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο. 10

Ηλεκτροπληξία. Τραύµα. Επιληψία. Ο άµεσος κίνδυνος για τον ασθενή ή τον τραυµατία µε απώλεια αισθήσεων είναι η απόφραξη αεραγωγού, λόγω χάλασης της γλώσσας (πρωτογενώς) ή ξένου σώµατος, ή καταστολής του αναπνευστικού κέντρου του εγκεφάλου. Σε κάθε περίπτωση, σαν αιτία για την απώλεια αισθήσεων θα πρέπει να εκλαµβάνεται η υποξία του εγκεφάλου, µέχρις αποδείξεως του εναντίου. Αντιµετώπιση Αν η αιτία της απώλειας αισθήσεων δεν είναι γνωστή και δεν µπορεί να βρεθεί άµεσα, µην κάνετε περαιτέρω προσπάθειες να την εντοπίσετε. Η πληροφορία αυτή ουσιαστικά δεν θα αλλάξει την προνοσοκοµειακή αντιµετώπιση από τον αρωγό. Εξασφαλίστε αεραγωγό, αναπνοή, κυκλοφορία Τοποθετήστε τον ασθενή σε θέση ανάνηψης Χορηγήστε Ο 2, αν η κατάσταση του θύµατος το απαιτεί Διατηρήστε τη θερµοκρασία σώµατος του ασθενούς 11

Φροντίστε για τη µεταφορά του ασθενούς στο νοσοκοµείο για ιατρική εκτίµηση, ακόµα και αν επανακτήσει τις αισθήσεις του Εξασφαλίστε αεραγωγό, αναπνοή, κυκλοφορία Αν ο ασθενής ανακτήσει τις αισθήσεις του, καθησυχάστε τον, συνεχίστε να παρακολουθείτε τα ζωτικά του σηµεία, λάβετε ένα σύντοµο ιστορικό και φροντίστε για τη µεταφορά του στο νοσοκοµείο. Θυµηθείτε!!! Δεν θα πρέπει να αντιµετωπίζετε κάθε απώλεια αισθήσεων µε τοποθέτηση του ασθενούς σε ύπτια θέση και ανύψωση των ποδιών, για να αυξηθεί η αιµάτωση του εγκεφάλου. Αυτός ο χειρισµός χρησιµοποιείται µόνο σε περίπτωση λιποθυµίας, καθότι σε άλλη περίπτωση, µπορεί να επιφέρει σηµαντικές και ανεπανόρθωτες βλάβες. Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο (ΑΕΕ) Είναι γενικός όρος που περιγράφει τον τραυµατισµό ή τη νέκρωση του εγκεφαλικού ιστού λόγω διακοπής της εγκεφαλικής ροής αίµατος. Αποτελεί µια από τις κύριες αιτίες θανάτου και νοσηρότητας στους ενήλικες, καθώς αυξάνει ο µέσος όρος επιβίωσης του ανθρώπου. Τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια µπορεί να είναι ισχαιµικής ή αιµορραγικής αιτιολογίας. Τα ισχαιµικά εγκεφαλικά επεισόδια (βλ. Εικόνα 5) οφείλονται σε απόφραξη των αγγείων που αιµατώνουν τον εγκέφαλο. Τα αιµορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια (βλ. Εικόνα 6) οφείλονται σε αιµορραγία ενός αγγείου µέσα στο κρανίο. Η υπέρταση είναι το πιο συχνό αίτιο. Προδιαθεσικοί παράγοντες εµφάνισης ΑΕΕ αποτελούν η υπέρταση, οι καρδιοπάθειες, ο σακχαρώδης διαβήτης και τα παροδικά ισχαιµικά επεισόδια. 12

Εικόνα 5 Εικόνα 6 Εκτίµηση Η εµφάνιση του ΑΕΕ µπορεί να είναι πολύ ήπια, και το ίδιο το επεισόδιο καθόλου εύκολο να αναγνωρισθεί, αλλά τα συµπτώµατα θα εκδηλώνονται πάντα άµεσα και θα είναι οξέα ως προς την έναρξη. Οι περιοχές του εγκεφάλου που επηρεάζονται συχνότερα είναι τα κέντρα της κίνησης, του λόγου και της αισθητικότητας. Χαρακτηριστικά σηµεία και συµπτώµατα είναι: Μειωµένο επίπεδο συνείδησης (σύγχυση, λήθαργος ή κώµα). Ξαφνική αδυναµία ή αιµωδία (µούδιασµα) στο πρόσωπο, το χέρι, το πόδι ή ακόµα και µια πλευρά του σώµατος. Ηµιπληγία, ή παράλυση προσώπου, χεριού, ποδιού. Μπερδεµένη ή ασυνάρτητη οµιλία. Ανεξήγητη ζάλη. Αστάθεια και ξαφνικές πτώσεις. Θολότητα ή απώλεια όρασης, ειδικά σε ένα µόνο µάτι. Ανισοκορία (µυδρίαση οµόπλευρα της βλάβης). Εργώδης και ρογχώδης αναπνοή, και δυσκολία στην κατάποση. Οι ασθενείς µε ΑΕΕ µπορεί να αδυνατούν να αντιληφθούν ότι έχουν αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή να αρνούνται τα συµπτώµατά τους, όπως τα θύµατα ΟΕΜ. Η έγκαιρη αναγνώριση του ΑΕΕ παίζει πολύ σηµαντικό ρόλο στην επιβίωση του ασθενούς. Προνοσοκοµειακά 13

χρησιµοποιείται η κλίµακα Los Angeles (Los Angeles Prehospital Stroke Screen LAPSS) για την αναγνώριση του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Η κλίµακα Los Angeles εφαρµόζεται γρήγορα και απλά, και έχει υψηλή ευαισθησία και εξειδίκευση. Η κλίµακα Los Angeles παρουσιάζεται στον παρακάτω πίνακα. Los Angeles Prehospital Stroke Screen (LAPSS) Για την εκτίµηση οξέος, µη κωµατώδους, µη τραυµατικού νευρολογικού συµπτώµατος: Αν στις ερωτήσεις 1 έως και 6 η απάντηση είναι «Ναι» ή «Άγνωστο», ενηµερώστε το νοσοκοµείο που θα παραλάβει τον ασθενή ότι πιθανόν να πρόκειται για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Αν υπάρχει οποιαδήποτε αρνητική απάντηση, αντιµετωπίστε την αντίστοιχη κατάσταση. Ερµηνεία: 93% των ασθενών µε αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο θα έχουν θετικά ευρήµατα, και 97% των ασθενών µε θετικά ευρήµατα θα έχουν αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Κριτήριο ΝΑΙ ΑΓΝΩΣΤΟ ΟΧΙ 1 Ηλικία > 45 ετών 2 Απών ιστορικό σπασµών ή επιληψίας 3 Διάρκεια συµπτωµάτων < 24 ώρες 4 Όχι κατάκοιτος ή σε αναπηρική καρέκλα 5 Γλυκόζη αίµατος µεταξύ 60 και 6 400 Προφανής ασυµµετρία σε οποιαδήποτε από τις εξής 3 κατηγορίες (πρέπει να είναι µονόπλευρη): Έκφραση προσώπου Δύναµη λαβής χειρός Δύναµη βραχίονα Ίση (ΑΡ) αδύναµη (ΔΕ) αδύναµη Ελέγξτε την έκφραση του προσώπου δίνοντας στον ασθενή την εντολή «Κοιτάξτε ψηλά, χαµογελάστε και δείξτε τα δόντια σας». Η ασυµµετρία στο χαµόγελο του ασθενούς θα είναι εµφανής (βλ. Εικόνα 7, δεξιά). Ελέγξτε τη δύναµη της λαβής ζητώντας από τον ασθενή να σφίξει και τα δυο σας χέρια 14

ταυτόχρονα. Ελέγξτε τη δύναµη του βραχίονα ζητώντας από τον ασθενή να κλείσει τα µάτια και να φέρει τα χέρια στην πρόταση. Η έκπτωση (βλ. Εικόνα 7, αριστερά) ή η γρήγορη πτώση του ενός χεριού θα είναι προφανής. Εικόνα 7 Αντιµετώπιση Εξασφαλίστε αεραγωγό, αναπνοή, κυκλοφορία Χορηγήστε Ο 2 Εφαρµόστε ΚΑΑ, αν απαιτείται Μόλις αναγνωρισθεί το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, φροντίστε για την άµεση µεταφορά του ασθενούς σε νοσοκοµείο Ειδοποιήστε έγκαιρα το νοσοκοµείο για την άφιξη του ασθενούς 15

Επιληψία Είναι η κλινική εικόνα της παροδικής διαταραχής της λειτουργίας του εγκεφάλου που εκδηλώνεται µε ποικίλα συµπτώµατα, που µπορεί να κυµαίνονται από γενικευµένους σπασµούς έως την εµφάνιση σπασµών π.χ. σε ένα άκρο ή την παροδική στιγµιαία αφαίρεση στα παιδιά. Οφείλεται σε µαζική ηλεκτρική εκκένωση ενός ή περισσοτέρων οµάδων νευρώνων του εγκεφάλου (βλ. Εικόνα 8). Χαρακτηριστικό ότι τα συµπτώµατά της τις περισσότερες φορές αρχίζουν και τελειώνουν απότοµα και έχουν µικρή διάρκεια. Εικόνα 8 Οι σπασµοί grand mal είναι µια οξεία γενικευµένη κινητική κρίση, που προκαλεί απώλεια αισθήσεων. Επίσης προκαλεί σπασµούς, δηλαδή ακούσιες συσπάσεις των µυών. Οι σπασµοί µπορεί να είναι τονικοί (έντονη συνεχής σύσπαση σε έναν µυ ή οµάδα µυών) και κλονικοί (µικρής διάρκειας ταχείες εναλλαγές συσπάσεων και χαλάσεων µυών µεµονωµένου µυός ή τµήµατος µυός). Οι σπασµοί εµφανίζονται κυρίως στα άκρα, αλλά µπορούν να εµφανιστούν και στους µύες της κεφαλής, του αυχένα, και του προσώπου. Κατά τη διάρκεια της κρίσης επιληψίας, το διάφραγµα και οι µεσοπλεύριοι µύες του ασθενούς προσωρινά παραλύουν, διακόπτοντας την αναπνοή και παράγοντας 16

κυάνωση. Όταν η αναπνοή επανέλθει, παράγονται µεγάλες ποσότητες εκκρίσεων. Επίσης, η ακράτεια και η σύγχυση είναι τυπικά φαινόµενα σε µια κρίση επιληψίας. Παρά τη δραµατική εµφάνισή της, που προκαλεί φόβο και σύγχυση στον ασθενή και στον περίγυρό του, η επιληπτική κρίση είναι προβλέψιµη και αντιµετωπίζεται µάλλον εύκολα. Εκτίµηση Καταστάσεις που µιµούνται επιληπτικούς σπασµούς είναι οι ηµικρανίες, οι καρδιακές αρρυθµίες, η υπογλυκαιµία µετά από άσκηση ή εξάντληση, και η λιποθυµική τάση λόγω ορθοστατικής υπότασης. Η δυσκαµψία των άκρων µπορεί να προκληθεί από υπεραερισµό, µηνιγγίτιδα, ενδοκρανιακή αιµορραγία, και ορισµένα ηρεµιστικά φάρµακα. Αντιµετώπιση Θυµηθείτε ότι οι επιληπτικοί σπασµοί προκαλούν φόβο και πανικό στους ασθενείς, το οικογενειακό τους περιβάλλον, αλλά και στους αρωγούς. Παρόλα αυτά, δεν είναι συνήθως άµεσα απειλητική για τη ζωή του ασθενούς και η αντιµετώπισή τους τις περισσότερες φορές δεν απαιτεί παρά µόνο χορήγηση Ο 2 µε ρινική µάσκα και τοποθέτηση του ασθενούς σε θέση ανάνηψης για να προληφθεί η εισρόφηση των εκκρίσεων. Επειδή ο ασθενής µπορεί να γίνει υποθερµικός ή υπερθερµικός αν παραµείνει εκτεθειµένος, πολύ σηµαντική είναι και η διατήρηση της θερµοκρασίας σώµατος. Η προνοσοκοµειακή αντιµετώπιση του ασθενούς µε επιληπτικούς σπασµούς συνήθως περιλαµβάνει τα εξής: Μην προσπαθήσετε να περιορίσετε τις κινήσεις του ασθενούς κατά τη διάρκεια των σπασµών. Τέτοια προσπάθεια µπορεί να προκαλέσει τραυµατισµό του ασθενούς. Προστατέψτε τον ασθενή από χτυπήµατα µε αντικείµενα του περιβάλλοντός του: αποµακρύνετε αντικείµενα που βρίσκονται γύρω από τον ασθενή και τοποθετήστε ένα µαξιλάρι ή µια διπλωµένη πετσέτα κάτω από το κεφάλι του. Εξασφαλίστε αεραγωγό, αναπνοή, κυκλοφορία (βλ. Εικόνα 9). 17

Μην βάζετε αντικείµενα ανάµεσα στα δόντια του ασθενούς. Η τοποθέτηση αντικειµένων µέσα στο στόµα του ασθενούς µπορεί να προκαλέσει αναγωγή και εισρόφηση, ή και λαρυγγόσπασµο. Τοποθετήστε τον ασθενή σε θέση ανάνηψης µετά τη φάση των σπασµών. Διατηρήστε τη θερµοκρασία σώµατος. Εξασφαλίστε ήσυχο περιβάλλον. Καθησυχάστε τους Εικόνα 9 οικείους του ασθενούς. Αντιµετωπίστε πιθανές κακώσεις από την πτώση του στο έδαφος. ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ Όλοι στο σπίτι µας διατηρούµε ένα οικιακό φαρµακείο, για το οποίο συνήθως δεν κάνουµε σωστή χρήση, µε αποτέλεσµα το περιεχόµενό του να γίνεται επικίνδυνο για την ζωή µας αλλά και για την ζωή των παιδιών µας και των ηλικιωµένων που πιθανόν µένουν µαζί µας. 18

Εάν τηρήσουµε τον ΔΩΔΕΚΑΛΟΓΟ ΣΩΣΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ του ΟΙΚΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ, τότε η ζωή µας και η ζωή των δικών µας µέσα στο σπίτι, θα είναι πιο ασφαλής. ΔΩΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΣΩΣΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ του ΟΙΚΙΑΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ 1. Πρώτα απ όλα πρέπει υποχρεωτικά το οικιακό φαρµακείο να βρίσκεται σε µέρος όπου δεν έχουν πρόσβαση τα βρέφη και τα µικρά παιδιά. Θα πρέπει να έχει εξωτερικά σήµανση, να γράφει τη λέξη «ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ» και βεβαίως θα πρέπει να κλειδώνει µε κλειδί. 2. Το οικιακό φαρµακείο δεν πρέπει σε καµία περίπτωση να βρίσκεται σε χώρους µε υγρασία (π.χ. µπάνιο) ή να εκτίθεται σε χώρους ακραίων θερµοκρασιών ψύχους ζέστης (π.χ. ντουλάπα µπαλκονιού), διότι η υγρασία, η υψηλή ή η πολύ χαµηλή θερµοκρασία ή οι απότοµες αλλαγές της θερµοκρασίας αλλά και το ηλιακό φως, αλλοιώνουν όλα τα φαρµακευτικά σκευάσµατα και αυτό θα επηρεάσει την αποτελεσµατικότητά τους και την ασφάλεια της συσκευασίας τους. 3. Τα φάρµακα πρέπει να διατηρούνται εντός της εργοστασιακής τους συσκευασίας, προκειµένου να µπορείτε να ταυτοποιήσετε κάθε χάπι, να γνωρίζετε την χρήση του και να ακολουθείτε τις οδηγίες χρήσης του. 4. Δεν πρέπει σε καµία περίπτωση να σκίζετε ή να πετάτε το φυλλάδιο οδηγιών που βρίσκεται εντός κάθε συσκευασίας φαρµακευτικού σκευάσµατος. Το φυλλάδιο οδηγιών κάθε φαρµακευτικού σκευάσµατος, περιέχει οδηγίες για την περιγραφή και την σύνθεση του φαρµάκου, τις ενδείξεις, τις αντενδείξεις, τις προειδοποιήσεις και τις προφυλάξεις, την δοσολογία και τον τρόπο χορήγησης του φαρµάκου, τις ανεπιθύµητες ενέργειες, τις συνθήκες φύλαξής του, κ.λ.π. Το φυλλάδιο οδηγιών βεβαίως, δεν αντικαθιστά σε καµία περίπτωση τις οδηγίες που έχει δώσει ο ιατρός ή ο φαρµακοποιός, σχετικά µε το φάρµακο, τον τρόπο λήψης του, την δοσολογία, κ.λ.π. 5. Φάρµακα το οποία χρειάζεται να φυλάσσονται στο ψυγείο, τοποθετήστε στα, στα ψηλά ράφια του, εντός της εργοστασιακής τους συσκευασίας και ενηµερώστε τα 19

υπόλοιπα µέλη της οικογένειάς σας, για αυξηµένη προσοχή. 6. Μην λαµβάνετε ποτέ φάρµακα τα οποία σας έχει συστήσει οποιοσδήποτε άλλος, εκτός τους θεράποντος ιατρού σας ή του φαρµακοποιού σας και µην δίνετε εσείς ποτέ σε οποιονδήποτε άλλο φάρµακα έστω κι αν έχει την ίδια πάθηση µε τη δική σας. 7. Να λαµβάνετε το φάρµακό σας, σύµφωνα µε τις υποδείξεις του ιατρού ή του φαρµακοποιού σας, αποφεύγοντας να µασάτε, να τεµαχίζετε ή να συνθλίβετε τις ταµπλέτες ή τις κάψουλες. 8. Όλα τα φάρµακα που είναι σε υγρή µορφή, να τα λαµβάνετε χρησιµοποιώντας τις συσκευές µέτρησης - λήψης που εµπεριέχονται στην συσκευασία. Τα κοινά κουτάλια συνήθως δεν είναι ακριβή για τέτοιες µετρήσεις. 9. Μην λαµβάνετε τα φάρµακά σας στο σκοτάδι, παρόλο που µπορεί να αισθάνεστε σίγουροι για το ακριβώς περιέχει το δοχείο φαρµάκων που έχετε δίπλα στο κρεβάτι σας, ανάψτε το φως για ασφάλεια. 10. Μην τοποθετείτε στο ίδιο σηµείο τα φάρµακα που προορίζονται για τους ανθρώπους µε τα φάρµακα που προορίζονται για τα κατοικίδια ζώα. Τοποθετείστε τα σε άλλο σηµείο, µε ευδιάκριτη ένδειξη και ενηµερώστε τα µέλη της οικογένειάς σας γι αυτό. Επιπλέον, αποφεύγετε να τοποθετείτε τα φάρµακα γενικότερα, διπλά ή κοντά στις χηµικές ουσίες που χρησιµοποιεί η νοικοκυρά για την καθαριότητα του σπιτιού. 11. Το περιεχόµενο του φαρµακείου θα πρέπει να ελέγχεται ανά 6µηνο τουλάχιστον και να αντικαθίστανται όλα τα φάρµακα των οποίων η ηµεροµηνία λήξεως έχει παρέλθει ή πρόκειται να έλθει εντός ολίγων ηµερών και όλα τα τυχόν αλλοιωµένα φάρµακα. 12. Στο εσωτερικό της πόρτας του οικιακού φαρµακείου σας και δίπλα από το κεντρικό τηλέφωνο του σπιτιού σας, φτιάξτε έναν βασικό τηλεφωνικό κατάλογο έκτακτης ανάγκης (έως 10 τηλέφωνα το πολύ), πλαστικοποιηµένο, ο οποίος να περιλαµβάνει µόνο 20

τηλέφωνα ανάγκης της οικογένειας (οικογενειακού ιατρού, εξωτερικών ιατρείων νοσοκοµείου, κλήσης ασθενοφόρου, φαρµακοποιού της γειτονιάς, εργασίας συζύγου, ενός πολύ στενού συγγενή ή ενός πολύ καλού φίλου µε άµεση πρόσβαση σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης στο σπίτι σας, οικείου δασαρχείου, οικείου αστυνοµικού τµήµατος, πυροσβεστικής υπηρεσίας, σχολείο παιδιών, κέντρο δηλητηριάσεων, κ.λ.π.). Γνωστοποιείστε το σε όλα τα µέλη της οικογένειάς σας. Σώµα Εθελοντών Σαµαρειτών, Διασωστών και Ναυαγοσωστών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού 21

Το παρόν εκπαιδευτικό εγχειρίδιο µε τίτλο ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ για Πολίτες Ενότητα 7 η, Εγχειρίδιο Εκπαιδευόµενου, αποτελεί συµπληρωµατική εκπαίδευση της θεωρητικής κατάρτισης και πρακτικής εξάσκησης, του εκπαιδευτικού προγράµµατος Βασικές Γνώσεις Πρώτων Βοηθειών, το οποίο υλοποιείται από τον Ιανουάριο του 1998 σε όλη την επικράτεια της χώρας, από το Τµήµα Εκπαίδευσης της Διεύθυνσης Σώµατος Σαµαρειτών, Διασωστών και Ναυαγοσωστών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού. Επιτρέπεται η αναδηµοσίευση, η αναπαραγωγή, η δηµόσια προβολή, από οποιονδήποτε τρίτο, έντυπα, οπτικοακουστικά ή ψηφιακά, υποχρεωτικά µε την έγγραφη άδεια του Τµήµατος Εκπαίδευσης και των Συγγραφέων του, αποκλειστικά και µόνο για εκπαιδευτικούς σκοπούς και µε την αυστηρή προϋπόθεση ότι χρησιµοποιείται εντελώς δωρεάν. Την επιµέλεια της έκδοσης, παραγωγής και διάθεσης του εκπαιδευτικού εγχειριδίου ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ για Πολίτες Ενότητα 7 η, Εγχειρίδιο Εκπαιδευόµενου, έχει ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός / Διεύθυνσης Σώµατος Σαµαρειτών, Διασωστών και Ναυαγοσωστών / Τµήµα Εκπαίδευσης ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Γ. ΓΕΡΑΣΙΜΑΤΟΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΡΙΟΣ Ι. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΕΡΥΘΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΩΜΑΤΟΣ ΣΑΜΑΡΕΙΤΩΝ, ΔΙΑΣΩΣΤΩΝ και ΝΑΥΑΓΟΣΩΣΤΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΑΤΡΑ, Ιούνιος 2009 22