1 Ο Γ. ΛΤΚΔΙΟ ΚΑΜΑΣΔΡΟΤ ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Β ΣΔΣΡΑΜΗΝΟΤ. ΘΔΜΑ: Η ΓΛΤΠΣΙΚΗ ΣΗ ΡΩΜΑΙΚΗ ΠΔΡΙΟΓΟ (1 ος π. Υ. - 3 ος μ. Υ. αιώνας) ΓΙΑΝΝΗ ΑΛΛΑΡΗ Β4

1 Ο Γ. ΛΤΚΔΙΟ ΚΑΜΑΣΔΡΟΤ ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Β ΣΔΣΡΑΜΗΝΟΤ ΘΔΜΑ: Η ΓΛΤΠΣΙΚΗ ΣΗ ΡΩΜΑΙΚΗ ΠΔΡΙΟΓΟ (1 ος π. Υ. - 3 ος μ. Υ. αιώνας) ΓΙΑΝΝΗ ΑΛΛΑΡΗ Β4

ΔΙΑΓΩΓΗ Σν ζύκπιεγκα ηνπ Λανθόνληα Η ξσκατθή ηέρλε απνηειεί ην ζύλνιν ηεο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο ζηελ αξραία Ρώκε, θπξίσο θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Ρσκατθήο απηνθξαηνξίαο. Δλζσκαηώλεη ζηνηρεία δαλεηζκέλα από ηελ εηξνπζθηθή θαη ηελ ειιεληθή θαιιηηερληθή παξάδνζε. ηε Ρώκε, ζην ηέινο ηνπ 7νπ π. Υ. αηώλα, εγθαζηδξύζεθε εηξνπζθηθή κνλαξρία, ε νπνία πεξηέιαβε ζηα όξηα ηεο δηθαηνδνζίαο ηεο ηνπο κηθξνύο νηθηζκνύο πνπ είραλ δεκηνπξγεζεί γύξσ από ηνλ Σίβεξε. Σν 509 π. Υ. αλαηξάπεθε θαη ηε ζέζε ηεο πήξε ε αξηζηνθξαηηθή δεκνθξαηία, πνπ επεθηάζεθε ζηελ ηηαιηθή ρεξζόλεζν. Μέρξη ην 133 π. Υ. ε Ρώκε είρε γίλεη ε θπξίαξρε δύλακε ηεο Μεζνγείνπ θαη είρε έξζεη ζε επαθή κε ηνλ ειιεληθό πνιηηηζκό. Οη Ρσκαίνη επεξεάζηεθαλ από ηνλ ειιεληθό πνιηηηζκό, δαλείζηεθαλ ζηνηρεία ηνπ θαη ηα πξνζάξκνζαλ ζηε δηθή ηνπο ηέρλε. Αληηιήθζεθαλ ηελ αμία ησλ ειιεληθώλ έξγσλ θαη ηα αλαπαξήγαγαλ ή ηα ζπλέιεμαλ. Πνιινί ιόγηνη ηεο Ρώκεο αγόξαδαλ έξγα Διιήλσλ θαη γίλνληαλ πάηξσλεο ηεο ειιεληθήο ~1~

ηέρλεο, ελώ ε Ρώκε απνηέιεζε ην θέληξν καδηθήο παξαγσγήο έξγσλ ηέρλεο. Οη Ρσκαίνη βνήζεζαλ έηζη λα δηαηεξεζεί δσληαλή ε ειιεληθή θαιιηηερληθή παξάδνζε πνπ επξόθεηην αξγόηεξα λα εμαπισζεί σο ειιελνξσκατθή ηέρλε ζε όιε ηε ξσκατθή απηνθξαηνξία. Γξήγνξα θαηάιαβαλ όηη ε ηέρλε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο θνξέαο πνιηηηθώλ, θνηλσληθώλ θαη ζξεζθεπηηθώλ αμηώλ. Καηά ηελ ηειεπηαία πεξίνδν ηεο δεκνθξαηίαο, ε ξσκατθή ηέρλε δηακόξθσζε σζηόζν θαζαξά ην δηθό ηεο ραξαθηήξα: ηα ξσκατθά έξγα, κνινλόηη έρνπλ ηε ζθξαγίδα ηεο ειιεληθήο επίδξαζεο εκπλένληαη από ηηο ξσκατθέο παξαδόζεηο θαη εθθξάδνπλ ηα ξσκατθά ηδαληθά. πκπεξαζκαηηθά, αλ θαη νη Καιέο Σέρλεο ζηε Ρώκε αλαπηύρζεθαλ θάησ από ηελ επίδξαζε ησλ Διιήλσλ, ελ ηνύηνηο ε αμία θαη ε απηνηέιεηα ηεο ξσκατθήο ηέρλεο ζήκεξα δελ ακθηζβεηείηαη πιένλ. ΡΩΜΑΪΚΗ ΓΛΤΠΣΙΚΗ Η γιππηηθή ησλ ξσκατθώλ ρξόλσλ εκπλέεηαη από ηελ εηξνπζθηθή αιιά θπξίσο από ηελ ειιεληθή. Η ειιεληθή παξνπζία είλαη ηδηαίηεξα αηζζεηή ζηε γιππηηθή. Η εμάξηεζε ησλ Ρσκαίσλ από ηνπο Έιιελεο είλαη νινθάλεξε, γηαηί νη Ρσκαίνη δελ θαηάθεξαλ λα δεκηνπξγήζνπλ λένπο ηύπνπο ζενύο θαη ηε κπζνινγία ηνπο. Οη πεξηζζόηεξνη θαιιηηέρλεο πνπ ρξεζηκνπνηνύληαη είλαη Έιιελεο. Δγθαηαζηάζεθαλ ζηε Ρώκε θαη ζε άιιεο ηηαιηθέο πόιεηο θη εξγάζηεθαλ, ηόζν ζε αληηγξαθηθά εξγαζηήξηα, όζν θαη ζηε δηαθόζκεζε λαώλ θαη θηηξίσλ, όπσο ν Σηκαξρίδεο θαη ν αδεξθόο ηνπ Σηκνθιήο θαη νη γηνη ηνπ πξώηνπ, Πνιπθιήο θαη Γηόλπζνο. Ο Παζηηέιεο από ηελ Κάησ Ιηαιία εγθαηέζηεζε ην εξγαζηήξηό ηνπ ζηε Ρώκε, ζηηο αξρέο ηνπ 1 νπ αηώλα π. Υ. θαη αλαδείρηεθε ζε έλαλ από ηνπο κεγαιύηεξνπο γιύπηεο ηεο επνρήο ηνπ. Δύπνξνη Ρσκαίνη παξαγγέιινπλ ζηνπο Έιιελεο θαιιηηέρλεο αληίγξαθα ειιεληθώλ έξγσλ ηέρλεο, όπσο ν Δξκήο ηνπ Πξαμηηέιε, αλ δελ έρνπλ ηελ επθαηξία λα εηζάγνπλ απζεληηθά ειιεληθά έξγα. ~2~

Γεληθά δελ ελδηαθέξνληαη λα δεκηνπξγήζνπλ θάηη πξσηόηππν. Σα ζηνηρεία πνπ δαλείζηεθε ε ξσκατθή γιππηηθή από ηελ ειιεληθή ήηαλ ε ζηάζε ηνπ αλζξώπηλνπ ζώκαηνο, ε εμηδαλίθεπζε, ν ξπζκόο θαη ε θίλεζε. Η δηαθνξά ηεο ξσκατθήο θαιιηηερληθήο αληίιεςεο από ηελ ειιεληθή βξίζθεηαη ζηελ θνζκνζεσξία θαη αθνξά ην κέγεζνο θαη ηα ζέκαηα ησλ αλαπαξαζηάζεσλ. Δθεί όκσο πνπ ε ξσκατθή γιππηηθή επέδεημε πξσηνηππία ήηαλ ε εηθνληζηηθή πξνηνκή θαη ην αλάγιπθν, όπνπ ππάξρεη ε ζθξαγίδα ηνπ ξσκατθνύ πλεύκαηνο. Αληηπξνζσπεπηηθά γιππηά ηεο ξσκατθήο πεξηόδνπ, όπσο: ην ζύκπιεγκα ηνπ Λανθόνληα, ν Απόιισλαο ηνπ Μπειβεληέξε, ν Απνμπόκελνο ηνπ Λπζίππνπ, ν Κνξκόο ηνπ Μπειβεληέξε, ν αλδξηάληαο ηνπ Απγνύζηνπ θαη ν έθηππνο αλδξηάληαο ηνπ Μάξθνπ Απξειίνπ ζην Καπηηώιην έπαημαλ ζεκαληηθό ξόιν ζηε γιππηηθή ηεο Αλαγέλλεζεο. Ο ΑΠΟΛΛΩΝ Ο ΑΠΟΞΤΟΜΔΝΟ Ο ΚΟΡΜΟ ~3~

Ιδηαίηεξε ζέζε ζηε ξσκατθή γιππηηθή θαηέρνπλ: Οη πξνζσπνγξαθίεο (αλδξηάληεο ή πξνηνκέο) ηδησηώλ, απηνθξαηόξσλ, ζηξαηεγώλ ζεσξνύληαη σο ην πην αληηπξνζσπεπηηθό είδνο ηεο ξσκατθήο ηέρλεο πνπ εληάζζνληαη ζηελ παξάδνζε ησλ Ρσκαίσλ λα θαηαζθεπάδνπλ θέξηλα δσγξαθηζηά πξνζσπεία ησλ πξνγόλσλ ηνπο. Γηα ηηο δύν ηειεπηαίεο θαηεγνξίεο νη αλδξηάληεο είλαη επηβιεηηθνί θαη κεγαιεηώδεηο ζηνπο νπνίνπο νη θαιιηηέρλεο απνηππώλνπλ ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ εηθνληδόκελσλ. Από ηνλ 3 ν αηώλα θαη ύζηεξα, εθθξάδνπλ πεξηζζόηεξν ηνλ ςπρηθό θόζκν ηνπ αηόκνπ. Υάιθηλε θεθαιή Βξνύηνπ Οη ζαξθνθάγνη ήηαλ κεγάιεο νξζνγώληεο ιίζηλεο ζήθεο κέζα ζηηο νπνίεο ελαπόζεηαλ ηνπο λεθξνύο θπξίσο ησλ αλώηεξσλ θνηλσληθώλ ηάμεσλ. Σν θάιπκκα ηνπο ήηαλ ακθηθιηλέο, ελώ όηαλ ήηαλ επίπεδν, είρε ην ζρήκα ζηξώκαηνο ζην νπνίν παξηζηάλνληαλ αλαθεθιηκέλεο νη κνξθέο ησλ λεθξώλ. Οη αλάγιπθεο παξαζηάζεηο άιινηε δηαθνζκεηηθέο θαη άιινηε ζπκβνιηθέο είραλ ζέκαηα από ηελ ειιεληθή κπζνινγία, κε έξσηεο, κνύζεο ζαιάζζηεο κνξθέο θαη ηελ θαζεκεξηλή δσή, θπξίσο ~4~

ηελ πνηκεληθή. Φπηηθά κνηίβα, θύιια, άλζε θαη θαξπνί ήηαλ από ηηο πην ζπλεζηζκέλεο απεηθνλίζεηο ηνπο. Η ρξήζε ηνπο γεληθεύεηαη ζηα ρξόληα ηνπ Αλδξηαλνύ. Πεγή ηνπο είλαη ε ειιεληθή δσγξαθηθή θαη γιππηηθή. Αξγόηεξα εκθαλίδνληαη θαη ζέκαηα πνπ ηνλίδνπλ ηελ αλδξεία ηνπ λεθξνύ, όπσο ην θπλήγη ηνπ ιηνληαξηνύ πνπ ζπκβνιίδεη ηε λίθε ηνπ αλζξώπνπ, ελώ θάπνηεο θνξέο ζηε ζθελή εκθαλίδεηαη λα ζπκκεηέρεη θη ν ίδηνο ν λεθξόο. αξθνθάγνο ζην Βαηηθαλό Σα ηζηνξηθά αλάγιπθα πνπ εηθνλίδνπλ ηζηνξηθά γεγνλόηα, εθζηξαηείεο, ζξηάκβνπο απηνθξαηόξσλ θαη ζηξαηεγώλ ιαηξεπηηθέο ηειεηέο θαη ζηνιίδνπλ ζεκαληηθά πνιηηηθά θαη ιαηξεπηηθά νηθνδνκήκαηα όπσο βσκνύο, αςίδεο, βάζεηο αγαικάησλ, λαώλ θαη βσκώλ θαη ζξηακβεπηηθέο ζηήιεο. Υαξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα είλαη ε ζηήιε ηνπ Σξαταλνύ. Δίλαη κηα ηέρλε κε έληνλν ην αθεγεκαηηθό ζηνηρείν. Οη γιύπηεο έδηλαλ ζεκαζία ζηελ αθξηβή θαη ξεαιηζηηθή απόδνζε ησλ ιεπηνκεξεηώλ, πξνθεηκέλνπ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ νη άκαρνη ην κέγεζνο ησλ ζηξαηησηηθώλ θαηνξζσκάησλ. Η ζπκκεηξία θαη ε ηεξαξρία θπξηαξρνύλ ζηηο αλαινγίεο ησλ κνξθώλ. ~5~

ηήιε Σξαταλνύ ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΗ ΡΩΜΑΙΚΗ ΓΛΤΠΣΙΚΗ Από ηνπο Γεκνθξαηηθνύο ρξόλνπο (από ην 510 π. Υ.), ππάξρεη ε αξθνθάγνο ηνπ Βαηηθαλνύ πνπ δηαθξίλεηαη γηα ηελ αξηζηνθξαηηθή απιόηεηα ζηελ δηαθόζκεζε, ν Βσκόο ηνπ Γνκίηηνπ Αελνβάξδνπ κε ηνπο γάκνπο ηνπ Πνζεηδώλα κε ηελ Ακθηηξίηε, ε ράιθηλε Κεθαιή ηνπ Βξνύηνπ θαη ε ράιθηλε Λύθαηλα κε πνιιά αξρατθά ζηνηρεία. Οη πξνηνκέο απηή ηελ πεξίνδν δηαθξίλνληαη γηα ηνλ ξεαιηζκό ηνπο, πνπ νθεηιόηαλ ζηελ πηζηή κίκεζε ησλ ηεξώλ λεθξηθώλ πξνζσπείσλ, καζθώλ θαη νκνησκάησλ θαζώο απέδηδαλ ηηο αηέιεηεο ηνπ πξόζσπνπ, ηα ζεκάδηα ηεο πξνρσξεκέλεο ειηθίαο θαη ηόληδαλ ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ εηθνληδόκελσλ. ~6~

ηαδηαθά αληηθαζίζηαληαη από καξκάξηλα ή ράιθηλα πνξηξέηα, ηα νπνία απνηέιεζαλ ηνπο πξνδξόκνπο ησλ αληίζηνηρσλ απηνθξαηνξηθώλ. Ο 1νο π.ρ. αηώλαο, ζεκεηώλεη ηελ πξώηε θάζε ηεο ξσκατθήο ηέρλεο. ηε γιππηηθή, ε πξνζσπνγξαθία κε βεξηζηηθή δηάζεζε, κε ηελ ιεπηνιόγν αλαπαξάζηαζε ησλ ιεπηνκεξεηώλ, έθηαζε ζε εθθξάζεηο εληππσζηαθήο ςπρνινγηθήο αιήζεηαο. Πιάη ζε απηή εμαθνινύζεζε λα ππάξρεη κηα πξνζσπνγξαθία πνπ εθθξαδόηαλ κε πην γαιήληεο θαη αθεξεκέλεο κνξθέο. Μηα ζεκαληηθή καξηπξία ηεο ξσκατθήο πξνζσπνγξαθίαο πξνζθέξεηαη θαη από ηα λνκίζκαηα, όπνπ ν ύπαηνο πνπ ηα έθνβε ηνπνζεηνύζε ηε κνξθή ελόο πξνγόλνπ ηνπ, γηαηί ε ξσκατθή λνκνζεζία απαγόξεπε ηελ αλαπαξάζηαζε ηεο κνξθήο εθείλνπ πνπ έθνβε ην λόκηζκα. Καηά ηελ απηνθξαηνξηθή πεξίνδν, ηα απηνθξαηνξηθά πνξηξέηα εμέθξαζαλ ην λέν πνιηηηθό θαη εζηθό ζύζηεκα αμηώλ. Σν λέν ραξαθηεξηζηηθό ηεο εηθνλνγξαθίαο ήηαλ ε απεηθόληζε ησλ απηνθξαηόξσλ κε λεαληθά ραξαθηεξηζηηθά. Ο απηνθξάηνξαο ππαγόξεπε ηνλ εηθνληζηηθό ηνπ ηύπν θαη δηαδηδόηαλ ζε όιε ηελ απηνθξαηνξία. Αθνξκή γηα ηε δεκηνπξγία ελόο θαηλνύξγηνπ ηύπνπ πνξηξέηνπ απνηεινύζαλ θάπνηα γεγνλόηα, όπσο ε άλνδνο ζην ζξόλν, νη επηζθέςεηο ζηηο επαξρίεο, νη επέηεηνη, νη γάκνη θ.α. Υαξαθηεξηζηηθέο είλαη νη αλαπαξαζηάζεηο ησλ απηνθξαηόξσλ σο ζεώλ ή εξώσλ. Ο Κιαύδηνο από ην Μεηξών ηεο Οιπκπίαο απεηθνλίδεηαη σο Γίαο κε έλαλ αεηό ζηα πόδηα ηνπ λα θξαηά θηάιε θαη ζθήπηξν. Δληππσζηαθόο αλδξηάληαο ηνπ Ρσκαίνπ απηνθξάηνξα Σηβέξηνπ Κιαύδηνπ, ν νπνίνο απνδίδεηαη σο Γίαο. ~7~

Οη ζσξαθνθόξνη αλδξηάληεο ζπκβόιηδαλ ηε ζηξαηησηηθή ηζρύ ηνπ απηνθξάηνξα θη απνηεινύζαλ ην θύξην κέζν έθθξαζεο ηεο απηνθξαηνξηθήο ηδενινγίαο. ηελ επνρή ηνπ Απγνύζηνπ, ε ξσκατθή ηέρλε έθζαζε ζε άγλσζηε σο ηόηε ιακπξόηεηα θαη ιεπηόηεηα, αλ θαη είρε έλα ραξαθηήξα αθακςίαο θαη απζηεξόηεηαο. Η γιππηηθή παξνπζηάδεη ηελ πιήξε πηα αθνκνίσζε ησλ θαλόλσλ ησλ ειιεληθώλ ξπζκώλ ηεο ηέρλεο, θπξίσο ζηηο πξνζσπνγξαθίεο ηνπ Απγνύζηνπ, όπνπ αθαδεκατθά ζρέδηα κε θιαζηθίδνπζα έκπλεπζε ζπλδπάδνληαη κε νμύηαηε βεξηζηηθή επαηζζεζία. Δίλαη ηδεαιηζηηθέο κε θάπνηα απηνπεπνίζεζε πνπ νθείιεηαη ζηε ζπλαίζζεζε ηνπ ξσκατθνύ κεγαιείνπ. Η παξνπζία ζηηο επαξρίεο ιατθώλ θαιιηηερληθώλ ξεπκάησλ κε πην πξαθηηθνύο ζθνπνύο παξήγαλ ηα επηηάθηα γιππηά. Καηά ηε πεξίνδν πνπ εθηείλεηαη από ηνλ Αύγνπζην σο ηνπο Φιαβίνπο, ε γιππηηθή άξρηζε λα ρεηξαθεηείηαη από ηελ ειιεληθή επίδξαζε θαη λα απνθηά πιήξε απηνλνκία ζηα αλάγιπθα ηεο Αςίδαο ηνπ Σίηνπ. Δπί Σξαταλνύ, ε ξσκατθή ηέρλε απέθηεζε έλα ραξαθηήξα ζνβαξνύ θαη απζηεξνύ θιαζηθηζκνύ.απηό θαίλεηαη ζηα αλάγιπθα ηεο Σξαταλήο ηήιεο, ζηα νπνία ε ξσκατθή γιππηηθή απνθηά θαιιηηερληθή ζπλείδεζε. ηα 200 κέηξα όπνπ αλαπηύζζεηαη ε εμηζηόξεζε, ν άγλσζηνο θαιιηηέρλεο θαηόξζσζε λα αλαπαξαζηήζεη ηα πξόζσπα θαη ηα γεγνλόηα ηεο εθζηξαηείαο ελαληίνλ ησλ Γάθσλ κε εμαηξεηηθή εθθξαζηηθή δύλακε θαη ςπρνινγηθή δηείζδπζε, απόιπηα ζύκθσλε κε ηελ αλαλεσκέλε πλεπκαηηθόηεηα ηεο επνρήο. Πξνηνκή Απγνύζηνπ ~8~

Σελ επνρή ησλ Αλησλίλσλ, ν θιαζηθηζκόο δηαθξίλεηαη ζηελ γιππηηθή, ζε κία πξνζπάζεηα αλαβίσζεο ηεο ιακπξήο ειιεληθήο ηέρλεο ησλ θιαζηθώλ ρξόλσλ, ελώ θπξηαξρνύλ λέεο αληηιήςεηο πεξί σξαίνπ κε ξίδεο ειιεληθέο. Γελ είρε πεξάζεη νύηε έλαο αηώλαο από ηόηε πνπ είρε ζηεζεί ε Σξαταλή ηήιε, ελώ ε Αλησληληαλή ηήιε πνπ ζηάζεθε πξνο ηηκή ηνπ Μάξθνπ Απξειίνπ, δείρλεη πόζν είρε αιιάμεη ε θαιιηηερληθή αληίιεςε. Σα ζέκαηα είλαη ηα ίδηα, αιιά ην αλάγιπθν είλαη πεξηζζόηεξν πιαζηηθό θαη ζηαζεξό θαη ε νξγαληθή απάζεηα ησλ κνξθώλ δηαιύεηαη ζε εθθξαζηηθέο παξακνξθώζεηο. εκαληηθόο είλαη επίζεο ν ζξηακβηθόο θίνλαο ηνπ Απξειίνπ κε ηα αλάγιπθα ησλ καρώλ θαηά ησλ Μαξθνκάλλσλ, ησλ αξκαηώλ θ.α., πνπ παξίζηαληαη ζπεηξνεηδώο. Μάξθνπ Απξειίνπ : Ο ζξηακβηθόο θίνλαο Σα αγάικαηα ησλ απηνθξαηόξσλ ηεο δπλαζηείαο ησλ Αλησλίλσλ, εκθαλίδνληαη λα θνξνύλ ειιεληθό έλδπκα θαη παξηζηάλνληαη γελεηνθόξα, αθνινπζώληαο σο πξόηππό ηνπο Έιιελεο θηινζόθνπο. Σελ επνρή ηνπ Κόκνδνπ, ε ξσκατθή ηέρλε ζεκεηώλεη έλα ζεκαληηθό ζηαζκό ηεο επίπνλεο εμειίμεώο ηεο, θηάλνληαο ζηελ πιήξε θπξηαξρία ησλ εθθξαζηηθώλ κέζσλ ηεο. ηα αλάγιπθα πνπ ελζσκαηώζεθαλ ζηελ Αςίδα ηνπ ~9~

Κσλζηαληίλνπ,ε λέα αληίιεςε ηνπ ρώξνπ πνπ είρε εθδεισζεί από ηελ επνρή ησλ Φιαβίσλ, επηβιήζεθε απόιπηα εληζρπκέλε από έληνλα δσγξαθηθή αληίιεςε, κε ηελ νπνία ηα πξόζσπα θαίλνληαη λα μεπεδνύλ έμσ από ηνλ θόλην. Από ηνλ ζρεδόλ κπαξόθ εμπξεζηνληζκό ηεο επνρήο ησλ εβήξσλ, έρνπκε καξηπξίεο ζε αλάγιπθα θαη ζαξθνθάγνπο πνπ πνηθίιινπλ από ηηο ζπκβνιηθέο αλαπαξαζηάζεηο ησλ εξσηηθώλ παηρληδηώλ σο ηηο ξεαιηζηηθέο ησλ αξκαηνδξνκηώλ ζηνλ ηππόδξνκν. Καηά ηα πελήληα ρξόληα πνπ κεζνιαβνύλ από ηνπο εβήξνπο σο ηνλ Γηνθιεηηαλό, ε ξσκατθή ηέρλε επεξεάζηεθε από ηελ ηαξαγκέλε πνιηηηθή δσή θαη από ηηο αληηηηζέκελεο πξνηηκήζεηο ησλ απηνθξαηόξσλ, πνπ δηαδέρνληαλ ν έλαο ηνλ άιιν ζηελ εμνπζία θαη θηινδνμνύζαλ λα ζέζνπλ ηνπο θαλόλεο ησλ θαηεπζύλζεσλ ηεο ηέρλεο. Έηζη, ε ξσκατθή πξνζσπνγξαθία δνθίκαζε ηελ εμπξεζηνληζηηθή δηάζεζε, παξακνξθώλνληαο ηα πξόζσπα ώζηε λα ηνπο δίλεη εληύπσζε βαξβαξηθήο αγξηόηεηαο. Σα αγάικαηα απέθηεζαλ πεξίηερλα ρηελίζκαηα θαη γέληα, δεκηνπξγεκέλα κε βαζύηεξν ζθάςηκν θαη ηνκέο. Με ηνλ Γαιηιαίν ζηξέθεηαη πξνο κηα λεθειώδε πιαζηηθόηεηα εκπλεπζκέλε από ηνλ ξπζκό ηεο επνρήο ηνπ Αδξηαλνύ, ελώ θαηά ην δεύηεξν ήκηζπ ηνπ 3νπ κ.ρ. αηώλα έρνπκε κηα απινπνίεζε ησλ κνξθώλ κε απζηεξό θαη απιό ξεαιηζκό, όπσο παξνπζηάδεηαη ζηα λνκίζκαηα ηνπ Απξειηαλνύ. Μεγάιε ζεκαζία απέθηεζαλ θαηά ηελ πεξίνδν απηή νη ηζηνξεκέλεο ζαξθνθάγνη, πνπ γξήγνξα θαηέιεμαλ λα αληηθαηαζηήζνπλ ηα ηζηνξηθά αλάγιπθα. Παξάιιεια άξρηζαλ λα παξνπζηάδνληαη νη πξώηεο εθδειώζεηο ηεο ρξηζηηαληθήο ηέρλεο. Ιδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ν αλάγιπθνο δηάθνζκνο ησλ πξώησλ ρξηζηηαληθώλ ζαξθνθάγσλ (3νο κ. Υ.), ν νπνίνο δαλείδεηαη παγαληζηηθά ζηνηρεία, γηα λα απνδώζεη ηηο ρξηζηηαληθέο κνξθέο. ~10~

Ννκίζκαηα Απξειηαλνύ Έηζη, γηα παξάδεηγκα, νη ηξεηο κάγνη πνπ πξνζθπλνύλ ην ζείν βξέθνο παξηζηάλνληαη σο βάξβαξνη βαζηιείο πνπ πξνζθέξνπλ δώξα ζηνλ απηνθξάηνξα, ε ζξηακβεπηηθή ππνδνρή πνπ επηθπιάζζεη ν ιαόο ηεο Ιεξνπζαιήκ ζηνλ Ιεζνύ παξνπζηάδεηαη σο είζνδνο ηνπ απηνθξάηνξα ζε πόιε, νη ζθελέο από ηελ παηδηθή δσή ηνπ Υξηζηνύ παίξλνπλ ζηνηρεία από ην δηνλπζηαθό ή ηνλ νξθηθό θύθιν, ελώ ηα πνξηξέηα ησλ απνζηόισλ δαλείδνληαη θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο από ηελ απηνθξαηνξηθή πξνζσπνγξαθία. Γείγκαηα ηεο γιππηηθήο ηεο πεξηόδνπ απηήο είλαη ηα ηέζζεξα ζπκπιέγκαηα ζε πνξθπξίηε, πνπ ην θαζέλα ηνπο παξηζηάλεη έλα δεπγάξη απηνθξαηόξσλ. ηα γιππηά απηά εμαθαλίδεηαη θάζε ίρλνο ππνηαγήο ζηελ ειιεληζηηθή πιαζηηθή παξάδνζε γηα λα δώζεη ηε ζέζε ηεο ζε απόιπηε ειεπζεξία εθθξάζεσο πνπ εθθξάδεη πηζηά ηηο πξνηηκήζεηο ηεο επνρήο. ΔΠΙΛΟΓΟ Σν ρξνληθό δηάζηεκα κεηαμύ 337 555 κ. Υ. είλαη ε πεξίνδνο ηεο παξαθκήο θαη ηεο πηώζεο ηεο Ρώκεο, κε ηε ~11~

κεηαθνξά ηεο έδξαο ηνπ θξάηνπο ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε πνπ απνηέιεζε κεγάιν πιήγκα γηα ηε Ρώκε. ην δηάζηεκα απηό ζηακάηεζε ε νηθνδνκηθή αλαλέσζε θαη θαηαζθεπάζηεθαλ ιίγα έξγα θαη γιππηά. Σα κεηαιιηθά έξγα ηέρλεο ππέζηεζαλ κεγάιε θαηαζηξνθή θαη ηα καξκάξηλα ρξεζηκνπνηνύληαλ σο νηθνδνκηθή ύιε. Πνιιά από απηά εληεηρίδνληαλ ζηηο ρξηζηηαληθέο εθθιεζίεο ηεο Ρώκεο θαη ζώδνληαη έσο ζήκεξα. Από ηα ηειεπηαία ρξόληα ηεο εηδσινιαηξηθήο Ρώκεο θαη ησλ αξρώλ ηνπ Υξηζηηαληζκνύ ζώδεηαη ην γιππηηθό δηάθνζκν ηνπ Μ. Κσλζηαληίλνπ. Οη Σεηξάξρεο Ο Σξαταλόο ~12~

Ηξαθιήο Παηξίθηνο πνπ θξαηά δύν πξνηνκέο Γαιάηεο πνπ ζθνηώλεη ηε γπλαίθα ηνπ Πξνηνκή ~13~

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Δλληνική βιβλιογραφία: 1. Ιζηνξία ηεο Σέρλεο. Γ ηάμεο Γεληθνύ Λπθείνπ Ο.Δ.Γ.Β. 2. Αξραία Ιζηνξία Α ηάμεο Γπκλαζίνπ Ο.Δ.Γ.Β. Πηγές από το διαδίκτσο : 1. www. artmag. gr /art-history Item 1179 «Ρσκατθή Σέρλε». 2. www.hippodamos.edu.gr / «Ιππόδακνο ν Μηιήζηνο». 3. www. ime. gr/chronos /07 culture : «portraits relief sarcophagi». 4. www. ohifront.wordpress. com«η Ρσκατθή Σέρλε ησλ πξν κεηά Υξηζηό αηώλσλ». 5. www. photodentro.edu.gr / Σέρλε θαη παξειζόλ/ «Οη Σέρλεο». 6. www. users. sch.gr«η γιππηηθή». 7. www. Wikipedia.org/wiki / «Αξραία Ρώκε». «Ρσκατθή Σέρλε». ~14~