ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Ακαδ. Έτος 2017-18 Ερωτήσεις Μελέτης Στόχοι Κεφαλαίου 1 ου Ø Ποιες είναι οι προκλήσεις στον εργασιακό χώρο σήµερα; Ø Πώς είναι οι οργανισµοί στο νέο εργασιακό περιβάλλον; Ø Ποιοι είναι οι managers και µε τι ασχολούνται; Ø Ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται στη διοίκηση Λειτουργίες του µάνατζµεντ Ø Πώς αποκτά κανείς διοικητικές ικανότητες και προσόντα; 2 1
Ι. Ποιες είναι οι προκλήσεις στον εργασιακό χώρο σήµερα; Ø Ταλέντο... l Οι άνθρωποι και τα ταλέντα τους είναι τα βασικά θεµέλια της απόδοσης ενός οργανισµού à o συνδυασµός διαφορετικών ταλέντων σε ένα οργανισµό οδηγεί σε σηµαντικά επιτεύγµατα l Διανοητικό κεφάλαιο είναι η συλλογική δύναµη του νου ή η κοινή γνώση ενός εργατικού δυναµικού που µπορεί να χρησιµοποιηθεί για να δηµιουργήσει αξία. l Ο εργάτης της γνώσης (knowledge worker) αποτελεί ζωτικό περιουσιακό στοιχείο για τους εργοδότες του και συµβάλλει στο διανοητικό κεφάλαιο του οργανισµού. 3 Ι. Ποιες είναι οι προκλήσεις στον εργασιακό χώρο σήµερα; (α)ποικιλοµορφία... l Η ποικιλοµορφία του εργατικού δυναµικού αντικατοπτρίζει διαφορές ως προς το φύλο, την ηλικία, τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία, το σεξουαλικό προσανατολισµό και τη σωµατική ικανότητα. l Ένα ποικιλόµορφο και πολυπολιτισµικό εργατικό δυναµικό αφενός µεν δηµιουργεί προκλήσεις αφετέρου δε προσφέρει ευκαιρίες στους εργοδότες. l Πολλοί αποκαλούν την ποικιλοµορφία «επιβεβληµένη ανάγκη των επιχειρήσεων» και τη θεωρούν περιουσιακό στοιχείο. 4 2
Ι. Ποιες είναι οι προκλήσεις στον εργασιακό χώρο σήµερα; (β) Παγκοσµιοποίηση... l Τα εθνικά σύνορα του παγκόσµιου επιχειρείν έχουν εξαλφθεί σε µεγάλο βαθµό. l Παγκοσµιοποίηση είναι η διεθνής αλληλεξάρτηση της ροής πόρων, των αγορών προϊόντων και του επιχειρηµατικού ανταγωνισµού που χαρακτηρίζει τη νέα οικονοµία. 5 Ι. Ποιες είναι οι προκλήσεις στον εργασιακό χώρο σήµερα; Πώς µπορεί να προκύψει µεροληψία σχετικά µε την ποικιλοµορφία στον εργασιακό χώρο: l Προκατάληψη (αρνητικές απόψεις & συµπεριφορές για συγκεκριµένες οµάδες) l Διακρίσεις: αντιµετώπιση µειονοτήτων µε άδικο τρόπο (πχ λιγότερα προνόµια l Φαινόµενο γυάλινης οροφής (glass ceiling effect) 6 3
Ι. Ποιες είναι οι προκλήσεις στον εργασιακό χώρο σήµερα; (γ) Τεχνολογία... l Συνεχής µετασχηµατισµός του σύγχρονου περιβάλλοντος εργασίας µέσω: του Διαδικτύου (Internet) του Παγκόσµιου Ιστού (World Wide Web) των δικτύων υπολογιστών της τεχνολογίας της πληροφορικής της τηλε-εργασίας/των εικονικών οµάδων εργασίας/των κινητών γραφείων l Αυξανόµενη ζήτηση για «εργάτες της γνώσης» µε ικανότητες πλήρους χρήσης της τεχνολογίας. 7 Ι. Ποιες είναι οι προκλήσεις στον εργασιακό χώρο σήµερα; (δ) Ηθικές προσδοκίες για τις σύγχρονες επιχειρήσεις: l Ακεραιότητα και ηγεσία σε όλα τα επίπεδα l Βιώσιµη ανάπτυξη l Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος l Προστασία των καταναλωτών l Προστασία των ανθρώπινων δικαιωµάτων 8 4
Ι. Ποιες είναι οι προκλήσεις στον εργασιακό χώρο σήµερα; (ε)σταδιοδροµίες... l Βασικοί εργαζόµενοι, συµβασιούχοι εργαζόµενοι και εργαζόµενοι µερικής απασχόλησης. l Οι άνθρωποι πρέπει να είναι προετοιµασµένοι να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις οποιουδήποτε από τους τρεις αυτούς τύπους εργαζοµένων (portable skills) l Οι άνθρωποι πρέπει να φροντίζουν οι ικανότητές τους να µπορούν να ξεδιπλωθούν σε διαφορετικά εργασιακά περιβάλλοντα και να έχουν πάντα αξία στις αγορές εργασίας. 9 ΙΙ. Πώς είναι οι οργανισµοί στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον; Ø Προσόντα κρίσιµης σηµασίας για επιτυχία στο νέο περιβάλλον εργασίας... l Ικανότητα l Δικτύωση l Επιχειρηµατικότητα l Αγάπη για την τεχνολογία l Μάρκετινγκ l Πάθος για ανανέωση 10 5
ΙΙ. Πώς είναι οι οργανισµοί στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον; Ø Οργανισµός l Ένα σύνολο ανθρώπων που εργάζονται µαζί για να επιτύχουν ένα κοινό στόχο. l Οι οργανισµοί παρέχουν χρήσιµα αγαθά και/ή υπηρεσίες που επιστρέφουν αξία στην κοινωνία και ικανοποιούν τις ανάγκες των πελατών. 11 ΙΙ. Πώς είναι οι οργανισµοί στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον; Ø Οι οργανισµοί είναι ανοικτά συστήµατα l Αποτελούνται από αλληλένδετα µέρη που λειτουργούν µαζί για την επίτευξη ενός κοινού σκοπού. l Αλληλεπιδρούν µε τα περιβάλλοντά τους. l Μετατρέπουν τις εισροές πόρων σε εκροές προϊόντων (αγαθών και υπηρεσιών). l Οι αντιδράσεις (feedback) από το περιβάλλον δείχνουν πόσο καλά ανταποκρίνεται ένας οργανισµός στις ανάγκες των πελατών και της κοινωνίας. 12 6
Σχήµα 1.1 Οι Οργανισµοί ως ανοικτά συστήµατα. Management 10/e - Κεφάλαιο 1 13 ΙΙ. Πώς είναι οι οργανισµοί στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον; Ø Η απόδοση ενός οργανισµού l Η «δηµιουργία αξίας» αποτελεί πολύ σηµαντική έννοια για τους οργανισµούς. l Καλές επιδόσεις οργανισµού = άριστη αξιοποίηση πόρων και εξυπηρέτηση πελατών. l Όταν λαµβάνει χώρα δηµιουργία αξίας: Οι επιχειρήσεις αποκοµίζουν κέρδος. Οι µη κερδοσκοπικοί οργανισµοί προσθέτουν πλούτο στην κοινωνία. 14 7
ΙΙ. Πώς είναι οι οργανισµοί στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον; Ø Η απόδοση ενός οργανισµού l Παραγωγικότητα Συνολικό µέτρο της ποσότητας και της ποιότητας της απόδοσης στην εργασία, στο οποίο λαµβάνεται υπόψη η αξιοποίηση των πόρων. Περιλαµβάνει: l Αποτελεσµατικότητα Μέτρο εκροής που αφορά την επίτευξη µιας αποστολής ή ενός στόχου. l Αποδοτικότητα Μέτρο εισροής το οποίο αφορά τα κόστη των πόρων που σχετίζονται µε την επίτευξη ενός στόχου. 15 Σχήµα 1.2 Η παραγωγικότητα και οι παράµετροι της απόδοσης των οργανισµών. Management 10/e - Κεφάλαιο 1 16 8
ΙΙ. Πώς είναι οι οργανισµοί στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον; Αλλαγές του περιβάλλοντος εργασίας που παρέχουν ένα πλαίσιο για τη µελέτη του µάνατζµεντ l Πίστη στο ανθρώπινο κεφάλαιο (συµµετοχικότητα) l Εγκατάλειψη της νοοτροπίας «διατάζω και ελέγχω» l Έµφαση στην οµαδική δουλειά l Επικράτηση της τεχνολογίας l Υιοθέτηση των δικτύων l Νέες απαιτήσεις από το εργατικό δυναµικό l Ενδιαφέρον για την ισορροπία µεταξύ προσωπικής ζωής και εργασίας l Εστίαση στην ταχύτητα 17 ΙΙΙ. Ποιοι είναι οι managers και τι κάνουν; Ø Σηµασία των ανθρώπινων πόρων και των managers.. l Οι άνθρωποι δεν είναι «κόστη που πρέπει να ελεγχθούν». l Ο manager είναι ένα άτοµο που υποστηρίζει, επιβλέπει και είναι υπεύθυνο για την εργασία των άλλων. l Οι managers πρέπει να φροντίζουν να αντιµετωπίζονται οι άνθρωποι ως στρατηγικά περιουσιακά στοιχεία. 18 9
III. Ποιοι είναι οι managers και τι κάνουν; Ø Επίπεδα µάνατζµεντ l Τα υψηλά διευθυντικά στελέχη (top managers) είναι υπεύθυνα για τη συνολική απόδοση ενός οργανισµού ή για την απόδοση ενός από τα µεγαλύτερα τµήµατά του. l Οι διευθυντές µεσαίου επιπέδου (middle managers) είναι υπεύθυνοι για σχετικά µεγάλα τµήµατα ή διευθύνσεις. l Οι ηγέτες οµάδας (team leaders) ή επιτηρητές είναι επικεφαλής µιας µικρής οµάδας εργασίας που δεν περιλαµβάνει υψηλόβαθµα στελέχη. 19 Σχήµα 1.3 Τα διοικητικά επίπεδα σε µια τυπική επιχείρηση και σε µη κερδοσκοπικούς οργανισµούς. 20 10
III. Ποιοι είναι οι managers και τι κάνουν; Ø Η απόδοση και η ευθύνη (accountability) των managers l Η ευθύνη είναι η υποχρέωση κάποιου να λογοδοτεί σε ανώτερο διοικητικό κλιµάκιο για τα σχετικά αποτελέσµατα απόδοσης. l Οι αποτελεσµατικοί managers ανταποκρίνονται στην ευθύνη τους όσον αφορά την απόδοση βοηθώντας τους άλλους να επιτυγχάνουν αποτελέσµατα υψηλής απόδοσης και να αποκοµίζουν ικανοποίηση από τη δουλειά τους. Management 10/e - Κεφάλαιο 1 21 III. Ποιοι είναι οι managers και τι κάνουν; Ø Ευθύνες των ηγετών οµάδας: l Προγραµµατίζουν την εργασία των εργαζοµένων. l Διευκρινίζουν τους στόχους και τα καθήκοντα και συγκεντρώνουν ιδέες για βελτίωση. l Αξιολογούν την απόδοση και συµβουλεύουν τα µέλη της οµάδας. l Προτείνουν αµοιβές και νέες αρµοδιότητες. l Στρατολογούν και εκπαιδεύουν τα µέλη της οµάδας και φροντίζουν για την ανάπτυξή τους. 22 11
III. Ποιοι είναι οι managers και τι κάνουν; Ø Ευθύνες των ηγετών οµάδας: l Ενθαρρύνουν την υψηλή απόδοση και την οµαδική εργασία. l Ενηµερώνουν τα µέλη της οµάδας για τους στόχους και τις προσδοκίες του οργανισµού. l Ενηµερώνουν τα υψηλόβαθµα διευθυντικά στελέχη για τις ανάγκες και τα επιτεύγµατα της οµάδας. l Συντονίζουν τη δράση της οµάδας τους µε άλλων οµάδων και υποστηρίζουν τον υπόλοιπο οργανισµό. 23 III. Ποιοι είναι οι managers και τι κάνουν; Ø Ποιότητα εργασιακής ζωής (quality of work life) l Αποτελεί δείκτη της συνολικής ποιότητας των ανθρώπινων εµπειριών στον εργασιακό χώρο. l Δείκτες της QWL: Δίκαιη αµοιβή Ασφαλείς συνθήκες εργασίας Ευκαιρίες εκµάθησης και χρήσης νέων δεξιοτήτων Περιθώριο ανάπτυξης και προόδου στη σταδιοδροµία Προστασία ατοµικών δικαιωµάτων Περηφάνια τόσο για την εργασία αυτή καθαυτή όσο και για τον οργανισµό. 24 12
III. Ποιοι είναι οι managers και τι κάνουν; Ø Οι managers υψηλής απόδοσης... l Είναι καλά ενηµερωµένοι για τις ανάγκες της οµάδας τους. l Δουλεύουν δίπλα σε εκείνους που επιβλέπουν. l Παρέχουν συµβουλές και αναπτύσσουν υποστήριξη για την οµάδα τους. l Βοηθούν τους ανθρώπους τους να αποδίδουν στο µέγιστο των δυνατοτήτων τους. 25 Σχήµα 1.4 Ο οργανισµός ως ανεστραµµένη πυραµίδα. 26 13
IV. Ποια είναι η διαδικασία διοίκησης; Ø Μάνατζµεντ είναι η διαδικασία του προγραµµατισµού, της οργάνωσης, της ηγεσίας και του ελέγχου της χρήσης των πόρων για την επίτευξη στόχων απόδοσης. Ø Όλοι οι managers είναι υπεύθυνοι για τις τέσσερις λειτουργίες. Ø Οι λειτουργίες εκτελούνται συνεχώς. Ø Οι managers επιτυγχάνουν υψηλή απόδοση για τους οργανισµούς τους χρησιµοποιώντας µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο τους ανθρώπινους και υλικούς πόρους τους. 27 Σχήµα 1.5 Οι τέσσερις λειτουργίες της διοίκησης. Management 10/e - Κεφάλαιο 1 28 14
IV. Ποια είναι η διαδικασία διοίκησης; Ø Λειτουργίες του µάνατζµεντ... 1. Προγραµµατισµός Η διαδικασία καθορισµού στόχων και προσδιορισµού των δράσεων που πρέπει να αναληφθούν για την επίτευξή τους. 2. Οργάνωση Η διαδικασία ανάθεσης έργων, κατανοµής πόρων και συντονισµού των δραστηριοτήτων των ατόµων και των οµάδων για εφαρµογή των σχεδίων. 29 IV. Ποια είναι η διαδικασία διοίκησης; Ø Λειτουργίες του µάνατζµεντ (συν)... 3. Ηγεσία Η διαδικασία διέγερσης του ενθουσιασµού των ανθρώπων για σκληρή δουλειά και η παρακίνησή τους να κατευθύνουν τις προσπάθειές τους προς την υλοποίηση των σχεδίων και την επίτευξη των στόχων. 4. Έλεγχος Η διαδικασία µέτρησης της απόδοσης της εργασίας, σύγκρισης των αποτελεσµάτων µε τους στόχους και λήψης διορθωτικών µέτρων όπου αυτό είναι απαραίτητο. 30 15
IV. Ποια είναι η διαδικασία διοίκησης; Ø Οι ρόλοι και οι δραστηριότητες των managers l Διαπροσωπικοί ρόλοι Περιλαµβάνουν αλληλεπιδράσεις µε ανθρώπους εντός και εκτός της µονάδας εργασίας. l Πληροφοριακοί ρόλοι Περιλαµβάνουν την παροχή, λήψη και ανάλυση πληροφοριών. l Αποφασιστικοί ρόλοι Περιλαµβάνουν τη χρήση πληροφοριών για λήψη αποφάσεων µε στόχο την επίλυση προβληµάτων ή την εκµετάλλευση ευκαιριών. 31 Σχήµα 1.6 Οι 10 διοικητικοί ρόλοι του Mintzberg. 32 16
IV. Ποια είναι η διαδικασία διοίκησης; Ø Χαρακτηριστικά της δουλειάς των managers l Οι managers εργάζονται πολλές ώρες. l Οι managers εργάζονται σε έντονο ρυθµό. l Οι managers εργάζονται πάνω σε κατακερµατισµένες και ποικίλες εργασίες. l Οι managers εργάζονται µε πολλά µέσα επικοινωνίας. l Οι managers εργάζονται σε µεγάλο βαθµό µέσω διαπροσωπικών σχέσεων. Management 10/e - Κεφάλαιο 1 33 IV. Ποια είναι η διαδικασία διοίκησης; Ø Γνώση Η µεταβολή στη συµπεριφορά που προκύπτει µέσα από την εµπειρία. Ø Δια βίου µάθηση l Η διαδικασία συνεχούς εκµάθησης από όλες τις καθηµερινές εµπειρίες και ευκαιρίες. Η επιτυχία της σταδιοδροµίας εξαρτάται από την πραγµατική δέσµευση στη γνώση. Δεν µετράει µόνο η τυπική γνώση. 34 17
V. Πώς αποκτά κανείς τα απαραίτητα διοικητικά προσόντα και δεξιότητες; Απαραίτητα προσόντα των managers l Προσόν η ικανότητα να µεταφράζεις τη γνώση σε πράξεις που έχουν ως αποτέλεσµα την επιθυµητή απόδοση. l Τεχνικό προσόν η δυνατότητα να χρησιµοποιείς µια ειδική ικανότητα ή εξειδίκευση για να εκτελείς συγκεκριµένες εργασίες. l Ανθρώπινο ή διαπροσωπικό προσόν η ικανότητα να εργάζεσαι αποδοτικά σε συνεργασία µε άλλους ανθρώπους. Συναισθηµατική νοηµοσύνη είναι η ικανότητα να διαχειρίζεσαι αποτελεσµατικά τον εαυτό σου και τις σχέσεις σου. l Θεµελιώδες προσόν είναι η ικανότητα κριτικής και αναλυτικής σκέψης για την επίλυση πολύπλοκων προβληµάτων. 35 Σχήµα 1.7 Τα απαραίτητα διοικητικά προσόντα του Katz. Management 10/e - Κεφάλαιο 1 36 18
IV. Πώς αποκτά κανείς τα απαραίτητα διοικητικά προσόντα και δεξιότητες; Ø Διοικητική δεξιότητα... l Μια βασισµένη στα προσόντα δυνατότητα που συµβάλλει στην υψηλή απόδοση σε µια διοικητική εργασία. l Οι διοικητικές δεξιότητες είναι αυτονόητο ότι είναι απαραίτητες για: l τον προγραµµατισµό, την οργάνωση, την ηγεσία και τον έλεγχο l τους πληροφοριακούς, διαπροσωπικούς και αποφασιστικούς ρόλους l την κατάρτιση της ηµερήσιας διάταξης και της δικτύωσης. Management 10/e - Κεφάλαιο 1 37 Πώς αποκτά κανείς τα απαραίτητα διοικητικά προσόντα και δεξιότητες; Ø Ικανότητες απαραίτητες για την επιτυχία των managers: l Επικοινωνία l Οµαδική εργασία l Αυτοδιαχείριση l Ηγεσία l Κριτική σκέψη l Επαγγελµατισµός 38 19