Οστεοπόρωση...σκελετική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από µειωµένη αντοχή (πυκνότητα και ποιότητα) και αυξηµένη ευθραυστότητα του οστού και που προδιαθέτει ένα άτοµο σε αυξηµένο κίνδυνο κατάγµατος.... NIH Consensus Development Panel on Osteoporosis. JAMA 285 (2001): 785-95 2
gr ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΠΟΝ ΥΛΟΣ ai.a w w w r.g is id m ra av ΜΕΤΡΙΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ v ia. is id m ra ΣΟΒΑΡΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ
ΘΕΣΕΙΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ ΕΠΕΙΤΑ ΑΠΟ ΣΥΝΗΘΗ ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Συχνότητα εµφάνισης καταγµάτων σε γυναίκες άνω των 50 ετών Ετήσια επίπτωση ανά 1000 γυναίκες 40 30 20 10 Σπονδυλική στήλη Ισχίο Καρπός 50 60 70 80 Ηλικία (έτη) Wasnich RD: Primer on the Metabolic Bone Diseases and Disorders of Mineral Metabolism. 4th edition, 1999
Οστεοπόρωση... Χρόνια νόσος φθοράς... Αύξηση του προσδόκιµου επιβίωσης... 20 ετών 50 ετών 75 ετών
Πόσοι κινδυνεύουν από Οστεοπόρωση; >30% των µετεµµηνοπαυσιακών γυναικών στις ανεπτυγµένες χώρες 50% των ατόµων > 75 ετών (WHO 1994)
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ ΙΣΧΙΟΥ 1/5 ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΠΟ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ 1/4 ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΦΡΟΝΤΙ Α 2/3 ΠΙΘΑΝΗ ΜΗ ΕΠΑΝΑΚΤΗΣΗ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ
ΚΑΤΑΓΜΑΤA ΙΣΧΙΟΥ ΜΕΙΖΟΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ ΠΑΡΑΤΕΤΑΜΕΝΗ ΝΟΣΗΛΕΙΑ ΕΛΛΑ Α 1987: > 17 ΙΣ ΡΧ 1977: 5100 # ΙΣΧΙΟΥ 1987: 9250 # ΙΣΧΙΟΥ ΛΥΡΙΤΗΣ 1994
Επιπτώσεις της Οστεοπόρωσης - Κλινικές (αυξηµένη νοσηρότητα, θνησιµότητα) - Κοινωνικές (ανάγκες φροντίδας) - Οικονοµικές (άµεσο και έµµεσο κόστος) Ηλικία 66 ετών Ηλικία 75 ετών
ΣΚΕΛΕΤΟΣ: ΖΩΝΤΑΝΟΣ ΙΣΤΟΣ ΙΑ ΒΙΟΥ ΑΝΑΝΕΩΣΗ Η συνεχής δυναµική ισορροπία οστεόλυσης (δράση οστεοκλαστών) και οστεοπαραγωγής (δράση οστεοβλαστών) ονοµάζεται ανακατασκευή του Οστού
Οστική Μάζα (ανά φύλο και ηλικία) ΑΝ ΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΟΣΤΙΚΗ ΜΑΖΑ Οστική Μάζα Εµµηνόπαυση Οστική απώλεια 10 20 30 40 50 60 70 80 Ηλικία (έτη) Adapted from Finkelstein JS. Cecil Textbook of Medicine, 21st ed. 1996;1379-84. Riggs BL, Melton LJ III. N Engl J Med. 1986;314:1676-86.
Παράγοντες που επηρεάζουν Γενετική προδιάθεση (κληρονοµικότητα) Φυλή Ορµόνες ιατροφή Φυσική δραστηριότητα - Άσκηση Φάρµακα Παθήσεις την οστική µάζα
Ορµονικοί παράγοντες που επηρεάζουν την οστική µάζα Ορµόνες του φύλου (ανδρογόνα οιστρογόνα) Ορµόνες του θυρεοειδούς (Τ3, Τ4) Παραθορµόνη βιταµίνη D - καλσιτονίνη Αυξητική ορµόνη Κορτιζόνη Προλακτίνη Ινσουλίνη ιάφοροι
Υπογοναδισµός (πρωτοπαθής & δευτεροπαθής) Ανεπάρκεια ορµονών φύλου Υπερπαραθυρεοειδισµός Υπερέκκριση παραθορµόνης Οστεοµαλάκυνση ραχίτιδα Ανεπάρκεια βιταµίνης D Υπερθυρεοειδισµός Περίσσεια θυρεοειδικών ορµονών Υπερκορτιζολισµός (Σ. Cushing) Υπερέκκριση κορτιζόλης Προλακτίνωµα Υπερέκκριση προλακτίνης Σακχαρώδης ιαβήτης τύπου 1 Ανεπάρκεια ινσουλίνης Μεγαλακρία Υπερέκκριση αυξητικής ορµόνης Υποφυσισµός Ανεπάρκεια ορµονών υπόφυσης Ενδοκρινοπάθειες που επηρεάζουν δυσµενώς την οστική µάζα Έντονο stress, υπερβολική άσκηση, νευρογενής ανορεξία
ιατροφικοί παράγοντες και συνήθειες που επηρεάζουν την οστική µάζα Ασβέστιο Βιταµίνη D (βιταµίνες K, C) Φωσφόρος Ιχνοστοιχεία Χλωριούχο νάτριο (αλάτι) Λευκώµατα διατροφής Τροφές πλούσιες σε οξαλικά Καφεΐνη Οινοπνευµατώδη ποτά Κάπνισµα
ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ: Συνεχής επιδείνωση υγείας οστών ΥΓΙΕΙΣ ΣΠΟΝ ΥΛΟΙ ΚΥΦΩΣΗ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ ΑΓΓΕΙΟΚΙΝΗΤΙΚΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ >55 ΕΤΗ Κίνδυνος για σπονδυλικά κατάγµατα >75 ΕΤΗ ΚΥΦΩΣΗ Κίνδυνος για κάταγµα ισχίου
ΑΝ ΡΙΚΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ 80% άγνοια 20% διάγνωση 80%: Κάταγµα ή ακτινογραφία 20%: Μέτρηση BMD Ιδιοπαθής : 30-40% ευτεροπαθής: 60-70%
ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Λιγότερο συχνή στους άνδρες µεγαλύτερος σκελετός / BMD η απώλεια αρχίζει αργότερα η απώλεια είναι βραδύτερη ασκούνται περισσότερο ζουν λιγότερο
Παράγοντες κινδύνου για Οστεοπόρωση Φύλο (γυναίκες) Φυλή (Λευκή πιο επιβαρυµένη) Εµµηνόπαυση (ιδίως Πρώιµη ή Αµηνόρροια για µεγάλο χρονικό διάστηµα) Κάταγµα από ήπιο τραυµατισµό από την ηλικία των 40 ετών Κληρονοµικό ιστορικό οστεοπορωτικού κατάγµατος Ηλικία 65 ετών Λεπτή σωµατική κατασκευή (βάρος σώµατος < 57 kg) Ανεπαρκής πρόσληψη ασβεστίου ή βιταµίνης D Κάπνισµα, κατάχρηση αλκοόλ ή καφεΐνης Έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, καθιστικός τρόπος ζωής ή παρατεταµένος κλινοστατισµός Χρόνια χρήση κορτικοστεροειδών (> 6 µήνες) Ασθένειες, που προδιαθέτουν για οστεοπόρωση
Ενδοκρινοπάθειες Υπογοναδισµός (1 & 2- παθής) Υπερπαραθυρεοειδισµός Υπερθυρεοειδισµός Σ. Cushing Μεγαλακρία Σ τύπου 1 Ανεπάρκεια αυξητικής ορµόνης Υποφυσισµός Αιµατολογικές παθήσεις Πολλαπλούν µυέλωµα Λέµφωµα -Λευχαιµία Β-θαλασσαιµία ρεπανοκυτταρική αναιµία Συστηµατική Μαστοκύττωση Πολυερυθραιµία Ν. Gaucher ΑΙΤΙΑ ΕΥΤΕΡΟΠΑΘΟΥΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ AIDS Αιµολυτικές αναιµίες Νόσοι συνδετικού ιστού Ρευµατοειδής αρθρίτιδα Αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα Ατελής οστεογένεση Οµοκυστινουρία Σ. Marfan Σ. Enlers-Danlos Γαστρεντερικές Νόσοι Πρωτοπαθής χολική κίρρωση Αιµοχρωµάτωση Φλεγµονώδης νόσος εντέρου Γαστρεκτοµή Σύνδροµα δυσαπορρόφησης Παρεντερική σίτιση Ανεπάρκεια λακτάσης Χρόνιος αποφρακτικός ίκτερος
ΑΙΤΙΑ ΕΥΤΕΡΟΠΑΘΟΥΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Νεφρικές παθήσεις Νεφρική οστεοδυστροφία (ΧΝΑ) Νεφρική σωληναριακή οξέωση Ιδιοπαθής Υπερασβεστιουρία (± Νεφρολιθίαση) ΣΥΧΝΕΣ ΠΤΩΣΕΙΣ ιάφορα αίτια Νεοπλασίες Μεταµόσχευση οργάνων Αλγοδυστροφία Χρόνιες Αναπνευστικές Παθήσεις
2 ΑΠΟ ΤΑ 3 ΤΥΠΟΥΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΓΜΑΤΩΝ: ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΠΤΩΣΗ 2 ΣΤΑ 3 ΣΠΟΝ ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΜΟΡΦΟΜΕΤΡΙΚΑ ( ΗΛ. ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΚΑ) ΜΟΛΙΣ 1 ΣΤΑ 3 ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΣΠΟΝ ΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ ΕΙΝΑΙ ΚΛΙΝΙΚΩΣ ΑΝΤΙΛΗΠΤΟ 1 Ο ΟΣΦΥΙΚΟ ΚΑΤΑΓΜΑ: x 5 ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΓΙΑ ΝΕΟ ΟΣΦΥΙΚΟ ΚΑΤΑΓΜΑ 2 Ο ΟΣΦΥΙΚΟ ΚΑΤΑΓΜΑ: x 12 ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΓΙΑ ΝΕΟ ΟΣΦΥΙΚΟ ΚΑΤΑΓΜΑ ΟΣΦΥΙΚΟ ΚΑΤΑΓΜΑ: x 2-4 ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΓΙΑ ΚΑΤΑΓΜΑ ΙΣΧΙΟΥ
ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΣΙΩΠΗΛΗ ΝΟΣΟΣ ΟΞΥΣ ΠΟΝΟΣ (ΚΑΤΑΓΜΑ) ΧΡΟΝΙΟΣ ΠΟΝΟΣ ΡΑΧΗΣ (ΣΥΜΠΙΕΣΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ) ΠΡΟΟ ΕΥΤΙΚΗ ΥΣΜΟΡΦΙΑ (ΚΥΦΩΣΗ, ΑΠΩΛΕΙΑ ΥΨΟΥΣ) ΑΠΩΛΕΙΑ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΑΝΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΑΠΩΛΕΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ
Τι περιλαµβάνει η ιαφορική ιάγνωση; Πρωτοπαθής Οστεοπόρωση Ιδιοπαθής Γεροντική Οστεοµαλακία ιαταραχές Βιταµίνης D (διαθεσιµότητα -µεταβολισµός) Σοβαρή ανεπάρκεια ασβεστίου ή φωσφόρου ιαταραχές θεµέλιας ουσίας Αναστολείς µετάλλωσης ευτεροπαθής Οστεοπόρωση Ενδοκρινοπάθειες (υπερπαραθυρεοειδισµός) Αιµατολογικές παθήσεις (πολλαπλούν µυέλωµα) Νόσοι συνδετικού ιστού Νόσοι γαστρεντερικού συστήµατος Νεφρικές παθήσεις Φάρµακα ιάφορα αίτια ΙΑΦΟΡΑ: Μεταστατική οστική νόσος, Νόσος Paget
Φαρµακευτικοί παράγοντες που επηρεάζουν την οστική µάζα Γλυκοκορτικοειδή (κορτιζόνη) Θυροξίνη Αντιπηκτικά αγωγή (Ηπαρίνη) Αντιεπιληπτικά φάρµακα Χηµειοθεραπευτικά φάρµακα Αντιόξινα σκευάσµατα Αιθανόλη Αγωνιστές & ανταγωνιστές GnRH ιουρητικά (θειαζιδικά αγκύλης) ΙΑΦΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΗΛΙΚΙΑ (ΠΤΩΣΕΙΣ)
Ορµονικοί παράγοντες που Θυροξίνη ΠΕΡΙΣΣΕΙΑ: ΟΣΤΙΚΗ ΑΠΩΛΕΙΑ ΥΠΕΡΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ (ΥΠΕΡΘΥΡΕΟΕΙ ΙΣΜΟΣ) ΝΟΣΟΣ GRAVES ΘΕΡΜΟΣ ΟΖΟΣ (ΤΟΞΙΚΟ Α ΕΝΩΜΑ) ΠΟΛΥΟΖΩ ΗΣ ΤΟΞΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΚΗΛΗ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΘΥΡΟΞΙΝΗΣ ΨΥΧΡΟΣ ΟΖΟΣ ΥΠΟΘΥΡΕΟΕΙ ΙΣΜΟΣ ΠΟΛΥΟΖΩ ΗΣ ΜΗ ΤΟΞΙΚΗ ΒΡΟΓΧΟΚΗΛΗ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙ ΟΥΣ επηρεάζουν την οστική µάζα ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ ΟΣΗ TSH ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΕΙΚΤΗΣ
Συχνότερο αίτιο δευτεροπαθούς οστεοπόρωσης Ευρύτατη χρήση σε παθήσεις: Ρευµατολογικές Πνευµονολογικές ερµατολογικές Γαστρεντερικές Αιµατολογικές Ενδοκρινολογικές Οστική απώλεια ανάλογη Φαρµακευτικοί παράγοντες που επηρεάζουν την οστική µάζα Κορτικοστεροειδή (Κορτιζόνη) της δόσης & διάρκειας χορήγησης κορτιζόνης της θεραπευόµενης νόσου της ηλικίας ασθενούς
Φαρµακευτικοί παράγοντες που επηρεάζουν την οστική µάζα Εισπνεόµενα Κορτικοστεροειδή ενδεχοµένως βλαπτικά
ΒΑΣΙΚΟΣ ΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗΣ Γενική αίµατος/τκε Ασβέστιο/Φωσφόρος Αλκαλική Φωσφατάση Λευκώµατα Κρεατινίνη Τρανσαµινάσες Βιοχηµικός έλεγχος ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΟΣ Ασβέστιο/Φωσφόρος/ Κρεατινίνη ούρων 24ώρου Ηλεκτροφόρηση λευκωµάτων Free Testo, LH, PRL FT4, TSH PTH 25(OH)Vit. D3 Ελεύθερη κορτιζόλη ούρων 24ώρου Καρκινικοί δείκτες Βιοχηµικοί δείκτες οστικής παραγωγής - απορρόφησης
Προοδευτική παραµόρφωσης της Σπονδυλικής στήλης Ακτινογραφικά Ευρήµατα στην οστεοπόρωση της Σ.Σ gr ai v ia.a w w w r.g is id m ra av. is id m ra
ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΤΙΚΑ ΚΑΤΑΓΜΑΤΑ ΜΕ ΣΚΙΑΣΤΙΚΟ
Οστική Πυκνοµετρία µε τη µέθοδο DEXA Εκτίµηση ποσότητας οστού και όχι ποιότητας Τιµή οστικής πυκνότητας κατά «προβολική επιφάνεια» ιακύµανση απόλυτης τιµής ιαφορετικές τιµές αναφοράς Περιστασιακά περιορισµένη ακρίβεια (ψευδώς υψηλή BMD) Αδυναµία διάκρισης οστεοπόρωσης-οστεοµαλακίας
ΜΕΘΟ ΟΣ DEXA ΑΝΩ ΥΝΗ ΟΛΙΓΟΛΕΠΤΗ ΕΛΑΧΙΣΤΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΩΣΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΟΣΦΥΙΚΗ ΜΟΙΡΑ ή ΙΣΧΙΟ
Οστική Πυκνοµετρία: πως ερµηνεύεται; ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗ ΟΣΤΕΟΠΕΝΙΑ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ ΣΟΒΑΡΗ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Κριτήρια WHO BMD T-score +1 έως -1 SD T-score -1 έως -2,5 SD Τ-score <-2,5 SD Τ-score <-2,5 SD & 1 κάταγµα T-score: σταθερή απόκλιση (SD) από Κορυφαία Οστική Πυκνότητα νεαρών υγιών ατόµων, ιδίας φυλής & φύλου Z-score: σταθερή απόκλιση (SD) από Μέση Οστική Πυκνότητα συνοµηλίκων υγιών ατόµων, ιδίας φυλής & φύλου T-score vs Z-score
ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ: Η ΣΙΩΠΗΛΗ ΝΟΣΟΣ ΕΠΙ ΗΜΙΚΕΣ ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΒΡΑ ΕΙΑ ΕΞΕΛΙΞΗ ΑΠΟΤΡΕΨΙΜΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΙΜΗ ΌΧΙ «ΙΑΣΙΜΗ» ΕΓΚΑΙΡΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
ΠΡΟΛΗΨΗ: ΙΣΟΡΡΟΠΗΜΕΝΗ ΙΑΤΡΟΦΗ ΥΓΙΕΙΝΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΖΩΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ