H μάθηση υπό το πρίσμα των σύγχρονων παιδαγωγικών αντιλήψεων

H μάθηση υπό το πρίσμα των σύγχρονων παιδαγωγικών αντιλήψεων

Συζητήστε τι σημαίνει για σας μαθαίνω; Πώς θεωρείτε ότι μαθαίνουν τα παιδιά; Σημειώστε κάτι που θεωρείτε ότι έμαθαν τα παιδιά σε κάποια από τις μέχρι τώρα παρατηρήσεις σας.

Τι σημαίνει μαθαίνω? Μαθαίνω να ανακαλύπτω, να παρατηρώ, να σκέφτομαι, μαθαίνω να μαθαίνω-à εμπλέκομαι ενεργά σε μια διαδικασία μάθησης.

Θεωρίες για τη μάθηση Α. Συμπεριφορισμός Η μάθηση είναι η μόνιμη μεταβολή της συμπεριφοράς ενός ατόμου, η οποία προκύπτει μέσα από τη συσχέτιση ερεθισμάτων και απαντήσεων σύμφωνα με ορισμένες μηχανιστικές αρχές. Δίνεται έμφαση σε αναπαραγωγή της γνώσης και μεταφορά της.

Συμπεριφορισμός Η μάθηση αντιμετωπίζεται ως μια συσσωρευτική διαδικασία. Ενισχύονται διαδικασίες εξάσκησης και ενίσχυσης. Η έμφαση δίνεται στο αποτέλεσμα.

Β. Γνωστικές θεωρίες για τη μάθηση Η γνώση «οικοδομείται». Η μάθηση είναι η αλλαγή των νοητικών δομών του ατόμου. Μας ενδιαφέρει η σκέψη του υποκειμένου (νοητισμός) και η σχέση που συνδέει το ανθρώπινο υποκείμενο με τα αντικείμενα του περιβάλλοντός του. Η οικοδόμηση βασίζεται στην πρότερη γνώση.

Γνωστικές θεωρίες Η έμφαση μετατίθεται στη διαδικασία Το λάθος θεωρείται δημιουργική στιγμή της μάθησης και είναι ιδιαίτερα αξιοποιήσιμο στην εκπαιδευτική πράξη Μας ενδιαφέρει η ενεργός συμμετοχή, η δράση η διερεύνηση.

Γ. Κοινωνιογνωστικές θεωρίες για τη μάθηση Η μάθηση συμβαδίζει με τη γνωστική ανάπτυξη του ατόμου, η οποία είναι αναπόσπαστα δεμένη με τις διαδικασίες κοινωνικοποίησής του. Η κοινωνική αλληλεπίδραση και η επικοινωνία διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην ατομική γνωστική ανάπτυξη.

Κοινωνιογνωστικές θεωρίες Η γνώση συν-οικοδομείται. Ο λόγος παίζει ιδιαίτερο ρόλο στην οικοδόμηση της γνώσης. Η αλληλεπίδραση με ενήλικες ή συνομηλίκους είναι βασικό στοιχείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αξιοποιείται η ΖΕΑ

Παραδοσιακές vs. Σύγχρονες αντιλήψεις Παραδοσιακές προσεγγίσεις: Η μάθηση μεταβιβάζεται, έχει συσσωρευτικό και αναπαραγωγικό χαρακτήρα. Αξιολογείται με βάση το αποτέλεσμα. Σύγχρονες προσεγγίσεις: Η μάθηση κατακτάται μέσω διερεύνησης και αλληλεπίδρασης. Έχει δημιουργικό και παραγωγικό χαρακτήρα. Εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι η διαδικασία

Λέξεις κλειδιά των σύγχρονων προσεγγίσεων: Κίνητρο Μάθηση με νόημα Κοινωνική διάσταση της μάθησης Συμμετοχή, εμπλοκή Συνεργασία Σκέψη Διερεύνηση

Μαθαίνουν τα παιδιά; Τι; Πώς; Μας παραπέμπουν τα επόμενα παραδείγματα σε κάποια θεωρία μάθησης;

Εκλογές και εφορευτική επιτροπή

Τι πιστεύουμε με βάση τις σύγχρονες αντιλήψεις για το πότε μαθαίνουν τα παιδιά? Όταν εμπλέκονται ενεργά σε δραστηριότητες, συμμετέχουν, κινητοποιούνται, δημιουργούν, σκέφτονται. Όταν αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον και με τους άλλους Μαθαίνουν μέσα σε τυπικές και άτυπες διαδικασίες μάθησης

Χαρακτηριστικά περιβαλλόντων μάθησης κατάλληλων για τις μικρές ηλικίες Ενεργός συμμετοχή των παιδιών. Διεύρυνση και αξιοποίηση των βιωμένων εμπειριών αποδοχή και αναγνώριση της ταυτότητας κάθε παιδιού. Συνεκτίμηση και αξιοποίηση κοινωνικο-πολιτισμικών παραμέτρων μάθηση για όλους. Γνώσεις που να αφορούν την πραγματικότητα εκτός τάξης ανάπτυξη στρατηγικών σκέψης Προώθηση της αυτονομίας της σκέψης. Αυθεντικά έργα των παιδιών σεβασμός στη δημιουργικότητα. Ευκαιρίες για αυτοσυγκέντρωση

Κοινωνική αλληλεπίδραση και σεβασμός του άλλου. Ερευνητικές προσεγγίσεις. Διαδικασίες επίλυσης προβλήματος. Ανάπτυξη κοινότητας πρακτικής στην τάξη

Αν δεχόμαστε ότι: κατάκτηση της γνώσης είναι μία ενεργητική διαδικασία το παιδί την οικοδομεί σταδιακά μέσα από τη δική του δραστηριότητα, και παράλληλα ότι η μάθηση είναι κοινωνική δραστηριότητα, είναι δηλαδή μία διαδικασία που το άτομο την αναπτύσσει κατά τη συναναστροφή του με άλλους και σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του,

τότε το επιθυμητό για το νηπιαγωγείο είναι η διαμόρφωση ενός υποστηρικτικού μαθησιακού περιβάλλοντος που ενθαρρύνει τα παιδιά: να διατυπώνουν ερωτήματα και να προσπαθούν να βρουν απαντήσεις να κάνουν λάθη και να επιχειρούν να τα διορθώσουν να αλληλεπιδρούν με τους συνομηλίκους και με τους ενηλίκους και να μοιράζονται σκέψεις, ιδέες και συναισθήματα να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες να διερευνούν, να υποθέτουν, να αιτιολογούν, να επιχειρηματολογούν

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ - ΑΞΟΝΕΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ O Ποια ήταν η επιδίωξη της νηπιαγωγού; O Πώς ακριβώς ξεκίνησε η δραστηριότητα; O Κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας, συνεργάστηκαν τα παιδιά με τη νηπιαγωγό ή μεταξύ τους; Δούλεψαν σε ομάδες ή ατομικά; O Η δραστηριότητα είχε νόημα για τα παιδιά; Πώς ακριβώς συμπεριφέρονταν και λειτουργούσαν κατά τη διάρκειά της η εκπαιδευτικός και τα παιδιά; Υπήρχαν λεκτικές ή μη λεκτικές μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις; Συμμετείχαν τα παιδιά; Εάν ναι πόσα παιδιά και με ποιο τρόπο και σε ποιο βαθμό συμμετείχαν; O Eίχε δημιουργικό ή αναπαραγωγικό χαρακτήρα; Είχε αξιολογικό χαρακτήρα; O Η δραστηριότητα επαναλαμβάνεται συχνά; O Υπήρχε η απαίτηση ομοιόμορφου αποτελέσματος και διαδικασίας; O Ποια ήταν η συμμετοχή των παιδιών στη διαδικασία; O Ποιοι ήταν οι τρόποι χειρισμού των απαντήσεων των παιδιών; (κλειστές ή ανοιχτές; Ενεργοποιούσαν τη σκέψη των παιδιών;)

Μαθαίνουν; Τι; Πώς;

Συµµετοχή των παιδιών Είναι η διαδικασία λήψης αποφάσεων για ζητήµατα που τα αφορούν καθηµερνά

5 επίπεδα συµµετοχής των παιδιών µε βάση τον Shier 1. Ακούγεται η φωνή των παιδιών 2. Υποστηρίζεται η έκφραση των ιδεών τους 3. Λαµβάνονται υπόψη οι ιδέες και οι απόψεις τους 4. Τα παιδιά εµπλέκονται στη διαδικασία λήψης αποφάσεων 5. Μοιράζονται την εξουσία και την ευθύνη για τη λήψη αποφάσεων

Η έννοια της εμπλοκής στη μάθηση. Πότε υπάρχει εμπλοκή.. (Slunjski, E. (2011). Βοηθώντας τα παιδιά να αποκτήσουν τη «γνώση του αξίζει να μάθουν», στο Παιδιά στην Ευρώπη, τ. 21, 18-19. Εμπλοκή υπάρχει όταν κάποιος: Είναι συγκεντρωμένος σε κάτι. Δείχνει ενδιαφέρον, έχει κίνητρα, είναι συνεπαρμένος. πνευματικά ενεργός. Βιώνει πλήρως αισθήσεις και νοήματα. Απολαμβάνει την ικανοποίηση της διερεύνησης. Λειτουργεί στα απόλυτα άκρα των δυνατοτήτων του.

Ερωτηµατα Οι στόχοι της δραστηριότητας διαφοροποιούνται; Τα παιδιά γνωρίζουν γιατί ασχολούνται µε τη συγκεκριµένη δραστηριότητα; Υπάρχουν ευκαιρίες για διερεύνηση προϋπάρχουσας γνώσης; Ενισχύεται η αλληλεπίδραση και η συνεργατική µάθηση; Η δραστηριότητα επιτρέπει σε όλα τα παιδιά να συµµετάσχουν;

Η εμπλοκή υπάρχει στη Zώνη Επικείμενης Ανάπτυξης Τι συμβαίνει στο επόμενο παράδειγμα? Σε μια δραστηριότητα, δίνονται σε παιδιά ηλικίας πέντε ετών, γράμματα φτιαγμένα από διάφορα υλικά, με τέτοιον τρόπο ώστε να αναγνωρίζουν το πρώτο ή όλα τα γράμματα μιας λέξης και να την αντιστοιχίζουν με μια συγκεκριμένη εικόνα. Ένα αγόρι κάθεται σε απόσταση, μη δείχνοντας ενδιαφέρον ή επιθυμία να συμμετάσχει. Ύστερα από λίγη ώρα, όταν ρωτήθηκε τι του αρέσει να κάνει στο σπίτι, το αγόρι εξήγησε ότι αγαπά τα παιχνίδια στον υπολογιστή και ανέφερε τα ονόματα μερικών από αυτά.

Όταν ρωτήθηκε ποιος του φέρνει τα παιχνίδια, απάντησε ότι τα κατεβάζει ο ίδιος από το διαδίκτυο και ανέφερε τις αγαπημένες του διευθύνσεις ιστοσελίδων. Μας υπέδειξε να πατήσουμε τρεις φορές το γράμμα w, αν και αυτό είναι ένα γράμμα που δεν υπάρχει στο κροατικό αλφάβητο. Η πλήρης αντίθεση ανάμεσα στο επίπεδο γνώσης αυτού του πεντάχρονου παιδιού και του «αρχάριου» επιπέδου για το οποίο προορίζονταν τα εκπαιδευτικά υλικά που είχαν προετοιμαστεί μας εξηγεί πλήρως γιατί το παιδί δεν ήθελε να συμμετάσχει στην ομαδική δραστηριότητα.

Αυτό που κινητοποιεί κάποια παιδιά για να μάθουν μπορεί να μην είναι αρκετό για να κινητοποιήσει κάποια άλλα. Παιδιά της ίδιας ηλικίας μπορεί να διαφέρουν στις αναπτυξιακές τους δυνατότητες και ικανότητες και αυτές οι διαφορές θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό.

Βιβλιογραφία Ανδρούσου, Α. (επιστημ. υπεύθυνη), Κλειδιά και Αντικλείδια, ΥΠΕΠΘ, Πανεπιστήμιο Αθηνών- Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Μουσουλμανοπαίδων, www.kleidiakaianwkleidia.net Βαρνάβα - Σκούρα Τζ. (1994). Θέματα γνωστικής ανάπτυξης, μάθησης και αξιολόγησης. Αθήνα: Παπαζήσης. Βοσνιάδου, Σ. (2001). Πώς μαθαίνουν οι μαθητές. h{p://www.ibe.unesco.org/publicawons/educawonalpracwcesseriespdf/prac07gr.pdf Δαφέρμου Χ., Κουλούρη Π., Μπασαγιάννη Ε., Οδηγός Νηπιαγωγού, Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί, δημιουργικά περιβάλλοντα μάθησης. Αθήνα: ΟΕΔΒ Caonac h D., Golder C. (2003). Εγχειρίδιο Ψυχολογίας για την Εκπαίδευση, Τόμος Α και Τόμος Β. Αθήνα: Πατάκης Foulin J. N.& Mouchon S. (2001). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Aθήνα: Μεταίχμιο Slunjski, E. (2011). Βοηθώντας τα παιδιά να αποκτήσουν τη «γνώση του αξίζει να μάθουν», στο Παιδιά στην Ευρώπη, τ. 21, 18-19..