Ανάπτυξη και έλεγχος φαρμάκων Χριστίνα Δάλλα Λέκτορας Φαρμακολογίας Ζ. Παπαδοπούλου-Νταϊφώτη, Καθ. Φαρμακολογίας cdalla@med.uoa.gr www.med.uoa.gr/pharmacology
Φαρμακολογία: Η μελέτη της αλληλεπίδρασης των φαρμάκων με τον οργανισμό με σκοπό τη θεραπεία, διάγνωση και πρόληψη Φάρμακο: κάθε χημική ουσία που επιφέρει μία μεταβολή στο βιολογικό υπόστρωμα Η Φαρμακολογία μελετάει 2 βασικές διαδικασίες: Φαρμακοκινητική (τι κάνει ο οργανισμός στο φάρμακο) Φαρμακοδυναμική (τι κάνει το φάρμακο στον οργανισμό) Φαρμακολογικές δράσεις: Οι μεταβολές που προκαλεί το φάρμακο στις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού και στη συμπεριφορά. Θέσεις δράσης: Οι θέσεις στις οποίες τα μόρια του φαρμάκου αλληλεπιδρούν με ενδογενή μόρια του οργανισμού
Φαρμακοκινητική Δόση Φαρμάκου Κυκλοφορία Απορρόφηση Κατανομή Αποβολή Θέση Δράσης Φαρμάκου Φαρμακοδυναμική Φαρμακολογικές Ενέργειες Κλινική Απάντηση Φαρμακολογία Ανάπτυξη νέων φαρμάκων Μηχανισμός δράσης (ισχύς, δραστικότητα, εκλεκτικότητα) Τοξικότητα, Φάρμακα ως εργαλεία
Γιατί χρειάζονται τα (νέα) φάρμακα; Θανατηφόρες ή ανίατες ασθένειες πλέον αντιμετωπίζονται επαρκώς Θεραπεία συμπτωμάτων, αθεράπευτες ασθένειες (AIDS, Alzheimer s, παχυσαρκία, άνοια, καρκίνος) Χαμηλή αποτελεσματικότητα, αυξημένες ανεπιθύμητες ενέργειες (αντικαταθλιπτικά, αντιψυχωσικά) Υψηλό οικονομικό κόστος ασθενειών και θεραπείας (Alzheimer; τραυματισμοί σπονδυλικής στήλης, κατάθλιψη) Κόστος σε ατομικό και εθνικό επίπεδο (π.χ. κατάθλιψη) Διατήρηση της Βιομηχανικής δραστηριότητας (η Φαρμακευτική Βιομηχανία απασχολεί χιλιάδες εργαζόμενους)
Η πορεία ανακάλυψης και ανάπτυξης του φαρμάκου: επιστημονική και νομική διαδικασία Χρόνια Ανακάλυψη (2-10 χρόνια) Προκλινικός έλεγχος Εργαστηριακός έλεγχος και έλεγχος στα πειραματόζωα ΦΑΣΗ I 20-80 υγιείς εθελοντές Ασφάλεια και δοσολογία ΦΑΣΗ III 1,000-25,000 εθελοντές ασθενείς Ασφάλεια, δραστικότητα, παρενέργειες, χρόνια χρήση ΦΑΣΗ ΙΙ 100-300 ασθενείς εθελοντές Δραστικότητα, παρενέργειες FDA, ΕΜΕΑ Έγκριση Μετεγκριτικός έλεγχος ΦΑΣΗ ΙV 0 4 8 12 16 Source: PhRMA, based on data from Center for the Study of Drug Development, Tufts Uni., 1995 5,000-10,000 μόρια 250 Προκλινική φάση 5 Κλινική φάση 1 έγκριση
1. Αναγνώριση φαρμακευτικού στόχου: χημικοί, μοριακοί, γενετικοί 2. Ορθολογικός σχεδιασμός φαρμάκου 3. Χημική τροποποίηση γνωστών μορίων 4. Τυχαίος έλεγχος πολλών μορίων Ανακάλυψη φαρμάκου
Πηγές Φαρμάκων Ζώα ινσουλίνη (χοίροι αυξητική ορμόνη Φυτά δακτυλίτιδα χοίροι, αγελάδες) δακτυλίτιδα (digitalis purpurea - foxglove) μορφίνη (papaver somniferum) Ανόργανα αρσενικό, υδράργυρος, λίθιο Συνθετικά χημικά (προπρανολόλη) βιολογικά (πενικιλίνη) βιοτεχνολογικά (ανθρώπειος ινσουλίνη)
Λογική Σύνθεση Δομή Θεωρία Γνωστή Δομή Υποδοχέα Υποψήφια Φάρμακα προτεινόμενο πρόσδεμα Έλεγχος Ουσίες Σύνθεση
Βελτίωση παλαιών φαρμάκων Νέες ενδείξεις Μπορεί να βελτιωθεί? Εκλεκτικότητα, διάρκεια δράσης, οδός χορήγησης, σταθερότητα, ισομερή, μορφή. Μπορεί να καλυφθεί η βελτίωση από δίπλωμα ευρεσιτεχνίας? Ασφαλέστερο φάρμακο Χαμηλότερο κόστος Διάρκεια 8-14 χρόνια
Τι περιλαμβάνει ο προκλινικός έλεγχος; Σχεδιασμό και ανάλυση Έλεγχο σταθερότητας Φαρμακολογικό προφίλ Καθορισμό ισχύος και βιοϊσοδυναμία Φαρμακοκινητικές ιδιότητες: Βιοδιαθεσιμότητα, ανοχή Τοξικολογικές μελέτες Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα Καθορισμός δοσολογίας μορφές φαρμάκου Drug Screening
Στόχος Χαρακτηριστικά ουσίας/ φαρμάκου: Αποτελεσματικότητα Εκλεκτικότητα, μηχανισμός Ισχύς Ασφάλεια Ποιότητα Φάκελος: Investigational New drug Application, FDA, EMEA In vitro και in vivo μελέτες
Επίπεδα Ελέγχου Φαρμάκων: προκλινικές μελέτες Φάρμακο+υποδοχέας Πρόσδεση + μεταγωγή σήματος (δεύτεροι αγγελιοφόροι; ένζυμα) BIΟΧΗΜΙΚΟΙ ΕΛΕΓΧΟΙ Μελέτη λειτουργίας σε όργανα ή μέρος αυτών ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΣΕ ΑΠΟΜΟΝΩΘΕΝΤΑ ΟΡΓΑΝΑ Αναισθητοποιημένα ή σε εγρήγορση ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ ΣΕ ΑΘΙΚΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΟΖΩΑ
Δοκιμασίες φαρμακολογικής δράσης Μοριακή - in vitro Σύνδεση με τον υποδοχέα (συγγένεια και εκλεκτικότητα) Ενζυμική δραστικότητα (αναστολή και εκλεκτικότητα) Κυτόχρωμα Ρ450 (ενζυμική αναστολή, μεταβολισμός) Κυτταρική -in vitro Λειτουργία κυττάρου (αγωνιστής ή ανταγωνιστής) Απομονωμένος ιστός (αγγειακή σύσπαση ή χάλαση, εκλεκτικότητα, ενέργεια σε άλλους λείους μυς)
In vitro μελέτες Κυτταροκαλλιέργειες π.χ. Tumor lines Μελέτες δραστικότητας ενζύμων Μελέτες πρόσδεσης σε υποδοχείς (Binding) Αλληλεπιδράσεις πρωτεϊνών Απομονωθέντες ιστοί
Μελέτη ινοτρόπων σε πειραματικό πρότυπο απομονωθείσας καρδιάς επίμυος
Ανταγωνιστής: Το φάρμακο που εμποδίζει ή αναστέλλει τις δράσεις συγκεκριμένου νευρομεταβιβαστή στο μετασυναπτικό κύτταρο (στερείται ενδογενούς δραστικότητας). Aγωνιστής: Το φάρμακο που διευκολύνει τις δράσεις συγκεκριμένου νευρομεταβιβαστή στο μετασυναπτικό κύτταρο. Αγωνιστής Μερικός αγωνιστής Πλήρης αγωνιστής αυτός που προκαλεί τη μέγιστη δυνατή απάντηση από τον υποδοχέα. Μερικός αγωνιστής αυτός που ποτέ δεν μπορεί να προκαλέσει τη μέγιστη δυνατή απάντηση από τον υποδοχέα..
Εκλεκτικότητα Τα φάρμακα δε δρουν μόνο στις επιθυμητές θέσεις δράσης, αλλά και σε άλλες θέσεις στον οργανισμό. Εάν οι αλληλεπιδράσεις με τις άλλες θέσεις είναι ελάχιστες τότε το φάρμακο θεωρείται εκλεκτικό. Οι αλληλεπιδράσεις τόσο με τις επιθυμητές θέσεις δράσης όσο και με τις άλλες μπορεί να οδηγήσουν στην εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών.
Η Δραστικότητα του φαρμάκου είναι το αποτέλεσμα 2 ανεξάρτητων παραγόντων : Της συγγένειας που είναι η ικανότητα του φαρμάκου να συνδέεται με τον υποδοχέα και Της αποτελεσματικότητας που είναι η ικανότητα του φαρμάκου όταν συνδέεται με τον υποδοχέα να προκαλεί ένα αποτέλεσμα Συγγένεια Αποτελεσματικότητα Παράδειγμα: Η μορφίνη έχει μεγάλη αποτελεσματικότητα ενώ η νεφοπάμη έχει μέτριας ισχύος αποτελεσματικότητα. Όσο να αυξηθεί η δόση της νεφοπάμης δε θα έχει το ίδιο αναλγητικό αποτέλεσμα με την μορφίνη.
In vivo μελέτες Τοξικότητα Καρκινογένεση - Μεταλλάξεις Αναπαραγωγή και τερατογένεση Δόσεις Φαρμακολογικές Ιδιότητες Ισχύς Θεραπευτικός δείκτης
Οξεία Τοξικότητα Χρόνια Τοξικότητα Μελέτες Τοξικότητας -- 14 ημέρες έλεγχος τοξικότητας σε 1 τρωκτικό και 1 θηλαστικό πριν χορηγηθεί στον άνθρωπο. -- 3 μήνες- 28 ημέρες -- χρόνιες μελέτες (12 & 24 μήνες) 3 δόσεις (χαμηλότερη, ίδια και μεγαλύτερη από αυτήν που θα χρησιμοποιηθεί στον άνθρωπο). Πρέπει να προσδιορίζονται οι τοξικές δόσεις και η φύση της τοξικότητας.
Μελέτες καρκινογένεσης - μεταλλαξιογένεσης Χορήγηση για δύο έτη (αιματολογικές και ιστολογικές μελέτες, νεκροψία) Δοκιμασία Ames: Ενέργειες στη γενετική σταθερότητα και τις μεταλλάξεις των βακτηριδίων Μελέτες σε καλλιέργειες Θανατηφόρος δοκιμασία σε μύες
Μελέτες αναπαραγωγής - τερατογένεσης Έλεγχος αναπαραγωγής σε αρσενικούς και θηλυκούς επίμυες Έλεγχος τερατογένεσης κατά την οργανογένεση (τρωκτικά, κουνέλια, πρωτεύοντα) Έλεγχος κατά την κύηση και γαλουχία σε θηλυκούς επίμυες
Δοκιμασίες φαρμακολογικής δράσης in vivo Συστήματα/ πρότυπα νοσημάτων Αρτηριακή πίεση (σκύλος, γάτα) Καρδιαγγειακό (σκύλος) Περιφερικό αυτόνομο νευρικό σύστημα Αναπνευστικό (σκύλος, τρωκτικά) Διουρητική ικανότητα (σκύλος) Γαστρεντερικό (ποντίκια) Ορμόνες, χοληστερόλη, σάκχαρο (ποντικός, σκύλος) Πήξη αίματος (κουνέλι) Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (αρουραίος)
Πειραματικά μοντέλα Αναπαραγωγή φυσιολογικής συμπεριφοράς και μελέτη δράσης φαρμάκων (π.χ. αναισθησία, αντισύλληψη, παράλυση) Αναπαραγωγή παθολογικής συμπεριφοράς (π.χ. παχύσαρκα ποντίκια, υπερτασικά, αγχώδη, επιληπτικά) Καθορισμός συμπεριφορών που συνδέονται με δράση φαρμάκων (π.χ. φαινόμενο Straub για ναρκωτικά αναλγητικά, συμπεριφορά μαθημένης απελπισίας για αντικαταθλιπτικά) Τι προβλεψιμότητα έχει το μοντέλο; Επακριβής αναπαραγωγή = 100% πρόβλεψη Ίδιος μηχανισμός = καλή πρόβλεψη Διαφορετικός μηχανισμός= φτωχή πρόβλεψη Πειραματόζωα (Scientific Procedures Act 1986) 2.6 εκατομμύρια πειραματόζωα στην UK (11.6 εκ. στην Ευρώπη)
Είδη ζώων που ζουν για περισσότερα χρόνια και τα οποία χρησιμοποιούνται για τη μελέτη του αργού γήρατος και της μακροζωϊας Naked Mole-Rat Τυφλοπόντικας
Ρόλος Φαρμακολογικού πειράματος Προβλεπτικότητα Εξαρτησιογόνου Δράσης Νέων Φαρμάκων
In vivo μελέτες Τοξικότητα Καρκινογένεση - Μεταλλάξεις Αναπαραγωγή και τερατογένεση Δόσεις Φαρμακολογικές Ιδιότητες Ισχύς Θεραπευτικός δείκτης
Ισχύς (potency) ενός φαρμάκου (συνήθως εκφράζεται σε mg) είναι η απαραίτητη συγκέντρωση (δόση) για να προκαλέσει ένα αποτέλεσμα πχ. αναλγησία, πτώση πιέσεως. Εάν 5 mg από το φάρμακο A προκαλεί το ίδιο αναλγητικό αποτέλεσμα με 10 mg από το φάρμακο Β, τότε το φάρμακο A είναι δύο φορές πιο ισχυρό από το B. Παράδειγμα: 1.3 mg υδρομορφόνης προκαλεί φαρμακολογικό αποτέλεσμα (αναλγησία) ισοδύναμο με 10mg μορφίνης. Η υδρομορφόνη έχει μεγαλύτερη ισχύ από τη μορφίνη.
Θεραπευτικός δείκτης Ο καθορισμός των συγκεντρώσεων του φαρμάκου στις οποίες θα έχουμε το θεραπευτικό αποτέλεσμα και τις λιγότερες δυνατές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι θέμα του θεράποντος ιατρού. ED50 Εάν LD50=10mg/kg και ED50= 2mg/kg TI =? LD50 Εάν LD50=20mg/kg και ED50= 2mg/kg TI =? Θεραπευτικός δείκτης (ΤΙ) = LD 50 / ED 50 Φάρμακα με χαμηλό θεραπευτικό δείκτη χρησιμοποιούνται μόνο σε περιπτώσεις «ζωής ή θανάτου».
Κλινικός θεραπευτικός δείκτης «LD1 / ED99» προστατευτικός δείκτης ή safety factor Ο λόγος της θανητοφόρου δόσης στο 1% του πληθυσμού προς την δραστική δόση στο 99% του πληθυσμού
Μελέτες μορφοποίησης φαρμάκων Φάρμακο + Προσθετικά: έκδοχα, γυαλιστικά, επικάλυψη, σταθεροποιητικά, χρώμα Μορφή: κάψουλα, δισκίο, ενέσιμο Διάρκεια δράσης: Βραδείας απελευθέρωσης (XR) Βιοϊσοδυναμία Βιοδιαθεσιμότητα Ευκολία χρήσης
Κλινικές μελέτες Φάση 0 (προκλινική) Φάση 1 (15-30 εθελοντές) Φάση 2 (150-300 ασθενείς) Φάση 3 (1500-3000 πολυκεντρική) Φάση 4-5 (έγκριση και μετεγκριτική παρακολούθηση) Φαρμακοδυναμική, φαρμακοκινητική, δοσολογικό σχήμα Αλληλεπιδράσεις με φάρμακα και τροφές Ανεπιθύμητες ενέργειες, προσοχή στη χορήγηση, ειδικοί πληθυσμοί
Τι είναι μία Κλινική Μελέτη; Ένα «επιστημονικό πείραμα» που αποσκοπεί στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας μιας θεραπείας σε μια συγκεκριμένη ομάδα ασθενών. Στοχευόμενες Ελεγχόμενες Αντικειμενικές Μεγάλες Ηθικές Νόμιμες
1η κλινική μελέτη: Sir Austin Bradford Hill 1948 Θεραπεία φυματίωσης Στρεπτομυκίνη και κατάκλιση (S) vs κατάκλιση (C) 107 ασθενείς τυχαιοποιημένοι X-ray βελτίωση S (55) 28 (51%) Θάνατοι 4 (7%) C(52) 4 (8%) 14 (27%)
ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ
Βασικές διαδικασίες μιας κλινικής μελέτης 1. Καθορισμός πληθυσμού ασθενών 2. Καθορισμός απαιτούμενου αριθμού ασθενών 3. Κατανομή ασθενών στις ομάδες θεραπείας 4. Χορήγηση της αντίστοιχης θεραπείας στις αντίστοιχες ομάδες ασθενών σύμφωνα με το πρωτόκολλο της μελέτης 5. Εκτίμηση της έκβασης των ασθενών 6. Ανάλυση αποτελεσμάτων 7. Στατιστική επεξεργασία
Γραπτή συναίνεση Αναλυτική και πλήρης ενημέρωση Ελεύθερη έκφραση απόφασης συμμετοχής Δικαιώματα ασθενών Ασφάλιση Αμοιβή Εθελούσια έξοδος από μελέτη Συνέχιση πειραματικής θεραπευτικής αγωγής;
Ιατρική Δεοντολογία Οι ασθενείς δεν πρέπει να υποφέρουν λόγω της συμμετοχής τους σε μια κλινική μελέτη Κανένας ασθενής δεν πρέπει να στερείται την καθιερωμένη και αποτελεσματική θεραπεία για την πάθησή του. Η διακήρυξητουελσίνκι δηλώνει ότι «η βιοϊατρική έρευνα θα πρέπει να στηρίζεται στην εμπεριστατωμένη γνώση της επιστημονικής βιβλιογραφίας». Συστηματική ανασκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας 40
Μελέτη Φάσης Ι Κλινική φαρμακολογία και τοξικότητα Συνήθως διενεργούνται σε υγιείς εθελοντές Αντικείμενο μελέτης: μεταβολισμός και βιοδιαθεσιμότητα του φαρμάκου Πρωταρχικός στόχος: ο καθορισμός του τρόπου (p.o, i.m. ή i.v.), της συχνότητας χορήγησης και της αποδεκτής δοσολογίας του φαρμάκου Κυρίως εστιάζουν στην ασφάλεια του φαρμάκου Συνήθης αριθμός συμμετεχόντων: 20 80 άτομα
Μελέτη Φάσης ΙΙ Αρχική κλινική έρευνα για θεραπευτική δράση Σε ασθενείς. Στενή παρακολούθηση κάθε ασθενούς Σχετικά μικρές μελέτες: και ασφάλεια και αποτελεσματικότητα Προκαταρκτικές εκτιμήσεις αποτελεσματικών δόσεων και διάρκειας θεραπείας Συνήθης αριθμός ασθενών: 100-200 άτομα
Μελέτη Φάσης ΙΙΙ Κλινική έρευνα για θεραπευτική δράση Συνήθως μεγάλος αριθμός ασθενών (στατιστική σημαντικότητα) Σύγκριση με τη συνήθη, ευρέως αποδεκτή θεραπεία ή placebo (διπλή τυφλή μελέτη) Δοσολογικό εύρος Ανεπιθύμητες ενέργειες Μετά φάση ΙΙΙ αίτηση για άδεια κυκλοφορίας στην αγορά (New Drug application)
ΤΥΧΑΙΟΠΟΙΗΣΗ Η εκ των προτέρων γνώση της ομάδας στην οποία πρόκειται να κατανεμηθεί οασθενής, επηρεάζει την απόφαση του ερευνητή σχετικά με το αν θα τον συμπεριλάβει ή όχι στη μελέτη: διπλές τυφλές μελέτες Οι συμμετέχοντες στις συγκρινόμενες ομάδες να έχουν τα ίδια αρχικά χαρακτηριστικά (baseline characteristics) Οι συγκρινόμενες ομάδες να έχουν εξομοιωθεί ως προς όλους τους παράγοντες εκτός από εκείνον που πρόκειται να αξιολογηθεί.
Μελέτη Φάσης ΙV Διενεργούνται μετά την κυκλοφορία του φαρμάκου στην αγορά Σκοπός: παρακολούθηση ανεπιθύμητων ενεργειών και ενδεχόμενη επίδραση σε θνησιμότητα ή θνητότητα. Φαρμακοεπαγρύπνηση!
Ανεπιθύμητες Ενέργειες «Κάθε βλαβερή μη αναμενόμενη ανταπόκριση του οργανισμού στο φάρμακο που εμφανίζεται όταν αυτό χορηγείται στη σωστή δόση με στόχο την προφύλαξη, διάγνωση ή θεραπεία»(που 1969). Συνήθως είναι απαραίτητη η : Διακοπή της χορήγησης του φαρμάκου και αντιμετώπιση ή Ρύθμιση της δόσης ή Παράταση της θεραπείας Οι ανεπιθύμητες ενέργειες οδηγούν σε επιπλοκές που: Εμποδίζουν τη θεραπεία των ασθενών Οδηγούν σε νοσοκομειακή εισαγωγή Περιπλέκουν ουσιαστικά τη θεραπεία Ελαττώνουν τη ποιότητα ζωής των ασθενών Προκαλούν προσωρινή ή μόνιμη βλάβη, αναπηρία ή και θάνατο
Οι ανεπιθύμητες ενέργειες εμφανίζονται Στο 40% των ασθενών που λαμβάνουν φαρμακοθεραπεία Στο 10-20% των ασθενών που νοσηλεύονται σε νοσοκομεία και προκαλούν παράταση της νοσηλείας ευθύνονται για Το 5% των εισαγωγών σε νοσοκομεία, 10-20% των εισαγωγών ηλικιωμένων Το 0,3-0,5% των θανάτων σε νοσοκομεία ΑπόόλεςαυτέςτιςΑΕ, το 70-80% είναι προβλέψιμες
1957-1958: Θαλιδομίδη «μη τοξικό» υπνωτικό σε έγκυες 10.000 παιδιά γεννήθηκαν με φωκομέλεια (συγγενής ανωμαλία των άκρων) Έκτοτε, αυστηρή νομοθεσία και πολλές μελέτες
Οργανισμοί Ελέγχου Φαρμάκων Κάθε χώρα διαθέτει έναν οργανισμό υπεύθυνο για τα φάρμακα. FDA, EMEA, ΕΟΦ EOΦ: 1983, 230 υπάλληλοι (πτυχιούχοι φαρμακοποιοί, χημικοί, βιολόγοι, ιατροί και διοικητικοί) 9 διαφορετικές υπηρεσίες: ποιοτικός και ποσοτικός έλεγχος των κυκλοφορούντων στην ελληνική αγορά φαρμακευτικών και παραφαρμακευτικών ιδιοσκευασμάτων, επιθεώρηση φαρμακευτικών εργοστασίων, κλινικές δοκιμές νέων προϊόντων, μελέτες βιοϊσοδυναμίας αντιγράφων φαρμάκων, φαρμακοεπαγρύπνηση Επιτροπές επιστημόνων: επιτροπή εγκρίσεως των φαρμάκων, επιτροπή εγκρίσεως καλλυντικών, κτηνιατρικών, επιτροπή έκδοσης του Εθνικού Συνταγολογίου, επιτροπή φαρμακοεπαγρύπνησης, κ.λ.π. Συμμετέχει με αντιπροσώπους σε όλα τα Ευρωπαϊκά και Διεθνή fora που χαράζουν την πολιτική του φαρμάκου. http://www.eof.gr/web/guest/gnf
Κίτρινη κάρτα ΕΟΦ http://www.eof.gr/web/guest/yellowgeneral Η Κίτρινη Κάρτα είναι ένα μέσο για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων. Οι επαγγελματίες υγείας (ιατροί, φαρμακοποιοί, νοσηλευτές κλπ) έχουν καθήκον να συμπληρώνουν την Κίτρινη Κάρτα κάθε φορά που υποψιάζονται ότι ένα φάρμακο μπορεί να έχει προκαλέσει μία ανεπιθύμητη ενέργεια. Οποιαδήποτε ανεπιθύμητη ενέργεια για νέα φάρμακα και εμβόλια και σοβαρές ΑΕ για παλαιά φάρμακα.
Νέα Φάρμακα, Kαλύτερα Φάρμακα; Όχι πάντα Αποσύρσεις: Γκρεπαφλοξασίνη, κινολόνη καρδιοτοξικό Τολκαπόνη, αντιπαρκινσονικό ηπατοτοξικό Τροβαφλοξασίνη, κινολόνη ηπατοτοξικό EMEA FDA Αστεμιζόλη, αντιϊσταμινικό σοβαρή αναφυλαξία καρδιοτοξικό Ανορεξιογόνα-Φενφλουραμίνη Φενφλουραμίνη+ Δεξενφλουραμίνη «Phen-Fen» θάνατοι από βαλβιδοπάθεια Νέες επισημάνσεις κινδύνων : Φλουταμίδη, για προστάτη ηπατοξικό, αναλύσεις τρανσαμινασών / μήνα Σισαπρίδη επικίνδυνη βραδυκαρδία Πεμολίνη, διεγερτικό ΚΝΣ ηπατοτοξικό Etanercept, νέο φάρμακο ρευματοειδούς αρθρίτιδας αναζωoγόνηση λοιμώξεων ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΟΛΛΕΣ
Εξατομικευμένη θεραπεία: φαρμακογενωμική Οι κλινικές μελέτες παρέχουν ενδείξεις δραστικότητας και ασφάλειας στις συνήθεις δόσεις στον υπό έλεγχο πληθυσμό Οι ιατροί θεραπεύουν όλους τους ασθενείς με τις συνήθεις δόσεις ενώ μπορεί να διαφέρουν σημαντικά ως προς την απάντηση στο φάρμακο
Κριτήρια Επιλογής Φαρμακοθεραπείας Ασφάλεια Ανεκτικότητα Δραστικότητα Τιμή Απλή μορφή/ χρήση