ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Γ: Σχέδια Δράσης ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Σχέδιο Δράσης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2510004 Όρη Αρτεμήσιο και Λύρκειο» ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Δημήτρης Μπούσμπουρας ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009
Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Μπούσμπουρας Δ. (2009). Σχέδιο δράσης για τη Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2510004 Όρη Αρτεμήσιο και Λύρκειο». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα. This document may be cited as follows: Bousbouras D. (2009). Action Plan for the Special Protection Area «GR2510004 Ori Artemisio kai Lirkio». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 2. ΣΤΟΧΟΣ...3 3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ...4 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...6 5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ...7 6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ...11 7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ...12 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...14 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το παρόν Σχέδιο Δράσης εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2510004 Όρη Αρτεμήσιο και Λύρκειο». Για το σκοπό αυτό προτείνονται κατάλληλα διαχειριστικά και θεσμικά μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ. 2. ΣΤΟΧΟΣ Σκοπός του Σχεδίου Δράσης είναι η παροχή γενικών κατευθύνσεων για την αποτελεσματική προστασία και διατήρηση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) «GR2510004 Όρη Αρτεμήσιο και Λύρκειο», ιδίως σε ότι αφορά τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Έτσι, προτείνονται κατάλληλα μέτρα με βάση τις οικολογικές απαιτήσεις και απειλές των ειδών χαρακτηρισμού και οριοθέτησης της ΖΕΠ, με τελικό στόχο την επίτευξη Ικανοποιητικού Καθεστώτος Προστασίας στην περιοχή. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3
3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η πρόταση οριοθέτησης περιλαμβάνει τις κορυφές και τα μικρά οροπέδια στα όρη Λύρκειο και Αρτεμίσιο, εκτός των οικισμών που περιβάλλουν τον ορεινό όγκο. Η συνολική έκταση της ΖΕΠ είναι 11.477 εκτάρια. Η περιοχή περιλαμβάνει βραχώδεις περιοχές, λιβαδικές εκτάσεις, θαμνώνες και απομονωμένα δάση κωνοφόρων στα μεγαλύτερα υψόμετρα. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4
Χάρτης 1. Όρια Ζώνης Ειδικής Προστασίας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5
ΖΕΠ&ΤΚΣ:GR2530002 GR2510004 ; Ν. ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ Ν. ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ Συντάκτες χάρτη: Άρης Μανωλόπουλος, Victoria Saravia Ν. ΑΡΚΑΔΙΑΣ GR2510004 OΡΗ ΑΡΤΕΜΗΣΙΟ ΚΑΙ ΛΥΡΚΕΙΟ EΓΣΑ87 GR2510004 370000 ΚΛΙΜΑΚΑ 1:100.000 Οριογραμμή ΤΚΣ ΤΚΣ:GR2530004 GR2510004 GR2510004 Κοινή οριογραμμή ΤΚΣ & ΖΕΠ 360000 Οριογραμμή ΖΕΠ GR2510004 ΤΚΣ:GR2520001 Προτεινόμενη Οριογραμμή ΖΕΠ 350000 4180000 4170000 4160000
Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας 4. ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Πίνακας 1. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2510004 Όρη Αρτεμήσιο και Λύρκειο»: A/A Είδη χαρακτηρισμού Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Πιν. Ι Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 91 Aquila chrysaetos Χρυσαετός Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1 του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 2. Είδη οριοθέτησης για την Ζώνη Ειδικής Προστασίας «GR2510004 Όρη Αρτεμήσιο και Λύρκειο»: A/A Πιν. Ι 76 Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη οριοθέτησης Circaetus gallicus Φιδαετός >1 πληθυσμού Ελλάδας 224 Bubo bubo Μπούφος >1 πληθυσμού Ελλάδας 260 Lullula arborea Δενδροσταρήθρα >1 πληθυσμού Ελλάδας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6
5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΩΝ ΑΠΑΙΤΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Κινδυνεύον Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί δύο ζευγάρια. Ένα στο Λύρκειο και ένα στο Αρτεμίσιο. Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός του Χρυσαετού εκτιμάται σε 8.500-10.000 ζευγάρια και αποτελεί το 5-24 του παγκόσμιου πληθυσμού του είδους (BirdLife International, 2004). Στην Ελλάδα ο Χρυσαετός ήταν κοινός μέχρι τις αρχές του 19 ου αιώνα σε ολόκληρη την ηπειρωτική χώρα, αλλά και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Η κατανομή του περιλαμβάνει ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Θράκης, της ανατολικής και κυρίως δυτικής Μακεδονίας, καθώς και της οροσειράς της Πίνδου μέχρι και τη Στερεά και ορισμένες περιοχές της Πελοποννήσου και της Εύβοιας (Handrinos & Akriotis 1997). Από τα νησιά απαντά στην Κρήτη και πιθανόν στις Κυκλάδες (Σύρο). Ο πληθυσμός του τη δεκαετία του 1980 κυμαίνονταν σε 150-200 ζευγάρια (Handrinos 1987) με τάση μείωσης, αφού το 1990 εκτιμήθηκε σε 140-180 ή 100-150 ζευγάρια (Tucker & Heath 1994, ΒirdLife International 2004). Οικολογία. Το είδος περιορίζεται σε ορεινές περιοχές με βραχώδεις εξάρσεις (Handrinos & Akriotis 1997). Προτιμά τις ανοιχτές εκτάσεις με χαμηλή βλάστηση και αποφεύγει τα πυκνά δάση, αν και ενδέχεται να ενδημεί σε δασικές εκτάσεις χρησιμοποιώντας τα διάκενα για ανεύρεση τροφής (Adamakopoulos et al. 1995). Ο Χρυσαετός φωλιάζει κυρίως σε βράχια (800-2000 μ. σύμφωνα με Handrinos 1987) αν και έχει καταγραφεί φώλιασμα και σε δέντρα σε περιοχές με αφθονία τροφής. Η δίαιτά του αποτελείται κυρίως από πουλιά και θηλαστικά μικρού και μεσαίου μεγέθους (όπως ο λαγός και η ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7
πετροπέρδικα) και από ερπετά, κυρίως χελώνες, καθώς και νεκρά ζώα, ειδικά το χειμώνα (Handrinos 1987, Hallmann 1989, Handrinos & Akriotis 1997). Κυνηγά σε όλα τα υψόμετρα. Προτιμά ανοιχτές περιοχές ή τις άκρες των δασών. Φιδαετός (Circaetus gallicus) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Σχεδόν Απειλούμενο Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί τρία ζευγάρια. Μεταναστευτικό είδος, ο Φιδαετός παρουσιάζει ευρεία εξάπλωση στην δυτική Παλαιαρκτική καθώς συναντάται από την δυτική και νότια Ευρώπη μέχρι την κεντρική Ασία. Ο παγκόσμιος πληθυσμός του εκτιμάται σε 51,000-156,000 ενώ στην Ευρώπη κυμαίνεται μεταξύ 8.400-13.000 ζευγάρια (BirdLife 2004). Το είδος ξεχειμωνιάζει στην υποσαχάρια Αφρική ενώ στην Ελλάδα έρχεται στα μέσα Μάρτη μέχρι αρχές Απρίλη. Παρατηρείται σχεδόν σε όλη την ηπειρωτική χώρα αλλά και σε πολλά νησιά συμπεριλαμβανομένης και της Κρήτης. Είναι ίσως ο πιο κοινός αετός των ορεινών όγκων της κεντρικής Ελλάδας. Ο πληθυσμός του είδους εκτιμάται σε 300-500 ζευγάρια (Hallman 1985). Οικολογία. Τυπικό είδος των Μεσογειακών οικοσυστημάτων συναντάται σε ανοιχτές εκτάσεις κυρίως με παραδοσιακές χρήσεις γης όπως βοσκότοπους, αραιούς θαμνώνες και χωράφια με ξερολιθιές και χέρσες εκτάσεις (Cramp & Simmons 1980). Φωλιάζει σε ψηλά δέντρα (κωνοφόρα αλλά και φυλλοβόλα) σε δασικές συστάδες με διάκενα ή με πεδιάδες σε άμεση γειτνίαση. Ο τυπικός βιότοπος κυνηγίου του περιλαμβάνει λοφώδεις περιοχές με χαμηλή βλάστηση και αραιή δασοκάλυψη. Επίσης είναι κοινός σε αλπικά λιβάδια με βράχια και σάρες αρκεί να υπάρχει ικανοποιητική πυκνότητα ερπετών. Τρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με φίδια (>90) και σαύρες. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8
Μπούφος (Bubo bubo) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 Χ Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί δύο τουλάχιστον ζευγάρια αλλά ο πληθυσμός φαίνεται μεγαλύτερος. Στην Ευρώπη, ο πληθυσμός του Μπούφου παραμένει σχετικά μικρός (<38.000 ζεύγη) και παρουσίασε μεγάλη μείωση κατά τα έτη 1970-2000. Αν και ο πληθυσμός του θεωρείται πλέον σταθερός το είδος συνεχίζει να θεωρείται ως «εξαντλημένο» πληθυσμιακά (depleted) (BirdLife International 2004). Στην Ελλάδα θεωρείται ότι έχει ευρεία μα τοπικά συγκεντρωμένη κατανομή που μπορεί να ξεπερνά τα 500 ζεύγη (Handrinos & Akriotis 1997). Οικολογία. Ο Μπούφος είναι αυστηρά νυκτόβιο είδος. Την ημέρα κουρνιάζει σε σπηλιές ή κοιλώματα βράχων με πυκνή βλάστηση, κυρίως σε πυκνόφυτα λαγκάδια. Κυνηγά και σε πιο ανοιχτές περιοχές. Ιδιαίτερη αξία έχουν τα χαμηλά φαράγγια και οι κοιλάδες Τρέφεται με ποικιλία θηραμάτων, από μικρά τρωκτικά μέχρι μεσαίου μεγέθους θηλαστικά και πουλιά. Το είδος έχει ανάγκη από ασφαλείς θέσεις κουρνιάσματος. Δενδροσταρήθρα (Lullula arborea) Καθεστώς προστασίας: Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος Παγκόσμιος Κόκκινος Κατάλογος IUCN Παράρτημα Ι Οδηγίας 79/409 ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9
Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 40-70 ζευγάρια σε οροπέδια και στα δύο βουνά. Το είδος έχει ευρεία εξάπλωση σε όλη την ενδοχώρα όπου είναι αρκετά κοινό με εξαίρεση την Πελοπόννησο. Στη νησιωτική χώρα αναπαράγεται σε Κέρκυρα, Λήμνο, Λέσβο, Κέα, Κάρπαθο, Ρόδο και την Κρήτη και πιθανά σε Χίο και Σάμο (Handrinos, & Akriotis, 1997). O ευρωπαϊκός πληθυσμός του είδους εκτιμάται σε 1.300.000 ζευγάρια, ενώ έχει υποστεί σοβαρότατη μείωση (περίπου 75) κυρίως τα έτη 1970-1990 και θεωρείται «εξαντλημένο» πληθυσμιακά (depleted) (BirdLife International 2004). Θεωρείται αρκετά κοινό και ευρέως διαδεδομένο σε όλη τη χώρα όπου απαντά σε ποικιλία υψομέτρων από τα παράλια ως τα αλπικά λιβάδια. Ο συνολικός της πληθυσμός εκτιμάται σε 5000 έως 20000 ζευγάρια. Οικολογία. Η Δενδροσταρήθρα αναπαράγεται σε λοφώδεις, ξηρές περιοχές μερικώς δασωμένες ή με αραιή θαμνώδη βλάστηση. Συνήθως προτιμά τα βοσκημένα και φτωχά εδάφη με γυμνό έδαφος και κοντό χόρτο ως περιοχές τροφοληψίας και περιοχές με ψηλότερη βλάστηση για φώλιασμα και κούρνιασμα και θάμνους και δέντρα ως θέσεις τραγουδιού (Tucker & Heath 1994). Τρέφεται με έντομα και σπόρους κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής ενώ η δίαιτά του τον χειμώνα αποτελείται κυρίως από σπόρους. Στην περιοχή μελέτης αναπαράγεται σε ορεινά λιβάδια. ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10
6. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ 1 Παράνομη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για έλεγχο "επιβλαβών" θηλαστικών Δραστηριότητες που προκαλούν όχληση (κυνήγι, υλοτομία, αλιεία, συλλογή φυτών και καυσόξυλων Εγκατάλειψη παραδοσιακών αγροτικών πρακτικών και χρήσεων γης, συμπεριλαμβανομένης της εγκατάλειψης της εκτατικής γεωργίας και κτηνοτροφίας Επέκταση - εντατικοποίηση ετήσιων καλλιεργειών Εξορυκτικές δραστηριότητες: λατομεία-ορυχεία Ανανεώσιμες μορφές ενέργειας: Αιολικά Πάρκα Κυνήγι-λαθροθηρία-παγίδευση-συλλογή αυγών ή νεοσσών-καταστροφή φωλιών Καταδίωξη από συγκεκριμένους χρήστες ως επιβλαβή Οχλούσες δραστηριότητες αναψυχής 1 Η κατηγοριοποίηση ορολογία των απειλών ακολουθεί την αντίστοιχη του BirdLife International, σύμφωνα και με τις τροποποιήσεις και τις περιγραφές του προγράμματος «Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας» (Δημαλέξης κ.α., 2009) ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11
7. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ Γενικές προϋποθέσεις για την ορθή διαχείριση των ελληνικών ΖΕΠ: Εθνικός Συντονισμός Διαχείρισης Παρακολούθησης των ΖΕΠ με κατάλληλο μηχανισμό διοικητικής και επιστημονικής υποστήριξης. Χαρτογράφηση πυρήνων κατανομής και κρίσιμων ενδιαιτημάτων των ειδών χαρακτηρισμού στο σύνολο των ΖΕΠ. Καθορισμός Επιθυμητών Τιμών Αναφοράς για τα είδη χαρακτηρισμού (FRVs) στο σύνολο των ΖΕΠ. Παρακολούθηση πληθυσμιακών τάσεων των ειδών προτεραιότητας των ΖΕΠ. Εθνικά Σχέδια Δράσης για τα είδη χαρακτηρισμού. Απαγόρευση εισαγωγής αλλόχθονων ειδών ή υβριδίων. Χαρτογράφηση και οριοθέτηση υγροτόπων εντός των ΖΕΠ. Απαγόρευση χρήσης μολύβδινων βολίδων στους υγροτόπους. Υποχρέωση εκπόνησης Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης για τα έργα των κατηγοριών Α1,Α2,Β3 στην διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση ειδικών ομάδων χρηστών της περιοχής. Ειδικά μέτρα για την περιοχή: Μέτρο Εκπόνηση Σχεδίου Διαχείρισης για τη ΖΕΠ. Διατήρηση των δασικών συστάδων που έχουν παραμείνει αλλά και της εκτατικής κτηνοτροφίας. Αποφυγή δάσωσης γεωργικών γαιών. Είναι προτιμότερη η καλλιέργεια των εγκαταλειμμένων αγρών. Αυτό θα προσφέρει τροφή σε λαγούς και πέρδικες που αποτελούν τροφή για τον χρυσαετό. Αποτροπή διέλευσης δικτύων μεταφοράς ρεύματος από την περιοχή για την αποφυγή θανάτωσης νυκτόβιων από πρόσκρουση ή ηλεκτροπληξία. Αποκλεισμός χωροθέτησης αιολικών πάρκων στις επικράτειες του Προτεραιότητα Υψηλή Υψηλή Υψηλή Ενδιάμεση ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12
χρυσαετού. Θεσμοθέτηση ΚΑΖ στα όρια της ΖΕΠ με στόχο τη διατήρηση των ειδών χαρακτηρισμού της. Υψηλή ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13
8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. Hatzirvasanis, V. (compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 118. Mounts Artemisio and Lirkio. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report). Αδαμακόπουλος Τ., Ματσούκα Π., και Β., Χατζηρβασάνης. 1988. Τα βουνά του Μωριά. Εκδόσεις Πιτσιλός, Αθήνα Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές οριοθέτησης Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. Δημαλέξης Τ., Καστρίτης Θ., Μανωλόπουλος Α., & Κ. Γρίβας. 2009. Προσδιορισμός συμβατών δραστηριοτήτων σε σχέση με τα είδη χαρακτηρισμού των Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Τελική Έκθεση, ΥΠΕΧΩΔΕ. Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Όρη Αρτεμήσιο και Λύρκειο» με κωδικό ΣΠΠΕ GR118. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού. Χανδρινός Γ., Καστρίτης Θ. 2009. Πουλια Στο: Α. Λεγάκις & Π. Μαραγκού (επιμ.) (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία. Αθήνα (υπό έκδοση). ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14