Η απευαισθητοποίηση της βίας στα ΜΜΕ Δρ. Κώστας Α. Φάντη Επίκουρος καθηγητής Αναπτυξιακής Ψυχολογίας Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κύπρου
ΜΜΕ Παιδιά μεταξύ ηλικιών 2 και 12: Μέσο όρο 5.5 ώρες ανά ημέρα Τηλεόραση, Ηλεκτρονικά παιγνίδια, Ιντερνέτ Οι έφηβοι περνούν ένα σημαντικό χρονικό διάστημα της καθημερινότητάς τους παρακολουθώντας βίαια τηλεοπτικά προγράμματα, ταινίες και παίζοντας βίαια βιντεοπαιχνίδια Ο μέσος έφηβος έχει παρακολουθήσει 200.000 πράξεις βίας στην τηλεόραση 2
Αλλαγές στα Μ.Μ.Ε. Πριν από μερικές δεκαετίες, οι πιο βίαιες σκηνές που μπορούσε να δει κανείς στα ΜΜΕ, ήταν το κογιότ που κυνηγούσε την στρουθοκάμηλο ή ο Τομ που κυνηγούσε το Τζέρι Οι ειδήσεις δεν προέβαλαν σκηνές από ταραχές, δολοφονίες ή πτώματα, ακόμη και πολεμικές σκηνές Οι ταινίες και τα βιντεοπαιχνίδια δεν διαφημίζονταν με βάση την «ποσότητα» των πυροβολισμών και την «ρεαλιστική ποιότητα» των σφαγών, των πολέμων και της βίας 3
Αλλαγές στα Μ.Μ.Ε. Όμως, η κοινωνία έχει αλλάξει και η βία μας έχει περικυκλώσει Τα παιδιά και οι έφηβοι εκτίθενται σε βίαιες εικόνες κάθε μέρα, ακόμα και στα κινούμενα σχέδια και η γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας είναι πολύ λεπτή Σύγχυση με την πραγματικότητα Παιδιά μικρότερα των 7 ετών δυσκολεύονται να καταλάβουν ότι οι ηθοποιοί δεν πεθαίνουν στα αλήθεια Μίμηση - Ταύτιση με υπερήρωες, βίαιους πρωταγωνιστές και μυθικά πλάσματα 4
Αλλαγές στα Μ.Μ.Ε. Ως κοινωνία, είμαστε απευαισθητοποιημένοι να βλέπουμε επιθετικές και βάναυσες σκηνές κάθε μέρα 5
ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ Εκτενή ερευνητικά στοιχεία δείχνουν ότι η παρακολούθηση βίαιων πράξεων στην τηλεόραση, η παρακολούθηση ταινιών βίας, ή τα βίαια βιντεοπαιχνίδια μπορεί να συμβάλουν στην απευαισθητοποίηση στη βία Η μειωμένη συναισθηματική ανταπόκριση σε ένα ερέθισμα μετά από επανειλημμένη έκθεση Απευαισθητοποίηση Αυξάνει επιθετική σκέψη, επιθετικά συναισθήματα, φυσιολογική διέγερση Γίνονται λιγότερο ανήσυχοι και ευαίσθητοι ως προς το φαινόμενο της βίας (το θεωρούν φυσιολογικό) οδηγούν σε επιθετικότητα και βία στην πραγματική ζωή μειώνουν τη θετική κοινωνική συμπεριφορά 6
ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ Φοβίες Ο κόσμος ως μη ασφαλής, επικίνδυνος Άγχος Διαταραχές ύπνου Εφιάλτες Κατάθλιψη Bullying Μετα-τραυματικό στρες Κοινωνική απομόνωση 7
Απίστευτο κρούσμα παιδικού «bullying»: Κρέμασαν 9χρονο από μπασκέτα! Παρά τις φωνές και τις εκκλήσεις του 9χρονου να τον κατεβάσουν γιατί πονούσε, ουδείς σταμάτησε το άσχημο «παιχνίδι», καταγγέλλει η μητέρα του... Μια πολύ σοβαρή καταγγελία, που προκαλεί σοκ και αποτροπιασμό, κάνει μια χήρα με τέσσερα παιδιά για περιστατικό που συνέβη στον χώρο του σχολείου, σε χωριό του Πλωμαρίου στην Ελλάδα Αποτέλεσμα ήταν να τραυματιστεί το παιδί, καθώς υπέστη εξαρθρώσεις και κάταγμα. Η μητέρα του το μετέφερε Κέντρο Υγείας Πλωμαρίου και στο Βοστάνειο και στα χέρια του τοποθετήθηκε νάρθηκας. 8
τα παιδιά ή οι ενήλικες παρακολουθώντας βίαια προγράμματα, υπάρχει πιθανότητα να απολαμβάνουν περισσότερο βίαιο περιεχόμενο να γίνουν λιγότερο ευαίσθητοι στον πόνο των άλλων ανθρώπων μετριάζει τις αντιδράσεις του εγκεφάλου σε σχέση με τη βία στα ΜΜΕ 9
Ατομικές διαφορές Έφηβοι που είχαν διαγνωσθεί με διαταραχές αντικοινωνικής συμπεριφοράς με επαναλαμβανόμενη έκθεση στη βία στα ΜΜΕ έδειξαν μειωμένη ενεργοποίηση του εγκεφάλου σε απάντηση στα συναισθηματικά ερεθίσματα σε σύγκριση με υγιές δείγμα της έρευνας που είχε εκτεθεί σε χαμηλή βία σε σύγκριση με εφήβους με επιθετική συμπεριφορά που είχαν χαμηλή έκθεση στη βία Συνδυασμός προηγούμενης επιθετικής συμπεριφοράς και έκθεση στη βία στα ΜΜΕ 10
Ώρες παρακολούθησης Βίας ΜΜΕ και επιθετικότητα 11
Γιατί νιώθουν ευχαρίστηση οι θύτες; Γιατί κάποια παιδιά συνεχίζουν να εκφοβίζουν παρά τα προβλήματα που προκαλεί στο θύμα;
Χαρακτηριστικά Σκληρότητας Απουσίας Συναισθήματος και Προβλήματα Συμπεριφοράς Τα προβλήματα συμπεριφοράς και ο εκφοβισμός είναι πολύ πιο έντονα σε μια ομάδα παιδιών που παρουσιάζει επίσης χαρακτηριστικά Σκληρότητας Απουσίας Συναισθήματος (Callous Unemotional Traits) Συμπεριλαμβάνουν τα εξής χαρακτηριστικά: Απουσία Ενοχών και Μεταμέλειας Σκληρότητα Απουσία Ενσυναίσθησης Επιφανειακή ή ανεπαρκές συναισθηματική έκφραση Δείχνουν λίγες τύψεις ή ενσυναίσθηση και ενδιαφέρονται ελάχιστα για τα συναισθήματα και τις σκέψεις των άλλων American Psychiatric Association, 2010; Viding et al., 2005; Gao et al., 2009; Frick & White, 2008; Frick, 2009; Fanti, 2013
Αρνητικά συναισθήματα Βία Κωμωδία Η έκθεση στη βία στα ΜΜΕ αυξάνουν τα Χ.Σ. και την αντικοινωνική συμπεριφορά
Θλίψη Sadness Θλίψη.20.18.16.14.12.10.08.06.04.02 Χωρίς Χ.Σ. Low CU High CU Με Χ.Σ..00 Violent Βία Κωμωδία Comedy
Συμπεράσματα 16 Η βία στα ΜΜΕ αποτελεί σοβαρό παράγοντα και δεν ευθύνεται μόνο για τις βίαιες ή εγκληματικές συμπεριφορές, αλλά κυρίως για τη διάδοση της επιθετικότητας Τα παιδιά ως ιδιαίτερα ευάλωτοι θεατές, πρέπει να προστατεύονται από τις εικόνες βίας που τα ΜΜΕ και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια προβάλλουν, ώστε να διαμορφώσουν μία υγιή προσωπικότητα, χωρίς σοβαρές και ανεπανόρθωτες βλάβες. Το φαινόμενο αυτό αφορά όλους μας και ίσως μπορούμε να βοηθήσουμε δραστικά στην εξάλειψή του!
ΕΝΑΣ ΕΚ ΤΩΝ ΠΟΛΛΩΝ 17 ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ Οι επιλογές μας στην ψυχαγωγία γίνονται αυτοεκπληρούμενες προφητείες και όσο περισσότερη βία βλέπουμε, τόσο ισχυροποιείται και η πιθανότητα να γινόμαστε και περισσότερο βίαιοι Η έκθεση σε βία μέσω των ΜΜΕ δεν είναι ο μόνος παράγοντας επικινδυνότητας για πρόγνωση μετέπειτα επιθετικότητας Πιο εύκολο να ελεγχθεί!
18 Ευχαριστώ για τη προσοχή σας