Α.Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Α.Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΘΕΜΑ: «ΜΙΑ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ & ΑΠΟΚΤΗΣΕΙΣ. ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ ΣΕ ΕΝΑ ΝΕΟ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΠΟΥ ΕΠΕΒΑΛΕ Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ.» ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΑ: ΤΑΠΚΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2006

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.1 ΛΙΣΤΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ.2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΩΝ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΩΝ, ΑΠΟΚΤΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΣΥΜΜΑΧΙΩΝ..4 1.1 Εισαγωγή και ορισµοί των Συγχωνεύσεων, Αποκτήσεων και Στρατηγικών Συµµαχιών.4 1.2 Κατηγοριοποίηση των Συγχωνεύσεων και Αποκτήσεων 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΩΝ & ΑΠΟΚΤΗΣΕΩΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΩΣ...12 2.1 Μια ιστορική αναδροµή σε τραπεζικές Συγχωνεύσεις & Αποκτήσεις..12 2.2 Τραπεζικές Συγχωνεύσεις & Αποκτήσεις σε διεθνές επίπεδο...12 2.3 Τραπεζικές Συγχωνεύσεις & Αποκτήσεις στην Ευρώπη...14 2.4 Τραπεζικές Συγχωνεύσεις & Αποκτήσεις στην Ανατολική Ευρώπη.17 2.5 Η «απόβαση» των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια και στην Ν.Α. Ευρώπη..18 2.6 Συγχωνεύσεις, Αποκτήσεις και Εξαγορές στον ελληνικό τραπεζικό κλάδο.23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Ο ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α..25 3.1 Ο Ελληνικός τραπεζικός τοµέας: Πορεία, Ιστορική Αναδροµή και Προοπτικές..25 3.2 Τα στάδια για την κατεύθυνση προς τον εκσυγχρονισµό, τα οποία οδήγησαν στην Τραπεζική Απελευθέρωση της Αγοράς 29 3.3 Η διεθνοποίηση του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος και το µέλλον του µετά την συµµετοχή του στην ΟΝΕ.32 3.4 Ανασκόπηση του τραπεζικού κλάδου την τελευταία διετία..34 3.4.1 Η νέα στρατηγική...35 3.4.2 Σε ανέλιξη η καταναλωτική πίστη..42 3.4.3 Προς ενίσχυση των δραστηριοτήτων εξωτερικού..43 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ..45 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...54 2

ΛΙΣΤΑ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΣΧΗΜΑ 1.1: Assessment of competitive advantages, according to the case study NBG Alpha Bank 8 ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1: Some of the significant Takeover Attempts in the banking sector in the USA for the period 1986-96...12 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2: Top five bank merger deals in terms of market value of the transaction in USA...13 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.3: Στοιχεία συνένωσης συνδυασµού της HBOS σε σχέση µε την πιθανή συγχώνευση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος και της Alpha Bank...14 ΠΙΝΑΚΑΣ 2.4: Major bank Mergers & Acquisitions in the EU during the period 1999 2002..15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.1: Αναλογίες της Συνολικής Απασχόλησης στις Τραπεζικές και Χρηµατοπιστωτικές Υπηρεσίες...25 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.2: Τα Μεγέθη υναµικότητας των Ελληνικών και Ξένων Τραπεζών..26 ΠΙΝΑΚΑΣ 3.4: Πίνακας θυγατρικών Ελληνικών Τραπεζών στο Εξωτερικό 38 3

Θα ήθελα να ευχαριστήσω κατ αρχήν τον επιβλέποντα καθηγητή κ. Γρηγοράκη Νίκο για την πολύτιµη καθοδήγηση και βοήθεια του κατά τη διάρκεια εκπόνησης αυτής της εργασίας. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω τους καθηγητές του Ανώτατου Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύµατος Ηρακλείου, οι οποίοι µε βοήθησαν µε τη διδασκαλία τους να ολοκληρώσω επιτυχώς τις σπουδές µου. Επίσης το προσωπικό της γραµµατείας για την άριστη διοικητική λειτουργία του τµήµατος µολονότι υπάρχουν αντίξοες συνθήκες και έλλειψη µέσων. Όλους τους φίλους µου, παλιούς και καινούργιους για την αµέριστη αγάπη, υποστήριξη και πίστη που είχαν σε µένα. Και τέλος περισσότερο από όλους θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς µου και να τους αφιερώσω αυτή την εργασία γιατί µε βοήθησαν και µε υποστήριξαν σε κάθε δυσκολία που αντιµετώπισα για την υλοποίηση του στόχου µου, η ολοκλήρωση των σπουδών µου. 4

Κεφάλαιο 1 Γενική Εικόνα Σ&Α και Στρατηγικών Συµµαχιών 1.1 Εισαγωγή και Ορισµοί των Σ&Α και Στρατηγικών Συµµαχιών. Οι Σ&Α ήταν οικονοµικά φαινόµενα τα οποία κυριάρχησαν τα τελευταία χρόνια του 20 ου αιώνα. Πήραν µέρος σε κύµατα και η συχνότητα τους ήταν διαφορετική από περίοδο σε περίοδο. Κρίθηκε αναγκαίο στην παρούσα εργασία να παρουσιαστούν ορισµοί και σχετική ορολογία πριν εκβαθύνουµε περισσότερο σε τραπεζικές συγχωνεύσεις και αποκτήσεις, µε σκοπό να αποκτήσουµε καλύτερη γνώση για τα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα τους. Συγχώνευση και Συνένωση Συγχώνευση µπορεί να αναφερθεί ως η απορρόφηση µίας εταιρείας από µία άλλη (Buckley & Ross, 1998). Σε µία συγχώνευση, η εταιρεία που αποκτάει µία άλλη (συνήθως η µεγαλύτερη προς συγχώνευση δύο εταιρειών - acquiring corporation) διατηρεί την οντότητα της και απορροφάει το ενεργητικό και τις υποχρεώσεις της µικρότερης (statutory merger - Gaughan, 1999, Gardner, 1996, Carrington, 1994). Ο έντονος ανταγωνισµός οδηγεί τις επιχειρήσεις, οι οποίες νιώθουν ανεπαρκείς να ανταγωνιστούν σε µία συγκεκριµένη αγορά, σε συνεργατικές στρατηγικές όπως είναι οι συγχωνεύσεις. Αποτελεί ελπίδα ότι µαζί θα µπορέσουν να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα σε µία αγορά όπου ατοµικά δεν θα ήταν εφικτό. Αυτή η κατάσταση µπορεί να χαρακτηριστεί ως πάντρεµα συµφερόντων (marriage by concept) µε σκοπό οι επιχειρήσεις να αντιµετωπίσουν πιο αποτελεσµατικά το δύσκολο ευµετάβλητο ανταγωνιστικό περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιούνται (Bowman & Faulkner, 1997, Moon, 1976). Όταν δύο ή περισσότερες εταιρείες συνδυάσουν τις δραστηριότητες τους ή δηµιουργούν µία ενιαία εταιρική οντότητα τότε το αποτέλεσµα που προκύπτει µπορεί να χαρακτηριστεί ως αµάλγαµα (amalgamation - Kiochos, 1999). 5

Μία φιλική συγχώνευση λαµβάνει χώρα όταν µία προσφορά πραγµατοποιείται προς την διεύθυνση της εταιρείας (management or business administration) ή στο.σ. της. Αν παρόλα αυτά η προσφορά πραγµατοποιείται κατευθείαν στους µετόχους (shareholders), επειδή το δέσιµο απέτυχε προς συµφωνία µε το.σ. της εταιρείας, τότε µία επιθετική συναλλαγή λαµβάνει χώρα (hostile transaction). Οι τρεις βασικοί τύποι µίας συγχώνευσης είναι οι παρακάτω: Συγκέντρωση Ενδιαφέροντος (Pooling of Interests), όταν τα πάγια δύο εταιρειών συγκεντρώνονται µαζί για να συνδυάσουν όλους του λογαριασµούς. Συνένωση (Consolidation), όταν δηµιουργείται µία νέα εταιρική οντότητα και οι συνεργάτιδες επιχειρήσεις συνενώνονται κάτω από µία επαγγελµατική στέγη. Αγορά (Purchase), όταν µία επιχείρηση αγοράζει µία άλλη. Από την άλλη µεριά µία συνένωση είναι όµοια µε µία συγχώνευση, αλλά διαφέρει στο ότι µία νέα επιχείρηση γεννιέται (Buckley & Ross, 1998). Σε αυτή την επιχειρηµατική µεταµόρφωση οι δύο εταιρείες ή οργανισµοί διατηρούν την προηγούµενη τους εταιρική ύπαρξη αλλά δηµιουργούν µαζί µία νέα εταιρική οντότητα. Μάλιστα, σε µερικές περιπτώσεις όλες οι υπό συνεργασία συνένωση επιχειρήσεις παύουν να υφίστανται και µόνο η νέα εταιρική οντότητα συνεχίζει να λειτουργεί. Μετά από αυτές τις διασαφηνίσεις είναι σκόπιµο να αναφερθεί ότι οι αρχικές επιχειρήσεις παύουν να υφίστανται και οι µέτοχοι τους γίνονται µέτοχοι στην νέα επιχείρηση (Berger et all, 1999, Gaughan, 1999, Sudarsanam, 1995, Chiplin, 1987). Είναι εύκολο να παρατηρήσουµε τις διαφορές που προκύπτουν µεταξύ µίας συγχώνευσης και µίας συνένωσης επιχειρήσεων εξετάζοντας το πιθανό σενάριο που έλαβε χωρά για την συγχώνευση των δύο µεγαλύτερων χρηµατοπιστωτικών ιδρυµάτων της χώρας µας πριν 5 έτη (Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και Alpha Bank). Σε µία πιθανή συγχώνευση τότε µεταξύ της ΕΤΕ και της Alpha Bank το αποτέλεσµα θα ήταν µία ενισχυµένη ΕΤΕ, όπου η Alpha Bank θα συγχωνευόταν µε την πρώτη και µεγαλύτερη. Σε αντίθεση µε αυτό, η συνένωση θα προϋπόθετε ότι η ΕΤΕ και η Alpha Bank θα δηµιουργούσαν µαζί µία νέα τραπεζική οντότητα µε την επωνυµία Εθνική 6

Τράπεζα, όπου η νέα ονοµασία θα ήταν ο νέος τραπεζικός οργανισµός όπως είχε συµφωνηθεί τότε κατόπιν διαπραγµατεύσεων από τα διοικητικά συµβούλια των συγκεκριµένων τραπεζών. Μία απόκτηση, από την άλλη µεριά διαφέρει από µία συγχώνευση διότι εµπεριέχει την αγορά µίας επιχείρησης από µία άλλη. Απόκτηση Παγίων Μία επιχείρηση µπορεί να αποκτήσει µία άλλη αγοράζοντας όλα της τα περιουσιακά στοιχεία. Σε αυτή την κατάσταση, µια τυπική συναίνεση απαιτείται από τους µετόχους της προς πώλησης εταιρείας. Αυτή η νόµιµη διαδικασία µπορεί να είναι αρκετά δαπανηρή διότι απαιτεί µεταφορά τίτλων για τα πάγια στοιχεία. Απόκτηση Μετοχών Η δεύτερη οδός για µία επιχείρηση να αποκτήσει µία άλλη είναι η αγορά του πλειοψηφικού πακέτου των µετοχών της. Η έναρξη αυτής της διαδικασίας παίρνει µέρος µε την προσφορά από την διοίκησης της µίας επιχείρησης προς τη διοίκηση της άλλης. Εναλλακτικά αυτό µπορεί να συµβεί από µία tender offer µία δηµόσια προσφορά δηλαδή εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την αγορά της επιχείρησης στόχου. Ενώ στις δύο προαναφερόµενες περιπτώσεις όπου δύο επιχειρήσεις µπορούν να συγχωνευθούν βάση καλής πίστης και θέλησης µέσω κοινού ενδιαφέροντος (merge voluntarily), υπάρχουν και περιπτώσεις όπου καλούνται επιθετικές οι αποκτήσεις των επιχειρήσεων και ειδικότερα των τραπεζών, µελέτη που εξετάζει και η παρούσα πτυχιακή εργασία. Σε αυτές τις περιπτώσεις η µεγαλύτερη τράπεζα ή γενικά η µεγάλη επιχείρηση αποκτάει τον έλεγχο της αδύνατης µέσω της απόκτησης του πλειοψηφικού πακέτου των µετοχών της τελευταίας παρά τις αντιρρήσεις ή πιθανές αντιδράσεις της διοίκησης της (Sinkey, 1997, Marchildon, 1991, Drayton et al., 1965). Η απόκτηση είναι ένας όρος που αναφέρεται στην µεταφορά του ελέγχου µίας επιχείρησης από ένα σύνολο µετόχων επενδυτών σε ένα άλλο. Συνήθως µπορεί να το περιγράψει κάποιος µε τον συνήθη όρο που χρησιµοποιείται σε τέτοιες επιχειρηµατικές διαδικασίες ως shot gun marriage, όπου κανένα από τα δύο µέρη δεν είχε επαφή µε το άλλο προγενέστερα. Όροι όπως bidder και target είναι 7

επίσης γνωστοί στις αποκτήσεις. Bidder είναι η επιχείρηση η οποία προσφέρει µετρητά ή εξασφαλίσεις (securities) µε σκοπό να αποκτήσει τις µετοχές ή τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας στόχου (target company). Όταν η επιχείρηση στόχος αποδεχτεί την προσφορά της bidder, είναι υποχρεωµένη να παραχωρήσει τον έλεγχο των περιουσιακών της στοιχείων ή των µετοχών της. Σε τελική ανάλυση ένα απλό 50 plus στο σύνολο των µετοχών είναι αρκετό για την νόµιµη αλλαγή του ιδιοκτησιακού ελέγχου της εταιρείας στόχου (Weston et al., 2001, Buckley & Ross, 1998, Scherer, 1987, Moon, 1976). Μία συγχώνευση µπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως µια εγχώρια απόκτηση (domestic acquisition) όταν τα συµβαλλόµενα µέρη έχουν ως βάση την ίδια χώρα ή εκτός συνόρων απόκτηση (cross border acquisition) όταν η προς συγχώνευση εταιρείες εδρεύουν και δραστηριοποιούνται σε διαφορετικές χώρες. Σε ένα αριθµό επιχειρήσεων, η συγχώνευση λαµβάνει χώρα πρωτίστως από µία δοκιµαστική φάση ή οποία καλείται στρατηγική συµµαχία (strategic alliance),η οποία χρησιµοποιείται κυρίως για εκτός συνόρων συνεργασίες επιχειρήσεων. Ως παράδειγµα µπορεί να αναφερθεί η στρατηγική συνεργασία στα πρώτα στάδια της VW Group µε την Seat ή στον χρηµατοοικονοµικό κλάδο της ING Group µε την Τράπεζα Πειραιώς Α.Ε. το έτος 2002 στον κλάδο των bancassurance προϊόντων και υπηρεσιών. Στη βάση µίας στρατηγικής συνεργασίας, µία µεγάλη, για παράδειγµα τράπεζα µπορεί να πουλάει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της µέσω του δικτύου µίας µικρής τράπεζας σε µία άλλη χώρα (βλ. τον γαλλικό κολοσσό Societe Generale µε την Γενική Τράπεζα ΑΕ στην Ελλάδα µε ικανοποιητικά αποτελέσµατα). Τέτοιους είδους συνεργασίες εµφανίζονται επίσης σε µία τοπική αγορά, όπου µια µικρή φίρµα χρησιµοποιεί τις υπηρεσίες µίας µεγάλης εταιρείας (βλ. εταιρεία κινητής τηλεφωνίας Q η οποία χρησιµοποιεί το δίκτυο της Vodafone µεχρι την τελική απόκτηση της από την ΤΙΜ Α.Ε.). Παράδειγµα µπορεί επίσης να δοθεί και από τον τραπεζικό τοµέα και ειδικότερα στον τοµέα των εκτός συνόρων πληρωµών και εµβασµάτων (cross border payment operations - Papadakis, 1999, Post, 1994). Στρατηγικές συµµαχίες συµβαίνουν επίσης όταν δύο ξεχωριστές επιχειρηµατικές λειτουργίες έρχονται σε σύζευξη µεταξύ τους προκειµένου να προσφέρουν µία ευρύτερη γκάµα δεξιοτήτων ή υπηρεσιών σε υφιστάµενους ή και νέους πελάτες µε στόχο το κοινό συµφέρον και των δύο επιχειρήσεων. Σε αυτή την 8

περίπτωση επιτρέπει από κοινού στις δύο ή και περισσότερες επιχειρήσεις να δηµιουργήσουν ένα στρατηγικό πλεονέκτηµα έναντι των ανταγωνιστών τους διευρύνοντας την δυνατότητα των δραστηριοτήτων και λειτουργιών τους. Καλές συµφωνίες ανοίγουν νέες πόρτες για τους συνέταιρους και αφήνουν χώρο για εκµετάλλευση νέων ευκαιριών στο µέλλον. Στρατηγικές συµµαχίες έχουν χρησιµοποιηθεί σε πολλές περιπτώσεις µεταξύ επιχειρήσεων µε διάφορους τρόπους και γενικά ωφέλησαν τους συνέταιρους, αλλά ζωτικό σηµείο αποτελεί η δηµιουργία βέλτιστης ανταγωνιστικής θέσης έναντι των οµοειδών ανταγωνιστών τους. Από διάφορες µελέτες διακεκριµένων ακαδηµαϊκών αλλά και στελεχών επιχειρήσεων πάνω στις στρατηγικές συµµαχίες ή συνασπισµούς των επιχειρήσεων µπορεί να εξαχθεί το συµπέρασµα ότι υπάρχουν περισσότεροι από ένας λόγους για την γενεσιουργία τους Faulkner & Rond (2000), Child & Faulkner (1998), Faulkner & Johnson (1992), Lorange & Roos (1992): Απόκτηση µεγαλύτερου δικτύου διανοµής προϊόντων και υπηρεσιών. Συνεργασία µε προγενέστερους ανταγωνιστές. Είσοδος σε νέες τεχνολογίες και µεγαλύτερη διείσδυση σε νέες δραστηριότητες. Οικονοµίες κλίµακος και κάθετης ολοκλήρωσης. Απόδραση από τα στενά νοµικά πλαίσια που επιβάλλουν τα εθνικά πρότυπα. Βελτίωση και ανάπτυξη της χρηµατοοικονοµικής θέσης του οργανισµού απέναντι στους διεθνείς οίκους και τις τράπεζες (ξένα κεφάλαια) αλλά και µεγαλύτερη πρόσβαση στα µερίδια της αγοράς. Σχήµα 1.1: Assessment of competitive advantages, according to the case study NBG Alpha Bank (Grigorakis N. 2002) Achievement of a size that prevents new entrants in the banking market 9

Suppliers Savings Creation of a stronger bargaining strength in this area Strategic Alliance of NBG and Alpha Bank Customers Offering a fuller range of products and maintaining a stronger sales force, thus being in a better position to satisfy customers needs New technology Better internal network, new IT services, mobile banking leapfrogging of rivals 1.2 Κατηγοριοποίηση Συγχωνεύσεων & Αποκτήσεων Χρηµατοοικονοµικοί αναλυτές και οικονοµολόγοι έχουν κατηγοριοποιήσει τις συγχωνεύσεις σε πέντε βασικές κατηγορίες, βασιζόµενοι στο αν λαµβάνουν χώρα στο ίδιο επίπεδο οικονοµικής δραστηριότητας, παραγωγής κατασκευής ή µεταποίησης, χονδρικής ή λιανικής για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες των προς συγχώνευσης εταιρειών. Σε αυτό το στάδιο του κεφαλαίου, η κατηγοριοποίηση των συγχωνεύσεων παρουσιάζεται, βασισµένη στην θεωρητική προσέγγιση (literature review) των Weston et al (2001), Breale & Myers (2000), Galpin (2000), Berger et al (1999), Gaughan (1999) Buckley & Ross (1998), Gardner (1996), Carrington (1994), Thompson (1993), Weir (1990), Moon (1976) and Newbould (1970), Drayton et al (1965). Οριζόντια Συγχώνευση Η παραπάνω αποτελεί απόκτηση µίας εταιρείας στόχου από την bidder στον ίδιο κλάδο παραγωγής. Οι επιχειρήσεις ανταγωνίζονται στην ίδια γραµµή παραγωγής έτσι ώστε αν µία συγχώνευση µεταξύ τους πάρει µέρος, ταξινοµείται ως οριζόντια από τους αναλυτές. Μία οριζόντια συγχώνευση οδηγεί στην ελαχιστοποίηση των ανταγωνιστών, σε µία αύξηση του µεριδίου αγοράς αλλά κυρίως σε µία αύξηση του βαθµού συγκέντρωσης στον κλάδο. Ο αντικειµενικός σκοπός µίας οριζόντιας συγχώνευσης µεταξύ επιχειρήσεων είναι η επιδίωξη των οικονοµιών κλίµακος και ταυτόχρονα οι 10

µεγάλου επιπέδου δραστηριότητες. Οι οριζόντιες συγχωνεύσεις παρακολουθούνται στενά από αρµόδιους κυβερνητικούς οργανισµούς διότι δηµιουργούν µία µείωση στον αριθµό των µικρο µεσαίων επιχειρήσεων µε αποτέλεσµα να διευκολύνουν τις συγχωνευµένες επιχειρήσεις να απολαµβάνουν µεγαλύτερα ποσοστά µονοπωλιακού κέρδους. Ως παράδειγµα µπορεί να αναφερθεί η πιθανή συγχώνευση µεταξύ της ΕΤΕ και της Alpha Bank το 2000-01, όπου οι δύο µεγαλύτεροι τραπεζικοί οργανισµοί στην Ελλάδα βρισκόταν υπό διαπραγµάτευση συγχώνευσης. Επίσης ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγµα οριζόντιας συγχώνευσης αποτελεί η συνένωση (consolidation) της Lloyds Bank µε την TSB. Η τελευταία συνένωση συγκέντρωση η οποία είχε συνδυάσει τους δύο βρετανικούς γίγαντες στον ίδιο τοµέα δραστηριότητας, τον τραπεζικό, αποσκοπούσε στην κυριαρχία της χρηµατοπιστωτικής βιοµηχανίας στην γηραιά Αλβιώνα. Κάθετη Συγχώνευση Αυτού του είδους η συγχώνευση λαµβάνει χώρα όταν οι επιχειρήσεις συνδυάζουν τις δραστηριότητες τους σε διαφορετικά στάδια παραγωγής ή διαδικασιών παροχής υπηρεσιών. Έτσι, µία κάθετη συγχώνευση περιέχει επιχειρήσεις σε διαφορετικά στάδια παραγωγής αλλά και εξυπηρέτησης πελατείας, όπως για παράδειγµα, ένας συνδυασµός επιχειρήσεων οι οποίες έχουν πελατειακές και προµηθευτικές σχέσεις. Οι κυριότεροι λόγοι για κάθετες συγχωνεύσει είναι οι τεχνολογικές οικονοµίες κλίµακος, η µείωση του κόστους (searching for good prices), σύστηµα πληρωµών, µείωση δαπανών διαφήµισης και επικοινωνιών. Η βιοµηχανία παραγωγής καυσίµων και ορυκτελαίων (oil industry) είναι το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγµα κάθετων συγχωνεύσεων (Amoco's acquisition by BP was hardly vertical). Συγχώνευση Επιχειρήσεων µε ετερόκλητες δραστηριότητες (Conglomerate) Αυτού του είδους συγχωνεύσεις περικλείουν επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται σε ετερόκλητες διαφορετικές επιχειρηµατικές δραστηριότητες. Μπορεί επίσης να αναφερθεί και ως δαιδαλώδη συγχώνευση ή συγκέντρωση. Ο συνδυασµός επιχειρήσεων οι οποίες δραστηριοποιούνται σε ασυσχέτιστες επιχειρηµατικές περιοχές προσφέρουν διασπορά, και ο απώτερος σκοπός τους είναι η ελαχιστοποίηση του επιχειρηµατικού κινδύνου (business - systemamic and unsystematic risk). Όσον αφορά τη µελέτη της παρούσας πτυχιακής εργασίας που 11

επικεντρώνεται στον τραπεζικό κλάδο, οι συγχωνεύσεις επιχειρήσεων µε ετερόκλητες δραστηριότητες θα αποτελούσαν το οπλοστάσιο των ανταγωνιστών (Πειραιώς, EFG, Κύπρου) της ΕΤΕ και της Alpha Bank απέναντι στην πιθανή του συγχώνευση (financial or investment conglomerates - IT companies, telecommunications). Χρηµατοοικονοµική Συγχώνευση Ο µόνος φανερός και πιθανός λόγος για αυτή τη φόρµα της συνεργασίας µεταξύ επιχειρήσεων είναι η χαµηλότερη τιµολόγηση των περιουσιακών στοιχειών της επιχείρησης στόχου σε σχέση µε την πραγµατική τους αξία (intrinsic value of the company assets). Στρατηγική Συγχώνευση Στρατηγική συγχώνευση είναι πιο πρόσφατη κατηγορία και εφαρµόζει τον συνδυασµό οριζόντιων και κάθετων συγκεντρώσεων. Η κατάσταση εδώ εξηγεί ότι σε πολλές περιπτώσεις οι επιχειρήσεις ήταν ανταγωνιστές προγενέστερα και σκοπεύουν µέσω της στρατηγικής συγχώνευσης να αποκτήσουν µεγαλύτερη είσοδο στην αγορά. 12

Κεφάλαιο 2 Γενική Εικόνα Τραπεζικών Σ & Α Παγκοσµίως 2.1 Μία ιστορική αναδροµή σε Τραπεζικές Συγχωνεύσεις & Αποκτήσεις. Συγχωνεύσεις & Αποκτήσεις µεταξύ επιχειρήσεων υπάρχουν στις οικονοµικές αγορές από το τελευταίο τρίτο του 19 ου αιώνα και γρήγορα διείσδυσαν και τους τραπεζικούς οργανισµούς. Ως παράδειγµα µπορεί να αναφερθεί εδώ: ο αριθµός των τραπεζικών οργανισµών στο Ηνωµένο Βασίλειο µειώθηκε από 600 το έτος 1820 σε 55 πριν τον Α Π.Π (Bishop & Kay, 1993). Στο πρώτο µισό του 20 ου αιώνα, η πρόοδος µειώθηκε εξαιτίας στην αντιµονοπωλιακή νοµοθεσία. Στις δύο τελευταίες δεκαετίες, ο περιοριστικός αντιµονοπωλιακός νόµος στις ΕΙΠΑ χαλάρωσε σε µεγάλο επίπεδο, σε αντίθεση µε αυτόν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ο οποίος παρέµεινε αυστηρός, επιτρέποντας τραπεζικές συγχωνεύσεις µόνο σε περιπτώσεις όπου τα οικονοµικά οφέλη ήταν µεγαλύτερα από τις πιθανές απώλειες και κόστη. Οι τραπεζικές συγχωνεύσεις αυξήθηκαν τα πρώτα έτη της δεκαετίας του 90 ως αποτέλεσµα της απελευθέρωσης στην κίνηση κεφαλαίων και υπηρεσιών µεταξύ των κρατών µελών της ΣΕ, η οποία οδήγησε σε µία αύξηση του ανταγωνισµού και της έντονης πίεσης του τραπεζικού κλάδου. Συνενώσεις στον τραπεζικό τοµέα δηµιουργήθηκαν για πρώτη φορά µε την γέννηση της ΟΝΕ. Το έτος 1999 έλαβαν χώρα τραπεζικές συγχωνεύσεις, συνενώσεις, στρατηγικές συµµαχίες και αποκτήσεις σε αξία περίπου USED 900 δις. κεφαλοποίησης στην Ευρώπη, πέντε φορές µεγαλύτερου ποσού από το 1990. 2.2 Τραπεζικές Συγχωνεύσεις & Αποκτήσεις σε διεθνές επίπεδο. Ως αποτέλεσµα της απελευθέρωσης του αντί µονοπωλιακού νόµου στις ΕΙΠΑ ο αριθµός των Σ&Α αυξήθηκε ραγδαία τα τελευταία 25 έτη. Ο πίνακας 2.1 παρουσιάζει µία λίστα µε επιθετικές αποκτήσεις στον τραπεζικό τοµέα, οι οποίες πραγµατοποιήθηκαν την περίοδο από το 1981 έως το 1996. Η µεγαλύτερη και σχετικά πρόσφατη από τις επιθετικές αποκτήσεις στον πίνακα είναι η επιτυχής εξαγορά της First Interstate Bank από την Wells Fargo (Sinkey, 1997). 13

Η µέγιστη (mega merger) συγχώνευση στον αµερικάνικο τραπεζικό κλάδο ήταν το «πάντρεµα» της Chase Manhattan και Chemical Banking, ένας συνδυασµός το αποτέλεσµα του οποίου ήταν ένας τραπεζικός οργανισµός αξίας USED 300 δις. ο µεγαλύτερος στις ΕΙΠΑ. Ο πίνακας 2.2 απεικονίζει τις 5 µεγαλύτερες συµφωνίες, που πραγµατοποιήθηκαν την διετία 1995-97. Table 2.1: Some of the significant Takeover Attempts in the banking sector in the USA for the period 1986-96. Date Bidder Target Offer Outcome 1995-96 1995 1989 1987 1987 1986 1985 1984 1983 1981 Wells Fargo ($51 bn) Banc One ($92 bn) NCNB ($55 bn) Bank of NY ($22.1 bn) Marshall&Illsl ey ($ 5.3 bn) First Interstate ($55 bn) $10.8 stock exchange Deal closed in 1996 Bank of Boston ($47 bn) NA Unsuccessful C&S ($23,3 bn) NA NCNB withdrew its offer Irving Trust $1.4 bn common ($24.2 bn) stock and cash Deal finally closed in Oct 1988 M&I intended to eliminate dilution through savings from in-market consolidation. Marine corp. accepted a lower $525 m stock for Marine Corp $560 m common stock-bid from out-of-state white ($4.3 bn) stock or cash knight Banc One Bank America Corp ($107.2 bn) $3.2 bn common and preferred stock and convertible notes First Interstate withdrew bid following Bank America's sale of strategic assets and proposals to issue new capital First Interstate ($52.2 bn) Meridian Bancorp Commonwealt $113 m common Commonwealth accepted a higher ($5.7 bn) h ($1.3 bn) stock $119 m bid from Mellon Bank Midlantic Statewide Marine Midland, acting as a white Banks ($6.4 Bancorp $70 m stock or knight, made a stake-out equity bn) ($0.8 bn) cash infusion into Statewide Barnett Banks Florida Coast ($6.9 bn) ($0.6 bn) $75 m cash Barnett acquired Florida Coast Florida Southeast National Florida National struck a deferred Banking Corp Banks (42.5 merger agreement with Chemical ($5.8 bn) bn) $240 m cash New York Figures in parentheses are total assets Sources: Information from O'Rourke (1988), p.18 for 1981 to 1987; and thereafter from the American Banker cited by Sinkey (1997) chapter 19, p.841. 14

Table 2.2: Top five bank merger deals in terms of market value of the transaction in the USA (as of September 24, 1997). Rank / Buyer 1. NationsBank, Charlotte, NC 2. Wells Fargo, San Francisco 3. Chase Manhattan, New York Seller Date Announced Value of Deal (billions) Barnett Banks, Jacksonville, FL August 1997 $15.50 First Interstate, Los Angeles January 1996 $12.40 Chemical Banking, New York August 1995 $11.40 4. NationsBank, Charlotte, Boatmen's Bancshares, NC St.Louis August 1996 $9.80 5. First Bank System, Minneapolis U.S Bancorp, Portland March 1997 $9.10 Notes: The Chase-Chemical deal was a merger of equals. Value represents the price on the announcement date. Source: The Wall Street Journal (September 2, 1997), p. A3. Data from SNL Securities LC, Charlotte, VA cited by Sinkey (1997), chapter 19, p.843. Επιπρόσθετα, στο παγκόσµιο χρηµατοοικονοµικό πεδίο και συγκεκριµένα στην Ασία, η µεγαλύτερη συγχώνευση που έλαβε χώρα ανάµεσα σε δύο τραπεζικούς «Γολιάθ», την Mitsubishi ($474 bn) και την Bank of Tokyo ($298 bn) πραγµατοποιήθηκε το1996, η οποία δηµιούργησε τη µεγαλύτερη τράπεζα ($772 bn) στην υδρόγειο (Sinkey, 1997).. 2.3 Τραπεζικές Συγχωνεύσεις & Αποκτήσεις στην Ευρώπη. Οι Τραπεζικές Συγχωνεύσεις & Αποκτήσεις στην τραπεζική βιοµηχανία έχουν παρουσιάσει αξιοσηµείωτη αύξηση τα τελευταία 10 έτη. Η συγχώνευση της Union Bank of Switzerland και της Swiss Bank πραγµατοποιήθηκε το 1997. Το ίδιο έτος, η Merita Bank από την Φινλανδία συγχωνεύθηκε µε την Nordbanken από την Σουηδία. Συνεχίζοντας, το ίδιο έτος οι Credito Italiano, Cariverona, Banca CRT και η Cassamarca στην Ιταλία ενώθηκαν σε µία νέα τράπεζα, την Unicredito (US$178 δις. σε όρους παγίων στοιχείων). Παράλληλα, η συγχώνευση της γαλλικής τράπεζας BNP µε την Banque Paribas αποτέλεσε ένα νέο τραπεζικό οργανισµό µε συνολικό ύψος κεφαλαίων US$688 δισ. το 1998. Επίσης το έτος 1998, η Hypobank συγχωνεύθηκε µε την Bayerische Vereinsbank, δηµιουργώντας την δεύτερη µεγαλύτερη τράπεζα στην Γερµανία (US$541 δισ. σε όρους παγίων στοιχείων). 15

Τον Απρίλιο του 1999, στην Ισπανία, η Banco Santander απορρόφησε την Banco Central Hispano και δηµιούργησε τον µεγαλύτερο τραπεζικό οργανισµό στην χώρα µε την επωνυµία Banco Santander Central Hispano (BSCH) µε συνολικά πάγια στοιχεία of US$246 δισ. Στην Μεγάλη Βρετανία, η Royal Bank of Scotland «νίκησε» την Bank of Scotland και απόκτησε την Natwest και µία πιο πρόσφατη εµπειρία συγχώνευσης ήταν η δηµιουργία της HBOS το 2001 από τον συνδυασµό της Halifax and the Bank of Scotland. Ο πίνακας 2.3 παρουσιάζει στοιχεία την συνένωσης συνδυασµού της HBOS σε σχέση µε την πιθανή συγχώνευση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος ΑΕ και της Alpha Bank (suggested brand National Bank). Ο παρακάτω πίνακας θεωρήθηκε σηµαντικός για να παρουσιαστεί διότι περιέχει στοιχεία τα οποία αποκαλύπτουν διαφορές σε κλίµακα, τάξη και κίνητρα µεταξύ των δύο τραπεζικών συγχωνεύσεων στο Ηνωµένο Βασίλειο και την Ελλάδα. Issues HBOS (UK) National Bank (Greece) Employment The Group employs currently The Group will employ 25.000 61.000 persons. Approximately persons. If the merger takes place 2.000 jobs will go over the next approximately 4.000 jobs will go over 3 years. the next 2 years. Revenue Benefits 315 millions the next 3 years. 58,65 millions per annum for the next 4 years. Cost Savings 500 millions from IT, 138 millions from IT, distribution distribution network etc network etc. Competition Challenge for the other four Treatment for the EFG Group, competitors in UK market Piraeus, Commercial Bank, Bank of (HSBC, Lloyds, Barclays and Cyprus, ABG Group. RBS) Position Fifth in terms of market First in terms of market capitalization Environment New products and services Personal Banking capitalization 28 bn in UK. Barclays took over Woolwich, RBS acquired Natwest and Lloyds the Scottish Widows Bancassurance Halifax is strong in personal finance products 7.087 bn in Greece. EFG acquired Macedonia-Thrace Bank, Creta Bank. Piraeus acquired ETBA,Chios etc. Bancassurance The new Group will take advantage of the experience of NBG in personal banking services. Corporate Banking BOS gained access to funds to Alpha Bank will provide financial grow its corporate banking advisory services to middle and large business and sell its services size companies by taking advantage through the Halifax network in of the broad distribution network of England and Wales, increasing NBG. its customer base. 16

Banking Labour Unions Sources: (Grigorakis N, 2001) They claim that bigger number They believe that job losses will take of job losses will take place in place and claim involuntary the next few years. redundancies Είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι µία νέα τάση αποκτήσεων µεταξύ τραπεζών δηµιουργήθηκε το 2000. Αποτέλεσε µία τάση για ένα γύρο πολυεθνικών προσπαθειών για Σ&Α µεταξύ τραπεζών της γηραιάς ηπείρου και αµερικάνικων επενδυτικών τραπεζικών οργανισµών. Συγκεκριµένα, το έτος 2000, η UBS της Ελβετίας αγόρασε την αµερικάνικη τράπεζα επενδύσεων Paine Webber για US$ 11 δισ. και η Credit Suisse εξαγόρασε την Donalson, Lufkin και Jenretter για το ίδιο ποσό. Η Deutsche Bank επιχείρησε χωρίς επιτυχία να απορροφήσει την J.P Morgan το ίδιο έτος. Ένας σηµαντικός αριθµός από άλλες συγχωνεύσεις έλαβαν χώρα στην Ιταλία, το Βέλγιο, την Πορτογαλία και την Ελλάδα. Ο πίνακας 2.4 παρουσιάζει τις κύριες Σ&Α µεταξύ της περιόδου 1999 2002 στην Ε.Ε βασισµένος σε δεδοµένα της BankEcon (Intelligence and Information on European Banking, 2002). Table 2.4: Major bank Mergers & Acquisitions in the EU during the period 1999-2002. Date Country Merger/Acquisition March 2002 Italy Banca di Roma agrees merger with Bipop-Carire, troubled medium-sized bank December 2001 Ireland/N'lands Rabobank agrees to purchase Ireland's state-owned ACC Bank December 2001 Italy San Paolo-IMI argees merger with Cardine, a large regional bank November 2001 Greece NBG and Alpha Bank think about merger, however the plans abandoned in January 2002. July 2001 Sweden Nordea announces acquisition of Postgirot Bank for the Swedish Post June 2001 France Caisse des Depots and Caisse d'epargne pool many activities in new joint venture company- EULIA June 2001 Germany Co-operative central banks GZ-Bank and DG Bank agree to merge, forming DZ Bank April 2001 Germany Allianz, Germany's largest insurance group, announces takeover of Dresdner Bank April 2001 UK Halifax and Bank of Scotland announce merger, leading to formation of HBOS March 2001 Belgium Acquisition of Artesia by Dexia announced 17

February 2001 Sweden SEB and Swedbank announce merger plans. However, plans withdrawn in September 2001 following concessions required by the European Commission October 2000 Denmark Acquisition of RealDanmark by Danske announced October 2000 Norway MeritaNordbanken (Nordea) wins government auction for Christiana Bank August 2000 UK Barclays announces acquisition of Woolwich July 2000 Austria/Germany Acquisition of Bank Austria by HypoVereinsbank announced April 2000 France/UK Acquisition of Credit Commercial de France by HSBC announced March 2000 Denmark Acquisition of Unidanmark by MeritaNordbanken announced February 2000 UK Royal Bank of Scotland (RBS) acquired NatWest January 2000 Portugal BES and BPI announce merger plans. However, merger plans collapse in March 2000 November 1999 Portugal Plan for break-up of Champalimaud group agreed. Banco Pinto e Sotto Mayor to BCP. Banco Totta & Acores and Credito Predial Portugues to SCH. Insurance company Mundial Confianca to CGD October 1999 Spain Merger of Banco Bilbao Vizcaya and Argentaria to create BBVA announced Belgium/France Dexia announces a full merger with Credit Local de France Semtember 1999 August 1999 France BNP wins control of Paribas June 1999 Italy Acquisition of Banca Commerciale Italiana by Banca Intesa announced March 1999 Norway DnB announces acquisition of Postbanken January 1999 Spain Merger of Banco Santander and Banco Central Hispano to create SCH announced Source: BankEcon - Intelligence and Information on European Banking. 2.4 Τραπεζικές Σ&Α στην Ανατολική Ευρώπη. Τραπεζικές Σ&Α έχουν λάβει χώρα τα τρία τελευταία χρόνια στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης αλλά όχι σε τόσο µεγάλη ένταση όπως της χώρες της δυτικής Ευρώπης. Είναι δύσκολο έργο για τράπεζες σε τέτοιους είδους οικονοµίες να συµµετέχουν στην ανταγωνιστική διαδικασία των συγχωνεύσεων. Εµπόδια όπως ή έλλειψη κεφαλαίου, το µικρό µέγεθος, το υψηλό ποσοστό ιδιοκτησίας του κυβερνητικού τοµέα και το µετριασµένο επίπεδο παρουσίας οργάνωσης και διοίκησης (management) δεν διευκολύνουν τέτοιου είδους συνεργασίες (Sobek, 2001, Bishop & Kay, 1993). Στην Ουγγαρία, η σηµαντικότερη συγχώνευση ήταν αυτή της K+H, η οποία δηµιουργήθηκε από την KBC του Βελγίου και την ολλανδική ABN. 18

2.5 Η «απόβαση» των ελληνικών τραπεζών στα Βαλκάνια και την ΝΑ Ευρώπη. Αυξανόµενη βαίνει η δραστηριοποίηση των ελληνικών τραπεζών και των θυγατρικών τους εταιρειών, ασφαλειών και χρηµατοοικονοµικών εταιρειών στα βαλκάνια. Όπως αποδεικνύεται από τις αλλαγές που έχουν σηµειωθεί στα στρατηγικά πλάνα ανάπτυξης των µεγάλων ελληνικών τραπεζικών οµίλων, η Βαλκανική αντιµετωπίζεται πλέον ως ο φυσικός χώρος δραστηριοποίησής τους, ως µία «διευρυµένη», υπό µια έννοια, «εθνική» αγορά. Εν τω µεταξύ, οι διαδικασίες ένταξης της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας από το 2007 στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενδυνάµωσαν το ενδιαφέρον των τραπεζών να δώσουν µεγαλύτερη προσοχή στον περαιτέρω σχεδιασµό της ανάπτυξης των δραστηριοτήτων τους στις χώρες αυτές. Το ελληνικό τραπεζικό σύστηµα, που έναντι των συνολικών του δραστηριοτήτων εκτός της επικράτειας υπολογίζει τη Βαλκανική ως τον χώρο µε τη µεγαλύτερη διείσδυση έως σήµερα, µετρά µερίδιο περίπου 35% στην ΠΓ Μ, 19% στη Βουλγαρία και 10% στη Ρουµανία, µε την ΠΓ Μ να κατατάσσεται από τη Moody s στις χώρες που παρουσιάζουν υστέρηση στην προσαρµογή των τραπεζικών τους συστηµάτων στα χαρακτηριστικά της οικονοµίας της ελεύθερης αγοράς. Χαρακτηριστικό δε είναι ότι µόνο η Alpha Bank σχεδιάζει τη λειτουργία 100 επιπλέον καταστηµάτων στη ΝΑ Ευρώπη, ενώ ο αριθµός αυτός µεγεθύνεται πολύ εάν συνυπολογιστούν και τα ανάλογα σχέδια των λοιπών µεγάλων τραπεζικών ιδρυµάτων της εγχώριας αγοράς. Εν τω µεταξύ, η επεκτατική πολιτική των ελληνικών τραπεζών σταθερά θέτει τις νέες παραµέτρους µετεξέλιξης του εγχώριου τραπεζικού συστήµατος, η δυναµική ανέλιξη του οποίου βρίσκεται σε άµεση συνάρτηση µε την ικανότητα της Ελλάδας να συνεχίσει να απολαµβάνει υψηλούς ρυθµούς ανάπτυξης, την ικανότητα των οικονοµιών της ΝΑ Ευρώπης, και κυρίως της Βουλγαρίας και της Ρουµανίας να ευθυγραµµιστούν µε τα δεδοµένα της ΕΕ, αλλά και την επιτυχή ολοκλήρωση από τις ελληνικές τράπεζες της περιφερειακής τους παρουσίας. Η ιδιωτικοποίηση των κρατικών τραπεζικών ιδρυµάτων αλλά και το άνοιγµα των αγορών των υτικών Βαλκανίων στις ξένες επενδύσεις είχαν ως αποτέλεσµα τη µεγάλη αύξηση της ξένης ιδιοκτησίας στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και µετέπειτα. Μάλιστα, στις αρχές του 2004, η κρατική ιδιοκτησία στον τραπεζικό τοµέα κυµαινόταν κάτω του 15% των συνολικών κεφαλαίων στα υτικά Βαλκάνια. Στην Αλβανία, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και στην ΠΓ Μ, η κρατική ιδιοκτησία 19

στον τραπεζικό τοµέα µειώθηκε µέσω ιδιωτικοποιήσεων σε ξένους αγοραστές και τραπεζικούς οργανισµούς που σήµερα κυριαρχούν στα τραπεζικά συστήµατα των εν λόγω αγορών. Σηµαντική εξέλιξη που πραγµατοποιήθηκε στη γειτονική Αλβανία στις αρχές του προηγούµενου έτους, υπήρξε η ιδιωτικοποίηση σε ξένο οργανισµό, της Savings Bank, του µεγαλύτερου χρηµατοοικονοµικού οργανισµού της χώρας. Στο Μαυροβούνιο, η δηµόσια ιδιοκτησία µειώθηκε από το 43% το 2001 στο µετοχικό κεφάλαιο των ελεγχόµενων ιδρυµάτων στο 23% το 2003. Ταυτόχρονα, η παρουσία ξένων επενδυτών στο τραπεζικό σύστηµα της χώρας αυξάνεται σταθερά τα τελευταία έτη, ενώ διαµορφώθηκε σε 36% το 2003. Οι τραπεζικές δραστηριότητες στο Κόσοβο ξεκίνησαν σχεδόν από µηδενική βάση το 2000, οπότε και λειτουργούσαν 5 καταστήµατα, για να διαµορφωθούν σε 148 το 2003, γεγονός που αντανακλά την είσοδο ξένων τραπεζών στο τραπεζικό σύστηµα της χώρας αλλά και την επέκταση των υφιστάµενων πέντε τραπεζικών οργανισµών που λειτουργούν ήδη. Τέλος, αυξανόµενος είναι ο ρόλος των ξένων τραπεζών στη Σερβία, που αποτελούσαν το 2003 το 26% του τραπεζικού συστήµατος στη χώρα. Σηµειώνεται ότι στη Σερβία, οι αλλαγές στο τραπεζικό σύστηµα της χώρας ξεκίνησαν µετά την πτώση του Σλόµπονταν Μιλόσεβιτς το 2000 και ακολούθησαν διαφορετική τροχιά έναντι των λοιπών χωρών των δυτικών Βαλκανίων. Η νέα κυβέρνηση της χώρας, µόλις ανέλαβε τα καθήκοντά της, έθεσε σε εκκαθάριση 25 τράπεζες, µεταξύ αυτών 4 από τις µεγαλύτερες τράπεζες της χώρας, οι οποίες έκλεισαν τελικά τον Ιανουάριο του 2002, χωρίς όµως µεγάλες συστηµικές επιπτώσεις. Βέβαια, το γεγονός αυτό εξηγείται από το ότι οι τράπεζες αυτές δραστηριοποιούνταν στις χορηγήσεις, ενώ δεν κατείχαν κάποια ιδιαίτερη θέση στο σύστηµα πληρωµών της χώρας, που αποτελούσε ακόµη µονοπώλιο του παλαιού συστήµατος πληρωµών (κατάλοιπο καθεστώτος Μιλόσεβιτς). Σε επίπεδο αποτελεσµάτων 2004, ταχεία ανάπτυξη παρουσίασαν οι µονάδες του Οµίλου ΕΤΕ στη Βαλκανική, µε τα προ φόρων κέρδη να σηµειώνουν αύξηση 32%. Το χαρτοφυλάκιο των δανείων (µετά την αφαίρεση των προβλέψεων) των θυγατρικών και καταστηµάτων στις χώρες των Βαλκανίων σηµείωσε θεαµατική αύξηση. Για την Alpha Bank υπερδιπλασιάστηκαν τα κέρδη προ φόρων από τη ΝΑ Ευρώπη, ενώ η απόδοση των εποπτικών κεφαλαίων διαµορφώθηκε σε 28% έναντι 16% το 2003. Το αποτέλεσµα αυτό αντανακλά την ισχυρή αύξηση εργασιών και χορηγήσεων. 20