ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ-ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

ΑΝΩΤΕΡΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΙΛΙΓΠΛΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΘΕΜΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ-ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Υποβληθείσα στην Καθηγήτρια ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Από την Σπουδάστρια ΒΟΥΡΝΕΛΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΑΒΑΛΑ, 2012

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα πτυχιακή εργασία μου αποτελεί την επικύρωση των ακαδημαϊκών σπουδών μου στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος της Καβάλας και σηματοδοτεί την έναρξη μίας καινούργιας περιόδου ως νέα επιστήμονας στον εργασιακό χώρο, γι αυτό και αισθάνομαι την ανάγκη να αναγνωρίσω τη συμβολή όλου του διδακτικού προσωπικού που συνέβαλλε στη πορεία της ολοκλήρωσης των σπουδών μου. Κυρίως όμως θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς μου που όλα αυτά τα χρόνια με στήριξαν και συνεχίζουν να με στηρίζουν ηθικά, ψυχολογικά και οικονομικά με την ελπίδα ότι πολύ σύντομα θα δικαιωθούν οι κόποι και η υπομονή τους. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συμμετέχοντες στην στατιστική έρευνα που διεξήγαγα.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα τελευταία χρόνια, υπήρξαν εκτενείς συζητήσεις σχετικά με τις επιχειρηματικές στρατηγικές ως βασικό κλειδί εξόδου από την οικονομική κρίση. Η παρούσα μελέτη έχει ως στόχο τη διερεύνηση πρακτικών και πολιτικών που είναι έντονα συνυφασμένες με τις στρατηγικές επιχειρηματικότητας οι οποίες είναι στενά συνυφασμένες με την οικονομική κρίση μιας χώρας. Στα πλαίσια αυτά, προτείνεται ένα εννοιολογικό μοντέλο που μελετά εμπειρικά τη σχέση ανάμεσα σε παράγοντες «κλειδιά» των επιχειρηματικών στρατηγικών υπό την εν γένει οικονομική κρίση στην Ελλάδα Το συγκεκριμένο Εννοιολογικό Πλαίσιο καθώς και οι πρακτικές και τα αποτελέσματα που συνθέτουν την αλληλεπίδραση των δύο αυτών φαινομένων, ελέγχθηκαν με τη χρήση ερωτηματολογίου, σε δείγμα σε 105 ερωτηθέντεςσυμμετέχοντες. Η επεξεργασία των εμπειρικών δεδομένων που αντλήθηκαν έγινε με τη χρήση γραμμικής πολλαπλής παλινδρόμησης (multiple linear regression). Τα αποτελέσματα της έρευνας αποκαλύπτουν ότι : α) πρωτεύοντα αντικίνητρα επιχειρηματικότητας είναι η ακριβή μεταφορά του προϊόντος ή της υπηρεσίας από την παραγωγή στην κατανάλωση και οι στρεβλώσεις στις αγορές και τα φαινόμενα παραοικονομίας (π.χ. καύσιμα) και β) πρωτεύοντα κίνητρα επιχειρηματικότητας είναι η καινοτομία και η μείωση του μακροοικονομικού μεγέθους του στασιμοπληθωρισμού για την παράλληλη αύξηση του Α.Ε.Π. και μείωση του δημοσιονομικού χρέους. Τέλος, η παρούσα μελέτη παρουσιάζει τα αποτελέσματα, συνοψίζει τους διάφορους περιορισμούς της έρευνας και προτείνει κατευθύνσεις για μελλοντική έρευνα.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο : ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ... 1 1.1 Εισαγωγή... 1 1.2. Σκοπός... 1 1.3. Στόχος...2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο : ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ...3 2.1. 1929-1932: Η Παγκόσμια Οικονομική Κρίση και η Ελληνική Πτώχευση...3 2.2. 2008 - Το ξεκίνημα της οικονομικής κρίσης...6 2.3. Αίτια της οικονομικής κρίσης... 10 2.4. Το χρονικό της κατασκευής της κρίσης στην Ελλάδα στον 21ο αιώνα... 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο : ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ... 14 3.1. Η Έννοια της Επιχειρηματικότητας... 16 3.2 Επιχειρηματικές Στρατηγικές... 18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ...28 4.1. Εργαλεία για την αντιμετώπιση της κρίσης...28 4.1.1. «Διαφοροποίηση»...29 4.1.2. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΟΡΘΩΣΗΣ...32 4.1.3. Διαδίκτυο...34 4.1.4. Άλλα εργαλεία για την αντιμετώπιση της ύφεσης...34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο : ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ EYΡΗΜΑΤΩΝ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΟΥΣ EΡΕΥΝΑΣ...36 5.1. Δημοσιονομικά αίτια της επιχειρηματικής ύφεσης στην Ελλάδα...36 5.2. Νέες στρατηγικές για την τόνωση της επιχειρηματικότητας μέσω εφαρμογών ε- πιχειρειν και κοινοτικών και εθνικών κονδυλίων...37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ...45 6.1. Εισαγωγή...45 6.2. Στόχος της έρευνας...45

6.3. Σχεδιασμός ερωτηματολογίου... 45 6.4. Δείγμα Έρευνας - Μέθοδος δειγματοληψίας...45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ...47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8Ο : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...67 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 70 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...75 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1 - Παγκόσμιο Επιχειρηματικό Βαρόμετρο... 15 Πίνακας 2 - Μήτρα προϊόν - αγορά...23 Πίνακας 3 - Μήτρα πορτοφολιού - αποδοτικότητας...24 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1 - Καμπύλη κύκλου ζωής προϊόντος...20 Διάγραμμα 2 - Ανάλυση κενού (gap analysis)...21 Διάγραμμα 3 - Επιχειρηματικές εταιρικές στρατηγικές διεθνοποίησης 25

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο: ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1.1 Εισαγωγή Η πρόσφατη οικονομική κρίση αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες στη παγκόσμια οικονομία και έχει μεταφερθεί με σφοδρότητα στη πραγματική οικονομία. Η παρούσα κρίση πλήττει δυσανάλογα τις χώρες χαμηλής και μέσης ανάπτυξης αλλά και τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα στο εσωτερικό των χωρών (Κυριόπουλος και Τσιάντου, 2009). Πολλές συζητήσεις γίνονται τελευταία για τον τρόπο με τον οποίο θα ήταν δυνατόν να ξεπεραστεί η κρίση. Έτσι, ολοένα συχνότερα ακούγεται το αίτημα για την εύρεση λύσεων και ποιο συγκεκριμένα στρατηγικών, καθώς φαίνεται ότι το μέγεθος του προβλήματος είναι τέτοιο, που μόνο μεθοδικά και μακροπρόθεσμα μπορούν να τεθούν οι βάσεις για την επίλυσή του. Στην υιοθέτηση της κατάλληλης στρατηγικής πρέπει να καταφύγουν, τόσο οι κυβερνήσεις, όσο και οι ιδιώτες-οι επιχειρήσεις δηλαδή, και μάλιστα συντονισμένα. Βέβαια, κάποια μέτρα έπρεπε να ληφθούν άμεσα, γιατί κανείς δεν μπορεί να περιμένει τόσο όσο θα χρειαζόταν, για να αποφέρουν καρπούς οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές, όταν οι υποχρεώσεις άμεσα πρέπει να τακτοποιηθούν και οι ζωτικές ανάγκες άμεσα να ικανοποιηθούν. Όμως, σε ότι, αφορά τη θεμελίωση εκ νέου του οικονομικού συστήματος, εύλογα περιμένει κανείς ότι θα χρειαστεί χρόνος για να διαφανούν, να επιλεγούν και να ευδοκιμήσουν οι νέες στρατηγικές, όπως επίσης θα χρειαστεί να γίνει προσεκτική επιλογή των προσώπων που θα αναλάβουν το επιτελικό αυτό ρόλο: να καταστρώσουν στρατηγικές ζυγίζοντας τους διαθέσιμους πόρους και τις επιτακτικές ανάγκες για την ανόρθωση της οικονομίας. Άλλωστε, όπως ισχυρίζονται οι ειδήμονες, η χάραξη της κατάλληλης στρατηγικής είναι ο μονόδρομος, από τον οποίο φτάνει κανείς - ο οποιοσδήποτε - στην επίτευξη των στόχων του (Μπάλλη, 2011). 1.2. Σκοπός Σκοπός της εν λόγω πτυχιακής, είναι η μελέτη και κατανόηση του φαινομένου της εν γένει οικονομικής κρίσης υπό το πρίσμα των επιχειρηματικών στρατηγικών. Προς το σκοπό αυτό γίνεται παρουσίαση και διερεύνηση των Επιχειρηματικών Στρατηγικών για την αντιμετώπιση της Οικονομικής Κρίσης. Πιο συγκεκριμένα βάση ελληνικής και ξένης ακαδημαϊκής και επιστημονικής βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας, αναλύεται η έννοια της επιχειρηματικής στρατηγικής σε συνδυασμό με την έννοια της εν γένει οικονομικής κρίσης [1]

και ειδικότερα στην Ελλάδα. Διερευνώνται ποιές είναι οι συνιστώσες τους, ποιά η σχέση τους, πως αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, και ποιές οι συνέπειες, που έχουν μεταξύ τους, αυτές οι δύο μεταβλητές-φαινόμενα, σήμερα με επικέντρωση της ανάλυσης στην ελληνική πραγματικότητα. 1.3. Στόχος Η παρούσα πρόταση επιχειρεί να εντοπίσει και να παρουσιάσει τις στρατηγικές στις οποίες θα πρέπει να προβούν οι επιχειρήσεις και τα στελέχη τους προκείμενου να αντιμετωπίσουν την οικονομική κρίση, να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητά τους αλλά και να κρατήσουν την ποιότητα των προϊόντων τους όπως και πριν απο αυτήν. Για να μπορεί βέβαια μια επιχείρηση να στηριχτεί σε στρατηγικές ενέργειες Μάρκετινγκ πρέπει να έχει ορίσει και σχεδιάσει από πριν τη Στρατηγική της η οποία σε συνεργασία με τις ενέργειες στο Μάρκετινγκ θα δημιουργήσουν και θα της δώσουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Στη μελέτη που ακολουθεί: α) θα γίνει ιστορική ανασκόπηση της οικονομικής κρίσης της Ελλάδας τόσο στον 20ο όσο και στον 21ο αιώνα, β) θα παρουσιαστούν τα οικονομικά και πολιτικά αίτια της υπανάπτυξης του επιχειρηματικού γίγνεσθαι, γ) θα παρουσιαστούν και θα αναλυθούν τα αποτελέσματα της στατιστικής έρευνας και τέλος δ) θα παρουσιαστούν τα συμπεράσματα της εν λόγω μελέτης. [2]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ 2.1. 1929-1932: Η Παγκόσμια Οικονομική Κρίση και η Ελληνική Πτώχευση1 Α. Το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα και η αντίδραση της κυβέρνησης Βενιζέλου Η κατάρρευση του αμερικανικού χρηματιστηρίου στη Νέα Υόρκη το φθινόπωρο του 1929, είχε σοβαρές συνέπειες σε όλες τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Αυτές έγιναν έντονες στην Ευρώπη το πρώτο εξάμηνο του 1931. Την άνοιξη του 1931, η κατάσταση είχε χειροτερέψει για τις οικονομίες των ευρωπαϊκών κρατών, τα περισσότερα από τα οποία αδυνατούσαν να εξοφλήσουν τα χρέη τους προς την Αμερική. Επίσης, υπήρχε πρόβλημα και στις διευρωπαϊκές πληρωμές δανείων, πράγμα που επιδείνωνε περισσότερο το οικονομικό κλίμα. Το μεγαλύτερο, όμως, πρόβλημα το παρουσίαζε η οικονομία της ηττημένης κατά τον Α' παγκόσμιο πόλεμο Γερμανίας, η οποία, εκτός των άλλων χρεών της οικονομίας της, είχε και τις μεγαλύτερες πολεμικές οφειλές προς τις νικήτριες δυνάμεις. Κάτω απ αυτές τις συνθήκες στις 20 Ιουνίου 1931, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, Χούβερ, πρότεινε την ετήσια αναστολή των πληρωμών των επανορθώσεων από τη Γερμανία προς τους Συμμάχους σε συνδυασμό με την ετήσια αναστολή της πληρωμής των πολεμικών χρεών των Συμμάχων προς την Αμερική. Η Γερμανία είχε τόσο επηρεαστεί από την οικονομική κρίση, ώστε αδυνατούσε να συνεχίσει τις πληρωμές προς το εξωτερικό. Αν η γερμανική οικονομία κατέρρεε, θα έπαυε να υφίσταται για τα αμερικάνικα εξαγώγιμα προϊόντα και η γερμανική αγορά, αφού θα είχε πτωχεύσει. Άμεσο αποτέλεσμα θα ήταν να χαθούν τα αμερικανικά κεφάλαια, που είχαν επενδυθεί εκεί τα τελευταία χρόνια, πράγμα που θα επιδείνωνε περισσότερο την κατάσταση στην ίδια την Αμερική. Τελικά, οι σύμμαχοι συμφώνησαν στο χρεοστάσιο Χούβερ. Η σημαντικότερη επίπτωση για την Ελλάδα ήταν ότι έχανε -οριστικά όπως αποδείχτηκε αργότερα- αρκετά ποσά που της είχαν επιδικαστεί τα προηγούμενα χρόνια από τις γερμανικές επανορθώσεις, ποσά που θα χρησιμοποιούνταν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας και στη χρηματοδότηση των δημοσίων έργων που είχε θέσει σε κίνηση ο Βενιζέλος. '(Κονδύλης Θ., 2010) [3]

Κρίση εκδηλωνόταν και στις επιχειρήσεις. Ήδη από το 1928, οι πτωχεύσεις παρουσίαζαν αύξηση. Μεταξύ του 1928 και 1929, αυξήθηκαν 150%, ενώ μεταξύ 1929 και 1930 κατά 90% (συνολικά 893 πτωχεύσεις μόνο γι αυτή τη χρονιά). Συνολικά την περίοδο 1927-1929, πτώχευσαν 779 εταιρείες από τις οποίες οι 20 ήταν βιομηχανίες. Την περίοδο 1929-1932, πτώχευσαν 1.937 εταιρείες από τις οποίες οι 501 ήταν βιομηχανίες. Είναι φανερό δηλαδή ότι η οικονομική κρίση από το 1930 και μετά είχε χτυπήσει πολύ τη βιομηχανία. Σε σχέση με το 1928, ο γενικός τιμάριθμος κόστους ζωής παρουσίασε το 1931 πτώση 8,68%, της διατροφής 17%, της ενδυμασίας 0,14% και των διαφόρων προϊόντων 3,49%. Αντίθετα, αύξηση σημείωσαν ο τιμάριθμος κατοικίας κατά 21% και αυτός του φωτισμού/θέρμανσης κατά 4%. Το μέσο ονομαστικό ανδρικό ημερομίσθιο του εργάτη στην περιοχή Αθήνας - Πειραιά παρουσίασε πραγματική πτώση 10%. Η ανεργία χτύπησε τη βιομηχανία. Έτσι, γενικά η ανεργία υπερδιπλασιάστηκε και από 75.000 άτομα το 1928 ανήλθε το 1931 στα 165.000 άτομα (και το 1932 στα 218.000 άτομα). Τέλος, η οικονομική δραστηριότητα άρχισε να μειώνεται. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 1927 παρουσίασε αύξηση 5,79%, το 1928 αύξηση 1,42%, το 1929 αύξηση 3,5%. Αντίθετα, μειώθηκε το 1930 κατά 3,48% και το 1931 κατά 4,6% (και το 1932 κατά 3,98%). Το 1931, το εθνικό εισόδημα μειώθηκε σε σχέση με το 1928 κατά 14,6%, ενώ το ισοζύγιο πληρωμών μειώθηκε ελαφρά λόγω των δασμών που επέβαλλε το κράτος, αλλά και της αποσύνδεσης της λίρας Αγγλίας από τη χρυσή βάση. Έτσι, από 8,9 εκατομμύρια λίρες Αγγλίας το 1928, έπεσε στα 7 εκατομμύρια το 1931. Η νέα κυβέρνηση του Βενιζέλου και τα μέτρα για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας Ένα θετικό στοιχείο που προέκυψε από την κρίση ήταν το γεγονός της βελτίωσης του εμπορικού ισοζυγίου. Οι τιμές στα ξένα προϊόντα τετραπλασιάστηκαν και έτσι η αγορά απομακρύνθηκε από αυτά και στράφηκε στα εγχώρια, που οι τιμές τους αυξήθηκαν μόνο 14%. Ο σταθμικός δείκτης του όγκου των εισαγωγών με βάση το 1928=100, είχε φτάσει το 1931 στο 107,4. Από το 1932 και μετά συνέχισε την κατακόρυφη πτώση του. Έτσι, το 1932 ήταν 98,9, το 1933 στο 79,6 και το 1935 έφτασε πάλι στα επίπεδα του 1928. Ο αντίστοιχος δείκτης των εξαγωγών ήταν στο 89 το 1931 και στο 76,9 το 1932. Αλλά μετά άρχισε ν ανεβαίνει. Το 1933 έφτασε στα επίπεδα του 1928, το 1934 στο 116,6 και το 1935 στο 129,8. [4]

Στη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου βοήθησε σημαντικά η εφαρμογή της μεθόδου του clearing. Οι εξαγωγές της Ελλάδας αποδεσμεύτηκαν από τις αγορές της Γαλλίας και της Αγγλίας και στράφηκαν σε χώρες με προβλήματα παρόμοια με τα ελληνικά, δηλαδή προς την Αυστρία, τη Γαλλία, τη Γιουγκοσλαβία, την Τσεχοσλοβακία, την Αργεντινή, την Περσία, τη Σουηδία, την Ουγγαρία, την Αλβανία και τη Γερμανία. Τέλος, η κυβέρνηση αύξησε τα τέλη επί των εισαγωγών έως 200%, σε ορισμένες περιπτώσεις, τέθηκαν ποσοτικοί περιορισμοί στις εισαγωγές κι έτσι αυτές μειώθηκαν μέχρι 60% ως προς το ποσοστό των εισαγωγών σε σχέση με το 1931. Αυτό είχε αποτέλεσμα την εξοικονόμηση 7 εκατομμυρίων λιρών, δηλαδή το 30% της αξίας των εισαγωγών του 1931. Η βιομηχανία την πρώτη τριακονταετία του αιώνα δεν έπαιζε σημαντικό ρόλο στην οικονομία, τουλάχιστον όσο η γεωργία. Μάλιστα, την περίοδο που εξετάζουμε παρατηρείται το εξής φαινόμενο: γενικά, η δυναμικότητα της ελληνικής βιομηχανίας ήταν αρκετά καλή και με τη βοήθεια και κάποιων άλλων παραγόντων δεν επηρεάστηκε σοβαρά από την κρίση. Έτσι, ενώ το 1928 από τα βιομηχανικά προϊόντα που καταναλώνονταν στην Ελλάδα, το 59% παραγόταν από τις εγχώριες βιομηχανίες, το αντίστοιχο ποσοστό για το 1933 ανήλθε στο 76%. Επίσης, ο Βενιζέλος προώθησε την ανάπτυξη της βιομηχανίας με τη μείωση της φορολογίας των Ανωνύμων Εταιρειών, μέτρο που έδωσε πνοή ζωής στην εγχώρια βιομηχανία. Παρά ταύτα, η κρίση του 1932, σαφώς επηρέασε και την ελληνική βιομηχανία. Όμως, δεν εκδηλώθηκε το ίδιο άμεσα σε όλους τους κλάδους της βιομηχανίας. Η αύξηση της ανεργίας ήταν επίσης φανερή στην Ελλάδα. Το 1932, ήταν στις 237.000 άτομα (από 218.000 το 1931), ενώ το 1933 έπεσε στις 156.000 άτομα και στις 150.000 το 1935. Γενικά η απασχόληση στη βιομηχανία αυξήθηκε το 1933 κατά 8,76%, το 1934 κατά 0,63% και το 1935 κατά 5,06%. Την ίδια περίοδο (1932-1935), οι μισθοί είχαν αρχίσει να ανακάμπτουν. Το ανδρικό ημερομίσθιο και το εργατικό ημερομίσθιο παρουσιάζουν μέση αύξηση 14,5%-16,2%, ενώ το αντίστοιχο γυναικείο αύξηση 26%-47,3%. Αλλά και το κόστος ζωής αυξήθηκε ελαφρά. Την περίοδο 1932-1935, ο γενικός τιμάριθμος κόστους ζωής παρουσίασε αύξηση 14,73%. Πάντως, όπως και να έχει το πράγμα, σε γενικές γραμμές φαίνεται ότι η συντετριμμένη ελληνική οικονομία είχε αρχίσει ν ανακάμπτει αργά, αλλά σταθερά ήδη από το 1933. Απ αυτή τη χρονιά η οικονομική δραστηριότητα παρουσίασε αύξηση 6%, το 1934 αύξηση 4,74% και το 1935 αύξηση 13,5%. Επίσης, τα κεφάλαια άρχισαν να επιστρέφουν στην Ελλάδα, σε σημείο που το αποθεματικό της Τ.τ.Ε. από 7,6 εκατομμύρια δολάρια το 1932, έφτασε το 1934 [5]

στα 44,7 εκατομμύρια δολάρια. Αποτέλεσμα, ήταν και η αύξηση και της νομισματικής κυκλοφορίας και από 4 δισεκατομμύρια δραχμές το 1931 έφτασε στα 9,4 δισεκατομμύρια το 1939. 2.2. 2008 - Το ξεκίνημα της οικονομικής κρίσης2 Με την πτώχευση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού οίκου «Lehman Brothers Holdings Inc» στις 15/09/2008, ο οποίος ήταν ο πρωταρχικός διαχειριστής των Δημοσίων Τίτλων στις Η.Π.Α., η μετάδοση της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης είναι συνεχής και γρήγορη και εκτιμάται ότι αποτελεί τη μεγαλύτερη μεταπολεμική παγκόσμια οικονομική κρίση. Η μετάδοση αυτή από την μία χώρα στην άλλη μπορεί να πάρει πολλές μορφές. Μπορούμε να διακρίνουμε δύο κατηγορίες τρόπων μετάδοσης της κρίσης, οι οποίες στηρίζονται : > Κρίσεις συνδεόμενες με τα θεμελιώδη μεγέθη. > Κρίσεις συνδεόμενες με την επενδυτική συμπεριφορά. Κρίσεις συνδεόμενες με τα θεμελιώδη μεγέθη 1. Κοινές διαταραχές : ένα κοινό, παγκόσμιο αίτιο -όπως η μεταβολή στις τιμές των βασικών αγαθών και των πρώτων υλών- μπορεί να οδηγήσει σε όμοιες χρηματοοικονομικές κρίσεις μεταξύ των χωρών ή σε μεγάλες μετακινήσεις κεφαλαίων από και προς τις αναδυόμενες αγορές. Π.χ. οι μεταβολές στα αμερικάνικα επιτόκια συνδέονται άμεσα με τις κινήσεις κεφαλαίων στην Λατινική Αμερική. 2. Εμπορικοί δεσμοί και ανταγωνιστικές υποτιμήσεις : Κάθε μεγάλος εμπορικός εταίρος μιας χώρας, που η χρηματοοικονομική κρίση οδήγησε σε τεράστια υποτίμηση του νομίσματός της, είναι εύλογο να θεωρηθεί από τον επενδυτικό κόσμο ως ο επόμενος «κρίκο της αλυσίδας». Με άλλα λόγια ο επενδυτικός κόσμος υποθέτει ότι θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία των χωρών αυτών. Προεξοφλώντας την εξέλιξη αυτή, οι επενδυτές ενδέχεται να προκαλέσουν με τη συμπεριφορά τους πτώση των τιμών των μετοχών, εκροές κεφαλαίου και 2 (Παναγιώτου Π., 2011) [6]

κερδοσκοπική επίθεση στο νόμισμα. Ένας άλλος τρόπος μετάδοσης της κρίσης είναι μέσω των ανταγωνιστικών υποτιμήσεων. 3. Μέσω τραπεζικού δανεισμού : Η χρηματοοικονομική αναταραχή σε κάποιες αναδυόμενες αγορές μπορεί, συνεπώς, να μεταδοθεί στις ώριμες αγορές μέσω της διάβρωσης της φερεγγυότητας των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, που έχουν εκτεθεί σε υψηλό δανεισμό σε αναδυόμενες αγορές. Κρίσεις συνδεόμενες με την επενδυτική συμπεριφορά 1. Αναπροσαρμογή των επενδυτικών χαρτοφυλακίων λόγω αυξημένου κινδύνου :Προβλήματα ρευστότητας μπορεί να αντιμετωπίσουν οι εμπορικές τράπεζες που επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους σε μία ευρύτερη περιοχή. Εάν οι τράπεζες αντιμετωπίσουν δραματική χειροτέρευση της ποιότητας των δανείων τους σε μία χώρα, θα επιχειρήσουν να ελαττώσουν τη συνολική έκθεσή τους σε κίνδυνο μειώνοντας την έκθεσή τους σε άλλες χώρες που θεωρούν υψηλού κινδύνου. Με την πολιτική τους αυτή μεταδίδουν κρίση σε άλλες χώρες. 2. Προβλήματα ρευστότητας και αναπροσαρμογή χαρτοφυλακίων : Μετά το ξέσπασμα της κρίσης σε μία αναδυόμενη, ας υποθέσουμε, οικονομία, οι περισσότεροι θεσμικοί επενδυτές καταγράφουν σημαντικές ζημίες ανάλογες προς το βαθμό που έχουν εκτεθεί σε επενδυτικούς κινδύνους στην αγορά κεφαλαίων, ομολόγων ή ακινήτων της συγκεκριμένης χώρας. Όταν η κρίση μεταφέρεται και σε άλλες χώρες με κοινά χαρακτηριστικά, οι ζημίες αυξάνονται σημαντικά. Στην προσπάθειά τους να αντισταθμίσουν τις ζημίες που κατέγραψαν και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες ρευστότητας, πωλούν τίτλους που διαπραγματεύονται σε κεφαλαιαγορές χωρών χωρίς προβλήματα στα θεμελιώδη μακροοικονομικά μεγέθη. Μια μαζική κίνησης απόσυρσης από συγκεκριμένες χώρες μπορεί να δημιουργήσει πανικό στις αγορές τους λόγω των εκροών κεφαλαίων. 3. Κόστος πληροφόρησης : Η πλήρης και ποιοτική πληροφόρηση κοστίζει. Όταν ένας επενδυτής δεν έχει πρόσβαση στην καλή πληροφόρηση, η πρώτη στρατηγική που μπορεί να χαράξει είναι επιφυλακτικότητα. Όταν ξεσπάσει, λοιπόν, χρηματοοικονομική κρίση σε μία χώρα, οι ημιτελώς πληροφορημένοι επενδυτές μεταχειρίζονται κάθε άλλη αγορά που έχει κατά την εκτίμησή τους στοιχειώδεις ομοιότητες με την πληγείσα χώρα, επιφυλακτικά αποσύροντας τα κεφάλαιά τους. [7]

4. Περιορισμένη ορθολογικότητα (boundedrationality) : Στο ίδιο αποτέλεσμα μπορούμε να καταλήξουμε εάν κάνουμε μία υπόθεση για τη συμπεριφορά των επενδυτών, που στηρίζεται στην κεϋνσιανή θεωρία. Σύμφωνα με αυτήν, τα οικονομούντα άτομα όχι μόνον έχουν περιορισμένη δυνατότητα επεξεργασίας πληροφόρησης αλλά αντιμετωπίζουν μία κατάσταση της φύσης (νόμους της κίνησης των τιμών στις κεφαλαιαγορές) που είναι τόσο πολύπλοκη, ουσιαστικά χαοτική, ώστε η υφιστάμενη πληροφόρηση να είναι ανεπαρκής. Στην περίπτωση αυτή, η στρατηγική των επενδυτών είναι η επιφυλακτικότητα όπως και στην περίπτωση 3. 5. Πολλαπλές ισορροπίες και αυτοπραγματοποιούμενες προσδοκίες : Μία πιο γενική ερμηνεία του μηχανισμού μετάδοσης των κρίσεων μπορεί να βασιστεί στις μεταβολές των προσδοκιών των επενδυτών, που υπό ορισμένες συνθήκες αυτό-εκπληρώνονται έχοντας πολλαπλές ισορροπίες. Η οικονομική δραστηριότητα δεν ακολουθεί γραμμική, ανοδική ή καθοδική, πορεία. Αντίθετα, ακολουθεί κυκλική πορεία με ορισμένες φάσεις του οικονομικού κύκλου να είναι ανοδικές και άλλες καθοδικές. Οι μεγαλύτερες από τις αναπτυγμένες οικονομίες του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) γνώρισαν την τελευταία ύφεση στις αρχές της νέας χιλιετίας, χωρίς όμως να συμπαρασύρουν τις λεγόμενες αναδυόμενες οικονομίες (Βραζιλία, Ινδία, Κίνα, Ρωσία, Νότιος Αφρική και άλλες μικρότερες οικονομίες), οι οποίες συνέχισαν να αναπτύσσονται με ταχείς ρυθμούς, εκκινώντας βέβαια από πολύ χαμηλά επίπεδα (Μαρκεζίνης, 2011). Το ισχύον πλαίσιο «δημιουργίας προς διάθεση» (originate-to-distribute) λειτουργούσε με τρόπο ώστε οι τράπεζες να έχουν κάθε κίνητρο να ομαδοποιούν και τιτλοποιούν (securitization) μεμονωμένα δάνεια τα οποία διέθεταν στους επενδυτές. Το ισχύον «λειτουργικό» (functional) κανονιστικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία της χρηματοπιστωτικής αγοράς έχει πλέον ξεπεραστεί και οι εποπτικές αρχές δεν το αντιλήφθησαν έγκαιρα ή δεν επέδειξαν τη δέουσα προσοχή στην παραβίασή του. Η υπερβολική ρευστότητα οδήγησε τους διαχειριστές κεφαλαίων να αναλαμβάνουν συνεχώς περισσότερους κινδύνους. Στην προσπάθειά τους για μεγιστοποίηση των κερδών, προχώρησαν σε ευρεία έκθεση σε «δομημένα προϊόντα» που τηρούνταν εκτός των ισολογισμών των τραπεζών, ενώ χρησιμοποιούνταν ευρέως για το μετασχηματισμό της ωριμότητας (maturity) του χαρτοφυλακίου. Η επιτυχία αυτού του μοντέλου βασίστηκε σε, υποτίθεται, πολύ εξελιγμένα συστήματα διαχείρισης κινδύνου και στην αξιολόγηση όλων αυτών των προϊόντων και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων από τις εταιρείες αξιολόγησης [8]

πιστοληπτικού κινδύνου (ratingagencies), ενώ ήταν φανερό ότι υπήρχαν πολλές περιπτώσεις παραβίασης του ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου [π.χ. λόγω «σύγκρουσης συμφερόντων» (conflictofinterest)]. Ο κατακερματισμός των εποπτικών αρχών στις ΗΠΑ δεν επέτρεψε την άμεση διάγνωση της κρίσης και πολύ περισσότερο τον έγκαιρο και αποτελεσματικό συντονισμό για την αντιμετώπιση της κρίσης. Η κρίση εξαπλώθηκε και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού με πρώτο θύμα την επενδυτική τράπεζα NorthernRock του Ηνωμένου Βασιλείου (Σεπτέμβριος 2007), αλλά και ελβετικές και γερμανικές τράπεζες(πέτσας,2009). Δεύτερο μεγάλο σταθμό, αποτέλεσε η περίπτωση της BearStearns, πέμπτης μεγαλύτερης επενδυτικής τράπεζας στις ΗΠΑ, η οποία για να αποφύγει την πτώχευση, εξαγοράσθηκε από την J.P. Morgan με τη μεσολάβηση της FED και την εγγύηση του αμερικάνικου δημοσίου τον Μάρτιο του 2008. Η απόφαση αυτή των αμερικανικών αρχών (Υπουργείο Οικονομικών- Treasury και Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα-FED) έγινε δεκτή με ανακούφιση καθώς σηματοδότησε ότι οι αρμόδιες αρχές ήταν έτοιμες να δράσουν, πέρα από ιδεολογικές αγκυλώσεις και δογματισμούς, και να αποτρέψουν εν τη γενέσει του τον ενδεχόμενο «συστημικό κίνδυνο» (systemicrisk) στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και ιδίως στον τραπεζικό τομέα. Η ευφορία που ακολούθησε αυτή την κίνηση ήταν τέτοια που πολλοί σοβαροί αναλυτές ακόμη και διαμορφωτές πολιτικής, όπως υψηλής επιρροής στελέχη της Επιτροπής Ανοικτής Αγοράς (FOMC) της FED, να μιλούν για αντιστροφή της κρίσης ( tumingpoint ). Το κλίμα αυτό κάλυψε ή/και περιθωριοποίησε προσωρινά τα στοιχεία που έδειχναν ότι η παγκόσμια οικονομία δεν είχε να αντιμετωπίσει μόνο τη χρηματοπιστωτική κρίση αλλά και άλλα δύο γεγονότα: την άνοδο των τιμών των εμπορευμάτων, ιδίως του πετρελαίου και των τροφίμων, και τις τρομερές ανισορροπίες (imbalances) που προκλήθηκαν στις αγορές κατοικίας όχι μόνο στις ΗΠΑ, αλλά και σε πολλές χώρες της ευρωζώνης όπως η Ιρλανδία και η Ισπανία από την ιδιαίτερα χαλαρή νομισματική πολιτική των περασμένων χρόνων. Επιπλέον, αποπροσανατόλισε προσωρινά τη συζήτηση από τη διαπίστωση ότι το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο είχε αποδειχθεί ακατάλληλο ενώ, ταυτόχρονα, ήταν συστηματική η παραβίασή του - και όχι μόνο λόγω της εγγενούς σύγκρουσης συμφερόντων που αντιμετώπιζαν οι εταιρίες αξιολόγησης πιστοληπτικού κινδύνου (Παναγιώτου,2011). [9]

2.3. Αίτια της οικονομικής κρίσης Για να κατανοηθεί το μέγεθος και η ταχύτητα με την οποία εξαπλώθηκε η κρίση θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ορισμένα από τα χαρακτηριστικά του ισχύοντος ρυθμιστικού πλαισίου στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Υποστηρίζεται ότι, η ιδιαίτερα χαλαρή νομισματική πολιτική της Ομοσπονδιακής Κεντρικής Τράπεζας-FED για ικανό χρονικό διάστημα ευθύνεται για την εμφάνιση υπερβολικής ρευστότητας και «μόχλευσης» (leverage), με αποτέλεσμα την εμφάνιση ανισορροπιών και τελικά «φούσκας» στην αγορά κατοικίας. Επίσης, τα χαμηλά επιτόκια και οι χαμηλές αποδόσεις των «παραδοσιακών επενδύσεων» οδήγησαν τους συμμετέχοντες στις χρηματοπιστωτικές αγορές στην ανάληψη υψηλών κινδύνων δια των διαφόρων καινοτομικών χρηματοπιστωτικών μέσων (fmancialinnovation), χωρίς να επιδεικνύουν τη δέουσα προσοχή για τη στάθμιση ή/και αντιστάθμιση αυτών των κινδύνων (Πέτσας, 2009). Η κατάρρευση αγοράς ακινήτων συνεπάγεται τον περιορισμό ή και την διακοπή πολλών κλάδων της οικονομίας που παράγουν ή εμπορεύονται οικοδομικά υλικά ή εξοπλισμούς κατοικιών. Ο περιορισμός της δραστηριότητας ή η διακοπή λειτουργίας πολλών κλάδων της οικονομίας προκαλεί ανεργία και μείωση του εισοδήματος. Η μείωση του εισοδήματος προκαλεί μείωση της ζήτησης πολλών προϊόντων και υπηρεσιών της αμέσου καταναλώσεως που οδηγεί σ ένα δεύτερο κύμα ανεργίας και μειώσεως του εισοδήματος (Διακόπουλος, 2009). Έτσι, το καλοκαίρι του 2007, όπου τοποθετείται και η έναρξη της κρίσης. Η αναστροφή της τάσης συνεχούς ανόδου των τιμών των ακινήτων στις ΗΠΑ συνοδεύτηκε με την κρίση στην αγορά ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου ( subprimeloans ). Η αγορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών άρχισε να κλυδωνίζεται καθώς αρκετά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ήταν εκτεθειμένα σε πολύπλοκα δομημένα προϊόντα τα οποία, αν και είχαν βαθμολογηθεί με άριστα (ΑΑΑ ή triple A ) από τις εταιρίες αξιολόγησης πιστοληπτικού κινδύνου βασίζονταν σε δανειακές συμβάσεις οι οποίες ήταν στο μεγαλύτερο ποσοστό τους επισφαλείς (Μαρκεζίνης,2011). [10]

2.4. Το χρονικό της κατασκευής της κρίσης στην Ελλάδα στον 21ο αιώνα3 Πρόσφατα πολλοί αναλυτές έχουν προσπαθήσει να αναλύσουν τις κύριες αιτίες της Ελληνικής οικονομικής κρίσης. Στην πλειοψηφία αυτών των αναλύσεων μια σειρά από οικονομικούς συντελεστές έχουν τονισθεί σαν οι κύριοι παράγοντες για την κρίση στην Ελλάδα. Ονομαστικά, τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα, η μη ορθολογική διαχείριση των δημόσιων δαπανών, το τεράστιο δημόσιο χρέος, η έλλειψη εξαγωγών, η έλλειψη ανταγωνιστικότητας και η λειτουργία της αγοράς εργασίας. Ενώ αυτοί οι συντελεστές είναι συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της Ελληνικής χρηματοοικονομικής αποτυχίας, είναι μόνο ένα μέρος αυτής της πραγματικότητας. Στην πραγματικότητα η οικονομική εξήγηση της ελληνικής κρίσης δεν παρέχει ένα επαρκές και αξιόλογο πλαίσιο ανάλυσης αφού δεν περιλαμβάνει το πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτό το φαινόμενο έλαβε μέρος. Η ελληνική χρηματοοικονομική κρίση έχει μια πολιτική πλευρά η οποία δεν μπορεί να παραβλεφθεί και η οποία είναι τελείως διαφορετική από τα άλλα ευρωπαϊκά κράτη που αντιμετωπίζουν την ευρωπαϊκή κρίση χρέους. Αυτό είναι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της κρίσης το οποίο δεν πρέπει να ξεχνάμε και το οποίο διαφοροποιεί την ελληνική περίπτωση. Με βάση τα παραπάνω η οικονομική και δημοσιονομική λειτουργία της Ελλάδας από μόνη της δεν μπορεί να εξηγήσει την σοβαρότητα της ελληνικής κρίσης. Για αυτό οι κύριες αιτίες, η ουσία του ελληνικού προβλήματος, βρίσκεται πέρα από την οικονομική αποτελεσματικότητα. Ακόμα και μέσα στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι φανερό πως η οικονομική σύγκλιση δεν έχει ενδυναμωθεί από την αντίστοιχη πολιτική και θεσμική σύγκλιση. Έτσι τα μέτρια ή κατά περίπτωση καλά ποσοστά μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας ήταν στην ουσία παραπλανητικά. Με βάση αυτό το πλαίσιο θα μπορούσαμε να πούμε πως έστω και εάν η ελληνική οικονομική και δημοσιονομική λειτουργία μπορεί να εξυγιανθεί, είναι πολύ αμφίβολο εάν το πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο μπορεί να αλλάξει σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα. Η Ελλάδα είναι ένα τέλειο παράδειγμα του πως η πολιτική και θεσμική υπανάπτυξη καθώς και ο στρεβλός τρόπος διακυβέρνησης μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνες κρίσεις όχι μόνο την χώρα αλλά και παγκόσμια. Αυτό το στρεβλό μοντέλο διακυβέρνησης δημιουργήθηκε τα 3 (Παναγιώτου, 2011) [11]

τελευταία τριάντα χρόνια και ενδυναμώθηκε από τα φαινόμενα του κρατισμού, της διαφθοράς, των προσοδοθηρικών συμπεριφορών, της πολιτικής ανισορροπίας, του λαϊκισμού, και της πολιτικής και κοινοβουλευτικής ανισορροπίας. Δηλαδή αυτό που από με την πρώτη ματιά μπορεί να φαίνεται πως είναι το αποτέλεσμα κακών δημόσιων οικονομικών πρακτικών, στην πραγματικότητα είναι η έλλειψη ενός ικανοποιητικού και επαρκούς μοντέλου διακυβέρνησης. Η Ελλάδα είναι πραγματικά πολύ πίσω σε κάθε δείκτη διακυβέρνησης μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό έχει κυρίως μια διττή σημασία όπου από την μια πλευρά στο Ευρωπαϊκό επίπεδο φαίνεται πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει δημιουργήσει εκείνες τις πρακτικές για να υποστηρίξει και να ενδυναμώσει την πολιτική και θεσμική ανάπτυξη και τον τρόπο διακυβέρνησης των κρατών μελών. Από την άλλη γίνεται φανερό πως η ελληνική κρίση είναι στην πραγματικότητα πολιτική και θεσμική παρά μάλλον οικονομική και σχετίζεται πολύ περισσότερο με τα πολιτισμικά πρότυπα των Ελλήνων και την Ελληνική πολιτική κουλτούρα παρά με τα οικονομικά μεγέθη της χώρας. Το χρονικό της Ελληνικής Επιχειρηματικής Κρίσης στον 21ο αιώνα, δημιουργήθηκε κατ' ουσία από το 2000 με την τράπεζα GoldmanSachs σε συνδυασμό με τις ελληνικές κυβερνητικούς πολιτικές. Χρηματοδότηση των επιχειρήσεων Η καθαρή ροή της χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις το Δεκέμβριο του 2011 ήταν αρνητική κατά 1.422 εκατ. ευρώ (Δεκέμβριος 2010: θετική καθαρή ροή 475 εκατ. ευρώ) και ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης μειώθηκε σε -2,0% από -0,5% τον προηγούμενο μήνα (Δεκέμβριος 2010: 1,1%). Αναλυτικότερα, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων υποχώρησε σε -1,8% από - 1,0% τον προηγούμενο μήνα, ενώ ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης των ασφαλιστικών επιχειρήσεων και των λοιπών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, όπου περιλαμβάνονται και μεγάλου ύψους ενδο-ομιλικές συναλλαγές, μειώθηκε σημαντικά σε - 5,2% από 10,0% τον προηγούμενο μήνα. [12]

Χρηματοδότηση των ελεύθερων επαγγελματιών, αγροτών και ατομικών επιχειρήσεων Η καθαρή ροή της χρηματοδότησης προς τους ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες και ατομικές επιχειρήσεις ήταν μηδενική τον επισκοπούμενο μήνα (Δεκέμβριος 2010: θετική καθαρή ροή 28 εκατ. ευρώ) και ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης διαμορφώθηκε σε -6,6% από -6,5% τον προηγούμενο μήνα (Δεκέμβριος 2010: 0,3%). Χρηματοδότηση των ιδιωτών και των ιδιωτικών μη κερδοσκοπικών ιδρυμάτων Αρνητική κατά 324 εκατ. ευρώ ήταν και η καθαρή ροή χρηματοδότησης προς τους ιδιώτες και τα ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα το Δεκέμβριο του 2011, έναντι επίσης αρνητικής καθαρής ροής 259 εκατ. ευρώ το Δεκέμβριο του 2010. Η εξέλιξη αυτή είχε ως αποτέλεσμα ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης προς τους ιδιώτες και τα ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά ιδρύματα να διαμορφωθεί σε -3,9% το Δεκέμβριο 2011 (Νοέμβριος 2011: - 3,8%, Δεκέμβριος 2010: -1,2%) [13]

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο: ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ Η έννοια της στρατηγικής των επιχειρήσεων, έννοια σύνθετη και πολυδιάστατη, έχει περιγραφεί από πολυάριθμους ορισμούς οι οποίοι δε συγκλίνουν πάντοτε. Από κάποιους συγγραφείς η στρατηγική ορίζεται ως ο καθορισμός των μακροχρόνιων στόχων της επιχείρησης, άλλοι εντάσσουν στον ορισμό και την αποστολή ή το όραμα της επιχείρησης, ενώ άλλοι δίνουν έμφαση στον καθορισμό των δραστηριοτήτων της επιχείρησης σύμφωνα με το εσωτερικό και το εξωτερικό περιβάλλον της. Επιχειρώντας τη σύνθεση των διάφορων ορισμών καταλήγουμε σε κάποια βασικά χαρακτηριστικά στα οποία: Η στρατηγική λαμβάνει υπόψη της τους πόρους (υλικούς και άυλους) της επιχείρησης και γενικότερα το εσωτερικό περιβάλλον της, τις δυνάμεις και τις αδυναμίες της. Η στρατηγική λαμβάνει επίσης υπόψη της το εξωτερικό περιβάλλον της επιχείρησης, με τις απειλές και τις ευκαιρίες που αυτό παρέχει συγκεκριμένα πρόκειται για το μακρόπεριβάλλον (πολιτικό, οικονομικό, κοινωνικό, τεχνολογικό) και το μικρό-περιβάλλον (άμεσοι και έμμεσοι ανταγωνιστές). Με βάση τα παραπάνω, η στρατηγική καθορίζει τις μακροπρόθεσμες δραστηριότητες της επιχείρησης, το εύρος και την κατεύθυνση των δραστηριοτήτων. Η στρατηγική στοχεύει, μεταξύ άλλων, στην απόκτηση και διατήρηση ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων για την επιχείρηση. Ουσιαστικά η στρατηγική αποτελεί το σημείο αναφοράς που καθοδηγεί την επιχείρηση στην υλοποίηση των μακροχρόνιων στόχων της. Η αποδοχή μιας στρατηγικής έχει και άλλες θετικές διαστάσεις για την επιχείρηση, καθώς συντονίζει τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, τις δράσεις και τις θέσεις της επιχείρησης στο εσωτερικό της και απέναντι στους ανταγωνιστές της (Κώρης,2005). Στη σημερινή συγκυρία της παγκοσμιοποίησης, οι πωλήσεις προϊόντων ή υπηρεσιών συνεχίζουν να αποτελούν εκείνο το τμήμα που πρέπει να εξασφαλίσει τη θέση της επιχείρησης μέσα στην ανταγωνιστική αγορά. Η στρατηγική της επιχείρησης είναι το τελικό προϊόν, αποτυπωμένο σε ένα ολοκληρωμένο Στρατηγικό Επιχειρηματικό Σχέδιο, το οποίο επίσης περιλαμβάνει μια ανάλυση για το περιβάλλον της επιχείρησης (εσωτερικό και εξωτερικό), την ακριβή περιγραφή της αποστολής της επιχείρησης και ολοκληρώνεται με τα σχέδια δράσης (ετήσια ή πολυετή) και τους οικονομικούς στόχους (Θεοδωρόπουλος,2003). [14]

Τέλος, από τον παρακάτω πίνακα που παρατίθεται, συνάγεται ότι οι προβλέψεις για το παγκόσμιο επιχειρείν έχουν πτωτικό χαρακτήρα για την επόμενη τριετία. Ωστόσο έχει βελτιωθεί από τον Ιανουάριο, σύμφωνα με έρευνα του περιοδικού The Economist/FT η οποία διεξήχθη από τον Οκτώβριο του 2011 έως και Απρίλιο του 2012,σε πάνω από 1.500υψηλόβαθμα στελέχη, που πραγματοποιήθηκε από το Economist Intelligence Unit. Όσοι ερωτηθέντες που πιστεύουν ότι η παγκόσμια οικονομία θα βελτιωθεί ενάντια σε εκείνους που περιμένουν ότι θα επιδεινωθεί μειώθηκε απόμείον28 ποσοστιαίες μονάδες στις 23.Στη Βόρεια Αμερική τα περισσότερα στελέχη απάντησαν ότι πιστεύουν ότι θα είναι ι ανοδική από πτωτική για πρώτη φορά σε ένα χρόνο. Αλλά η εμπιστοσύνη στην Ανατολική Ευρώπη έχει κατρακυλήσει. Μόνο το37%των ευρωπαϊκών επιχειρηματικών ηγετών αναμένουν να προσλάβουν τον επόμενο χρόνο, σε σύγκριση με περισσότερο από το ήμισυ αλλού. Όσο για το ευρώ,σχεδόν το ένα τέταρτο των επιχειρήσεων έχουν κάνει σχέδια έκτακτης ανάγκης για την διάλυση της νομισματικής ένωσης. Πίνακας 1 - Παγκόσμιο Επιχειρηματικό Βαρόμετρο ΠΗΓΗ: TheEconomist/FT, 2011 [15]

3.1. Η Έννοια της Επιχειρηματικότητας4 Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός. Έτσι, η αρχή μίας επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι μία νέα καινοτομική ιδέα. Κάτι που δεν υπάρχει και λανσάρεται για πρώτη φορά στην αγορά, προϊόν ή υπηρεσία, ή κάτι που προϋπάρχει και μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ένα νέο τρόπο. Το πρώτο βήμα μετά τη σύλληψη της ιδέας αυτής είναι το "Thinkglobal, actlocal", δηλαδή να σκεφτόμαστε παγκόσμια πριν δραστηριοποιηθούμε σε τοπικό επίπεδο. Σε μία παγκοσμιοποιημένη αγορά όπως πλέον εξελίσσεται ο κόσμος αλλά και η οικονομία γενικότερα, πολλές χώρες έχουν ήδη σχηματίσει για διάφορους λόγους συγκριτικά πλεονεκτήματα πάνω σε ορισμένους κλάδους. Ακόμα περισσότερο, έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχει γεωγραφική συγκέντρωση των επιχειρήσεων ενός κλάδου (business clusters) στις χώρες αυτές. Παραδείγματα, άπειρα. Η SiliconValley στις Ηνωμένες πολιτείες είναι η έδρα των περισσότερων εταιριών τεχνολογίας, έπειτα η Ινδία, ως αναπτυσσόμενη οικονομία έχει προσελκύσει εταιρίες και project πληροφορικής, η Ταϋλάνδη εξειδικεύεται στην κατασκευή hardware υπολογιστών κλπ. Ζούμε σε μία χώρα που μπορεί να αποκτήσει στο μέλλον στρατηγικά πλεονεκτήματα έναντι άλλων, κυρίως λόγω της γεωπολιτικής της θέσης. Επίσης λόγω του ορυκτού της πλούτου έχει πολλές πρώτες ύλες. Άρα οποιαδήποτε παραγωγική δραστηριότητα θα πρέπει αρχικά να εστιάζει πάνω σε αυτά τα πλεονεκτήματα. Η επόμενη ερώτηση είναι για το πως θα πρέπει να ανταγωνιστούμε στρατηγικά εξαγωγείς από άλλες χώρες στη προσπάθεια μας να εξάγουμε. Πρακτικά υπάρχουν 2 τρόποι σύμφωνα πάντα με τον MichaelPorter, καθηγητή στο Harvardbusinessschool. Ο πρώτος αφορά την ηγεσία κόστους, δηλαδή τη παραγωγή και διανομή προϊόντων με οδηγό το όσο μικρότερο κόστος και επίτευξη κερδών μέσω οικονομιών κλίμακας, δηλαδή μεγάλο όγκο πωλήσεων που μειώνει το κόστος ανά μονάδα 4(Μπόντας Σ., 2012) [16]

που πωλείται. Ο δεύτερος αφορά στη διαφοροποίηση, δηλαδή την κατασκευή και πώληση ποιοτικά πολύ ανώτερων προϊόντων, τόσο σε υλικά όσο και σε άυλα χαρακτηριστικά όπως πχ φήμη, φινέτσα, design. Για να πετύχουμε τη διαφοροποίηση πρέπει να εστιάσουμε στο RnD, δηλαδή την έρευνα και ανάπτυξη καθώς και το μάρκετινγκ. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως οι περισσότερες επιχειρήσεις που δοκίμασαν να συνδυάσουν τα δυο παραπάνω μοντέλα, είτε απότυχαν κυρίως του μεγάλου κόστους είτε μείνανε στην αφάνεια για διάφορους λόγους. Για τη χώρα μας είναι πρακτικά δύσκολο να επικεντρωθούμε σε διαφοροποιημένα προϊόντα, καθώς δε διαθέτουμε δυο πολύ βασικά εργαλεία, τη φήμη καθώς και την τεχνογνωσία. Για παράδειγμα, θα είναι σχεδόν ανέφικτο την επόμενη μέρα να κατασκευάσουμε και να πουλήσουμε ποιοτικά αυτοκίνητα συναγωνιζόμενοι τα brands των Γερμανών, Ιαπώνων λόγω φήμης (άυλης υπεραξίας) αλλά και ότι κανείς δε θα μας μεταλαμπαδεύσει τεχνογνωσία. Οπότε, θα είναι ευκολότερο για μία ελληνική επιχείρηση να παράγει φθηνά και να εξάγει μαζικά, ακολουθώντας αυτή την ανταγωνιστική στρατηγική. Το μόνο σίγουρο είναι πως στο μέλλον με τα μακροοικονομικά στοιχεία της χώρας μας, οι εξαγωγείς θα πάρουν τη σκυτάλη του εμπορίου από τις εισαγωγικές εταιρίες που για παραπάνω από 30 χρόνια ανθούσαν κυρίως με πωλήσεις και παροχή υπηρεσιών. Τον τελευταίο καιρό στη χώρα μας γίνεται μια συνεχής αναφορά στην έννοια της επιχειρηματικότητας. Στην Οικονομική Θεωρία η επιχειρηματικότητα θεωρείται ως ο τέταρτος συντελεστής παραγωγής μετά το κεφάλαιο, την εργασία και το έδαφος. Ο όρος επιχειρηματικότητα προέρχεται από το «επιχειρώ», δηλαδή κάνω κάτι καινούριο χωρίς όμως να είναι εκ των προτέρων γνωστό το αποτέλεσμα. Η ύπαρξη αβεβαιότητας για τη τελική έκβαση της προσπάθειας βάζει στην ανάλυση και τον κίνδυνο αποτυχίας (Χινίσογλου,2008). Η επιχειρηματικότητα, αποτελεί κατά κύριο λόγο νοοτροπία. Στην καρδία λοιπόν, της έννοιας αυτής βρίσκεται η δημιουργία ή αναγνώριση της ευκαιρίας, καθώς και η θέληση του ατόμου να «κυνηγήσει» αυτή την ευκαιρία, πολλές φορές ανεξάρτητα από τους πόρους που έχει στη διάθεσή του. Αναφέρθηκε προηγουμένως, ότι η επιχειρηματικότητα αποτελεί κατά κύριο λόγο νοοτροπία. Μια νοοτροπία η οποία σχετίζεται με τη υιοθέτηση μιας θετικής στάσης απέναντι στο [17]

ενδεχόμενο της αποτυχίας, που δεν πρέπει να θεωρείται ότι στιγματίζει αυτόν που επιχειρεί, δηλαδή τoν επιχειρηματία. Η αλλαγή της στάσης απέναντι στην αποτυχία, βασικό στοιχείο της επιχειρηματικότητας. η αλλαγή αυτή βρίσκεται στη βάση όχι μόνο της ανάληψης του επιχειρηματικού κινδύνου, καθώς και της διαύγειας και της διανοητικής ετοιμότητας που απαιτείται για τη στάθμιση και ανάλυση των συνθηκών και την αναγνώριση των ευκαιριών. Η επιχειρηματικότητα συνεπώς, πρέπει να θεωρηθεί ως ένα πολύπλευρο φαινόμενο που καλύπτει ένα μεγάλο εύρος δραστηριοτήτων, από το στήσιμο μιας επιχείρησης μέχρι τη διαχείριση της προσωπικής του ζωής. Η τέχνη της επιχειρηματικότητας δεν αφορά μόνο τους επιχειρηματίες. Είναι μια στάση ζωής, είναι το θάρρος που χρειάζεται ακόμη και για να ενεργοποιείς τις δυνατότητες αντίληψης, για να κατανοείς το τί συμβαίνει γύρω σου και για να αποφασίζεις για τον ίδιο σου τον εαυτό, να γίνεις δηλαδή επιχειρηματίας του ίδιου σου του εαυτού. Η επιχειρηματικότητα είναι μια δυναμική διαδικασία ενόρασης, αλλαγής και δημιουργίας (Ζαμπετάκης,2005). 3.2 Επιχειρηματικές Στρατηγικές Η υλοποίηση Στρατηγικής αποτελεί κρίσιμο παράγοντα επιτυχίας στον επιχειρηματικό στίβο και σε άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι Επιχειρηματικές Στρατηγικές χωρίζονται σε τρεις βασικές κατηγορίες (Κίτσος,2010) : ΐ. Στρατηγικές Σταθερότητας ΐΐ. Στρατηγικές Ανάπτυξης ΐΐΐ. Στρατηγικές Διάσωσης/ Αναστροφής Στρατηγική Σταθερότητας:_Η στρατηγική αυτή συνεπάγεται αλλαγές στη λειτουργία της επιχείρησης, ενώ τα προϊόντα και οι αγορές της μπορεί να παραμείνουν ως έχουν. Η κατεύθυνση της στρατηγικής αυτής παίρνει διάφορες μορφές, ανάλογα με την <ωριμότητα> της αγοράς που λειτουργεί η κάθε επιχείρηση (Θερίου,2002). Στρατηγική Ανάπτυξης: Διακρίνεται σε δύο κατηγορίες (Θερίου, 2002) : [18]

α) τη Στρατηγική Ανάπτυξης νέων προϊόντων: Όταν η επιχείρηση αποφασίσει ότι η στρατηγική σταθεροποίησης στην υπάρχουσα αγορά, με τα υπάρχοντα προϊόντα, δεν προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες, τότε, λογικά, θα πρέπει να ερευνήσει για άλλη στρατηγική κατεύθυνση, που να στηρίζεται στις γνώσεις και ικανότητες που διαθέτει. Μία από αυτές τις κατευθύνσεις είναι η ανάπτυξη νέων προϊόντων στις υπάρχουσες αγορές, διατηρώντας την ασφάλεια της θέσης της στην αγορά αυτή, που ήδη γνωρίζει πολύ καλά. Σε αγορές όπου ο κύκλος ζωής των προϊόντων είναι μικρός, η ανάπτυξη νέων προϊόντων είναι ουσιώδης για την επιβίωση της επιχείρησης. β) τη Στρατηγική Ανάπτυξης αγορών: Ο κορεσμός μιας συγκεκριμένης αγοράς μπορεί πολλές φορές να προβλεφθεί. Σ αυτές τις περιπτώσεις, μια επιχείρηση πρέπει να αναζητήσει καινούργιες αγορές για να επεκτείνει τις δραστηριότητές της. Η επιχείρηση που θα αποφασίσει να ακολουθήσει τη στρατηγική ανάπτυξης αγορών πρέπει να είναι σίγουρη για την ξεχωριστή αξία των προϊόντων της. Η στρατηγική ανάπτυξης αγορών μπορεί να υλοποιηθεί κυρίως με τρείς τρόπους: Επέκταση σε νέα τμήματα αγορών. Ανάπτυξη ή εκμετάλλευση των προϊόντων που ήδη υπάρχουν, με διαφορετικό τρόπο. Γεωγραφική επέκταση σε νέες αγορές σε εθνικό ή παγκόσμιο επίπεδο. Στρατηγικές Διάσωσης / Αναστροφής:_Οι στρατηγικές αυτές επιδιώκουν είτε νααναστρέψουν κάποια αρνητικά αποτελέσματα είτε να προλάβουν πιθανά μελλοντικά προβλήματα. Συνήθεις παράγοντες αποτυχίας της επιχείρησης είναι(ηΐ11,ΐγθ1απάοϊ.α11,1997) : 1. Απουσία εσωτερικού ελέγχου. 2. Υπερβολική ανάληψη επιχειρηματικού κινδύνου κ.α. Σύμφωνα με τον Τερζίδη, οι επιχειρήσεις μπορούν να εφαρμόζουν και εναλλακτικές στρατηγικές στα πλαίσια του γενικότερου προγραμματισμού τους. Οι στρατηγικές αυτές τμηματοποιούνται σε τρία επίπεδα (Τερζίδης Κ., 2004).: ί. Σε επίπεδο επιχείρησης Καμπύλη κύκλου ζωής Η έναρξη των εταιρικών στρατηγικών σχεδίων βασίζονται στη μελέτη και ανάλυση της καμπύλης κύκλου ζωής των προϊόντων και των υπηρεσιών που αυτές προσφέρουν. [19]

Διάγραμμα 1 - Καμπύλη κύκλου ζωής προϊόντος Πηγή: net mba (2010) Στάδιο εισαγωγής: το στάδιο εισαγωγής αποτελεί την περίοδο όπου το νέο καινοτόμο προϊόν εισάγεται στην αγορά, οι ανταγωνιστές είναι ελάχιστοι, το μερίδιο αγοράς αρκετά μεγάλο, η εταιρεία που δημιούργησε το προϊόν είναι ο ηγέτης της αγοράς, αν και υπάρχει αργή ανάπτυξη. Σε αυτή τη φάση σημειώνονται μειωμένα έσοδα ή/και ζημιές αν και η τιμή πώλησης είναι αρκετά χαμηλή. Αυτό οφείλεται πως το προϊόν επιλέγεται κυρίως από τους πιο καινοτόμους πελάτες καθώς η εμπιστοσύνη στο προϊόν στην παρούσα φάση είναι ελάχιστη. Στάδιο Ανάπτυξης: Το στάδιο της ανάπτυξης είναι μια περίοδος ταχείας αύξησης των εσόδων. Οι πωλήσεις αυξάνονται καθώς όλο και περισσότεροι πελάτες έχουν περιέλθει στην αντίληψή του προϊόντος. Όταν το προϊόν έχει αποδειχθεί επιτυχημένο και οι πελάτες αρχίζουν να το ζητούν οι πωλήσεις θα αυξηθούν περαιτέρω καθώς περισσότερες εταιρείες λιανικής πώλησης θα ενδιαφερθούν για την απόκτησή του. Όταν οι ανταγωνιστές να εισέλθουν στην αγορά, μπορεί να υπάρχει ανταγωνισμός στις τιμές και / ή αύξηση του κόστους προώθησης. Κατά το στάδιο ανάπτυξης, ο στόχος είναι η απόκτηση καταναλωτών και η αύξηση στις πωλήσεις. Στάδιο ωριμότητας: Το στάδιο ωριμότητας είναι το πιο κερδοφόρο. Ταυτόχρονα οι πωλήσεις συνεχίζουν να αυξάνονται, με πιο αργό ρυθμό. Επειδή η φήμη του σήματος είναι ισχυρή, οι διαφημιστικές δαπάνες μπορούν να μειωθούν. Ο ανταγωνισμός μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του μεριδίου αγοράς και/ή των τιμών. Τα ανταγωνιστικά προϊόντα πιθανόν να είναι σε μεγάλο βαθμό όμοια, αυξάνοντας τη δυσκολία διαφοροποίησης του προϊόντος. Η εταιρεία καταβάλει προσπάθεια να ενθαρρύνει τους [20]

πελάτες των ανταγωνιστών να επιλέξουν την ίδια, αυξάνοντας τη χρήση ανά πελάτη, και τη μετατροπή των μη χρηστών σε πελάτες. Η προώθηση των πωλήσεων μπορούν να προσφερθούν για να ενθαρρύνουν τους εμπόρους να δίνουν στο προϊόν περισσότερο ράφι χώρο πάνω από τα ανταγωνιστικά προϊόντα. Στάδιο της παρακμής: Τελικά οι πωλήσεις αρχίζουν να μειώνονται αισθητά καθώς η αγορά μετατρέπεται σε κορεσμένη, το προϊόν γίνεται τεχνολογικά ξεπερασμένο, ή οι πελάτες έχουν διαφορετικά γούστα. Εάν το προϊόν έχει συνδεθεί με την εμπιστοσύνη στην επωνυμία, η αποδοτικότητα μπορεί να διατηρηθεί περισσότερο. Ανάλυση κενού (gap analysis) Το κενό προγραμματισμού αποτελεί τη διαφοροποίηση των πραγματοποιηθέντων πωλήσεων από τις επιθυμητές, όπως αυτό αναπαρίσταται γραφικά στο παρακάτω διάγραμμα: Πηγή: http://www.natronatech.com/natrona%20services/gapanalysis.html Με το κενό προγραμματισμού οι επιχειρήσεις μπορούν να ελέγξουν με διαφορετικές πρακτικές ποιος είναι ο καταλληλότερος σχεδιασμό για κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Η ανάλυση του κενού μπορεί να τμηματοποιηθεί σε ανάλυση λειτουργικού και στρατηγικού κενού. Το στρατηγικό κενό αποτελεί τη διαφοροποίηση που ήδη αναφέρθηκε ενώ το λειτουργικό κενό αφορά τη δυναμικότητα της βασικής δραστηριότητας και προβολής σε σχέση με την συνέχιση του υφιστάμενου προγράμματος. Ένα τέτοιο κενό είναι εφικτό να καλυφθεί με δράσεις βελτίωσης παλιών προϊόντων στις υφιστάμενες αγορές. Η κάλυψη του κενού προγραμματισμού είναι δυνατόν να επιτευχθεί με διάφορες στρατηγικές: [21]

Στρατηγική συμπεριφοράς Παθητική / αμυντική: η επιχείρηση προσπαθεί με διάφορα προγράμματα και απομίμηση ανταγωνιστικών προϊόντων να διατηρήσει το μερίδιο αγοράς που ήδη διαθέτει Ενεργητική: S Άμεση / κατά μέτωπο επίθεση στα ανταγωνιστικά προϊόντα (μείωση τιμών ή εισαγωγή νέων προϊόντων ανταγωνιστικών στα ήδη υπάρχοντα) S Πλευρικές επιθέσεις σε αδύναμα σημεία του ανταγωνιστή (βελτίωση εμφάνισης προϊόντος) S Κυκλωτικές επιθέσεις και πραγματοποίηση διαδοχικών δράσεων που αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα (εισαγωγή ενός προϊόντος με υψηλή τιμή και ενός προϊόντος με χαμηλή τιμή) S Ανορθόδοξος πόλεμος / ανταρτοπόλεμος και δημιουργώντας απόγνωση στον ανταγωνιστή (εξοντωτική τιμολόγηση ) S Παρακαμπτήρια επίθεση στόχευση σε λιγότερο σημαντικούς ανταγωνιστές Στρατηγική ανάπτυξης: S Στρατηγικές συμμαχίες οι όποιες αποτελούν συμφωνίες επιχειρήσεων για τη συνεργασία τους σε συγκεκριμένα ζητήματα S Κοινές επιχειρήσεις όπου διαπιστώνεται συμμετοχή σε κεφάλαια ημεδαπών ή αλλοδαπών επιχειρήσεων S Εξαγωγικό εμπόριο ου συνιστά την επέκταση σε ξένες αγορές S Εξαγωγική συνεργασία η οποία αποτελεί την οικιοθελή συνεργασία επιχειρήσεων με σκοπό την εξαγωγική δραστηριότητα S Γραφεία εκπροσώπησης τα οποία έχουν δικαιώματα εντολών S Υποκαταστήματα των οποίων η ύπαρξη μπορεί να εξυπηρετήσει μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς και διατήρηση των υφιστάμενων S Θυγατρικές εταιρείες των οποίων η ίδρυση και λειτουργία έχει σκοπό την επέκταση και απόκτηση επιπλέον μεριδίου αγοράς στο εσωτερικό ή εξωτερικό της χώρας S Εκχώρηση δικαιωμάτων (Licensing) αποτελεί στρατηγική με την οποία δίνεται η δυνατότητα στον κάτοχό τους να έχει το αποκλειστικό προνόμιο εκμετάλλευσης μιας καινοτομίας με αποτέλεσμα, την δημιουργία μονοπωλίου για το διάστημα εκχώρησης του δικαιώματος, ενώ παράλληλα αποφεύγεται η απομίμηση του προϊόντος και ανοίγουν ευκαιρίες για είσοδο σε ξένες αγορές [2 2 ]

'Δ Συμβόλαια τεχνογνωσίας αποτελούν την πώληση τεχνογνωσία βάσει συμβολαίου Δ Δικαιόχρηση ονομάζεται η παροχή δικαιωμάτων όπως αυτό της επωνυμίας ή της τεχνογνωσίας που έχει ως αποτέλεσμα την δημιουργία ενός πιο φιλικού κλίματος για επέκταση σε ξένες αγορές με μικρή δέσμευση κεφαλαίων Δ Συνδυασμός στρατηγικών αποτελεί την εκχώρηση περισσότερων δικαιωμάτων με αποτέλεσμα την διεθνή καθιέρωση προβολής της εταιρείας. Στρατηγικές πορτοφολιού Μήτρα προϊόν - αγορά Πίνακας 2 - Μήτρα προϊόν - αγορά Αγ(ορά (αποστολή προϊόντος) Προϊόν Παλιό Νέο --------------------------------- Παλιά Νέα Διείσδυση Ανάπτυξη αγοράς στην αγορά Ανάπτυξη Διαποικίλιση / προϊόντος διαφορισμός Πηγή: Τερζίδης Κ., 2004 Κατά την διείσδυση στην αγορά ισχύει το υφιστάμενο πρόγραμμα προϊόντων και η υφιστάμενη αποστολή προϊόντος, ενώ στην ανάπτυξη αγοράς ισχύει το παλιό πρόγραμμα προϊόντων αλλά η αποστολή προϊόντος διαφοροποιείται από την παλιά. Εν συνεχεία κατά την ανάπτυξη του προϊόντος διατηρείται η αλιά αποστολή προϊόντος αλλά το προϊόν είναι νέο. Τέλος, στην διαπικοίλιση/ διαφορισμό, πραγματοποιείται είσοδος σε νέες αγορές με νέο προϊόν. Η διαποικίλιση μπορεί να έχει τρείς μορφές: 1. Οριζόντια διαποικίλιση όπου η δραστηριότητα της επιχείρησης κινείται στα ήδη υπάρχοντα πλαίσια 2. Κάθετη διαποικίλιση όπου η επιχείρηση επεκτείνεται σε συγγενή προϊόντα 3. Διαγώνια διαποικίλιση όπου η επιχείρηση διαφοροποιείται 1005 από τη μέχρι τώρα πορεία της > Ανάλυση ανάπτυξης αγοράς/μεριδίου αγοράς: οι επιχειρήσεις επιθυμούν να διαπιστώσουν κατά πόσο ισορροπημένο είναι το χαρτοφυλάκιό τους μέσω των [23]

Στρατηγικών Επιχειρησιακών Μονάδων -ΣΕΜ. Αυτός ο προσδιορισμός μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα ανταγωνισμού της επιχείρησης. Επιπλέον για τον προσδιορισμό της ανταγωνιστικής θέσης της επιχείρησης χρησιμοποιείται η «μήτρα πορτοφολιού - αποδοτικότητας» Πίνακας 3 - Μήτρα πορτοφολιού - αποδοτικότητας ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΓΟΡΑΣ <4 Απομίμηση 14-20% 2-6% Stars Στρατηγική επενδύσεων Επιθετική στρατηγική Cash Cows s Στρατηγική αφαίμαξης Dogs Στρατηγική αρνητικής επένδυσης Καινοτομία Πηγή: Τερζίδης Κ., 2004 Έξοδος από την αγορά Σύμφωνα με την μήτρα πορτοφολιού - αποδοτικότητας, καθίσταται εφικτή η διερεύνηση του χαρτοφυλακίου προϊόντων και εάν μπορεί να εξασφαλιστεί η επιτυχία του προϊόντος. Η μήτρα πορτοφολιού - αποδοτικότητας θεωρείται ιδιαίτερα εύχρηστη και σαφείς, αν και βασίζεται μόνο στο μερίδιο και την ελκυστικότητα της αγοράς. > Ανάλυση ανταγωνιστικότητας αγοράς - ανταγωνιστικής ισχύος Η ελκυστικότητα της αγοράς μπορεί να προσδιοριστεί βάσει του μεγέθους, της ανάπτυξης και της ποιότητας της αγοράς, τον εφοδιασμό και τις υφιστάμενες συνθήκες του περιβάλλοντος. Εν συνεχεία, η ανταγωνιστική δύναμη των επιχειρήσεων μπορεί να προσδιοριστεί βάσει της θέσης της επιχείρησης στην αγορά, το σχετικό δυναμικό παραγωγής, το σχετικό δυναμικό έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) και τέλος, βάσει των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων του προσωπικού. ίί. Σε επίπεδο επιχειρησιακών πεδίων Στρατηγική ηγεσίας κόστους είναι η στρατηγική κατά την οποία η επιχείρηση, επιθυμώντας, ευρεία παρουσία στην αγορά, αυξάνει την παραγωγή της με αποτέλεσμα να επιτυγχάνει μείωση παραγωγικού κόστους Στρατηγική διαφοροποίησης είναι η στρατηγική σύμφωνα με την οποία παράγονται προϊόντα τα οποία διαφοροποιούνται ποιοτικά από τα προϊόντα των ανταγωνιστών [24]