Γενικά περί παρασίτων Ε.Θ. Πιπεράκη
Παρασιτισμός Παρα σιτώ = τρώω στο τραπέζι κάποιου άλλου Παρασιτισμός = ένα είδος συμβίωσης (2 οργανισμοί ζούν μαζί) Συμβίωση δύο οργανισμών εκ των οποίων ο ένας (το παράσιτο) εξαρτάται ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΑ από τον άλλο (ξενιστή)
Παράσιτα Ενδοπαράσιτο = ζεί μέσα στο σώμα του ξενιστή Εκτοπαράσιτο = ζεί επάνω στην επιφάνεια του ξενιστή
Ξενιστές Κύριος ξενιστής = το παράσιτο φθάνει σε σεξουαλική ωριμότητα και αναπαράγεται σεξουαλικά Ενδιάμεσος ξενιστής = το παράσιτο αναπτύσσεται αλλά δεν φθάνει σε σεξουαλική ωριμότητα (μπορεί να αναπάράγεται ασεξουαλικά)
Ιατρική Παρασιτολογία Ασχολείται με: Περίπου 80 είδη πρωτοζώων Περίπου 200 είδη ελμίνθων 100 από αυτά απαντώνται συχνά Ορισμένα από αυτά ευθύνονται για δυσανάλογα μεγάλο μέρος της νοσηρότητας στους τροπικούς
Πρωτόζωα - δομή Μονοκύτταροι -Ευκαρυωτικοί Μονοπύρηνοι ή πολυπύρηνοι Κυτταρική μεμβράνη Ενεργητική μεταφορά, φαγοκυττάρωση, πινοκύττωση Οργανίδια Golgi, λυσοσώματα, ενδοπλασματικό δίκτυο, εκκριτικά κοκκία Διάφοροι μηχανισμοί κίνησης Με βάση αυτούς γίνεται η κατάταξη Ψευδοπόδια (αμοιβάδες), μαστίγια (μαστιγοφόρα), βλεφαρίδες (βλεφαριδοφόρα)
Μεταβολισμός Πέψη με λυτικά ένζυμα (λυσόσωμα + φαγόσωμα = φαγολυσόσωμα) Αποβολή άχρηστων ουσιών με διάχυση ή με εξωκύττωση (αντίστροφη φαγοκυττάρωση) Αερόβια (διαθέτουν μιτοχόνδρια) Αναερόβια (δεν διαθέτουν μιτοχόνδρια) Entamoeba Giardia Trichomonas
Αναπαραγωγή Άφυλα ή έμφυλα μόνο ή και με τους 2 τρόπους Άφυλη (ασεξουαλική, σχιζογονία) Διχοτόμηση Ενδοδυογένεση (endodiogeny) Εκβλάστηση Έμφυλη (σεξουαλική, σπορογονία) Σχηματισμός γαμετών και σύντηξή τους με αποτέλεσμα σχηματισμό ζυγώτη
Γιάρδια: διχοτόμηση
Σχιζογονία (πλασμώδιο) ασεξουαλική αναπαραγωγή πυρηνική διαίρεση σχηματισμός σχιστού ρήξη σχιστού απελευθέρωση μεροζωιτών
Σπορογονία σεξουαλική αναπαραγωγή Γαμετογένεση Θηλυκοί & αρσενικοί γαμέτες Ζυγώτης ωοκινέτης ωοκύστη σποροκύστη (σποροζωίτες)
Κύκλοι ζωής Μονόξενος (άμεσος) Όλα τα στάδια της ζωής σε ένα ξενιστή Συνήθως 2 μορφές ζωής: τροφοζωίτης (βλαστική μορφή) και κύστη (ανθεκτική, μεταβολικά ανενεργή μορφή) Ετερόξενος (σύνθετος) Για την ολοκλήρωση του κύκλου ζωής απαιτούνται περισσότεροι από ένας ξενιστές, σπονδυλωτοί ή ασπόνδυλοι Διάφορες μορφές
Κύκλος ζωής Μονόξενος Ένας ξενιστής Ανθεκτική μορφή (κύστη) Ξενιστής περιβάλλον Ετερόξενος Περισσότεροι ξενιστές Κύριος Ενδιάμεσος
Πηγές μόλυνσης Μολυσμένο νερό Μολυσμένο χώμα Μολυσμένες τροφές Δήγματα αρθροπόδων Ζώα κατοικίδια ή άγρια Με άμεση επαφή με άλλα μολυσμένα άτομα (χέρια, σεξουαλική επαφή) Αυτολοίμωξη Tρόποι μετάδοσης Εντεροστοματική οδός Διείσδυση του παρασίτου από το δέρμα Δήγμα αρθρόπόδων (ενδιάμεσοι ξενιστές) Αιματογενώς (μετάγγιση) Κάθετα (από μητέρα σε έμβρυο δια μέσου του πλακούντα)
Διείσδυση από το δέρμα
Διείσδυση από το δέρμα
Κατάταξη πρωτοζώων Φύλα Amoebozoa Αμοιβάδες Ενδαμοιβάδα,Ακανθαμοιβάδα, Archaezoa Αρχαίζωα (Μαστιγοφόρα) Γιάρδια,Τριχομονάδα Euglenozoa Ευγληνόζωα (Μαστιγοφόρα) Λεϊσμάνια, Τρυπανόσωμα, Nεγλέρια Apicomplexa Σπορόζωα Πλασμώδιο, Κρυπτοσπορίδιο, Τοξόπλασμα, Μπαμπέσια Ciliophora - Βλεφαριδοφόρα Βαλαντίδιο
Κλινική κατάταξη Πρωτόζωα εντέρου Πρωτόζωα αίματος Πρωτόζωα από άλλες θέσεις (ιστών)
ΣΠΟΡΟΖΩΑ Plasmodium Toxoplasma
Ελονοσία Ενδοερυθροκυτταρικά Γένος: Plasmodium
ΕΛΟΝΟΣΙΑ (malaria) 216 εκατομμύρια λοιμώξεις 445,000 θάνατοι
ΜΕΤΑΔΟΣΗ Δήγμα μολυσμένου θηλυκού κώνωπος του γένους Anopheles
Εισβολή σποροζωιτών από τους σιελογόνους στα ηπατοκύτταρα σε 30 λεπτά. Ασεξουαλική αναπαραγωγή Εξωερυθροκυτταρικόςδακτύλιος κύκλος τροφοζωίτης απελευθέρωση μεροζωιτών απελευθέρωση μεροζωιτών Ερυθροκυτταρικός κύκλος σχιστό Σεξουαλική αναπαραγωγή Γονιμοποίηση & σχηματισμός ωοκύστεων Απελευθέρωση σποροζωιτών, μετανάστευση στους σιελογόνους αδένες Αρσενικά & θηλυκά γαμετοκύτταρα
Παροξυσμός (κρίση) της ελονοσίας 1 η φάση: Ψυχρή φάση (ρίγος) 10-30 min 2 η φάση: Θερμή φάση (39-41.5 C) Παροξυσμός της ελονοσίας Πυρετός, Κεφαλαλγία, Μυαλγίες, Αδυναμία, Κακουχία, Έμετοι (παιδιά) 3 η φάση: φάση εφίδρωσης 28
Παχεία σταγόνα & λεπτή στιβάδα 29
Ταχείες διαγνωστικές δοκιμασίες RDTs Ανοσοχρωματογραφία
Insecticide-treated mosquito nets (ITNs) Ψεκασμός εσωτερικών χώρων Indoor residual spraying (IRS)
DEET
TOXOPLASMA GONDII
Τελικός Felidae Ενδιάμεσοι θερμόαιμα ζώα
Μορφές 1. Ταχυζωίτης Μεταβολικά ενεργός, πολλ/ζεται 2. Βραδυζωίτης Ιστική κύστη 3. Ωοκύστη Έντερο γάτας
Κύριος ξενιστής: γάτα
Toxoplasma gondii Τα κόπρανα της γάτας μολύνουν με ωοκύστεις το έδαφος Σκώληκες και κατσαρίδες Τρωκτικά & πτηνά τρώνε τις ωοκύστεις από το έδαφος Η γάτα μολύνεται τρώγοντας τρωκτικά & πτηνά
Μετάδοση Από του στόματος Ωοκύστεις (κόπρανα γάτας) Κύστεις (κακοψημένο κρέας) Διαπλακουντιακά (συγγενής κατά την οξεία λοίμωξη της μητέρας) Μεταμόσχευση Μυελού των οστών, Συμπαγών οργάνων
Μας ενδιαφέρει Έγκυοι Νεογνά (Συγγενής λοίμωξη) Ανοσοκατασταλμένοι (Διάχυτη / σοβαρή λοίμωξη)
Συγγενής τοξοπλάσμωση Σπληνομεγαλία Ίκτερος Πυρετός Αναιμία Ηπατομεγαλία Λεμφαδενοπάθεια Χοριοαμφιβληστροειδοπάθεια Πνευμονία Σπασμοί Ενδοκρανιακές αποτιτανώσεις Υδροκέφαλος, μικροφθαλμία Νεκρωτική χοριοαμφιβληστροειδίτιδα
ΑΜΟΙΒΑΔΕΣ Entamoeba histolytica
Αμοιβάδες ΕΝΤΕΡΟΥ Entamoeba histolytica / dispar Entamoeba coli Entamoeba hartmanni Iodamoeba butschlii Endolimax nana ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Naegleria fowleri Acanthamoeba spp Balamuthia mandrillaris
Κλινική εικόνα Ασυμπτωματική λοίμωξη Αμοιβαδική δυσεντερία Βλεννοαιματηρές κενώσεις Κοιλιακό άλγος Οξεία εικόνα Εξωεντερικές εντοπίσεις (αιματογενής διασπορά) Ήπαρ (Ηπατικό απόστημα) Πυρετός, επώδυνη ηπατομεγαλία, αδυναμία Πνεύμονες Εγκέφαλος Περικάρδιο Δέρμα
ΜΑΣΤΙΓΟΦΟΡΑ Giardia Leishmania, Trypanosoma Trichomonas
Μαστιγοφόρα του αίματος & των ιστών Οικογένεια Trypanosomatidae Leishmania Trypanosoma brucei gambiense rhodesiense cruzi
ΛΕΪΣΜΑΝΙΑΣΕΙΣ
Λεϊσμανιάσεις Ομάδα νοσημάτων -3 κύριες κλινικές μορφές Σπλαχνική, Δερματική, Βλεννογονοδερματική Ευκαιριακή λοίμωξη σε HIV (+) ασθενείς Αίτιο: Γένος Leishmania ~20 spp μαστιγοφόρα πρωτόζωα
Αμαστιγωτά Προμαστιγωτά
Leishmania Ε. Θ. ΠΙ ΠΕ ΡΑ ΚΗ Μετάδοση:σκνίπες Δεξαμενές:θηλαστικά
Επιδημιολογία 98 χώρες σε 5 ηπείρους 9 ο φορτίο νοσηρότητας μεταξύ των λοιμώξεων Εστιακή κατανομή, ειδκά σε απομακρυσμένες περιοχές Παράγοντες κινδύνου: Φτώχια, υποσιτισμός, μετακίνηση πληθυσμών, ανοσοκαταστολή, περιβαλλοντικές μεταβολές: κλιματική αλλαγή, αποψίλωση δασών, αστικοποίηση
VL Επίπτωση 0.2-0.4 εκατ >90% Bangladesh, Brazil, Ethiopia, India, South Sudan and Sudan
CL Επίπτωση 0.7-1.2 εκατ Από 1/3 κρουσμάτων σε 3 περιοχές: Αμερική, Λεκάνη Μεσογείου & Δυτική Ασία Πλειοψηφία κρουσμάτων 70-75% παγκόσμιας επίπτωσης: Afghanistan, Algeria, Brazil, Colombia, Costa Rica, Ethiopia, Iran, Peru, Sudan and Syria
Δερματική λεϊσμανίαση
Κλινικά Ορολογικά Μικροσκόπηση Διάγνωση Μοριακά Καλλιέργεια
Διάγνωση Σπλαχνική Λεϊσμανίαση (καλα αζάρ) Κλινική εικόνα (ακανόνιστος πυρετός, απώλεια βάρους, ηπατοσπληνομεγαλία, παγκυτταροπενία, υπεργαμμασφαιριναιμία Παρασιτολογική (μικροσκόπηση /καλλιέργεια) Ορολογικά (Ανίχνευση αντιγόνων & αντισωμάτων) Δερματική & Βλεννογονοδερματική Λεϊσμανίαση Κλινική εικόνα (οζώδεις/ελκωτικές βλάβες σε δέρμα και βλεννογόνους) Παρασιτολογική (μικροσκόπηση /καλλιέργεια, βιοψίες, ξέσματα, υλικό αναρρόφησης) Ορολογικά (μόνο για L. braziliensis), Δοκιμασία λεϊσμανίνης Montenegro (+)
Τρυπανοσώματα
Αφρικανική τρυπανοσωμίαση (Νόσος του ύπνου) 36 χώρες Αφρική νότια Σαχάρας 1998 ~ 300,000 Επιδημία DRC, Ανγκόλα, Νότιο Σουδάν Σήμερα:εκτιμώμενος αριθμός 20,000 Σε κίνδυνο 65 εκατομμύρια
Αφρικανική Τρυπανοσωμίαση (νόσος του ύπνου) Μετάδοση : Glossinα (Τσε-τσε) αρσενικό και θηλυκό Αίτιο T. brucei gambiense rhodesiense
Glossina
Κλινική εικόνα Έλκος στο σημείο του δήγματος λεμφαδενοπάθεια (Winterbottom) Διασπορά στο σώμα -Κύματα παρασιταιμίας Πυρετός, κεφαλαλγία, αρθραλγίες λεμφαδενική διόγκωση, Σπληνομεγαλία Εισβολή στο ΚΝΣ νευρολογικές διαταραχές, λήθαργος, κώμα Βλάβες στην καρδιά, ενδοκρινικό σύστημα, Διάγνωση: ανίχνευση τρυπανοσωμάτων μικροσκόπηση αίματος, ΕΝΥ
Μετάδοση Triatoma (kissing bugs): δήγμα ή κατά λάθος κατάποση Μετάγγιση αίματος, μεταμόσχευση μυελού των οστών και συμπαγών οργάνων Συγγενής μετάδοση
Οξεία φάση Τοπικός πολλ/σμός Chagoma (σημείο δήγματος) σημείο Romana (επιπεφυκίτιδα, περικογχικό οίδημα) Σε 1-2 εβδ: Πυρετός, λεμφαδενοπάθεια, ηπατοσπληνομεγαλία Καρδιακή βλάβη, μηνιγγοεγκεφαλίτιδα (παιδιά) Χωρίς θεραπεία χαμηλή παρασιταιμία για πολλά χρόνια 15-40% χρόνια νόσος
Χρόνια φάση Σε 10-20 χρόνια από τη μολυνση Καρδιακή νόσος Μυοκαρδιοπάθεια Διαταραχές αγωγιμότητας, αρρυθμίες Μεγαοισοφάγος μεγάκολο Δυσφαγία, δυσκοιλιότητα Πνευμονία εξ εισροφήσεως Διάταση άλλων κοίλων οργάνων Μεγαουρητήρας, ουροδόχος κύστη, χοληδόχος κύστη, λεπτό έντερο, βρόγχοι
Μεγάκολο
Αντιπρωτοζωικά φάρμακα Πρωτόζωο Entamoeba Giardia Plasmodium spp Φάρμακα Μετρονιδαζόλη, Τινιδαζόλη Μετρονιδαζόλη Κινίνη Χλωροκίνη Μεφλοκίνη Παράγωγα Αρτεμισινίνης
ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΜΕΤΑΖΩΑ =πολυκύτταροι, ευακαρυωτικοί οργανισμοί Φύλο: Νηματέλμινθες Φύλο: Πλατυέλμινθες Ομοταξία (class): Κεστώδεις Ομοταξία (class):τρηματώδεις
ΚΕΣΤΩΔΕΙΣ
Βασικά χαρακτηριστικά Οι ώριμοι σκώληκες έχουν αποπλατυσμένο σώμα σαν κορδέλα που αποτελείται από 3 μέρη: Κεφαλή ή σκώληκας Μυζητήρες Άγκιστρα Βοθρία Λειτουργία: προσκόλληση Αυχένας Λειτουργία παραγωγή προγλωττίδων Μια σειρά τμημάτων (προγλωττίδες) που σχηματίζουν τη στροβίλη Όλοι οι ώριμοι σκώληκες είναι ενδοπαράσιτα στον αυλό του εντέρου ζώων και ανθρώπου Δεν έχουν έντερο Είναι ερμαφρόδιτοι Έχουν χαρακτηριστική προνύμφη που ονομάζεται εξάκανθο έμβρυο. Είναι μικρή προνύμφη με 6 αγκάθια σε 3 ζεύγη
Taenia solium T. saginata
Ταινίες
Κύκλοι ζωής κεστωδών κύριος ξενιστής περιέχει ώριμη ταινία στο έντερό του (λίγες/ήπιες κλινικές εκδηλώσεις) ενδιάμεσοι περιέχουν προνυμφικές μορφές στους ιστούς (έντονες παθολογικές εκδηλώσεις).
Κεστώδεις σκώληκες ιατρικού ενδιαφέροντος Taenia saginata (Ταινία η άοπλος) Diphylobothrium latum (Βοθριοκέφαλος ο πλατύς) Ο άνθρωπος τελικός ξενιστής Ζούν στο έντερο του ανθρώπου Taenia solium (Ταινία η μονήρης ή ένοπλος) Ο άνθρωπος τελικός & ενδιάμεσος ξενιστής Ζεί στο έντερο και τους ιστούς του ανθρώπου Echinococcus granulosus (Ταινία η εχινόκοκκος) Ο άνθρωπος ενδιάμεσος ξενιστής Ζεί στους ιστούς του ανθρώπου
Σκώληκας Μετάδοση Κλινική εικόνα Taenia saginata Βρώση βοδινού Ταινίαση Diphyllobothrium latum Βρώση ψαριών Ταινίαση Taenia solium Echinococcus granulosus 1. Βρώση Χοιρινού 2. Αυτομόλυνση από τα κόπρανα Αυγά στα κόπρανα σκύλων (χώμα, άπλυτα χορταρικά) Ταινίαση κυστικέρκωση Εχινοκόκκωση Ο άνθρωπος είναι κύριος ξενιστής ενδιάμεσος ξενιστής και τα 2
Ε. Θ. ΠΙ ΠΕ ΡΑ ΚΗ Κυστικέρκωση
Τρηματώδεις σκώληκες
Άλλοι τρηματώδεις
Βασικά χαρακτηριστικά Σώμα απιοειδές, αποπλατυσμένο κοιλιορραχιαία Ερμαφρόδιτοι σκώληκες (εκτός από το σχιστόσωμα) Τυφλό γαστρεντερικό σύστημα: στόμα που περιβάλλεται από μυζητήρα, είναι δισχιδές και τελειώνει τυφλά Δεν έχουν σωματική κοιλότητα. Τα όργανα είναι μέσα στο παρέγχυμα Αναπαράγονται με έναν από δύο τρόπους: Διαθέτουν δύο ξεχωριστά φύλα που παράγουν αυγά Είναι ερμαφρόδιτα και αυτογονιμοποιούνται ή αλληλογονιμοποιούνται και παράγουν αυγά Περίπλοκοι κύκλοι ζωής 1 ος ενδιάμεσος ξενιστής σαλιγκάρι
Μερικοί τρηματώδεις σκώληκες ιατρικού ενδιαφέροντος Schistosoma (mansoni, hematobium, japonicum) Διαδερμική διείσδυση μέσα σε γλυκό νερό Clonorchis sinensis Fasciola hepatica Paragonimus westermani τροφιμογενείς λοιμώξεις
Νηματέλμινθες
Νηματέλμινθες Βασικά χαρακτηριστικά Εξωτερικό περίβλημα (cuticle): ελαστικό και ανθεκτικό. Προστασία και ενεργητική μεταφορά ουσιών Μυικό σύστημα: κάτω από το περίβλημα, και γύρω από το πεπτικό σύστημα Νευρικό σύστημα: σειρά ραχιαίων γαγγλίων περιφερικά νεύρα Πεπτικό σύστημα: στοματική κοιλότητα, οισοφάγος, μέσο έντερο, οπίσθιο έντερο, πρωκτός. Πέψη, απορρόφηση, απέκκριση στερεών αποβλήτων Απέκκριση υγρών από σύστημα σωληναρίων, κοιλιακοί αδένες (πρωτόγονος νεφρός) και εκκριτικό πόρο Εξωκρινείς αδένες: ένζυμα για την πέψη, άλλα ένζυμα (αντιπηκτικές ουσίες) Αναπαραγωγή: ξεχωριστά φύλα. Μερικά αρσενικά διαθέτουν εξειδικευμένες δομές που βοηθούν στη μεταφορά του σπέρματος (copulatory spicules) Γεννούν αυγά, μερικά γεννούν νύμφες
Κύκλος ζωής Περιλαμβάνει 4 στάδια προνύμφης (L1, L2, L3, L4) και 4 μεταμορφώσεις (moults) Στα παράσιτα των ζώων συχνά η μολυσματική μορφή είναι η L3 Συχνά μεταναστεύουν μέσα στους ιστούς του ξενιστή Μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερους από έναν ξενιστές
Enterobius vermicularis
Διάγνωση :τεστ σελοτέιπ
Ascaris lumbricoides
Ancylostoma duodenale
`