Η ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ΚΑΙ Η ΙΧΘΥΟΣΚΑΛΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ

ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η ΑΛΙΕΙΑ ΣΤΗ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ ΚΑΙ Η ΙΧΘΥΟΣΚΑΛΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΜΟΥΔΑΝΙΩΝ Υπεύθηνος καθηγητής: ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Φοιτητής: ΤΡΑΓΑΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΒΑΛΑ 2011 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... 1.1. Η ιστορία της αλιείας... 1.1.1 Η ιστορία των Ν. Μουδανιών... 1.2 Επισκόπηση της Παγκόσμιας αλιείας... Η αλιεία στην Ευρώπη... 2.1 Το πρόβλημα του διεθνούς ανταγωνισμού... 2.2 Η Πράσινη Βίβλο της Ε.Ε... 2.2.1. Αυστηρή και μακροπρόθεσμη διαχείριση... 2.2.2. Νέοι κανόνες πρόσβασης στους πόρους... 2.2.3. Προστασία της μικρής παράκτιας αλιείας... 2.2.4. Περιφερειοποιημένη προσέγγιση επικεντρωμένη στους τύπους αλιείας 2.2.5. Εφαρμογή εκτός ΕΕ των αρχών που ισχύουν στην Ε Ε... 2.2.6. Μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης των καταναλωτών... 2.2.7. Slow Fish: μια έκθεση για την αειφόρο αλιεία... 2.2.8. TAC 2012: νέα πρόοδος προς τη μέγιστη διαρκή απόδοση... Η αλιεία στην Ελλάδα... 3.1. Η έλλειψη προστασίας... 3.2. Παράνομη, Λαθραία & Άναρχη Αλιεία στις Ελληνικές Θάλασσες... 3.3. Έρευνα και Δράσεις Προστασίας του Αρχιπελάγους για την Αλιεία... H αρχή της πρόληψης... 4.1. Αλιευτική Εκπαίδευση... 4.2. Επαγγελματική εκπαίδευση (επαγγελματίες αλιείς-αλιεργάτες)... 4.3. Τεχνικοί εκπαίδευση (τεχνολόγοι αλιείας- ιχθυοκαμίας)... 4.4. Πανεπιστημιακή εκπαίδευση... 4.5. Προβλήματα... 4.6. Προτεινόμενα μέτρα... Η WWF της Ελλάδας... 1.1. H εκστρατεία του WWF - Απειλούμενες Θάλασσες... 1.2. Μοναδική πρωτοβουλία για τη σωτηρία των αλιευτικών αποθεμάτων... Ιχθυόσκαλες... 6.1. Οι σκοποί μιας Ιχθυόσκαλας... 6.2. Μελέτη Σκοπιμότητας Βιωσιμότητας της Ιχθυόσκαλας Χαλκιδικής... 6.2.1Οι Λιμένες του Νομού... 6.3. Η ΕΤΑΝΑΛ... Μηχανογραφικό σύστημα... Το ξέφρενο κυνήγι του τόνου... 8.1. Τόνος: οι ολοένα αυστηρότεροι έλεγχοι αποδίδουν καρπούς... Η Αλιευτική δραστηριότητα στο Νόμο Χαλκιδικής για τα έτη 2006 εως 2010... 9.1. Συμπεράσματα... 2.1. Ο αλιευτικός στόλος του Νομού... Η υπεραλίευση ως επίλογος...,... Βιβλιογραφία.... 1. 2. 3. 3. 4. 6. 7. 8. 9. 10 11. 12. 13. 15 16 17. 18 20 21 22 23 23 24 24. 25 26 26 28 30 30 33 33. 34 34 35 36. 38. 40. 56 56 57. 59 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αλιεία είναι μία από τις πρωταρχικές οικονομικές δραστηριότητες του ανθρώπου. Επί αιώνες οι παράκτιοι πληθυσμοί του πλανήτη εξασφάλιζαν από τη θάλασσα ένα σημαντικό ποσοστό των ζωικών πρωτεϊνών που κατανάλωναν. Από την άλλη μεριά, το φαινόμενο της υπεραλίευσης και των άλλων μεγάλων περιβαλλοντικών προβλημάτων, εμφανίζεται μόλις τον περασμένο αιώνα και κορυφώνεται μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με την επικράτιση της οικονομίας της αγοράς και της βιομηχανοποίησης της παραγωγικής διαδικασίας. (Χαραλαμπίδης, 1997). Σχετικά με την αλιεία στη Χαλκιδική, εγκρίθηκε (Παρασκευή, 26 Φεβρουάριος 2010 10:59) από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και το δεύτερο τοπικό πρόγραμμα Leader Αλιείας του Νομού Χαλκιδικής, στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος Αλιείας 2007-2013 συνολικού προϋπολογισμού 7.500.000 περίπου. Προηγήθηκε η οριστική έγκριση του τοπικού προγράμματος LEADER στο πλαίσιο του άξονα 4 «Εφαρμογή της προσέγγισης Leader» του Προγράμματος «Αγροτική Ανάπτυξη της Ελλάδας 2007-2013» από συνολικού προϋπολογισμού 10.000.000. Όπως ανακοίνωσε ο νομάρχης Χαλκιδικής Αστέριος Ζωγράφος, ως Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος της ΑΝ.ΕΤ.ΧΑ. Α.Ε, η εξέλιξη αυτή θα δημιουργήσει δυναμική αύξηση της απασχόλησης αλλά και επαγγελματική διέξοδο και προοπτική ζωής ειδικά για τη νεολαία. Το πρόγραμμα επιδοτεί σε ποσοστό 60% - 70% αναλόγως τη μορφή του δικαιούχου, επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό (τουριστικά καταλύματα, αλιευτικός τουρισμός, καταδυτικός τουρισμός, οικοτουρισμός κλπ), μετατροπή-εκσυγχρονισμό αλιευτικών σκαφών για μη αλιευτική δραστηριότητα, επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών για την εξυπηρέτηση του οικοτουρισμού, βιοτεχνικές μονάδες αλιευτικών προϊόντων, οικοτεχνία, χειροτεχνία, παραγωγή ειδών παραδοσιακής τέχνης, επιχειρήσεις παραγωγής ειδών διατροφής μετά την α' μεταποίηση. Όπως γίνεται αντιληπτό το εν λόγω πρόγραμμα θα δώσει πνοή και προοπτική στις τοπικές κοινωνίες, θα δημιουργήσει προϋποθέσεις ανάπτυξης εν μέσω της παγκόσμιας και εθνικής οικονομικής κρίσης και θα αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση των εμπορικών και τουριστικών υποδομών των περιοχών. (http://www.agroschannel.com) Τα Νέα Μουδανιά (συχνά αναφέρονται και ως Μουδανιά) είναι κωμόπολη και έδρα του Δήμου Νέας Προποντίδας του νομού Χαλκιδικής. Αριθμούν (2001) 6.475 κατοίκους. Η απόστασή τους από τη Θεσσαλονίκη είναι 54 χιλιόμετρα. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τις τουριστικές επιχειρήσεις και με την αλιεία. Μαζί με τη Νέα Μηχανιώνα η κωμόπολη αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αλιευτικά κέντρα στην Κεντρική Μακεδονία. Θέλοντας να δείξουν τη διαχρονική σημασία που έχει το ψάρεμα για τη ζωή τους, οι κάτοικοι ίδρυσαν 2002 το Μουσείο Παραδοσιακών Σκαφών και Εργαλείων, το οποίο βρίσκεται στο λιμάνι των Νέων Μουδανιών. Η ιχθυόσκαλα της παραλίας είναι μία από τις μεγαλύτερες της Μεσογείου και διακινεί τόνους γαύρου, εντός και εκτός Ελλάδας. (http://el.wikipedia.org/) Με έδρα τα Νέα Μουδανιά, η συγκεκριμένη μελέτη διερευνά τα υφιστάμενα δεδομένα που αφορούν την αλιευτική δραστηριότητα της ευρύτερης περιοχής. Το ανταγωνιστικό περιβάλλον του τομέα όπως αυτό διαμορφώνεται από τις ιχθυόσκαλες που λειτουργούν στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας (και ειδικότερα αυτή της Νέας Μηχανιώνας), καθώς επίσης και τις δυνατότητες ορισμένων περιοχών του Νομού Χαλκιδικής για την εγκατάσταση της ιχθυόσκαλας, προβαίνει σε μια ολοκληρωμένη αντιμετώπιση των υφιστάμενων αναγκών. Η συγκεκριμένη μελέτη εγγυάται την επικαιρότητα των χρησιμοποιούμενων στοιχείων και δεδομένων καθώς 3

επίσης και του μεγέθους της υποδομής της, μιας και έχει εκπονηθεί είδη από τον Σεπτέμβριο του 2000. Επίσης πρέπει να αναφερθεί πως είδη έχει εκπονηθεί η «Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και Αξιολόγηση του έργου Ιχθυόσκαλα Χαλκιδικής» μιας και αποτελεί απαίτηση του θεσμικού πλαισίου για την ωρίμανση του εν λόγω έργου. Είδη λειτουργεί στα Νέα Μουδανιά η ιχθυαγορά όπου διακινούνται καθημερινά μεγάλες ποσότητες ιχθύων. Η ιχθυαγορά τελεί υπό την αιγίδα και τη διαχείριση του Λιμενικού Ταμείου Χαλκιδικής το οποίο εδρεύει στα Νέα Μουδανιά. Φυσικά, φιλοδοξία τόσο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης όσο και του αλιευτικού κόσμου της Χαλκιδικής αποτελεί η μετεξέλιξη της ιχθυαγοράς σε ιχθυόσκαλα, δεδομένου ότι ήδη το έργο έχει ωριμάσει θεσμικά, ύστερα από την εκπόνηση των απαραίτητων μελετών. Στη σχεδιαζόμενη ιχθυόσκαλα θα λαμβάνουν χώρα και πωλήσεις χοντρικής καθώς και διαπραγματεύσεις ενώ παράλληλα θα βελτιωθούν ουσιαστικά οι όροι υγιεινής, ασφάλειας και εμπορίας των αλιευμάτων. Είδη έχουν δρομολογηθεί οι εξελίξεις για την δημιουργία της ιχθυόσκαλας στα Νέα Μουδανιά, (Δόβα, Χατζηνικολάου, Χρηστόπουλος, 2007) 1.1 Η ιστορία της αλιείας Το ψάρεμα μαζί με το κυνήγι και τη συλλογή καρπών θεωρούνται οι αρχαιότερες τέχνες του ανθρώπου αφού είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την επιβίωσή του. Ο προϊστορικός άνθρωπος χρησιμοποιούσε διάφορους τρόπους για να ψαρεύει, πολλοί από τους οποίους εφευρέθηκαν ταυτόχρονα σε διάφορα μέρη της γης, ενώ οι περισσότεροι από αυτούς χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα. Το πρώτο αλιευτικό εργαλείο ήταν το ανθρώπινο χέρι. Με τα χέρια οι προϊστορικοί άνθρωποι μάζευαν θαλασσινά στην ακροθαλασσιά και έπιαναν τα ψάρια που παγιδεύονταν σε νερόλακκους. Σταδιακά, άρχισαν να χρησιμοποιούν πέτρες, κλωνάρια δέντρων, ακόντια και βέλη. Το καμάκι, το αγκίστρι και το δίχτυ, εφευρέθηκαν αργότερα. Τα πρώτα δίχτυα αποτελούνταν από πλέγματα φυτικών υλικών (φύλλα, κλαδιά, ρίζες). Το δίχτυ θεωρείται «επαναστατική» εφεύρεση καθώς θεωρείται το πρώτο εργαλείο εντατικής αλιείας. Οι Αρχαίοι Έλληνες μελέτησαν μεθοδικά τα ψάρια, τους τρόπους αλιείας και τα αλιευτικά εργαλεία. Χρησιμοποιούσαν γάντζους και καμάκια, αγκίστρι δεμένο σε τρίχα αλόγου αλλά και κατακόρυφα συρτά δίχτυα, θυννεία, τσαπαρί και συρτή. Επίσης, γνωστή ήταν η τεχνική της αναισθησίας των ψαριών με ένα μίγμα κρασιού και αρωματικών ουσιών. Γνώριζαν ακόμα και για την έλξη που ασκεί το φως στα ψάρια. Συνήθιζαν να ψαρεύουν ομαδικά με βάρκες, φωτίζοντας τη θάλασσα με πολλούς δαυλούς, πλέοντας έτσι ώστε να κατευθύνουν τα ψάρια στα δίχτυα τους. Τέλος, γνωστό ήταν και το ψάρεμα με παγίδες (κιούρτοι) που κατασκεύαζαν από σπαρτά και λυγαριές. Οι Ρωμαίοι εκτιμούσαν πολύ το ψάρι ως τροφή. Το γούστο για το καλό ψάρι ξεκίνησε από τους αυτοκράτορες και τους ευγενείς και απλώθηκε μέχρι το φτωχό λαό. Αναφορές από εκείνη την περίοδο μαρτυρούν πως ήταν τέτοια η αγάπη των Ρωμαίων για το ψάρι που ναύλωναν ειδικά πλοία για να μεταφέρουν εξωτικά ψάρια. Επίσης, για να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση ψαριών, οι Ρωμαίοι είχαν δημιουργήσει πολλά μεγάλα ιχθυοτροφεία σε παραθαλάσσιες και παραλίμνιες περιοχές. Οι Ρωμαίοι ψαράδες είχαν αναγάγει σε επιστήμη την προετοιμασία του δολώματος, δημιουργώντας ειδικά δολώματα για τα διάφορα είδη ψαριών, με τη χρήση αρωματικών φυτών. Παρά το γεγονός ότι η κατανάλωση τού ψαριού ήταν μεγάλη, οι ψαράδες παρέμεναν φτωχοί, σε αντίθεση με τους έμπορους ψαριών και τους μεσάζοντες. Η αγάπη για το ψάρι διαδόθηκε πολύ περισσότερο στην Ευρώπη κατά το Μεσαίωνα. Καθώς η θρησκεία απαγόρευε την κατανάλωση κρέατος για περίπου 200 μέρες το χρόνο, ο κόσμος στράφηκε στην κατανάλωση ψαριών 4

και θαλασσινών. Έτσι, η αλιεία παρουσίασε ιδιαίτερα ανάπτυξη, όπως και το εμπόριο των ψαριών, η επεξεργασία τους και η ιχθυοτροφία. Οι καλόγεροι πρωτοστάτησαν στην αλιεία, αφού είχαν καταργήσει τελείως το κρέας από τη διατροφή τους. Από καλόγερους, επίσης, ξεκίνησαν και οι πρώτες προσπάθειες ανάπτυξης της ιχθυοκαλλιέργειας στην Ευρώπη, αν και όπως αναφέραμε, οι Κινέζοι εφάρμοζαν την τεχνική της ιχθυοκαλλιέργειας πολλούς αιώνες νωρίτερα. 1.1. Η ιστορία των Ν. Μουδανιών Τα Νέα Μουδανιά κτίστηκαν το 1922 από πρόσφυγες της Μικράς Ασίας. Συγκεκριμένα ήταν Έλληνες που κατοικούσαν στα παράλια της Προποντίδας και ασχολήθηκαν με τη γεωργία και το εμπόριο. Άφησαν τις πατρίδες τους έπειτα από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Πλέοντας στα δυτικά παράλια της Χαλκιδικής, αποβιβάστηκαν στο "Καργί λιμάνι" (που σημαίνει "απάνεμο λιμάνι"). Σήμερα σώζεται ο ελαιώνας που είχαν δει οι πρώτοι κάτοικοι που ήρθαν στα Νέα Μουδανιά, από το 1923. Τα Νέα Μουδανιά είναι κωμόπολη και έδρα του Δήμου Νέας Προποντίδας του νομού Χαλκιδικής. Οι κάτοικοι ασχολούνται με τις τουριστικές επιχειρήσεις και με την αλιεία. Μαζί με τη Νέα Μηχανιώνα η κωμόπολη αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα αλιευτικά κέντρα στην Κεντρική Μακεδονία. Θέλοντας να δείξουν τη διαχρονική σημασία που έχει το ψάρεμα για τη ζωή τους, οι κάτοικοι ίδρυσαν το 2002 το Μουσείο Παραδοσιακών Σκαφών και Εργαλείων, το οποίο βρίσκεται στο λιμάνι των Νέων Μουδανιών. Η ιδέα της δημιουργίας μουσείου για την αλιεία ξεκίνησε από τον Ναυτικό Όμιλο Μουδανιών, ο οποίος πρόσφερε στον Δήμο Μουδανιών μια σπουδαία συλλογή εργαλείων όπως: παραγάδια, καμάκια, αγκίστρια - αλλά και ομοιώματα από βάρκες μικρές και μεγάλες - αλλά και εργαλεία που αντικαταστάθηκαν με σύγχρονα και τα οποία αποτελούσαν, μέρος της καθημερινή ζωής των ψαράδων, συμβάλλοντας έτσι στη διάσωση παλιών αλιευτικών εργαλείων και ναυτικών οργάνων. Ένα ιδιαίτερο έκθεμα στο μουσείο των Νέων Μουδανιών είναι ο μπουγιαντές. Ο μπουγιαντές είναι ένα κωπήλατο, ελαφρύ σκάφος, που έχει μήκος από 6-12 μέτρα. Κτασκευάζονταν και χρησιμοποιούνταν στη θάλασσα του Μαρμαρά και στη χώρα μας έγινε γνωστό από τους πρόσφυγες της μικρασιατικής καταστροφής. Συνήθως χρησιμοποιούνταν για ψάρεμα με γρίπο. Σταδιακά ο μπουγιαντές σταμάτησε να κατασκευάζεται όπως και πολλά άλλα παραδοσιακά σκάφη. Το μπουγιαντέ Αχιλλεύς'' έφερε από τα παλιά Μουδανιά το 1922 ο Χρήστος Λεοντής, πίσω από το οχηματαγωγό Λέρος, που μετέφερε πρόσφυγες. Σήμερα σώζεται μόνο ένας μπουγιαντές, με το όνομα Ευαγγελίστρια" του Πολιτιστικού συλλόγου Ν. Μαρμαρά ο οποιός κατασκευάστικε στο Άγιο Όρος το 1922. Οι πρώτοι κάτοικοι των Νέων Μουδανιών χρησιμοποιούσαν τα μπουγιαντές και τα σάνδαλα για να μπορούν να αλιεύουν ψάρια. Επίσης χρησιμοποιούσαν βαμβακερά δίχτυα, απλάδια και μονωμένα, κιούρτοι και καμάκια για αχινούς, αγκίστρια και παραγάδια και με ουννείο (συνήθως αλιεύουν τόνους). Τα δίχτυα που φτίαχνονταν τότε ήταν από φυσικές ίνες (λινάρι, κάναβι), αργοτερα χρησιμοποιήθηκε το βαμβάκι και από το 1960 το νάιλον. ( http://aboutsea.wordpress.com ) 1.2. Επισκόπηση της Παγκόσμιας αλιείας Τριάντα έξη εκατομμύρια ( 36.000.000 ) περίπου τετραγωνικά χιλιόμετρα της γήϊνης επιφάνειας, δηλαδή περισσότερο από 70% της ολικής επιφάνειας της υδρογείου, καλύπτονται από θάλασσα. Επειδή η επιφάνεια που καταλαμβάνουν οι υφαλοκρηπίδες αυτές, δεν ξεπερνά το 7% της συνολικής ωκεάνιας επιφάνειας, η έκταση της ζώνης 5

του Παγκόσμιου Ωκεανού που μπορεί να αλιευθεί, περιορίζεται σημαντικά. Ωστόσο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπου οι βυθολογικές και υδρολογικές συνθήκες παρουσιάζονται ευνοϊκές, είναι πρακτικά δυνατή η επέκταση της αλιευτικής δραστηριότητας, σε βάθη μεγαλύτερα από 500 μ., δηλαδή πολύ πέρα από την οριακή γραμμή της υφαλοκρηπίδας. Αυτό παρατηρείται σε περιπτώσεις αλιευτικών πεδίων, όπου η ποσοτική και ποιοτική σύνθεση των αλιευμάτων είναι τέτοιες ώστε να κάνουν οικονομικά συμφέρουσα την εκμετάλλευσή τους. Πολλές σήμερα μηχανότρατες και άλλα αλιευτικά σκάφη ( τονάδικα, παραγαδιάρικα κ.λ.π. ), ψαρεύουν σε βάθη που ξεπερνούν τα 500 μ., τόσο στην περιοχή του Ατλαντικού όσο και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές. Επίσης συνηθέστατη είναι η περίπτωση αλιείας τόνων και άλλων μεταναστευτικών ψαριών σε απόσταση πολλών μιλίων από τις ακτές του Ειρηνικού και του Ατλαντικού ( βάθη μεγαλύτερα από 800 μ. ) ωστόσο παρ' όλες αυτές τις περιπτώσεις, η αλιευτική δραστηριότητα των 90% περίπου των αλιευτικών σκαφών περιορίζεται κοντά στις ακτές, δηλαδή μέσα στο χώρο της υφαλοκρηπίδας.( ΑΝΑΝΙΑΔΗΣ 1978). Από όλη τη θαλάσσια επιφάνεια, μόνο η περιοχή της λεγόμενης ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας, υφίσταται εντατική αλιευτική εκμετάλλευση. Το μέσο πλάτος αυτής της υφαλοκρηπίδας, που απλώνεται κατά μήκος των ηπειρωτικών και νησιωτικών ακτών, καθορίζεται από την ισοβαθή των 200 μ. πέρα από την οποία εκτείνονται το ηπειρωτικό υφαλοπρανές και η θαλάσσια άβυσσος. Οι περιοχές στις οποίες το εύρος της υφαλοκρηπίδας αυτής είναι αρκετά μεγάλο ( Ν. Γη, Σπιτσβέργη, Βορ. Θάλασσα κ.α. ) προσφέρουν πιο ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη της αλιείας και ειδικότερα εκείνης που διεξάγεται με συρόμενα στο βυθό δίχτυα, από άλλες περιοχές στις οποίες το έσχατο όριό της ( ισοβαθής των 200 μ. ) βρίσκεται πολύ κοντά στις ακτές. 2. Η αλιεία στην Ευρώπη Μέσα στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αλλαγών που συντελούνται σε κάθε επίπεδο της ζωής μας, η αλιεία δεν θα μπορούσε να μείνει ανέπαφη. Με την δημιουργία μίας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), βασικός τομέας της οποίας αποτελεί η κάθε μορφής αλιείας, η ΕΕ επιδιώκει και φιλοδοξεί να ισσοροπήσει δύο αντίρροπες δυνάμεις, όπως είναι η οικονομική ανάπτυξη της κάθε χώρας μέλους και η διατήρηση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Τα πρώτα βήματα για την συμφωνία μίας κοινής πολιτικής γύρω από την διαχείριση του θαλάσσιου πλούτου έγιναν την δεκαετία του 70, όταν οι τότε χώρες-μέλη συμφώνησαν ότι οι ψαράδες της ΕΕ έπρεπε να έχουν ισότιμη πρόσβαση στα νερά των κρατών-μελών. Ωστόσο, για να μπορούν τα μικρότερα σκάφη να εξακολουθούν να ψαρεύουν κοντά στα λιμάνια βάσης τους, διατηρήθηκε μια παράκτια ζώνη για τους ντόπιους ψαράδες οι οποίοι ανέκαθεν ψάρευαν στις περιοχές αυτές. Αποφασίστηκε επίσης να ληφθούν μέτρα για μια κοινή αγορά αλιευτικών προϊόντων. Τέλος, καθορίστηκε μια διαρθρωτική πολιτική προκειμένου να συντονιστεί ο εκσυγχρονισμός των αλιευτικών σκαφών και των παράκτιων εγκαταστάσεων. Από τότε μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλές αλλαγές και ακολουθώντας την εξέλιξη της ίδιας της ΕΕ, της οποίας η πορεία ήταν και είναι περιπετειώδης, η πολιτική για την αλιεία προσπαθεί να βρει την χρυσή τομή μεταξύ της οικονομικής ανάπτυξης και της προστασίας και διατήρησης του ευρωπαϊκού θαλάσσιου οικοσυστήματος. Τα εθνικά οικονομικά συμφέροντα των χωρών μελών, τα οποία πολλές φορές είναι και αντικρουόμενα μεταξύ τους, σε συνδυασμό με τον αυξανόμενο ανταγωνισμό που διευρύνεται σε ένα παγκοσμιοποιημένο χρηματοοικονομικό περιβάλλον, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια στην εφαρμογή μίας διακοινοτικής οικολογικής νομοθεσίας. Πολλές φορές κανονισμοί που προσπάθησε να θεσπίσει η ευρωπαϊκή επιτροπή (Commission) ήρθαν σε απευθείας σύγκρουση με 6

οικονομικά συμφέροντα εθνικών και τοπικών κοινωνιών απειλώντας τα εισοδήματα μικρομεσαίων οικογενειακής μορφής επιχειρήσεων. Με άλλα λόγια στην προσπάθεια της η ΕΕ να προστατέψει το ευρωπαϊκό θαλάσσιο οικοσύστημα, έπληξε τον προϋπολογισμό πολλών μικρομεσαίων νοικοκυριών. Παράλληλα εφαρμόζοντας διάφορες απαγορεύσεις στις αλιευτικές μεθόδους μαζικής παραγωγής, που είναι γενικά αποδεκτό ότι ζημιώνουν το περιβάλλον, έδινε το συγκριτικό πλεονέκτημα σε γείτονες χώρες μη-μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας που εκμεταλλεύονται τον ίδιο θαλάσσιο πλούτο. Γεια παράδειγμα εφαρμόζοντας αυτές τις απαγορεύσεις στα ελληνικά αλιευτικά δίνεις το πράσινο φως στους Τούρκους συναδέλφους τους να δρουν ανενόχλητοι στο χώρο του Αιγαίου. Στην επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφορικά με την αλιεία και την ΚΑΠ διαβάζουμε το εξής: Η Κοινή Αλιευτική Πολιτική αποσκοπεί στο να διασφαλίσει την αειφόρο εκμετάλλευση των έμβιων υδρόβιων πόρων. Για τον σκοπό αυτό η Κοινότητα εφαρμόζει προληπτικά μέτρα για την προστασία και διατήρηση των πόρων αυτών, καθώς και για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων που έχουν οι αλιευτικές δραστηριότητες στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Στόχος είναι να εφαρμοστεί σταδιακά στο θέμα της διαχείρισης των αλιευτικών αποθεμάτων μια προσέγγιση με βάση τα οικοσυστήματα. Τέλος, επιδιώκεται η αποτελεσματικότητα των αλιευτικών δραστηριοτήτων στο πλαίσιο ενός οικονομικά βιώσιμου και ανταγωνιστικού τομέα αλιείας και υδατοκαλλιέργειας, με την εξασφάλιση ενός ικανοποιητικού επιπέδου διαβίωσης για εκείνους που εξαρτώνται από τις αλιευτικές δραστηριότητες, χωρίς όμως να παραβλέπονται και τα συμφέροντα των καταναλωτών." Το πρόβλημα έχει την βάση του στο γεγονός ότι αξίες και ευαισθησίες που διέπουν την ευρωπαϊκή πολιτική σκέψη δεν έχουν καμιά αξία σε ανταγωνίστριες χώρες. Για παράδειγμα στον ευαίσθητο χώρο της Μεσογείου οι χώρες της βορείου Αφρικής και της Μέσης Ανατολής μοιράζονται το ίδιο οικοσύστημα με την Ιταλία, την Ισπανία, την Γ αλλία και την Ελλάδα, με αποτέλεσμα ο ανταγωνισμός να είναι άνισος. Εδώ πρέπει να βρεθούν λύσεις άμεσα γιατί κινδυνεύουν ταυτόγχρονα το εισόδημα του Ευρωπαίου ψαρά και η ίδια η Μεσόγειος θάλασσα. Από την άλλη μεριά, δεν πρέπει να ψηφούμε καθόλου την σημασία που έχει η διατήρηση και προστασία των θαλασσών μας. Είμαστε υποχρεωμένοι όλοι μας να αντιληφθούμε ότι τα πράγματα είναι σε οριακή κατάσταση και δεν τίθεται θέμα αναβολής αναφορικά με το περιβάλλον. Εδώ και χρόνια η Μεσόγειος, η Βαλτική και άλλες θάλασσες που βρέχουν τις ακτές της Ευρώπης κινδυνεύουν να γίνουν τοπία νεκρής φύσης χωρίς ίχνος ζωής και απέραντοι θαλάσσιοι σκουπιδότοποι. Όλοι μας λίγο ή πολύ έχουμε αντιληφθεί ότι ο θαλάσσιος πλούτος δεν είναι ανεξάντλητος και ειδικότερα για τις θάλασσες της πατρίδας μας, έπαψαν προ πολλού να είναι το κέρας της Αμάλθειας. Οι θάλασσες μας είναι φυσική περιουσία που κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας και είναι επιβεβλημένο να κληροδοτηθεί ανέπαφη στις επόμενες γενεές. Όλα τα κράτη εντός και εκτός Ευρώπης είναι υποχρεωμένα να αντιληφθούν τις καταστάσεις που έχουν συντελεστεί στην διαμόρφωση του φυσικού περιβάλλοντος και να εγκαταστήσουν μηχανισμούς που θα μετατρέψουν τη διαδικασία της θαλάσσιας παραγωγής σε μη-επιζήμια για το περιβάλλον. Οι κυβερνήσεις μέσα από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους μπορούν να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες. Πρέπει να θεσπιστούν κανόνες που θα εφαρμόζονται από όλες τις πλευρές και αυτό ακριβώς φιλοδοξεί να κάνει η ΚΑΠ, γατί διαφορετικά δεν υπάρχει αύριο για κανέναν. Ένα σημαντικό εργαλείο που δημιουργήθηκε για την επίτευξη ενός καλύτερου αύριο από την ΕΕ είναι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (ΕΤΑ). Το ΕΤΑ θα λειτουργήσει για επτά χρόνια (2007-2013) με συνολικό προϋπολογισμό 3,8 περίπου δις ευρώ. Το ΕΤΑ σκοπό έχει να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) με τους εξής τρόπους: 7

στήριξη της αειφόρου εκμετάλλευσης των αλιευτικών πόρων και της σταθερής ισορροπίας ανάμεσα στους πόρους αυτούς και την αλιευτική ικανότητα του κοινοτικού αλιευτικού στόλου ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της βιωσιμότητας των δραστηριοτήτων του συγκεκριμένου κλάδου προώθηση αλιευτικών μεθόδων και μεθόδων παραγωγής φιλικών προς το περιβάλλον παροχή κατάλληλης ενίσχυσης στους απασχολούμενους στον αλιευτικό κλάδο προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης των αλιευτικών περιοχών. Όσων αφορά τις σχέσεις της με τρίτες χώρες, η ΕΕ έχει συνάψει πολλές συμφωνίες, με βάση τις οποίες δικαιούται να έχει πρόσβαση στα αλιευτικά ύδατα τρίτων χωρών. Μετά τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ του 2002, οι συμφωνίες μετατράπηκαν από συμφωνίες πρόσβασης με χρηματική αντιπαροχή σε πραγματικές συμπράξεις για την ανάπτυξη μιας αειφόρου και υπεύθυνης αλιείας. Η Κοινότητα είναι συμβαλλόμενο μέρος διεθνών συμφωνιών στους τομείς της αλιείας και του δικαίου θαλάσσης και παίζει σημαντικό ρόλο σε πολλές περιφερειακές οργανώσεις αλιείας οι οποίες διαχειρίζονται τους αλιευτικούς πόρους στις ανοικτές θάλασσες και διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στην καταπολέμηση της παράνομης αλιείας και των καταστροφικών αλιευτικών πρακτικών. (www.aqua-shop.gr) 2.1. Το πρόβλημα του διεθνούς ανταγωνισμού Η δραματική μείωση των αλιευτικών αποθεμάτων και τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο τομέας της αλιείας στην Ευρώπη, που με τη σειρά τους προέρχονται από και προκαλούν τον φαύλο κύκλο της υπεραλίευσης, συζητήθηκαν σε ειδική ακρόαση στο ΕΚ στις 8 Απριλίου, εν όψει της νέας αναθεώρησης της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής, με βάσει τις προτάσεις που έχει παρουσιάσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, το ένα τρίτο των αλιευμάτων στην Ευρώπη βρίσκεται ήδη κάτω από το όριο ασφαλείας, με άλλα λόγια κινδυνεύει άμεσα με πλήρη εξαφάνιση. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του μπακαλιάρου της Βορείου Θαλάσσης, το 93% του οποίου καταλήγει στα δίχτυα των ψαράδων πριν προλάβει να αναπαραχθεί. Πιο απλά, ο ίδιος ο αλιευτικός τομέας της Ευρώπης, που απασχολεί άμεσα περί τα 400.000 άτομα, εξολοθρεύει τα θεμέλια της ίδιας της ύπαρξής του. Στην ακρόαση στο ΕΚ, οι εκπρόσωποι των επαγγελματιών του κλάδου κατήγγειλαν τον ανταγωνισμό που υφίστανται από τις εισαγωγές ψαριών από τρίτες χώρες με τον Robert Stevenson της Ένωσης Αλιέων Βορείου Θαλάσσης να σημειώνει ότι "είναι απαράδεκτο η ευρωπαϊκή παραγωγή να υπόκειται στις ελάχιστες τιμές που τίθενται σε επίπεδο ΕΕ", την ώρα που κανένα εμπόδιο δεν υπάρχει στις εισαγωγές πολύ φτηνότερων και, κατά τον ίδιο, "πολύ συχνά χειρότερης ποιότητας" προϊόντων από τρίτες χώρες. Σήμερα, σημειώνεται, περίπου το 60% των ψαριών που καταναλώνονται στην Ευρώπη είναι εισαγόμενα. Στην παρέμβασή του, ο εισηγητής του ΕΚ για τα εισαγόμενα αλιευτικά προϊόντα και την ιχθυοκαλλιέργεια, Alain Cadec, σημείωσε ότι "οι όροι υπό τους οποίους γίνονται οι εισαγωγές από τρίτες χώρες είναι μείζον ζήτημα" για να προσθέσει ότι η υπάρχουσα εμπορική πολιτική "προωθεί την πλήρη κατάργηση των δασμών, κάτι που θα αποδειχθεί καταστροφικό για την αλιεία και την ιχθυοκαλλιέργεια στην Ευρώπη καθώς θα εκτεθούν στο διεθνή ανταγωνισμό". Μία σύγκριση που ανέφερε ο Jacques Pichon, της γαλλικής ένωσης "Pêcheurs Manche Atlantique", είναι εκείνη μεταξύ του εργατικού κόστους στη Γερμανία και τη Σενεγάλη: Ο Γερμανός "κοστίζει" στην επιχείρηση 160 ευρώ την 8

ημέρα ενώ ο Σενεγαλέζος, στη δική του επιχείρηση, μόλις 22. Η δε μέση τιμή των ψαριών στην Ευρώπη είναι σήμερα 18% χαμηλότερη από ότι ήταν το 2005, επεσήμανε. Κατόπιν αυτού, οι παραγωγοί ζητούν ξεκάθαρη και απολύτως διαφανή σήμανση των εισαγόμενων προϊόντων ώστε να είναι απόλυτα σαφής η προέλευσή τους και ο τρόπος παραγωγής καθώς και να διευκολυνθεί η εξισορρόπηση προσφοράς και ζήτησης σε κάθε προϊόν. Ζητούν τέλος να διατηρηθούν η εγγύηση ελάχιστης τιμής και η επιδότηση για την απόσυρση και καταστροφή των αλιευμάτων όταν αυτά δεν πιάνουν, στην αγορά, την ελάχιστη τιμή. Η Isabella Lovin (Πράσινοι, Σουηδία) σημείωσε όμως ότι τέτοιου είδους πολιτικές έχουν σοβαρές επιπτώσεις και θύμισε ότι μόνο τη διετία 1995-1996 5000 τόνοι μπακαλιάρου ουσιαστικά πιάστηκαν για να σταλούν στις χωματερές. "Στην Ευρώπη ψαρεύουμε για τη χωματερή όχι για τον καταναλωτή" κατήγγειλε, αλλά ο Pinchon απάντησε ότι αυτό είναι "σύμπτωμα της αρρώστιας και όχι η ίδια η αρρώστια" Στην ακρόαση κλήθηκαν επίσης να καταθέσουν εκπρόσωποι των συσκευαστηρίων, που αγοράζουν και επεξεργάζονται το μεγαλύτερο μέρος των εισαγόμενων ψαριών, οι οποίοι εξέφρασαν την απογοήτευση τους για τον ελάχιστο χώρο που καταλαμβάνει ο τομέας τους στην Πράσινη Βίβλο, στην οποία παρουσιάζει τις προτάσεις της η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αλλά και την ανησυχία τους για το ενδεχόμενο περαιτέρω περιορισμών στις εισαγωγές. Η αναθεώρηση της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής το 2002 επικεντρώθηκε κυρίως στον περιορισμό του μεγέθους του στόλου, με επιδότηση της διάλυσης των υπεράριθμων αλιευτικών ώστε να μειωθεί το παραγωγικό δυναμικό στην Ευρώπη με την ελπίδα ότι αυτό θα επιτρέψει την ανάκαμψη των αποθεμάτων. Τώρα, σημείωσε ο Francisco Teixeira της ισπανικής ένωσης παραγωγών Marin, "πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι θα υπάρξουν νέες γενιές ψαράδων στην Ευρώπη" ενώ η Carmen Fraga Estévez (ΕΛΚ, Ισπανία) τόνισε ότι δεν πρέπει η Ευρώπη να φθάσει να εξαρτάται πλήρως από τις εισαγωγές εξαφανίζοντας τον δικό της αλιευτικό στόλο, καθώς "η αύξηση της εξάρτησης από τις εισαγωγές δεν εγγυάται ούτε την επάρκεια ούτε τις τιμές". (www.europarl.europa.eu) 2.2 Η Πράσινη Βίβλο της Ε.Ε Ύστερα από δύο έτη διαβουλεύσεων και επεξεργασίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την αναθεώρηση της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Ο στόχος είναι σαφής: να τεθεί τέλος στην υπερεκμετάλλευση των πόρων, στην οποία οφείλονται τα προβλήματα του κλάδου της αλιείας στην Ευρώπη. Πράγματι, η διαπίστωση αυτή δεν επιδέχεται καμία αμφισβήτηση: τα περισσότερα αποθέματα αποτελούν αντικείμενο υπερεκμετάλλευσης, ο στόλος είναι υπεράριθμος, το επίπεδο διαβίωσης των αλιέων υποβαθμίζεται και ο εφοδιασμός σε αλιευτικά προϊόντα εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τις εισαγωγές. Προκειμένου να διευκολυνθεί η επάνοδος σε πλούσια αλιεύματα και σε μια αναπτυσσόμενη αλιευτική οικονομία, η Επιτροπή επιθυμεί σήμερα να δώσει λύσεις στα προβλήματα που παραμένουν μετά τη μεταρρύθμιση του 2002. Το 2009, η Επιτροπή δημοσίευσε μια Πράσινη Βίβλο ζητώντας τη μεταρρύθμιση της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Η προηγούμενη μεταρρύθμιση (το 2002) έθεσε τις βάσεις για μια βιώσιμη εκμετάλλευση που λαμβάνει περισσότερο υπόψη τους πόρους, ιδίως μέσω της θέσπισης μακροπρόθεσμων σχεδίων διαχείρισης, της θέσπισης της αρχής της μέγιστης βιώσιμης απόδοσης, της κατάργησης της χρηματοδότησης του στόλου, της δημιουργίας των περιφερειακών γνωμοδοτικών συμβουλίων (ΠΓΣ), της θέσπισης νέων κανόνων ελέγχου. Όμως, η επιτευχθείσα πρόοδος μετά το 2002 δεν επαρκεί. Η ευρωπαϊκή αλιεία χαρακτηρίζεται πάντοτε από το πρόβλημα της πλεονάζουσας δυναμικότητας του στόλου: ο αριθμός των σκαφών είναι υπερβολικός σε σχέση με τη διαθέσιμη ποσότητα ιχθύων, μαλακοστράκων και μαλακίων. Από την πλεονάζουσα αυτή δυναμικότητα προκύπτει η 9

υπερεκμετάλλευση των αποθεμάτων, η οποία μειώνει με τη σειρά της την απόδοση των αλιευτικών δραστηριοτήτων θέτοντας σε κίνδυνο το μέλλον του κλάδου. Η Πράσινη Βίβλος του 2009 χάραξε ήδη ορισμένες κατευθύνσεις, όπως ένα νέο σύστημα κατανομής των αλιευτικών δυνατοτήτων με αποτέλεσμα την αυτόματη προσαρμογή του στόλου στις διαθέσιμες ποσοστώσεις, καλύτερη αποκεντρωμένη διακυβέρνηση, μεγαλύτερη συμμετοχή των επαγγελματιών στη διαχείριση των πόρων και των τύπων αλιείας. Μετά τη δημοσίευση της εν λόγω Πράσινης Βίβλου, η Επιτροπή συζήτησε με τους πρωταγωνιστές της αλιείας, καθώς και με τους εκπροσώπους ολόκληρου του κλάδου και της κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να κατανοήσει τις θέσεις τους και να ενσωματώσει τις διάφορες απόψεις στην επεξεργασία μιας νέας κοινής αλιευτικής πολιτικής. ( http://ec.europa.eu/fisheries/documentation/magazine/index el.htm ) 2.2.1. Αυστηρή και μακροπρόθεσμη διαχείριση Η προτεινόμενη μεταρρύθμιση βασίζεται σε μερικές απλές αρχές, οι οποίες θα τροποποιήσουν, ωστόσο, σε βάθος τη διαχείριση της ευρωπαϊκής αλιείας. Καταρχάς, επαναβεβαιώνει ότι η εκμετάλλευση του συνόλου των αποθεμάτων πρέπει να γίνεται κατά τρόπο ώστε αυτά να επανέλθουν και να διατηρηθούν πέραν του επιπέδου το οποίο μπορεί να παραγάγει μέγιστη βιώσιμη απόδοση (ΜΒΑ). Πρόκειται για μια διεθνή δέσμευση που ανέλαβαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και όλα τα κράτη μέλη της το 2002, η οποία πρέπει να επιτευχθεί έως το 2015. Για την επίτευξη και τη διατήρηση του στόχου αυτού, η διαχείριση της αλιείας πρέπει να είναι αυστηρή και να διαθέτει ένα μακροπρόθεσμο όραμα, βασισμένο σε πολυετή σχέδια διαχείρισης, ένα μέσο στο οποίο πρέπει να δοθεί έμφαση για το σύνολο των αποθεμάτων. Η αυστηρή διαχείριση απαιτεί την ανάπτυξη προηγμένης επιστημονικής κατανόησης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και της εξέλιξης των αποθεμάτων. Η Επιτροπή ζητεί από τα κράτη μέλη να αναπτύξουν προγράμματα αλιευτικής έρευνας και να βελτιώσουν τη συλλογή και την ανταλλαγή στατιστικών δεδομένων για την καλύτερη ενημέρωση του επιστημονικού έργου. Η Επιτροπή επιθυμεί επίσης να ενισχύσει τη δομή των επιστημονικών γνωμοδοτήσεων που της παρέχονται. Στόχος της μεταρρύθμισης είναι επίσης η μελλοντική κατάργηση της απόρριψης των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων, σε κάθε περίπτωση για τα εμπορικά είδη, σταδιακά έως το 2015. Προτείνει να περιλαμβάνονται στο εξής όλα τα αλιεύματα στα συνολικά επιτρεπόμενα αλιεύματα. Όμως, στόχος είναι κυρίως η οργάνωση και η εποπτεία των τύπων αλιείας, προκειμένου να αποφεύγονται τα εν λόγω παρεμπίπτοντα αλιεύματα τα οποία απορρίπτονται σήμερα, χάρη σε καλύτερη κατανομή των ποσοστώσεων στους μικτούς τύπους αλιείας και σε καλύτερη παρακολούθηση της κατανάλωσής τους από τα κράτη μέλη. Χάρη στη μεταρρύθμιση αυτή, η ευρωπαϊκή αλιεία αναμένεται να επανακτήσει υγιή αποθέματα, τα οποία θα αποτελέσουν αντικείμενο βιώσιμης εκμετάλλευσης. Ο κλάδος της αλιείας αναμένεται να ανακτήσει την οικονομική ευρωστία του και να δημιουργήσει ξανά ελκυστικές θέσεις απασχόλησης. Μια πιο βιώσιμη αλιεία και μια σύγχρονη υδατοκαλλιέργεια πρέπει να αποτελέσουν τις βάσεις για την ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών. Ο καταναλωτής, από την πλευρά του, θα έχει πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας ψάρια, τα οποία θα αποτελούν αντικείμενο βιώσιμης διαχείρισης. ( http://ec.europa.eu/fisheries/documentation/magazine/index el.htm ) 10

2.2.2 Νέοι κανόνες πρόσβασης στους πόρους Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει την πλήρη μεταρρύθμιση των τρόπων πρόσβασης στους πόρους θεσπίζοντας ένα νέο σύστημα, το σύστημα των μεταβιβάσιμων αλιευτικών ποσοστώσεων ή αλιευτικών προσπαθειών. Αυτό το πιο ευέλικτο σύστημα αναμένεται να διευκολύνει την προσαρμογή του στόλου στους διαθέσιμους πόρους και να συμβάλει στην κατάργηση των απορρίψεων αλιευμάτων στη θάλασσα. Πώς θα πραγματοποιείται η κατανομή των αλιευτικών δυνατοτήτων στο πλαίσιο του καθεστώτος που προτείνει η Επιτροπή; Καμία αλλαγή δεν γίνεται στο πρώτο μέρος της διαδικασίας. Η Επιτροπή αναλύει τις επιστημονικές γνωμοδοτήσεις και, για κάθε απόθεμα, προτείνει τη μέγιστη αλίευση υπό μορφή «μέγιστων επιτρεπόμενων αλιευμάτων» (TAC). Στο τέλος του έτους, οι προτάσεις αυτές συζητώνται από τους υπουργούς αλιείας των κρατών μελών στο Συμβούλιο. Στη συνέχεια, διατυπώνονται σε έναν κανονισμό, ο οποίος τίθεται σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους. Ακολούθως, τα TAC κατανέμονται σε εθνικές ποσοστώσεις μεταξύ των αλιευτικών κρατών που μοιράζονται το οικείο απόθεμα. Η εν λόγω κατανομή καθορίζεται στη βάση των ιστορικών δικαιωμάτων αλιείας, σύμφωνα με την αρχή της σχετικής σταθερότητας που επιβεβαιώνεται στον νέο κανονισμό. Από το σημείο αυτό και πέρα τα πράγματα αλλάζουν. Έως τώρα, τα κράτη μέλη κατένειμαν την εθνική ποσόστωσή τους διαθέτοντάς την στους αλιευτικούς στόλους που εκμεταλλεύονται το απόθεμα. Το σύστημα κατανομής διαφέρει ελαφρώς ανάλογα με το κράτος μέλος, αλλά γενικά οι ποσοστώσεις αυτές απονέμονται στα σκάφη που διαθέτουν άδεια με τα οποία και συνδέονται. Η Επιτροπή συνιστά στα κράτη μέλη να απονέμουν στο εξής τα αλιευτικά δικαιώματα στους ιδιοκτήτες των σκαφών -μεμονωμένους ιδιοκτήτες ή επιχειρήσεις- σύμφωνα με το σύστημα των «μεταβιβάσιμων αλιευτικών ποσοστώσεων ή αλιευτικών προσπαθειών». Το εν λόγω σύστημα θα αφορά όλα τα σκάφη μήκους άνω των 12 m και όλα τα σκάφη που είναι εξοπλισμένα με συρόμενα εργαλεία, συμπεριλαμβανομένων των σκαφών μήκους κάτω των 12 m (επομένως, η ρύθμιση περιλαμβάνει την παράκτια αλιεία με τράτα, η οποία δεν πρέπει να απολαμβάνει των μέτρων προστασίας της μικρής παράκτιας αλιείας). Η μεταβιβάσιμη αλιευτική ποσόστωση ή αλιευτική προσπάθεια που αφορά ένα απόθεμα συνιστά τίτλο, ο οποίος παρέχει το δικαίωμα στον κάτοχό του να λαμβάνει σε ετήσια βάση ένα συγκεκριμένο ποσοστό της εθνικής ποσόστωσης για το συγκεκριμένο απόθεμα. Πρώτο στάδιο: για κάθε απόθεμα, το κράτος μέλος απονέμει μεταβιβάσιμες ποσοστώσεις στους ιδιοκτήτες σκαφών που συμμετέχουν στους τύπους αλιείας για το συγκεκριμένο απόθεμα. Τα κριτήρια απονομής πρέπει να χαρακτηρίζονται από διαφάνεια. Προκειμένου να διασφαλίζεται κάποιος βαθμός οικονομικής σταθερότητας, η Επιτροπή προτείνει να εκχωρούνται οι μεταβι-βάσιμες ποσοστώσεις για διάστημα τουλάχιστον 15 ετών. Το διάστημα αυτό μπορεί να συντομευθεί σε δύο περιπτώσεις: εάν ο κάτοχος διαπράξει σοβαρή παράβαση των κανονισμών αλιείας ή εάν δεν χρησιμοποιήσει τα αλιευτικά δικαιώματά του επί τρία συνεχόμενα έτη. Δεύτερο στάδιο: ανάλογα με την εθνική ποσόστωση που έλαβε από το οικείο απόθεμα, το κράτος μέλος κατανέμει κάθε έτος τις αλιευτικές δυνατότητες μεταξύ των κατόχων μεταβιβάσιμων ποσοστώσεων. Καλείται επίσης να μην κατανέμει ένα μέρος της εθνικής ποσόστωσης (έως 5 %), προκειμένου να τη διαθέτει, για παράδειγμα, σε νέους αλιείς οι οποίοι δεν διαθέτουν ακόμη μεταβιβάσιμες ποσοστώσεις ή προκειμένου να δημιουργηθεί ένα απόθεμα για την εφαρμογή των απαγορεύσεων απορρίψεων. Προκειμένου να παρασχεθεί μέγιστη ευελιξία στους φορείς εκμετάλλευσης, το σύστημα προβλέπει επίσης τη δυνατότητα συλλογικής διαχείρισης των μεταβιβάσιμων 11

ποσοστώσεων, λόγου χάρη σε επίπεδο οργάνωσης παραγωγών (ΟΠ). Τα κράτη μέλη που χρησιμοποιούν ήδη τις μεταβιβάσιμες ποσοστώσεις το διαπίστωσαν: το σύστημα αυτό θα συμβάλει στον εξορθολογισμό του αλιευτικού στόλου. Πράγματι, οι ιδιοκτήτες θα μπορούν να ανταλλάσσουν, να αγοράζουν ή να μισθώνουν ποσοστώσεις και να τις μεταβιβάζουν σε ένα και μοναδικό σκάφος, του οποίου οι δραστηριότητες θα γίνουν έτσι πιο αποδοτικές. Μέσω του μηχανισμού αυτού, η Επιτροπή ευελπιστεί σε μια «φυσική» προσαρμογή του στόλου στους διαθέσιμους πόρους. Η πρόταση κανονισμού προβλέπει να πραγματοποιούνται οι ανταλλαγές μεταβιβάσιμων ποσοστώσεων μόνον σε εθνικό επίπεδο, αλλά παρέχει σε κάθε κράτος μέλος τη δυνατότητα να τις ανοίξει στους υπηκόους άλλου κράτους μέλους. ( http://ec.europa.eu/fisheries/documentation/magazine/index el.htm ) 2.2.3 Προστασία της μικρής παράκτιας αλιείας Η μικρή παράκτια αλιεία διαδραματίζει πολύ σημαντικό κοινωνικοοικονομικό ρόλο σε ορισμένες περιοχές. Για τη διατήρησή της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει να μην συμπεριληφθεί στους νέους κανόνες για την πρόσβαση στους πόρους. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υποχρεούται να σέβεται τους κανόνες που αφορούν τη διατήρηση, ενώ παράλληλα θα συνεχίσει να απολαύει ορισμένων εξαιρέσεων, ιδίως όσον αφορά τον έλεγχο και την παρακολούθηση της δραστηριότητάς της, προκειμένου να τηρείται η αναλογικότητα του συγκεκριμένου τύπου υποχρέωσης. Δεν είναι μόνον οι μεγάλες επιχειρήσεις, αλλά και τα μικρά σκάφη που δίνουν ζωή στους λιμένες. Τα αλιεύματά τους συντηρούν πολλές πτυχές της τοπικής οικονομίας, όπως το εμπόριο, την εστίαση, τον τουρισμό και ορισμένες μορφές μεταποίησης. Η οικονομική υγεία της μικρής παράκτιας αλιείας συμβάλλει, επομένως, στη διατήρηση του κοινωνικοοικονομικού -ακόμη και του πολιτιστικού- ιστού σε πολλές παράκτιες περιοχές, ιδίως στη νότια Ευρώπη και στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή προτείνει στα κράτη μέλη να λάβουν ειδικά μέτρα για τον συγκεκριμένο στολίσκο, ο οποίος θα παραμείνει εκτός του συστήματος των μεταβιβάσιμων αλιευτικών ποσοστώσεων ή αλιευτικών προσπαθειών. Όμως, τα εν λόγω μέτρα πρέπει να επιδιώκουν έναν σαφή στόχο: τη στήριξη μιας πράσινης, έξυπνης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης συμβάλλοντας στην ανάπτυξη βιώσιμης αλιείας με μικρό αντίκτυπο στο θαλάσσιο περιβάλλον. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ενθαρρυνθούν η καινοτομία και οι επιστημονικές γνώσεις. Η μικρή παράκτια αλιεία δεν είναι το σημαντικότερο τμήμα της ευρωπαϊκής αλιείας από άποψη αλιευμάτων, αλλά είναι το τμήμα που αφορά τον μεγαλύτερο αριθμό αλιέων και σκαφών. Αριθμεί 65 000 σκάφη, ήτοι περίπου τα τρία τέταρτα των καταγεγραμμένων αλιευτικών σκαφών στο ευρωπαϊκό νηολόγιο. Επομένως, ο αντίκτυπος της συγκεκριμένης αλιείας στους παράκτιους πόρους και στο παράκτιο περιβάλλον δεν πρέπει να υποτιμάται. Πόσο μάλλον που η παράκτια ζώνη συγκεντρώνει σημαντικό μέρος της θαλάσσιας ζωής, και ειδικότερα τις περιοχές αναπαραγωγής και εκκόλαψης πολλών ειδών, γεγονός που την καθιστά εξάλλου ιδιαίτερα ελκυστική για τους αλιείς. Επομένως, πρέπει να αποφευχθεί η ανάπτυξη υπερβολικής δραστηριότητας στη συγκεκριμένη ζώνη. Κατά τα λοιπά, τα κράτη μέλη θα είναι υπεύθυνα να λάβουν μέτρα προσαρμοσμένα στην πραγματικότητα της περιοχής τους και στην ιδιαιτερότητα της παράκτιας αλιείας τους. Πράγματι, τα κράτη μέλη είναι εκείνα που πρέπει να αναπτύξουν τα μέτρα διατήρησης των πόρων και διαχείρισης της αλιείας στα χωρικά τους ύδατα, δηλαδή εντός της ζώνης των 12 ναυτικών μιλίων. Επίσης, εκείνα πρέπει να αποφασίσουν το σύστημα απονομής αλιευτικών δυνατοτήτων 12

στα σκάφη του εν λόγω στόλου. Ωστόσο, η Επιτροπή πρέπει να ενημερώνεται σχετικά, όπως και για τα μέτρα διαχείρισης σε περίπτωση που αφορούν τους στόλους και άλλων κρατών μελών. Επομένως, στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να αναμένεται αναπροσαρμογή του στόλου. Η Επιτροπή συνιστά να αντισταθμισθεί η μείωση της αλιευτικής δραστηριότητας διευκολύνοντας επίσης τον επαγγελματικό αναπροσανατολισμό και τη διαφοροποίηση των εισοδημάτων. Στην προοπτική αυτή, η σταθερή και βιώσιμη ανάπτυξη της υδατοκαλλιέργειας θεωρείται σημαντική ευκαιρία για την παράκτια ζώνη. ( http://ec.europa.eu/fisheries/documentation/magazine/index el.htm ) 2.2.4.Περιφερειοποιημένη προσέγγιση επικεντρωμένη στους τύπους αλιείας Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει ένα νέο πλαίσιο για τη διακυβέρνηση της κοινής αλιευτικής πολιτικής, καθώς η διαπίστωση της Πράσινης Βίβλου δεν επιδέχεται αμφισβήτηση: ένα σύστημα λήψης αποφάσεων με βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, μικροδιαχείριση στο ανώτατο επίπεδο σε ένα συγκεντρωτικό και περιοριστικό πλαίσιο, σε συνδυασμό με την έλλειψη συμμετοχής των αλιέων, είναι μερικά από τα πέντε κύρια διαρθρωτικά προβλήματα. Για την αντιμετώπιση της κατάστασης αυτής, η Επιτροπή προτείνει να περιορισθεί το κανονιστικό έργο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην επίτευξη συμφωνίας σε ένα γενικό πλαίσιο, το οποίο θα περιλαμβάνει τους στόχους, τα ελάχιστα κοινά πρότυπα και το χρονοδιάγραμμα, ενώ η εφαρμογή θα γίνεται από τα κράτη μέλη σε ένα επίπεδο εγγύτερα στην τοπική πραγματικότητα, με την πλήρη συμμετοχή του κλάδου. Ας εξετάσουμε το παράδειγμα ενός πολυετούς σχεδίου. Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο θα αναλάβουν τον καθορισμό της έκτασης του σχεδίου (τα αποθέματα ή τους τύπους αλιείας που θα αφορά), τους γενικούς και ποσοτικοποιήσιμους στόχους (το ποσοστό θνησιμότητας ανά είδος που πρέπει να τηρείται, τον όγκο βιομάζας αναπαραγωγής που πρέπει να επιτευχθεί ή/και τα καθεστώτα αλιείας), το χρονοδιάγραμμα. Τα κράτη μέλη θα μπορούν στη συνέχεια να συγκεκριμενοποιήσουν τους στόχους αυτούς υπό μορφή εφαρμοστέων μέτρων προσαρμοσμένων στην πραγματικότητα των τύπων αλιείας και των αλιευτικών πεδίων τους. Για να επανέλθουμε στο παράδειγμα του πολυετούς σχεδίου, κάθε ενδιαφερόμενο κράτος μέλος θα μπορεί να λαμβάνει το ίδιο τα μέτρα συντήρησης που πρέπει να θεσπισθούν, τα μέτρα μείωσης του στόλου που συμμετέχει στους οικείους τύπους αλιείας, και τα μέτρα περιορισμού των παρεμπι- πτόντων αλιευμάτων. Η Επιτροπή θα εκτελεί τα καθήκοντά της ως θεματοφύλακα της νομοθεσίας, διασφαλίζοντας ότι τα μέτρα αυτά επιτρέπουν την επίτευξη των στόχων που αποφασίσθηκαν στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρέπει, ωστόσο, να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι τα περισσότερα μεγάλα αποθέματα των κοινοτικών υδάτων αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους στόλους περισσότερων κρατών μελών. Επομένως, υπό ιδανικές συνθήκες, τα μέτρα εφαρμογής που αποφασίζονται από τα διάφορα κράτη μέλη πρέπει να είναι συμβατά μεταξύ τους στο πλαίσιο του ίδιου τύπου αλιείας. Στην περίπτωση αυτή, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συντονίζονται μεταξύ τους, αλλά θα επιλέγουν τα ίδια τη μορφή του εν λόγω συντονισμού. Δεν υπάρχει πρόθεση να υποχρεωθούν τα κράτη μέλη να εντα- χθούν όλα, αυτομάτως και αμέσως στο εν λόγω σύστημα, όσον αφορά είτε την αποκέντρωση είτε τον συντονισμό των τύπων αλιείας. Η Επιτροπή γνωρίζει ότι κάτι τέτοιο θα γίνει ανάλογα με τη βούληση των κρατών, με τα δημοσιονομικά μέσα και με την ικανότητά τους να συνεργάζονται. Για παράδειγμα, στη Βαλτική, υπάρχει ήδη ισχυρή παράδοση περιφερειακής συνεργασίας, η οποία αναμένεται να διευκολύνει τον συντονισμό ανά τύπο αλιείας αυτό δεν ισχύει πάντοτε σε άλλες περιοχές. Επομένως, η αποκέντρωση και η συνεργασία σε επίπεδο θαλάσσιων λεκανών θα εξελιχθούν με σταδιακό και ευέλικτο τρόπο. 13

Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος των γνωμοδοτικών συμβουλίων πρέπει να εξελιχθεί. Σε ένα αποκεντρωμένο σύστημα, δεν θα μπορούν πλέον να περιορίζονται στην παροχή συμβουλών στην Επιτροπή, αλλά θα πρέπει να συμβουλεύουν και τα κράτη μέλη, τα οποία θα έχουν να εκτελέσουν κανονιστικό έργο. Η αποκέντρωση δεν θα έχει μόνον θεσμικές συνέπειες. Το κύριο πλεονέκτημά της είναι ότι δημιουργεί προοπτικές ενεργού συμμετοχής των αλιέων στη θέσπιση των μέτρων διαχείρισης. Στην Ευρώπη υπάρχουν ήδη παραδείγματα συνδιαχείρισης και η Επιτροπή θα επιθυμούσε να γενικευθούν. Στο πλαίσιο αυτό, καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσουν οι οργα- νώσεις παραγωγών (ΟΠ). Παρότι το πρώτο καθήκον τους παραμένει η μέριμνα για την εμπορία των αλιευτικών προϊόντων των μελών τους, η Επιτροπή επιθυμεί να τους ανατεθεί από τα κράτη μέλη η αποστολή διασφάλισης του βιώσιμου χαρακτήρα των αλιευτικών δραστηριοτήτων. Οι ΟΠ θα μπορούσαν να ασχολού- νται, λόγου χάρη, με τη συλλογική διαχείριση των μεταβιβάσιμων αλιευτικών ποσοστώσεων ή αλιευτικών προσπαθειών. Μεριμνώντας ώστε κάθε μέλος να διαθέτει τις αναγκαίες ποσο- στώσεις για την κάλυψη όλων των ειδών που ενδέχεται να αλιεύσει, οι ΟΠ μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των ανεπιθύμητων παρεμπιπτόντων αλιευμάτων. Ομοίως, οι ΟΠ μπορούν να συμφω- νήσουν κάθε μέτρο διαχείρισης τύπου αλιείας για την επίτευξη των στόχων που θεσπίζονται από την εθνική ή την κεντρική νομοθεσία ή, ακόμη, να θεσπίσουν στόχους όσον αφορά τον έλεγχο και την παρακολούθηση των εν λόγω μέτρων. ( http://ec.europa.eu/fisheries/documentation/magazine/index el.htm ) 2.2.5. Εφαρμογή εκτός ΕΕ των αρχών που ισχύουν στην ΕΕ Τα σκάφη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλιεύουν σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Στο πλαίσιο της παρούσας μεταρρύθμισης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επαναλαμβάνει τη βούλησή της να προωθήσει ενεργά σε ολόκληρο τον κόσμο τις αρχές που προασπίζεται στα κοινοτικά ύδατα, δηλαδή τη βιώσιμη εκμετάλλευση των αλιευτικών πόρων και τον σεβασμό των οικοσυστημάτων. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή προτείνει την ανάληψη δράσης στο επίπεδο των διεθνών οργανισμών, των περιφερειακών οργανώσεων διαχείρισης της αλιείας και μέσω συμφωνιών σύμπραξης με τα τρίτα κράτη. Οι αρχές της βιωσιμότητας, της διαχείρισης που βασίζεται στο οικοσύστημα και της μέγιστης βιώσιμης απόδοσης, οι οποίες εφαρμόζονται στην Ευρώπη, πρέπει να αποτελούν τον κανόνα και σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή προτείνει να αποκτήσει η ΕΕ τα μέσα για την ενίσχυση της διεθνούς δράσης της. Συγκεκριμένα, η διακυβέρνηση της υπερπόντιας αλιείας πραγματοποιείται σε τρία επίπεδα. Σε παγκόσμιο επίπεδο, στους μεγάλους πολυμερείς οργανισμούς: για παράδειγμα, στον Οργανισμό Επισιτισμού και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), ο οποίος αποτελεί την αιχμή του δόρατος παγκοσμίως για την καταπολέμηση της παράνομης αλιείας. Σε επίπεδο μεγάλων θαλάσσιων περιοχών, στις περιφερειακές οργανώσεις διαχείρισης της αλιείας (ΠΟΔΑ), οι οποίες συγκεντρώνουν τα αλιευτικά κράτη για τη διαχείριση των αποθεμάτων ανοικτής θάλασσας σε μια θάλασσα ή σε τμήμα ωκεανού: για παράδειγμα, η Επιτροπή Αλιείας του Βορειοανατολικού Ατλαντικού (NEAFC), η Διεθνής Επιτροπή για τη Διατήρηση των Θυννοειδών του Ατλαντικού (ICCAT) ή η Γενική Επιτροπή Αλιείας για τη Μεσόγειο (ΓΕΑΜ). Στο επίπεδο των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών των τρίτων κρατών, μέσω διμερών συμφωνιών σύμπραξης που συνάπτει η Επιτροπή εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα εν λόγω κράτη. Κατά την Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να δεσμευθεί και στα τρία αυτά επίπεδα, προκειμένου οι 14

συστάσεις που εγκρίθηκαν από τους πολυμερείς οργανισμούς, οι ρυθμίσεις των ΠΟΔΑ και η νομοθεσία για την αλιεία των τρίτων κρατών να εφαρμόζονται με αυστηρότητα. Στο πλαίσιο αυτό, συνεχίζει επίσης τη δέσμευσή της όσον αφορά την καταπολέμηση της παράνομης, λαθραίας και άναρχης αλιείας. Επιθυμεί να εργασθεί για να ενισχύσει την εξουσία και τον ρόλο των οργανισμών και των ΠΟΔΑ, ιδίως βοηθώντας τους να βελτιώσουν τις επιστημονικές γνώσεις τους για τους πόρους και τα οικοσυστήματα που πρέπει να διαχειρισθούν. Αυτή είναι, άλλωστε, η απαραίτητη βάση για την ανάπτυξη της εκμετάλλευσης των αποθεμάτων στη μέγιστη βιώσιμη απόδοσή τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πέρασε από την έννοια των αλιευτικών συμφωνιών στην έννοια των αλιευτικών συμπράξεων. Η διαφορά είναι σημαντική: η ΕΕ δεν ήθελε να περιορισθεί πλέον στην αγορά από τα τρίτα κράτη (συνήθως, αναπτυσσόμενα κράτη) της άδειας αλιείας των ευρωπαϊκών σκαφών στα ύδατά τους. Ήθελε να πραγματοποιείται η εκμετάλλευση αυτή με τη συνεργασία της αρμόδιας για την αλιεία αρχής κάθε κράτους, βοηθώντας την να βελτιώσει τη βιώσιμη διαχείριση των πόρων της. Σήμερα, η Επιτροπή θέλει να προχωρήσει περισσότερο στη βιώσιμη αλιευτική διαχείριση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των κρατών εταίρων της. Θέλει να δεσμευθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να βασίζει την εκμετάλλευση των πόρων των εταίρων της στην αρχή της μέγιστης βιώσιμης απόδοσης και να μην αλιεύει παρά μόνον το πλεόνασμα που δεν εκμεταλλεύονται οι τοπικοί αλιείς. Επομένως, η δραστηριότητα αυτή θα πρέπει να βασισθεί, αφενός, στις βέλτιστες διαθέσιμες επιστημονικές αξιολογήσεις και, αφετέρου, στην πλήρη διαφάνεια του τρίτου κράτους όσον αφορά την αλιευτική προσπάθεια που ασκείται στα ύδατά του, τόσο από τοπικούς αλιείς όσο και από σκάφη άλλης προέλευσης. Η δραστηριότητα αυτή θα πρέπει επίσης να αναπτυχθεί σε ένα πλαίσιο ελέγχου και αποτελεσματικής εποπτείας. Η Επιτροπή συνιστά επίσης τη συμπερίληψη στις συμφωνίες σύμπραξης μιας ρήτρας αναστολής, η οποία θα συνδέεται με την τήρηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων από το δικαιούχο κράτος της συμφωνίας. ( http://ec.europa.eu/fisheries/documentation/magazine/index el.htm ) 2.2.6. Μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης των καταναλωτών Οι καταναλωτές ασκούν σημαντική επιρροή στην αγορά αλιευτικών προϊόντων, μέσω της αγοραστικής τους ισχύος. Γι αυτό και η Επιτροπή αποφάσισε να εγκαινιάσει μια μεγάλη εκστρατεία ευαισθητοποίησης του κοινού απευθυνόμενη κατά κύριο λόγο στους καταναλωτές, στο πλαίσιο της προσπάθειάς της να καταστήσει την ευρωπαϊκή αλιεία πιο βιώσιμη μέσω μιας μεταρρύθμισης της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Η εκστρατεία που φέρει τον τίτλο διαλέγεις τα ψάρια σου, έχει σχεδιαστεί ειδικά για την ενημέρωση των καταναλωτών, των λιανεμπόρων και άλλων ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με τις αλλαγές όσον αφορά τη διαχείριση της αλιείας στην Ευρώπη. Όσον αφορά τους καταναλωτές, απευθύνεται ειδικά σε ομάδες στόχο που θεωρούνται κατά κύριο λόγο υπεύθυνες για τις καταναλωτικές επιλογές που υπαγορεύουν ποια είδη ψαριών και θαλασσινών καταλήγουν στο οικογενειακό τραπέζι. Η Επιτροπή θέλει λοιπόν να επικοινωνήσει απευθείας με το κοινό σχετικά με αυτό το θέμα. Είναι προφανές ότι μεγάλες μερίδες του καταναλωτικού κοινού συμμερίζονται τον έντονο προβληματισμό σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής αλιείας, και ήδη ενστερνίζονται το πνεύμα της μεταρρύθμισης της ΚΑΛΠ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, μια μεγάλη εκστρατεία σχετικά με τις απορρίψεις από τα αλιευτικά σκάφη, με τη συμμετοχή διάσημων σεφ στην πρώτη γραμμή και με την υποστήριξη καταστημάτων λιανικής, οργανώσεων αλιείας, κρατικών φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων κατάφερε να συγκεντρώσει ευρεία υποστήριξη. Η εκστρατεία διαλέγεις τα ψάρια σου φιλοδοξεί να αποτελέσει την απάντηση στον διάχυτο προβληματισμό 15

σχετικά με το μέλλον της αλιείας, δείχνοντας στους πολίτες πώς η μεταρρύθμιση της κοινής αλιευτικής πολιτικής θα αντιμετωπίσει τα προβλήματα. Ταυτόχρονα, μας δείχνει τι μπορούμε να κάνουμε όλοι μας, ξεκινώντας από σήμερα κιόλας, για να προστατεύσουμε το θαλάσσιο περιβάλλον και να στηρίξουμε τον κλάδο της αλιείας στην Ευρώπη. Πυρήνας της εκστρατείας είναι ένας δικτυακός τόπος που αναδεικνύει τον ρόλο των καταναλωτών και των λιανεμπόρων στη μετάβαση προς την αειφόρο αλιεία στην Ευρώπη. Ένα κουίζ γενικών γνώσεων σχετικά με την ευρωπαϊκή αλιεία δίνει έναν πιο διαδραστικό και ταυτόχρονα εκπαιδευτικό χαρακτήρα στον δικτυακό τόπο. Οι επισκέπτες θα μάθουν για την ύπαρξη αυτού του δικτυακού τόπου μέσω φυλλαδίων ή καταχωρήσεων σε έντυπα μέσα ενημέρωσης και σε άλλους δικτυακούς τόπους, που θα επιλεγούν βάσει της ελκυστικότητάς τους για τις ομάδες-στόχο της εκστρατείας. Έχει επίσης ετοιμαστεί βιντεοσκοπημένο υλικό που θα διανεμηθεί χωρίς πνευματικά δικαιώματα σε τηλεοπτικούς σταθμούς. Περιέχει βιντεολήψεις και ηχογραφήσεις αλιέων, σεφ, θαμώνων εστιατορίων, καταναλωτών σε σούπερ μάρκετ καθώς και της Επιτρόπου, και θα βοηθήσει τους ειδησεογραφικούς οργανισμούς να ετοιμάσουν ρεπορτάζ σχετικά με αυτό το θέμα Η διαφημιστική καταχώρηση είναι μία από τις αφίσες της εκστρατείας, και συγκεκριμένα αυτή που απεικονίζει μια αρπάγη πάνω από έναν πάγκο ιχθυοπωλείου, συνοδευόμενη από το σλόγκαν «Πώς επιλέγετε το ψάρι σας;». Είναι μια δυνατή εικόνα που ωθεί τον καταναλωτή να σκεφτεί τι αγοράζει και να μάθει περισσότερα για τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά, δίνοντας έμφαση στον αντίκτυπο των καταναλωτικών του επιλογών. Το ίδιο μήνυμα περιέχεται και σε ένα ανάλαφρο βίντεο που σχεδιάστηκε για τον δικτυακό τόπο της εκστρατείας. Το βίντεο αυτό δείχνει ένα αγόρι που έχει βγει για ψώνια με τη μητέρα του να παίζει με την αρπάγη που κρέμεται πάνω από τον πάγκο του ιχθυοπωλείου σαν να πρόκειται για το παιχνιδομηχάνημα όπου βάζει κανείς κέρματα και προσπαθεί να «ψαρέψει» διάφορα δωράκια. Η εκστρατεία όμως δεν αποσκοπεί στην απομάκρυνση των καταναλωτών από την αγορά και κατανάλωση ψαριών το αντίθετο μάλιστα: το μήνυμά της είναι ότι πρέπει να συνεχίσουμε να τρώμε ψάρια στο πλαίσιο μιας υγιεινής διατροφής. Το μήνυμα αυτό συνάδει με τον στόχο της Επιτροπής να αναζωογονήσει τον αλιευτικό κλάδο τονώνοντας τη ζήτηση για αλιευτικά προϊόντα που προέρχονται από αειφόρους αλιευτικές δραστηριότητες και προωθώντας τη διάθεση στην αγορά μεγαλύτερης ποικιλίας ειδών, πολλά από τα οποία αυτή τη στιγμή απορρίπτονται από τα αλιευτικά σκάφη. Η εκστρατεία διαλέγεις τα ψάρια σου θα βοηθήσει τους καταναλωτές να νιώθουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση όταν ψωνίζουν ψάρια και θαλασσινά και θα δώσει στους λιανεμπόρους τα μέσα να καθοδηγούν τους πελάτες τους στις αγορές τους. Προετοιμάζει τους καταναλωτές ώστε να λαμβάνουν πλήρως υπόψη τις πληροφορίες που τους διαβιβάζουν οι αλιείς και αναδεικνύει το γεγονός ότι πολλά προϊόντα αειφόρου αλιείας είναι ήδη ευρέως διαθέσιμα στην αγορά. Ταυτόχρονα, υπογραμμίζει την ατομική μας ευθύνη κατά την αγορά και κατανάλωση αλιευτικών προϊόντων. Στο κάτω-κάτω, αν θέλουμε να λύσουμε το πρόβλημα της υπεραλίευσης, πρέπει να ξεκινήσουμε από τον τελικό χρήστη, τον απλό καταναλωτή. ( http://ec.europa.eu/fisheries/documentation/magazine/index el.htm ) 16