My personal story Greece 26 Female Primary Topic: CHILDHOOD / FAMILY LIFE / RELATIONSHIPS Topics: EDUCATION IDENTITY PROFESSIONAL CAREER SOCIETAL CONTEXT VIOLENCE Key actors: self, mother, cousin Year: 2000 2010 childcare childhood conflict extended family family life housewife/houseman motherhood power relationship responsibility roles/role pattern single parent support choice orientation (not) questioning/(no) doubts femininity fulfilment resistance role model strength/strong career path occupation/job part time/full time salary/income/allowance sexism safety Read this story in English R: I think the most important thing, which I also experience daily, is the decision 1
whether or not I will go on with my studies and until where does this reach, until where should I progress with my studies. This is I think the most important question. R: Em. It has to do with the agreements one is forced to make sometimes that involve things of yourself you must leave behind in order to do something you really want. In other words, I am now 26 years old and I still live with my mother because I am still studying and I don t have a regular full-time job that would allow me to support a place of my own. So, I have compromised to go on living with my mother but at the same time go on studying. You can t do both at the same time. Unfortunately. R: On the other hand, there was always this "when are you going to get married, when are you going to make decisions, get settled". And also, at some point you have to put yourself together, nd a regular job and open a house like every proper woman does. R: And also, you have to learn how to cook since you will be married one of these days and you have to learn to clean and take on the responsibilities of the home, since you are a woman and this becomes a little bit like an internal war in our household. It s that yes, go on, but until where, and then who will have you, who will want you if you are always going further. It is di cult for a woman to nd a man at her own level to be able to keep her. Or, if you go on working endless hours how will you be able to have a family? I: This is what your mother says? R: Yes, these are things that are heard more generally in the house. On the other hand, in our household we have learned that women can manage on the own, because we were left on our own. R: So, this was a kind of alibi for me, that there doesn t have to be a man around to support a home. Women can do it on their own. 2
R: [Without the father who died] very early. Very early in their maried life. I: And what does this mean for your own life? R: It means that I want to go on with my life whatever that may entail. Whether I nd a partner or not, I will have my own base and my own opportunities, nancially, work-wise, home-wise. R: It is true that until now men seldom tolerate if you work more hours than they do. R: Even though I make much less money than any of the partners I had up until now, they rarely tolerated that I have a very tight work-schedule, with work and studying, and different courses and other things that I want to do. Usually they react against this. R: That you don t care about the relationship, that you place work above them. That, OK you will go on with your studies but we can t and then how are we going to have a family. It s best if you work a few hours and then come home and take care of the kids and the household. I: Yes, yes. So you have chosen to go on with your studies and at the same time to work. How do you manage this? I: And how does your mother see this? R: She is very positive about the fact that I want to go on with my studies and she supports me a lot in this decision, but often she brings up questions and sometimes even con icts about how far this will go. In other words, you are going deeper and deeper into this [your studies] and want more and more and where will this lead? When will you have your own family? 3
I: What is the rst decision you made on your own? R: I think the rst major decision was about what I wanted to study. I did not want to become a teacher. In the sense that my mother wanted. To have a job with set hours and then be able to care for your family. I think the most important decision I made was to go against this expectation and to study social sciences. It was the rst decision I made on my own. Read this story in Greek R: Ναι. [Μικρή παύση] Νομίζω το βασικότερο και αυτό που το ζω και καθημερινά και το βλέπω μπροστά μου είναι η απόφαση το αν θα συνεχίσω τις σπουδές ή όχι και μέχρι που φτάσει αυτό το προχωράω τις σπουδές. Αυτό νομίζω ότι είναι το βασικότερο. R: Γιατίιι μεγάλωσα σεεε... ουσιαστικά σε μια οικογένεια μονογονεϊκή. Οπότε μεγάλωσα εγώ με τη μαμά μου, αλλά επειδή είμαστε ένα λίγο κλασσικό ελληνικό τριώροφο, τς! υπήρχα... υπήρχε το σύμπλεγμα της οικογένειας της πιο εκτεταμμένης. R: Εεε το γεγονός ότι έχω φτάσει στα 26 και δεν έχω κάποια μόνιμη δουλειά, εεε μ... αφού είμαι γυναίκα με βοηθάει ότι έχω το άλλοθι ότι μπορώ ακόμα να μην έχω μόνιμη δουλειά ή τουλάχιστον αυτό πιστεύουνε και εεε αυτό βοήθησε στο να μπορώ να συνεχίσω και να με θρέφει ουσιαστικά σ' ένα πολύ μεγάλο μέρος η μητέρα μου, προσπαθώντας πάντα να βρω δουλειές οι οποίες θα είναι μερικής απασχόλησης τυπικά [με έμφαση] - γιατί ουσιαστικά μου καλύπτουνε τς το από δω κι από κει όλες τις ώρες της ημέρας... και να καταφέρω να συνεχίσω τις σπουδές. R: Το βασικότερο. R: Απ' την άλλη βέβαια πάντα υπήρχε το "εσύ πότε θα παντρευτείς, πότε θα πάρεις αποφάσεις, πότε θα βρεις δουλειά να φτιάξεις τη ζωή σου" που αυτό έρχεται στο άλλοοοο, στην αντιπέρα όχθη τουουου ότι "κάποια στιγμή πρέπει να μαζευτείς, να βρεις μια δουλειά, ν' ανοίξεις σπίτι, όπως πρέπει να κάνει κάθε σωστή γυναίκα". 4
R: Και το "πρέπει να μάθεις να μαγειρεύεις, πως θα παντρευτείς αύριο, μεθαύριοο... πρέπει να μάθεις να καθαρίζεις, ν' αναλάβεις υποχρεώσεις του σπιτιού αφού είσαι γυναίκα" και αυτό είναι λίγο ένας εσωτερικός πόλεμος του σπιτιού. Το "ναι να συνεχίσεις, αλλάάά... μέχρι που και μέχρι πως και ποιός θα σε πάρει, ποιός θα σε θέλει κι όσο προχωράς κι ανεβαίνει η γυναίκα θα 'ναι δύσκολο να βρεις έναν άντρα ισάξιο σε σένα για να μπορεί να σε κρατήσει ή αν δουλεύεις εσύ τόσες ώρες δεν θα μπορέσεις ποτέ να κάνεις οικογένεια". I: Αυτά είναι κάτι που σου λέει η μητέρα σου; R: Αυτά είναι ναι, πράγματα τα οποία ακούγονται γενικότερα στο σπίτι. Απ' την άλλη επειδή εεε έχουμε μάθει στο σπίτι ότι οι γυναίκες μπορούν να τα καταφέρουνε και μόνες τους, γιατίίί μείναμε από πολύ νωρίς οι δυό μας... R:...οπότε αυτό ήτανε ένααα...άλλοθι για μένα ότι δεν χρειάζεται κάποιος άντρας για να στηριχτεί ένα σπίτι να υπάρξει. Μπορούνε και οι γυναίκες μόνες τους. I: Ωραία. Πολύ ενδιαφέρον αυτό. Λες λοιπόν ότιιι... - καταρχάς είπες ότι μεγάλωσες σεεε σε μια μονογονεϊκή οικογένεια, γιατί ο πατέρας εεε ήτανε απών. Από, από θάνατο ή από χωρισμό; R: Από θάνατο. Πέθανε πολύ νωρίς... στον οικογενεακό, συζυγικό βίο. I: Ναι. Και εεε η μητέρα σου μετά εεεεμ τς! δούλεψε ή είχε ένα εισόδημα απ' τοοον πατέρα; R: Όχι, η μητέρα μουουου είχε τη σύνταξη του πατέρα μου εεε δεν δούλεψε, δεν θέλησε να βρει κάποια άλλη δουλειά διότι αυτά ήταν κάποια μόνιμα χρήματα τα οποία θα μπορούσαμε να έχουμε σίγουρα για να συντηρηθούμε, όπως επίσης δεν έφτιαξε και τη ζωή της, γιατί με κορίτσι στο σπίτι μόνο, είναι δύσκολο μια γυναίκα να πάρει την απόφαση - ή τουλάχιστον αυτό υποστήριζε. Ότι "δεν θέλω να ξαναφτιάξω τη ζωή μου, γιατί δεν είναι ότι έχω αγόρι [με έμφαση] και μπορώ να βάλω έναν άντρα στο σπίτι, έχω κορίτσι". 5
I: Μμμμ. Μμμ. Θααα... το κορίτσι σημαίνει ότι; R: Το κορίτσι σημαίνει ότι δεν ξέρεις ποιός είναι αυτός που θα βάλεις στο σπίτι σου, οπότε δεν ξέρεις τι μπορεί να κάνει στο κορίτσι σου. I: Ναι, ναι. Είπες λοιπόν κάτι πολύ ενδιαφέρον. Ότι εσύύύ μεγαλώνοντας σεεε... με τη μητέρα σου μόνο, έμαθες και είδες ότιιι μία γυναίκα και μόνη της μπορεί μια χαρά να τααα καταφέρει. R: Ναι. I: Ναι. Και αυτό... ε... όταν το σκέφτεσαι για τη δική σου τη ζωή τι σημαίνει; R: Αυτό σημαίνει ότιιι... θέλω να προχωρήσω τη ζωή μου ότι κι αν αυτό μπορεί να σημαίνει. Αν θα βρω κάποιο σύντροφο ή όχι, αλλά έχοντας πάντα τις δικές μου δυνατότητες και τιιις... ε... τη δική μου βάση. Είτε αυτό σημαίνει λεφτά, είτε αυτό σημαίνει δουλειά, είτε αυτό σημαίνει σπίτι. R: Αυτό βέβαια μ' έχει κάνει όπως μου λένε πολλές φίλες μου πολύ ευνουχιστική με τους άντρες. Ότι πάντα τους δείχνω ότι δεν τους έχω ανάγκη. I: Μμμ, μμμ, μμμ. Και εεε η αντίδραση ποιά είναι σ' αυτό; R: Η αντίδραση είναι ότι οι άντρες εεε δεν αντέχουνε μια τόσο [με έμφαση] δυναμική γυναίκα ή μία γυναίκα που έχει τόσο [με έμφαση] πολύ λόγο και άποψη. R: Και φεύγουνε ή τσακώνονται συνήθωωως... R: Δεν... Είναι αλήθεια ότι... [μικρή παύση] μέχρι τώρα σπάνια οι άντρες ανέχονται να δουλεύεις περισσότερες ώρες απ αυτούς... R: Αν και βγάζω πολύ λιγότερα χρήματα απ' όλους τους συντρόφους που 'χα μέχρι τώρα, αλλά σπάνια ανέχονται το ότι εσύ απ' το πρωί που θα ξεκινήσεις πρέπει να... Έχεις ένα ωράριο πολύ πιεσμένο, το οποίο έχει να κάνει με δουλειά, έχει να κάνει με 6
διάβασμα, έχει να κάνει με μαθήματα, με εξωτερικά πράγματα τα οποία έχουν να κάνουνε είτε με αυτά που θέλεις, είτε με την επιστήμη που 'χεις διαλέξει. Συνήθως κλωτσάνε σ' όλο αυτό. I: Για τη σχέση; R: Μμμ. Μμμ. Ότι δεν υπάρχει αρκετός διαθέσιμος χρόνος... Για τη σχέση, για ότι βάζεις τη δουλειά πάνω απ' αυτούς, ότι αυτό μέχρι που μπορεί να φτάσει; Ότι καλά τώρα, αλλά αν αύριο συνεχίσεις να κάνεις αυτό το πράγμα, εμείς δεν μπορούμε να προχωρήσουμε, γιατί ίσως αυτοί που μου έτυχαν εμένα να έχουν στο μυαλό τους ότι η οικογένεια - παιδιά, εντάξει να δουλεύεις κάποιες ώρες, να γυρνάς στο σπίτι, να προσέχεις τα παιδιάάά... I: Ναι, ναι. Εσύ λοιπόν επέλεξες να συνεχίσεις τις σπουδέέές σου..και εεε παράλληλα να δουλεύεις κιόλας. R: Ναι. I: Ναι. Και πως εεεμ... αυτό πως τοοο... χρειάστηκες να το δικαιολογήσεις με τη μ... στο σπίτι σου, στη μητέρα σου ή τέλος πάντως πως το διαπραγματεύτηκες αυτό; R: Εεεμ.. είναι νομίζω οι συμφωνίες που αναγκάζεσαι να κάνεις ορισμένες φορές και τααα πράγματα τα οποία κυρίως απ' τον εαυτό σου πρέπει να αφήσεις πίσω για να κάνεις κάτι που θες πολύ. Δηλαδή εγώ αυτή τη στιγμή έχω φτάσει 26 χρονών και συνεχίζω και μένω με τη μητέρα μου, διότι λόγω των σπουδών...και της μη μόνιμης δουλειάς δεν έχω καταφέρει να έχω ένα δικό μου σπίτι, το οποίο να μπορέσω να το συντηρήσω. R: Οπότε είναι λίγο ακόμα το μένω με τη μαμά, και καταφέρνω όμως να κάνω κάτι άλλο. R: Δηλαδή όλα μαζί δεν γίνονται. Δυστυχώς. I: Και η, ηηη στάση της μητέρας σου απέναντι σ' αυτό ποιά είναι; 7
R: Εεε είναι πάρα πολύ θετικήήή στο γεγονός ότι θέλωωω να συνεχίσω, με στηρίζει πάρα πολύ σε αυτό, αλλάάά συχνά φέρνει ερωτήματαααα και μμμ μπορεί να δημιουργηθεί κάποιος καυγάς από το "και που θα φτάσει;". Δηλαδή "μπαίνεις όλο και πιο βαθιά σ' αυτό, θέλεις όλο και παραπάνω κι αυτό που θα φτάσει;". Το αυτό που θα φτάσει έχει να κάνει με αυτό. Το πότε εγώ εεε θααα κάνω οικογένεια. R: Και η μητέρα μου μη θέλοντας να κάνω μια οικογένεια σαν τη δική της, που σημαίνει ότι απλά δεν θέλει να κάνω ένα παιδί να το μεγαλώσω μόνη μου...θεωρεί ότι θααα πρέπει να βρω έναν άνθρωποοο που να τα βρίσκουμε και ότι να ασχοληθώ με αυτό. I: Αυτό ας πούμε στο λέειιι ρητά ή είναι κάτι πουουυ R: Είναι που έρχεται... κάτι που έρχεται και φεύγει...γιατί βλέποντας το πόσο με καλύπτει αυτό που κάνω και το πόσο χαρούμενη είμαι ή μπορεί να νευριάζω, αλλά είναι ο κύκλος της ζωής μου που περιφέρεται γύρω απ' αυτό και εντάξει. Οι μέχρι τώρα σχέσεις μου δεν ήτανε κάτι ικανοποιητικό για τα στάνταρ της μαμάς. R: Οπότεεε... μια το φέρνει και μια βλέπει ότι είμαι καλά έτσι. Εϊναι και λίγο ότιιι σκέφτεται αφού δεν έχω κάνει κάποιο βήμα ακόμα, θα συνεχίσω να 'μαι μαζί της, που 'ναι κι αυτή μόνη της... Εϊναι δύσκολο νααα φανταστεί ότι θα με αποχωριστεί. Με όποιο τρόπο και αν είναι αυτός. R: Δηλαδή όταν συζητάγαμε κάποια στιγμή το καλοκαίρι εεε να δούμε τα οικονομικά μας εεε για το αν δεν μπορέσω να κάνω εδώ κάποιο διδακτορικό και αν θα έπρεπε να βγω έξω μμμ το κλάμα εεε [γέλια] πηγαινοερχότανε, αλλά ήτανε εκεί. Να μου λέει "αφού το θέλεις, θα το κάνεις". I: Μμμ. Έχεις ξεκινήσει κάποιο διδακτορικό τώρα; R: Έχω ξεκινήσειιιι...την πρόταση του διδακτορικού μου. I: Α! Ωραία. Εδώ στο Πάντειο; R: Μμ. 8
I: Ναι. Βέβαια! Έχεις λοιπόν εσύ, ο τρόπος που φαντάζεσαι εσύ τον εαυτό σουουου τς! το τι θα ήθελες, είναι ποιός; R: Το τι θα ήθελα να κάνω στη ζωή μου ή το πως θα ήθελα [τονισμένα] να είμαι γενικότερα; Δηλαδή, το τι θα ήθελα από άποψηηη... επαγγελματικής [διστακτικά] ας πούμε... I: Ας πούμε. Ναι. Τι θα ήταν έτσι μίααα... θετική εξέλιξη ξέρω γω; R: Καταρχήν μια θετική εξέλιξη θα ήτανε να καταφέρω να ασχοληθώ με το αντικείμενο που μου αρέσει αυτό καθαυτό και όχι απλά βρίσκομαι γύρω-τριγύρω ας πούμε στο χώρο του πανεπιστημίου κάνοντας διάφορες δουλειές, όπως έχω κάνει μέχρι τώρα. Θα ήθελα να έχω κάτι σε αυτό που θέλω. Κάτι σε ερευνητικό κομμάτι, πάνω σε αυτό. I: Το οποίο είναι; R: Το οποίο είναι εεε η ανεργία [σιγανά]. R: Η μέτρηση της ανεργίας. Και οι ορισμοί της ανεργίας, τα όριααα και κατ' επέκταση οι πολιτικές απασχόλησης. I: Ναι, ναι. Το precarity. [Γέλιο] Πολύ ενδιαφέρον. Και εεεμμμ τς! Ναι. Εσύ ας πούμε βλέπεις για τον εαυτό σου την περίπτωση της οικογένειας; Αργότερα; Ή δεν σ' ενδιαφέρει καθόλου; Τουλάχιστον όπως αισθάνεσαι αυτή τη στιγμή. I: Δεν θέλω να απορρίψω τίποτα. Δεν μπορώ να πω ότι έχω μπει στη διαδικασία του να σκέφτομαι εεε ότι α, εγώ δεν θα κάνω οικογένεια. Ή α, θα κάνω οικογένεια. Ε, θα ήθελα να έχω έναν άνθρωπο [μικρή παύση] δίπλα μου, κάποια στιγμή. Ο οποίος θα μπορεί εε να καταλαβαίνειιι εμένα και εγώ να καταλαβαίνω αυτόν. Να υπάρχει μια ισορροπία. Αλλά δεν μπορώ να το βάλω αυτή τη στιγμή προτεραιότητα. Σε καμμία περίπτωση. R: Ναι, θα ήθελα να κάνω οικογένεια. 9
I: Ναι. Τι είναι αυτό που νομίζεις λοιπόν ότι ίσως διαφοροποιεί εσένα από άλλες κοπέλες της ηλικίας σουου, πουουου μπορεί νααα ακολουθούν πιο παραδοσιακούς [διστακτικά] δρόμους; Δηλαδή να κάνουν...πιο πολύ αυτό που περιμένει η οικογένεια. R: Εεεε [μικρή παύση]... Δεν ξέρω. Ίσως το γεγονός ότι μεγάλωσα και μόνη μου να είναι πολύ βασικό. Δηλαδή εγώ ποτέ δεν ήμουνα το κοριτσάκι που θα φανταζότανε τον εαυτό του με το νυφικό να μπαίνει στην εκκλησία. Έπαιζα με κούκλες. Δεν ήμουνα από τα κοριτσάκια που δεν παίζουνε με κούκλες ή που ήμουνααα αγοροκόριτσο. Έπαιζα και μεεε... κούκλες, έπαιζα και με αγόριααα... Αλλά δεν είχα αυτόόό ποτέ στο μυαλό μου. Ότιιι ο σκοπός, το να κάνω οικογένεια και να κάνω παιδιά και εεε να είμαι μία καλή [με έμφαση] νοικοκυρά και νααα.. μαγειρεύω μικρασιάτικα, έτσι όπως ορίζει η καταγωγή μουου να είναι ο σκοπός μου. Δεν το είχα ποτέ [με έμφαση] αυτό σαν όνειρο. I: Εεε γιατί είχες κάτιιι... είχες κι άλλες παραστάσεις που [ακατάληπτο] ήήή ήτανε κάτι τελείως ας πούμεεε δικό σου; R: Τσ! Αν σκεφτώ το οικογενειακό περιβάλλον που μεγάλωσα, εκτός απ' τη μητέρα μου που ήτανε μόνη της, ηηη οικογένεια ας πούμε της θείας μου και του θείου μου ήτανε μια κλασσική ελληνική οικογένεια που μεγαλώνει τα παιδιά, να βρούνε μια καλή δουλειά, να τα παντρέψουμε, να ηρεμήσουμε. Αυτή είναι η λογική. Εεε εμένα δεν ήτανε αυτό. Από μικρή μου άρεσε να διαβάάάζω και μου άρεσεεε λίγο το ένα, λίγο το άλλο τς! Είχα κάποιες διαφορετικές προσεγγίσεις από την ααα... Όχι προσεγγίσεις. Εεεε νομίζω ότι μπαίνεις... είναι μικροί-μικροί κύκλοι που μπαίνεις και χωρίς να το καταλαβαίνεις σε βάζουνε σε άλλους μεγαλύτερους. Δηλαδήήή όταν εεε προχωράς και εεε... στη ζωή σου και αρχίζεις και παίρνεις τις αποφάσεις μόνη σου, εεεε οι επιλογές που κάνεις ε κάπου θα σεεεεμμ κινήσουνε. I: Και ας πούμε έτσι η πρώτη απόφαση που πήρες μόνη σου και θυμάσαι ποιάάά; R: Η πρώτη νομίζωωω μεγάλη απόφαση ήτανε το τι θα σπουδάσω. Δεν ήθελα να γίνω δασκάλα... Με την έννοια που ήθελε η μαμά ας πούμε. Μίααα καλή δουλειά. Να δουλεύεις, να έχεις ένα συγκεκριμένο ωράριο και μετά να μπορείς ν' ασχολείσαι με 10
την οικογένειά σου. Εεε. Νομίζω ότι η πιο σημαντική απόφαση και σ' αυτό που εναντιώθηκαν ήταν το να ακολουθήσω τις κοινωνικές επιστήμες. Ναι, αυτή ήταν νομίζω η πρώτη δική [με έμφαση] μου επιλογή και ήτανε καθαρά δική μου. I: Μμμ. R: Δε βρέθηκα...ήτανε επιλογή μου. I: Μμμ. Μμμ. Ενώ η μητέρα σου ήθελε να γ... να σπουδάσεις ας πούμε παιδαγωγικά, να γίνεις δασκάλα. Ναι, να γίνω δασκάλα ή γενικότερα...να βρω κάποια δουλειά, η οποία θααα μου αποφέρει κάποια χρήματααα εεε δεν θα έχειιι... Το ωράριο εργασίας θα είναι εεε συγκεκριμένο και οριοθετημένο [παύση] I: Κι εσύ τότε ας πούμεεεμμμ ας πούμεεε τς! επέλεξες τις κοινωνικές επιστήμες γιατί ειδικά οι κοινωνικές επιστήμες σε τραβάγανε ή απλά για να πεις κάτι άλλο απ' τοοο... R: Όχι, όχι. Απόόό... νομίζω όταν ήμουνα μικρή ήθελα να γίνω δημοσιογράφος. Εεε... Μετά... Αλλά, πάντα κινούμουν σε αυτό τοοο... Μετά ήθελα να γίνω ψυχολόγος. Εεε, αλλά ήμουνα πάντα εκεί. Γύρω τριγύρω. 11