Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας

Πτυχιακή Εργασία Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ. ΤΟ MAKING OF TΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΙΛΑΒΙΟΥ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΑΖΑΡΗ Α.Μ.: 131/2004002 Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας 1

Πανεπιστήμιο Αιγαίου Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ ΜΙΚΡΟΥ ΜΗΚΟΥΣ. ΤΟ MAKING OF TΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΙΛΑΒΙΟΥ ΑΦΡΟΔΙΤΗ ΑΖΑΡΗ Α.Μ.: 131/2004002 Επιβλέπων ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΟΠΕΤΕΑΣ ΑΘΗΝΑ, ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2009 2

Ευχαριστίες Έχοντας πλέον ολοκληρώσει την πτυχιακή μου εργασία θα ήθελα πρώτα από όλους να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Σκοπετέα Ιωάννη χωρίς τη συμβολή του οποίου είμαι απόλυτα πεπεισμένη ότι το παρόν σύγγραμμα δεν θα ολοκληρωνόταν ποτέ. Με ενέπνευσε να πάω ένα βήμα παραπέρα καθώς επίσης με βοήθησε στην κατεύθυνση που θέλω να ακολουθήσω επαγγελματικά. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στους φίλους και συνοδοιπόρους στη ζωή, ιδιαίτερα στον Δημήτρη Γεωργίου, στην παιδική μου φίλη Κατερίνα Μυλοπτέρη, στην φοιτητική μου φίλη Νεφέλη Ζευγώλη, στην σχολική μου φίλη Έλενα Ξενάκη και έπειτα στους πολύ καλούς μου φίλους Πάττυ Δρίβα, Γωγώ Γοριδάρη, Άρη Γεωργίου, Κώστα Ζυμαράκη, Παναγιώτη Λαζαράκο, Βίκη Χρηστάκη, Γιάννη Παπαϊωάννου, Βασίλη Τσαβδαρίδη, Κέλλυ Βελέντζα, Άννα Γεωργέλλη, Χρήστο Βασιλόπουλο, Ανδρέα Αποστολίδη. Ακόμα θα ήθελα να ευχαριστήσω τον σκηνοθέτη, παραγωγό, μοντέρ Κωνσταντίνο Πιλάβιο που με εμπιστεύτηκε και μου έδωσε την ευκαιρία να συνεργαστώ μαζί του κάνοντας το «making of» της ταινίας μικρού μήκους «ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ» που χρησιμοποιήθηκε για την πτυχιακή μου και φυσικά μαθαίνοντας πάρα πολλά πράγματα για τον χώρο εργασίας που θέλω να ασχοληθώ μελλοντικά. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τον πολυαγαπημένο μου αδερφό Ηλία γιατί όλα τα στοιχεία της καθημερινότητας μου συνέβαλαν στην επίτευξη του συγκεκριμένου στόχου. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους Γονείς μου Πέτρο και Ασημίνα για τους οποίους τα λόγια που μπορεί να εκφέρει κάποιος μόνο να υστερούν μπροστά στην πραγματική τους αξία γίνεται. Ήταν πάντα εκεί πριν το ζητήσω, μου έδωσαν τα πάντα πριν τα ζητήσω και δεν δίστασαν να θυσιάσουν πολλές φορές την προσωπική τους ευημερία στο βωμό της δικής μου επιτυχίας. 3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1...8 ΠΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ...8 1.1 Το γραφείο Παραγωγής (Production Office)... 8 1.1.1 Οι ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ και το γραφείο παραγωγής...9 1.2 Ανάπτυξη Σεναρίου (Script Development)... 9 1.2.1 Οι ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ και η ανάπτυξη του σεναρίου...10 1.3 Προ-Προεργασία... 10 1.4 Κυρίως Προεργασία... 13 1.4.1 Οι ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ και η προπαραγωγή της...16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:...19 ΠΑΡΑΓΩΓΗ / ΓΥΡΙΣΜΑ (PRODUCTION)...19 2.1 Γύρισμα σε Στούντιο... 19 2.2 Γύρισμα σε φυσικούς χώρους, εσωτερικούς και εξωτερικούς... 19 2.3 Το συνεργείο... 20 2.3.1 Οι ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ και τα γυρίσματά της...22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3...24 ΜΕΤΑ-ΠΑΡΑΓΩΓΗ (POST-PRODUCTION)...24 3.1 Το μοντάζ (montage/editing)... 24 3.2 Μοντάζ και ήχος... 26 3.2.1 Οι ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ και η μεταπαραγωγή της...27 KΕΦΑΛΑΙΟ 4: TO MAKING OF ΤΗΣ ΤΑΙΝΙΑΣ ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ...29 4.1 Συνθήκες Παραγωγής... 29 4.2 Αισθητικό αποτέλεσμα... 29 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...31 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα πτυχιακή εργασία με θέμα τον τρόπο παραγωγής μιας ταινίας μικρού μήκους και τη δημιουργία ενός making of, αποτελεί μια μελέτη πάνω στην κατασκευή αυτού του ιδιαίτερου είδους ταινίας. Η ταινία προς διερεύνηση είναι οι ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ (2008) σε παραγωγή και σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Πιλάβιου. Ταινία μικρού μήκους λέγεται «το κινηματογραφικό έργο μικρής διαρκείας, ανεξαρτήτως του περιεχομένου του ή του καλλιτεχνικού του είδους». 1 Οι ταινίες μικρού μήκους έχουν τυπικά στην Ελλάδα μέγιστη διάρκεια ως 59 λεπτά (από εκεί και πάνω ο νόμος 1597/1986 τις ονομάζει ταινίες μεγάλου μήκους). Σε μερικά φεστιβάλ και διαγωνισμούς ταινιών μικρού μήκους δίνονται άλλοι χρόνοι π.χ. η Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών επιτρέπει μέχρι και 40 λεπτά, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Βερολίνο επιτρέπει διάρκεια μεταξύ 15 και 30 λεπτών και τα Γερμανικά Βραβεία Κινηματογράφου επιτρέπουν από 7 ως 30 λεπτά. Στις αρχές του κινηματογράφου οι ταινίες που προβάλλονταν ήταν μόνο μικρού μήκους. 2 Ο ορισμός της ταινίας μικρού μήκους καθιερώθηκε, όταν τα κινηματογραφικά έργα μεγάλου μήκους έγιναν το κύριο τμήμα των προβολών στους κινηματογράφους. 3 Μέχρι την δεκαετία του 1970 οι ταινίες μικρού μήκους προβάλλονταν πριν από το κυρίως έργο. Μετά, σιγά σιγά καταργήθηκαν, δίνοντας την θέση τους στην διαφήμιση για να επανέλθουν στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1990 μπροστά από την προβολή Ελληνικών ταινιών στους κινηματογράφους Η ταινία ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ διαρκεί 5 λεπτά και 16 δευτερόλεπτα. Είναι η ιστορία του Ευτύχη που θέλει να ζήσει την ζωή του και δεν μπορεί γιατί η μοίρα του έχει παίξει ένα περίεργο παιχνίδι: o Ευτύχης είναι τυφλός. Ως το τέλος της ταινίας, ο Ευτύχης μαθαίνει ότι η ζωή έχει αξία γιατί είναι μικρές ασήμαντες αδιόρατες στιγμές. Η πρώτη δημόσια προβολή της έγινε με τη διανομή στις αίθουσες από την αλυσίδα κινηματογράφων Village Cinemas. Η ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ παιζόταν κάθε φορά πριν από την προβολή της ταινίας BANG BANK. Η ταινία άρχισε να παίζεται στους κινηματογράφους στις 18 Δεκεμβρίου 2008. Η πρεμιέρα σε φεστιβάλ έγινε στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Κω όπου κέρδισε στις 5 Σεπτεμβρίου 2009 το βραβείο καλύτερης ελληνικής ταινίας για θέματα Υγείας. Η πρεμιέρα της διανομής διαδικτυακά (online) έγινε τη Δευτέρα 14 Σεπτεμβρίου 2009. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Ο λόγος που με οδήγησε στην επιλογή του συγκεκριμένου θέματος ήταν αρχικά για να δω όλα όσα έμαθα στο Πανεπιστήμιο πως λειτουργούν στην αγορά εργασίας. Το ενδιαφέρον για τις μικρού μήκους ταινίες προήλθε επίσης, γιατί θεωρητικά οι κανόνες και τα όρια για την δημιουργία τους είναι χαλαροί. Έτσι, μέσα σε πολύ λίγα λεπτά ένας καλλιτέχνης μπορεί να μεταδώσει το μήνυμα που επιθυμεί, κοινωνικό ή μη. Μια ταινία μικρού μήκους, που είναι εύκολο να την ανεβάσει κάποιος στο 1 «Ταινία μικρού μήκους», wikipedia, http://el.wikipedia.org/wiki/ταινία_μικρού_μήκους, (27/7/09) 2 ο. π. 2 ό. π. 3 το ίδιο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 5

διαδίκτυο, φτάνει έτσι σε ένα μεγάλο κοινό και περνάει το μήνυμα που θέλει με μηδενικό κόστος. Η ταινία μικρού μήκους είναι το πρώτο σκαλοπάτι για έναν αρχάριο, έναν φοιτητή, έναν νεοεισερχόμενο στο χώρο του κινηματογράφου. Όμως, γενικά λίγοι είναι αυτοί που μένουν «πιστοί» στην ταινία μικρού μήκους και δεν μεταπηδούν στην ταινία μεγάλου μήκους. Η ταινία μικρού μήκους θεωρείται ο πλέον φτηνός τρόπος κινηματογράφησης όπου αν ακολουθηθούν έστω και λίγο οι κινηματογραφικοί κανόνες αισθητικής μπορούν να γίνουν ενδιαφέροντα έργα. 4 Ορισμένες φορές δεν ακολουθούνται όλα τα τυπικά στάδια ή δεν υπάρχει τόσο μεγάλος αριθμός μελών/θέσεων στο συνεργείο. Αυτό συμβαίνει πιο πολύ σε μικρότερες παραγωγές ή επειδή δεν έχει βρεθεί το κατάλληλο budget (προϋπολογισμός, χρηματοδότηση για την κατασκευή μιας ταινίας) ή γιατί πολλές φορές κάποια μέλη αναλαμβάνουν διπλά καθήκοντα. Υπάρχουν και κάποιες περιπτώσεις που τα κάνει σχεδόν όλα ένας μόνο άνθρωπος. Δηλαδή μπορεί κάποιος σε μια ταινία να είναι ο σεναριογράφος, σκηνοθέτης, παραγωγός, μοντέρ 5.. Πολλοί χωρίζουν τα στάδια για την κατασκευή μιας ταινίας σε τρία, δηλαδή προπαραγωγή, παραγωγή και μετά-παραγωγή. Άλλοι πάλι σε πέντε, με την «Ανάπτυξη σεναρίου» να μην ενσωματώνεται στην προ-παραγωγή, καθώς και τη «Διανομή και διαφήμιση» να μην ενσωματώνεται στην μετά-παραγωγή αφού αποτελεί εντελώς ανεξάρτητο στάδιο. Και τα δύο είναι σωστά, αλλά στην παρούσα επιλέχθηκε ο πρώτος τρόπος παρουσίασης για να γίνει καλύτερη H ανάλυση. Στην παρούσα γραπτή εργασία, αναφέρονται λεπτομερώς τα στάδια για την κατασκευή της ταινίας από το ξεκίνημα μέχρι την ολοκλήρωσή της και o τρόπος που αυτά εφαρμόστηκαν στην κατασκευή της ταινίας ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ. Το κεφάλαιο 1 είναι αφιερωμένο στην Προπαραγωγή, το κεφάλαιο 2 στην Παραγωγή και το 3 στη Μεταπαραγωγή. Στο κεφάλαιο 4 υπάρχουν μερικές βασικές λεπτομέρειες για τον τρόπο που γύρισα το making of. ΤΟ ΜAKING OF: To making of που σκηνοθέτησα, βιντεοσκόπησα και μόνταρα διαρκεί 16 λεπτά. Ήρθα σε επικοινωνία με τον σκηνοθέτη-παραγωγό- Μοντέρ Κωνσταντίνο Πιλάβιο και την οργανώτρια Παραγωγής Μαρία Πιλαβίου και τους έκανα μια πρόταση: να κάνω το making of της ταινίας μικρού μήκους που προετοίμαζαν που λεγόταν «Μικρές Χαρές», και ύστερα αυτό το υλικό θα το χρησιμοποιούσα στα πλαίσια της πτυχιακής μου εργασίας. Σκοπός του συγκεκριμένου making of είναι να μπει στο τελικό DVD της ταινίας σαν συνοδευτικό, να προβληθεί στο διαδίκτυο και για όποια άλλη χρήση επιλέξει ο παραγωγός της ταινίας. Ρητά συμφωνήθηκε ότι το συγκεκριμένο making of πρέπει να είναι αστείο, χαρούμενο και να ενημερώνει για το πώς γυρίστηκαν τεχνικά οι περισσότερες σκηνές στην ταινία. Να δείχνει το ωραίο κλίμα που επικρατεί κατά την διάρκεια των γυρισμάτων, το ομαδικό πνεύμα συνεργασίας και τη χαρούμενη πλευρά των συντελεστών, που αποτυπώνεται πολλές φορές και μέσα από τον τρόπο δουλειάς τους. Η πρώτη δημόσια προβολή του making of έγινε σε ένα διαδικτυακό κανάλι στις 14 Σεπτεμβρίου 2009 στην διεύθυνση http://livestream.com/movieteller. Το 4 5 Φραγκούλης Γιάννης, «η ταινία μικρού μήκους», www.cinemainfo.gr, (09/08/2009) Bordwell David, Thompson Kristin, Εισαγωγή στην Τέχνη του Κινηματογράφου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα, 2006, σ.32 Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 6

making of παίχτηκε μετά την διαδικτυακή προβολή της ταινίας με αφορμή τον εορτασμό του πρώτου βραβείου ελληνικής ταινίας για θέματα υγείας στο Φεστιβάλ στην Κω. Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 1.1 Το γραφείο Παραγωγής (Production Office) Πριν προχωρήσουμε στα στάδια παραγωγής μιας ταινίας μεγάλου ή μικρού μήκους οφείλουμε πρώτα να κατανοήσουμε μια από τις πιο καθοριστικές θέσεις στην ολοκλήρωση ενός τέτοιου έργου, το γραφείο παραγωγής. Το γραφείο παραγωγής είναι υπεύθυνο από το ξεκίνημα μέχρι την ολοκλήρωση μιας ταινίας. Υπάρχουν πολλές θέσεις στο γραφείο παραγωγής που από το πόσο μεγάλη είναι η ταινία ή δύσκολη στην επίτευξη της, όλο και περισσότερα άτομα χρειάζονται. Για παράδειγμα σε ταινίες μικρού μήκους τις περισσότερες φορές είναι ένας, ο παραγωγός. Οι συνηθέστερες θέσεις είναι: 6 Παραγωγός (Producer) Εκτελεστικός/ Εντεταλμένος Παραγωγός (Executive Producer) Οργανωτής Παραγωγός (Line Producer) Βοηθός/ Συνεργάτης/ Συντονιστής Παραγωγός (Assistant/ Associate/ Coordinator Producer) Ο Παραγωγός (Producer). Δεν υπάρχει μυστικό επιτυχίας για έναν παραγωγό. Ένα από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά που οφείλει να έχει ένας παραγωγός είναι να μπορεί να μετατρέπει δημιουργικές ιδέες σε πρακτικές και οικονομικές. 7 Έπειτα πρέπει να έχει την ικανότητα να συμβουλεύει και να εποπτεύει όλους τους συντελεστές μιας ταινίας, να τους εμπνέει με στόχο να βγάλουν στην δουλειά τους το μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Δουλειά του παραγωγού είναι να καταφέρει όλοι οι συντελεστές να έχουν ένα κοινό όραμα με σκοπό από το αρχικό προϊόν να φτάσουν με επιτυχία στο τελικό. Μια από τις αρμοδιότητές του είναι να επικοινωνεί με τον εκτελεστικό παραγωγό (executive producer) που προσπαθεί να βρει χρήματα για όλα τα στάδια της ταινίας. Πρέπει να είναι επικοινωνιακός να γνωρίζει το περιβάλλον της αγοράς και των επιχειρήσεων ώστε να μπορεί να ελίσσεται οποιαδήποτε στιγμή, να έχει την ικανότητα να ξεχωρίζει ταλέντα μέσα σε ένα πλήθος και να βρει τα σωστά άτομα. Επίσης πρέπει να γνωρίζει την θεωρία και φιλοσοφία της τέχνης του κινηματογράφου, καθώς επίσης να έχει πρακτικές και τεχνολογικές γνώσεις. Σίγουρα είναι μια δύσκολη και χρονοβόρα δουλειά που απαιτεί πολύ υπομονή και κουράγιο. 8 Ο Εκτελεστής/ Εντεταλμένος Παραγωγός (Executive Producer) προσπαθεί να γίνονται όλα στην ώρα τους και να μην υπάρχουν απώλειες ή επιβαρύνσεις οικονομικές. Πρέπει να είναι πολύ καλός στις δημόσιες σχέσεις να ελκύει τους 6 7 8 Film producer, wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/film_producer, (10/08/2009) ό.π. Βασίλαρος Κωνσταντίνος, «Τι κάνει και τι είναι ο παραγωγός μιας ταινίας», www.cinemainfo.gr/directors/producer/index.htm, (10/08/2009) Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 8

πελάτες που θέλουν να χρηματοδοτήσουν και να φροντίζει γενικότερα για την ακεραιότητα της ταινίας. 9 Ο Οργανωτής Παραγωγός (Line Producer) κανονίζει το πρόγραμμα κάθε μέρας και επιβλέπει το καθημερινό κόστος των γυρισμάτων να μην υπερβαίνει το υπολογισμένο. 10 Ο Βοηθός/ Συνεργάτης/ Συντονιστής Παραγωγός (Assistant/ Associate/ Coordinator Producer) έχει αρμοδιότητα να βοηθάει όλες τις θέσεις παραγωγής που προαναφέρθηκαν. Αναλαμβάνει όλα τα διαδικαστικά θέματα, όπως άδειες γυρισμάτων κλπ. 11 1.1.1 Οι ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ και το γραφείο παραγωγής Στην ταινία ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ, το γραφείο παραγωγής ήταν η Movie Teller Films. Παραγωγός και Εκτελεστικός / Εντεταλμένος Παραγωγός ήταν ο Κωνσταντίνος Πιλάβιος. Την Οργάνωση Παραγωγής κάνει η Μαρία Πιλαβίου. Την Διεύθυνση Παραγωγής την έχει ο Νίκος Φιλιππάκης, βοηθός Δ. Παραγωγής είναι ο Μανώλης Φιλιππάκης και τέλος Βοηθός Παραγωγής Α είναι ο Γιώργος Γιαννακέας ενώ Βοηθός Παραγωγής Β είναι ο Μαρίνος Σημίτας. 1.2 Ανάπτυξη Σεναρίου (Script Development) Όλα ξεκινούν από το σενάριο (script), καθώς δεν υπάρχει ταινία χωρίς σενάριο. Αν ένα κινηματογραφικό έργο ήταν μια πυραμίδα, το σενάριο θα αποτελούσε την βάση της. Αρχικά ένα σενάριο συνήθως γράφεται απευθείας για ένα κινηματογραφικό έργο αλλά υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που πηγάζει από ένα διήγημα, μυθιστόρημα ή θεατρικό έργο και τροποποιείται ανάλογα πάνω στην αρχική του φόρμα. Γενικά ένα σενάριο δεν έχει λογοτεχνικό ύφος, είναι γραμμένο με τεχνικούς όρους καθώς δεν προορίζεται να αναγνωσθεί από το απλό κοινό αλλά από ειδικούς του χώρου που θέλουν να παίρνουν περισσότερο τεχνικές πληροφορίες και όχι να συγκινηθούν. Αρκετές φορές πάνω σε ένα σενάριο αναγράφονται και οι τρόποι γυρίσματος της σκηνής από τον σεναριογράφο, αυτό είναι καλό να αποφεύγεται εκτός αν είναι κάτι σημαντικό για την πλοκή και την εξέλιξη της ιστορίας. Πρώτον γιατί δεν πρέπει να μπλέκεται η δουλειά του σεναριογράφου με του σκηνοθέτη εκτός αν είναι το ίδιο πρόσωπο και έπειτα γιατί μπερδεύει τον σκηνοθέτη εμποδίζοντας τον να το οραματιστεί έτσι όπως αυτός θέλει. Σαν βάση για την εξέλιξη της ιστορίας υπάρχει ένα κεντρικό πρόσωπο, ο πρωταγωνιστής, όπου εμποδίζεται από έναν άλλον άνθρωπο ή καταστάσεις γενικά, που για να πετύχει το σκοπό του ακολουθούν διάφορες συγκρούσεις δημιουργώντας δραματικές ή κωμικές καταστάσεις. 12 9 Executive Producer, http://www.skillset.org/film/jobs/production/article_3875_1.asp, (10/08/2009) 10 Line Producer, http://www.skillset.org/film/jobs/production/article_3870_1.asp, (10/08/2009) 11 Associate Producer or Assistant Producer, http://www.skillset.org/film/jobs/production/article_3874_1.asp, (10/08/2009) 12 Καβάγιας ό.π., σ.206 Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 9

Εφόσον γραφτεί το σενάριο, οι πρώτοι που έρχεται σε επαφή ο σεναριογράφος είναι ο σκηνοθέτης που οραματίζεται τις σκηνές και ο παραγωγός που κάνει ένα πρώτο κοστολόγιο και ψάχνει να βρει τα χρήματα είτε δικά του, είτε από άλλους χρηματοδότες, είτε από συμπαραγωγούς κ.λπ. 13 Το σενάριο θα περάσει από πολλά στάδια επεξεργασίας. Θα γραφτεί πολλές φορές από τον σεναριογράφο αφού θα παραδώσει αρχικά ένα treatment, δηλαδή μια πρώτη πρόχειρη γραφή του σεναρίου που θα το ακολουθήσουν και κάποιες παραλλαγές και μετά ακολουθεί σχεδόν η τελική εκδοχή του σεναρίου. Και αυτό γιατί μπορεί να αλλάξει από τον σκηνοθέτη που κάνει το ντεκουπαρισμένο σενάριο (shooting script) ή κατά την διάρκεια των γυρισμάτων, στο στάδιο του μοντάζ, οπότε γενικά σπάνια η τελική εκδοχή του σεναρίου ταυτίζεται με την ολοκληρωμένη ταινία 14. 1.2.1 Οι ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ και η ανάπτυξη του σεναρίου Στη συγκεκριμένη ταινία η ανάπτυξη σεναρίου έγινε με έναν πρωτότυπο τρόπο. Την σύλληψη της ιδέας την έκανε ο Σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Πιλάβιος. Όταν η Village Cinemas (αλυσίδα κινηματογράφων) του πρότεινε να κάνει μια ταινία μικρού μήκους για να προβληθεί πριν από την ταινία «BANG BANK», τότε είχε σκεφτεί την πεντάλεπτη ζωή ενός ανθρώπου όπου σε καθημερινές στιγμές βρίσκει πολύ μεγάλες χαρές. Μετά για να πάρει και άλλες ιδέες δημιούργησε μια ομάδα (group) σε μια ιστοσελίδα (facebook) με το όνομα «Small Pleasures in life» («Μικρές Χαρές») όπου ο καθένας έγραψε την δική του χαρά/απόλαυση που βιώνει καθημερινά ή μη. Το εύρος της ομάδας έφτασε τα 400 άτομα. Μετά όλη αυτή την σεναριακή ιδέα την έδωσε στην Δέσποινα Λαδή, την σεναριογράφο που μετά από συζητήσεις με τον σκηνοθέτη έγραψε το έργο. Γενικά το σενάριο δεν υπέστη πολλές αλλαγές, εκτός από ένα- δύο σκηνές που αφαιρέθηκαν γιατί δεν ταίριαζαν με το τέλος που έδωσε η σεναριογράφος. Οι «Μικρές Χαρές» είναι η ιστορία του Ευτύχη που θέλει να απολαμβάνει κάθε στιγμή στην ζωή του. Βλέπουμε μερικές μικρές καθημερινές απολαύσεις που πολλοί άνθρωποι δεν δίνουν καθόλου σημασία. Όπως να ξυπνάς από το τραγούδι ενός σπουργιτιού, να κάνεις πράγματα που έκανες μικρός και άλλες τέτοιου είδους χαρές. Αλλά για τον Ευτύχη αυτές οι στιγμές είναι ευτυχία, αφού, όπως διαπιστώνουμε στο τέλος, είναι τυφλός. 1.3 Προ-Προεργασία Στο στάδιο της ΠΡΟ-ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑΣ δεν έχει αρχίσει πολλές φορές να δουλεύει κανονικά το γραφείο παραγωγής, δηλαδή να πληρώνει κανονικά τους συνεργάτες του για την κατασκευή της ταινίας. Αυτό το στάδιο συνήθως κρατάει αρκετά, μερικές φορές μπορεί να κρατήσει μέχρι έναν χρόνο. Στο ξεκίνημα ο σκηνοθέτης αρχίζει να έχει κάποιες πρώτες επαφές, συναντήσεις με αυτούς που 13 14 Χούρσογλου ό.π. Bordwell - Thompson ό. π. Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 10

πιθανότατα θα συνεργαστεί. Και έτσι αρχίζει κάποια οικειότητα για το καλύτερο της συνεργασίας. Μαζί με τον σκηνοθέτη ένας άλλος που ξεκινάει δουλειά είναι ο παραγωγός (production manager) που οφείλει να καλύψει τα έξοδα όλου του έργου και με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώνει ένα χρηματοδοτικό πλάνο για να εξασφαλίσει την ροή των χρημάτων σε όλα τα στάδια παραγωγής μιας ταινίας. Έτσι, ο πρώτος ή δεύτερος βοηθός σκηνοθέτη αρχίζει να βγάζει μια σειρά από λίστες σκηνών, ρόλων, παρουσιών, συνεργατών, χώρων εσωτερικών- εξωτερικών, φροντιστηριακού υλικού/ props (properties). 15 Το φροντιστηριακό υλικό ή διαφορετικά theatrical props όπου props βγαίνει από το properties = ιδιότητες/ υλικό θεάτρου εκτός κουστουμιών 16 είναι πρώτα απ όλα θεατρικός όρος όπως φαίνεται και από το όνομά του και αφορά κάθε τι που βρίσκεται σε ένα κινηματογραφικό κάδρο και χρησιμοποιείται από τον ηθοποιό γιατί βοηθάει στην εξέλιξη της υπόθεσης της ιστορίας. 17 Πρώτη δουλειά είναι να υπολογιστεί µε βάση τη λίστα σκηνών ο χρόνος που απαιτεί κάθε σκηνή να γυριστεί και στη συνέχεια να βγει ο συνολικός χρόνος γυρίσματος της ταινίας. Επίσης, χρονομετρείται κατά προσέγγιση κάθε σκηνή και υπολογίζεται η διάρκεια ολόκληρης της ταινίας. Και στα δύο συμμετέχουν Σκηνοθέτης - Βοηθός - Διευθυντής Παραγωγής. Η συνεργασία Σκηνοθέτη-Διευθυντή Παραγωγής είναι ουσιαστική και απαραίτητη σε όλα τα στάδια της ταινίας, ώστε να επιτυγχάνονται οι καλύτερες λύσεις µε το οικονομικότερο αποτέλεσμα. Δεύτερον, ο σκηνοθέτης, αφού δώσει το σενάριο στους άμεσους καλλιτεχνικούς συνεργάτες του που είναι ο Διευθυντή φωτογραφίας, ο Σκηνογράφος, ο Ενδυματολόγος, ο Ηχολήπτης, ο Μουσικός, ο Μοντέρ, ο Μακιγιέρ, ο Κοµµωτής και ο Ειδικός για τα σπέσιαλ εφέ αν η ταινία το απαιτεί, ξεκινά μαζί τους μια σειρά από συζητήσεις. Σε συνεργασία με τον σκηνογράφο ένας γραφίστας αναλαμβάνει να σχεδιάσει ένα storyboard, δηλαδή μια σειρά από σκίτσα με τα πλάνα της κάθε σκηνής υπό μορφή κόμικς, που περιλαμβάνουν σημειώσεις για το πώς θα γυριστεί ακριβώς η σκηνή, δηλαδή τις κινήσεις της κάμερας, τον φωτισμό και άλλα 18. Ο σκηνοθέτης τώρα αφού έχει μια εικόνα στο μυαλό του για το πώς θα είναι η ταινία, αρχίζει να μοιράζεται με τους συνεργάτες του αυτές του τις σκέψεις για να τους εμπνεύσει, να το οραματιστούν μαζί και να κάνουν τις κατάλληλες αλλαγές. Γιατί πάνω απ όλα η τέχνη του κινηματογράφου είναι ομαδική δουλειά. Αν δεν υπάρχει η χημεία και μαγεία της συνεργασίας δύσκολα θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Για παράδειγμα ο Σκηνοθέτης πηγαίνει μαζί με τον Διευθυντή φωτογραφίας και τον Σκηνογράφο σε χώρους που έχει σκεφτεί και σκοπεύει να γίνουν κάποια γυρίσματα, συζητάει μαζί με τον ενδυματολόγο τι ενδυμασία θα ταίριαζε στον κάθε χαρακτήρα ανάλογα με τις ανάγκες του έργου. Επίσης, ο Σκηνοθέτης βάζει στον μουσικό να ακούσει μια μουσική που τον εμπνέει ή το αντίστροφο ή ακόμα εξηγεί στον ηχολήπτη το ύφος που θέλει να έχει η ταινία αλλά και το ύψος του ήχου της κ.λπ. Τρίτον στην προ-προεργασία ξεκινά το ρεπεράζ (reperage) από τον location manager, στην Ελλάδα από τον παραγωγό. Τo ψάξιμο δηλαδή των χώρων που απαιτούνται για 15 16 17 Χούρσογλου ό.π. Ηλεκτρονικό λεξικό magenta, έκδοση 2.5 theatrical property, Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/theatrical_property, (09/08/2009) 18 Bordwell - Thompson, σ.37 Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 11

τα γυρίσματα. Σκηνοθέτης - σκηνογράφος Διευθυντής παραγωγός διανύουν αρκετά χιλιόμετρα, βλέπουν διάφορους χώρους και όταν καταλήξουν στους επικρατέστερους, φωνάζουν τον Διευθυντή φωτογραφίας να δει τους χώρους. Από κοινού, µε τη γνώμη του σκηνοθέτη καθοριστική, αποφασίζεται σε ποιους χώρους θα γίνουν τα γυρίσματα. Τέταρτον ξεκινά η επιλογή ηθοποιών για τους βασικούς ρόλους (casting). Ρόλος θεωρείται κάθε πρόσωπο που μιλά, έστω και αν έχει μια πολύ μικρή φράση (ατάκα). Είναι πιθανό το καστ (cast) μιας ταινίας να το κάνει ένας εξειδικευμένος cast director, ο οποίος αναλαμβάνει όλη την δουλειά απ την αρχή. Αν όμως το κάνουν οι βοηθοί σκηνοθέτες, ξεκινούν ψάχνοντας σε αρχεία ηθοποιών, πρακτορεία ηθοποιών, βλέπουν εξετάσεις δραματικών σχολών, βάζουν ανακοινώσεις και οργανώνουν ακροάσεις (οντισιόν), ραντεβού όπου γίνεται μια μικρή συζήτηση, οι ηθοποιοί αφήνουν βιογραφικό και φωτογραφίες ή μια βιντεοταινία µε προηγουμένη δουλειά τους. Ακόμα ψάχνουν σε άλλες ταινίες, προγράμματα θεάτρων, σήριαλ, ψάχνουν γενικά ανθρώπους που έχουν εμπειρία να εκτίθενται στο κοινό όπως τραγουδιστές, χορευτές, μουσικούς, ακόμα και αθλητές. Γενικά ψάχνουν οπουδήποτε θα μπορούσαν να βρουν ένα πρόσωπο που ταιριάζει στον ρόλο, ακόμα και τυχαία στον δρόμο. Σπάνια από την πρώτη κιόλας φορά ο σκηνοθέτης καταλήγει σε έναν ηθοποιό για κάποιον πρωταγωνιστικό ρόλο. Τις περισσότερες φορές ο σκηνοθέτης κανονίζει πολλές συναντήσεις/ οντισιόν με τα άτομα που του τράβηξαν το ενδιαφέρον. Ακόμα τραβάει βίντεο, φωτογραφίες, μιλάνε πολύ για τον ρόλο και γενικότερα για να φύγει το άγχος από τον ηθοποιό και γενικά προσπαθεί να τον κάνει να αισθανθεί όσο πιο άνετα γίνεται. Ορισμένες φορές βοηθάει σε όλη αυτή την διαδικασία και ο μακιγιέρ ή ο κομμωτής που βοηθούν στην καλύτερη προσέγγιση του ρόλου. Πάντως σε αυτή την διαδικασία επιλογής ηθοποιών δεν έχει μόνο άγχος ο ηθοποιός αλλά και ο ίδιος ο σκηνοθέτης που θέλει να βρει τον καταλληλότερο για τον ρόλο. Στο τέλος της προ-προεργασίας γίνεται αναλυτικός προϋπολογισμός από τον διευθυντή παραγωγής µε βάση τις πρώτες επιλογές και πρώτες αποφάσεις. 19 Η λέξη προυπολογισμός 20 (budget) προέρχεται από την γαλλική λέξη bougette και αναφέρεται σε μια λίστα απο προγραμματισμένες δαπάνες και έσοδα. Είναι ένα σχέδιο για την εξοικονόμηση και τις δαπάνες. Ένας προϋπολογισμός συνήθως διαιρείται σε τέσσερα τμήματα: above-the-line (δημιουργικό ταλέντο), below-the-line (άμεσο κόστος παραγωγής), post-production (μοντάζ, οπτικά εφέ, κ.λπ.), και άλλα (ασφάλιση, ολοκλήρωση ομολόγων, κλπ) 21. Ένας προϋπολογισμός παραγωγής μιας ταινίας καθορίζει πόσα χρήματα θα δαπανηθούν για την ολοκλήρωση ενός συγκεκριμένου έργου, δηλαδή αφορά κάθε στάδιο κατασκευής της ταινίας. Από την ανάπτυξη σεναρίου, στάδιο προ-παραγωγής, παραγωγή / γύρισμα, μετά-παραγωγής και διανομή. 22 19 Χούρσογλου ό.π. 20 Budget, Wikipedia, Arthur Sullivan, Steven M. Sheffrin (2003), Economics: Αρχές σε δράση. Upper Saddle River, New Jersey 07458: Pearson Prentice Hall. σ. 502, http://en.wikipedia.org/wiki/budget, (14/09/2009) 21 film budgeting, Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/film_budgeting, (14/09/2009) 22 production budget, Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/production_budget, (14/09/2009) Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 12

1.4 Κυρίως Προεργασία Το στάδιο της προπαραγωγής που ακολουθεί ονομάζεται ΚΥΡΙΩΣ ΠΡΟΕΡΓΑΣΙΑ και μπορεί να διαρκέσει από 6-8 εβδομάδες για μια ταινία χωρίς ειδικές ανάγκες. Εδώ το γραφείο παραγωγής λειτουργεί κανονικά και σχεδόν όλοι οι συνεργάτες, άλλος νωρίτερα άλλος αργότερα, μπαίνουν στην παραγωγή και ξεκινούν να αμείβονται. Οι εργασίες που γίνονται σε αυτή τη φάση έχουν σκοπό να προετοιμαστεί όσο γίνεται καλύτερα το γύρισμα. Μετά από πολύ χρόνο και αναζήτηση της καλύτερης τοποθεσίας για τις ανάγκες της κάθε σκηνής, οριστικοποιούνται εν τέλει οι χώροι των γυρισμάτων, παίρνονται οι σχετικές άδειες και κλείνονται για μια συγκεκριμένη μέρα ή μέρες και ώρες. Παράλληλα με το ρεπεράζ γίνεται και το ντεκουπάζ και μερικές φορές το storyboard 23, δηλαδή μια σειρά από σκίτσα που είναι η αναπαράσταση του σεναρίου με εικόνες. Τα σκίτσα δείχνουν τα σημαντικότερα πλάνα μιας σκηνής. Από το καδράρισμα και τις γωνίες λήψης, μέχρι τα βασικά αντικείμενα του σκηνικού. Οι διάλογοι και άλλα βοηθητικά στοιχεία σημειώνονται κάτω από τις εικόνες. Εικ. Storyboard 1 Εικ. Storyboard 2 Ο σκηνοθέτης μαζί με τους βοηθούς του και τον διευθυντή φωτογραφίας επισκέπτονται τον κάθε χώρο και βγάζουν το ντεκουπάζ κάθε σκηνής, δηλαδή αποφασίζουν µε πόσα και τι είδους πλάνα θα καλύψουν τη δράση και τους διαλόγους. 24 Σύμφωνα με τον Γιώργο Καβάγια 25 η προεργασία για το γύρισμα, από σκηνοθετικής πλευράς, αρχίζει αφού εγκριθεί το σενάριο. Πρώτα θα χωριστεί σε κεφάλαια. Κάθε κεφάλαιο λέγεται στην κινηματογραφική γλώσσα «σεκάνς». Τότε οι σεκάνς χωρίζονται σε σκηνές. Κάθε σκηνή θα χωριστεί σε «πλάνα». 23 24 25 Pinel, Vincent, «Το μοντάζ», Πατάκης, Αθήνα, 2006, σ.99 Χούρσογλου, ό.π. Καβάγιας ό.π. σσ.138, 209 Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 13

Πλάνο είναι «η μικρότερη οπτικοακουστική ενότητα, η κάθε ξεχωριστή και αδιάκοπη οπτικοακουστική κινούμενη εικόνα, αλλιώς η κάθε κινούμενη εικόνα με ενότητα χώρου και χρόνου». 26 Με λίγα λόγια πλάνο στον κινηματογράφο είναι το μέρος της δράσης που κινηματογραφείται χωρίς διακοπή. Τα πλάνα χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με το τι περιλαμβάνει το κάδρο. Ο χωρισμός βασίζεται κυρίως στο μέγεθος αναφορικά με το ύψος ενός ανθρώπου. 27 Αρχίζοντας από το πιο μακρινό πλάνο έχουμε: 28 - extreme long shot = plan tres tres general = πάρα πολύ γενικό - very long shot = plan tres general = πολύ γενικό - long shot ή full shot = plan general = γενικό (η φιγούρα από το κεφάλι ως τα πόδια) - medium long shot = plan americain = αμερικάνικο (η φιγούρα από τα γόνατα και πάνω) - medium shot = plan moyen rapproche = μεσαίο (από τη μέση και πάνω) - medium close up = premier plan = μπούστο (από το στήθος και πάνω) - close up = gros plan = κοντινό (από το λαιμό και πάνω) - big close up = tres gros plan = πολύ κοντινό (από το σαγόνι και πάνω) - extreme close up = detail = λεπτομέρεια (μόνο ένα σημείο του προσώπου) Σκηνή είναι «μια δραματική ενότητα που περιλαμβάνει ενιαία και συνεχή δράση σε κοινό χώρο, χρόνο, περιεχόμενο, ιδέα, χαρακτήρες και θέμα» 29. Κάθε φορά που αλλάζει ο χώρος ή ο χρόνος, αλλάζει και η σκηνή. Σε ένα σενάριο ο τίτλος της κάθε σκηνής είναι ο παρακάτω. Πρώτα αναγράφεται η σκηνή. Μερικές φορές αριθμούνται κιόλας, αλλά επειδή μέχρι να ολοκληρωθεί η ταινία το σενάριο αλλάζει πολλές φορές, δεν έχει νόημα να αναγράφεται και το νούμερό της, ακόμα και αν πιστεύουμε πως είναι το τελικό σενάριο. Δίπλα στην ΣΚΗΝΗ, γράφεται αν το γύρισμα είναι ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ή ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ. Τώρα αν σε μια σκηνή είναι και εσωτερικό και εξωτερικό όπως σε ένα αυτοκίνητο που βλέπουμε για παράδειγμα ένα ζευγάρι να μιλάει μέσα στο αυτοκίνητο αλλά και το ίδιο το αυτοκίνητο στον δρόμο, τότε αναγράφεται ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ/ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ μαζί. Ακριβώς μετά γράφεται αν είναι ΜΕΡΑ ή ΝΥΧΤΑ και ορισμένες φορές και ΞΗΜΕΡΩΜΑ ή ΣΟΥΡΟΥΠΟ. Και τέλος δίπλα σε αυτό γράφεται το μέρος που παίρνει μέρος η σκηνή. Καλό είναι να γράφεται όσο πιο συγκεκριμένα ένας χώρος για διευκόλυνση του σκηνοθέτη. 30 Για παράδειγμα: ΣΚΗΝΗ 1/ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ: Σπίτι Κώστα/ ΜΕΡΑ Αφού ο σκηνοθέτης φτιάξει ένα πρώτο ντεκουπάζ επισκέπτεται µε τον διευθυντή φωτογραφίας ή και τον σκηνογράφο τους χώρους και συζητούν αναλυτικά για το ντεκουπάζ και τις ανάγκες κάθε χώρου. Ο διευθυντής φωτογραφίας από την αρχή μέχρι την ολοκλήρωση της ταινίας παίζει καθοριστικό ρόλο δίπλα στον σκηνοθέτη. Ο οπερατέρ τώρα παραγγέλνει τα φωτιστικά μέσα που θα χρειαστούν κατά την γνώμη του. Ο σκηνογράφος επισκέπτεται και αυτός τον χώρο μαζί με τον σκηνοθέτη και αποφασίζουν πως θα είναι το ντεκόρ των σκηνικών. Ο διευθυντής παραγωγής δεν σταματάει να είναι ενήμερος για όλη την διαδικασία, συνεννοούμενος και με τον 26 27 28 29 30 το ίδιο Καβάγιας ό.π., σσ.138, 141 Σκοπετέας ό.π., σ.8 Σκοπετέας ό. π. σσ.25-26 Χούρσογλου, ό.π. Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 14

υπεύθυνο φροντιστηρίου και αφού έχουν ελεγχθεί όλα από τον αρχιηλεκτρολόγο παραγγέλνει όλα τα προαπαιτούμενα για τις ανάγκες των γυρισμάτων. Στη συνέχεια οι χώροι διαμορφώνονται, βάφονται και εξοπλίζονται µε τα ντεκόρ, ενώ ο φροντιστής είναι υπεύθυνος να φέρει τα αντικείμενα που χρειάζονται σε κάθε σκηνή. Τους χώρους ακόμα επισκέπτεται ο ηχολήπτης µε τον σκηνοθέτη και διαπιστώνει αν οι ηχητικές συνθήκες είναι ικανοποιητικές. Για παράδειγμα σε έναν δρόμο με πολύ θόρυβο που η ηχοληψία δεν είναι εύκολη προσπαθεί να βρει κάποια λύση ώστε να μην υπάρξει πρόβλημα στο στάδιο του μοντάζ. Γενικά σε χώρους που δεν μπορεί να γίνει σύγχρονη ηχοληψία, αποφασίζεται να γίνει ντουµπλάζ, να εγγραφούν δηλαδή τα λόγια και οι ήχοι της σκηνής εκ των υστέρων σε ένα στούντιο ηχοληψίας. Ακόμα όμως και τότε, είναι απαραίτητο να έρθει ο ηχολήπτης στο γύρισμα, πρώτον για να προσπαθήσει να γράψει όσους ήχους μπορέσει, δεύτερον για να γράψει µε τις υπάρχουσες ηχητικές συνθήκες έναν ήχο οδηγό. Ο ήχος αυτός θα βοηθήσει τους ηθοποιούς αργότερα στο ντουµπλάζ. Μια λεπτομέρεια σημαντική είναι ότι σε κάθε χώρο που θα γίνει το γύρισμα, όπως για παράδειγμα ένα σπίτι, ο ηλεκτρολόγος ελέγχει αν το ηλεκτρικό ρεύμα επαρκεί για όλο τον εξοπλισμό που θα χρειασθεί. Σε διαφορετική περίπτωση χρησιμοποιούνται ηλεκτρικές γεννήτριες. Όλα αυτά αν οι σκηνές γυριστούν σε φυσικό χώρο. Στην άλλη περίπτωση που οι σκηνές χρειάζεται να γυριστούν σε στούντιο η παραγωγή σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη, διευθυντή φωτογραφίας και σκηνογράφο επιλέγουν το στούντιο που τους εξυπηρετεί καλύτερα από άποψη εξοπλισμού, χώρου και οικονομικών. Στη συνέχεια οριστικοποιούνται οι ηθοποιοί της ταινίας μέσω του casting director αν υπάρχει ή όποιος είναι υπεύθυνος. Ο σκηνοθέτης ξεκινάει ή έχει ήδη ξεκινήσει πρόβες. Οι πρόβες μπορεί να ξεκινήσουν από το διάβασμα του σεναρίου και την απλή περιγραφή του «τόξου» του ρόλου και να φτάσουν έως την λεπτομερή πρόβα στον χώρο γυρίσματος. «Τόξο» εννοείται το τόξο μεταμόρφωσης του χαρακτήρα που συντελείται σταδιακά από την ανάγκη αντιμετώπισης των καταστάσεων και των νέων αδιεξόδων 31. Το πώς θα εξελιχθούν οι πρόβες εξαρτάται φυσικά από το πόσο γρήγορα έχει διαβάσει και αντιλαμβάνεται ο ηθοποιός ένα ρόλο. Ο σκηνοθέτης οφείλει να εξηγήσει και να βοηθήσει έναν ηθοποιό για έναν ρόλο όσο πιο απλά γίνεται δίνοντας του την ελευθερία να κρατάει μια φυσικότητα ή και πολλές φορές αν γίνεται να αυτοσχεδιάσει. Πολλές απατήσεις ρόλων όπως η οδήγηση ενός αυτοκινήτου, ιππασία, χορός, σκι αν δεν κατέχονται από τους ηθοποιούς αρχίζουν μαθήματα ή αν γίνεται βρίσκεται ένας τεχνικός τρόπος σε περίπτωση που δεν μπορεί να αφοσιωθεί στην υποκριτική του. Ένα παράδειγμα είναι όταν ένας ηθοποιός υποδύεται έναν ρόλο μέσα σ ένα αυτοκίνητο που κινείται τεχνητά σε στούντιο. Σε σκηνές βέβαια µε επικίνδυνες λήψεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν κασκαντέρ ή στάντµεν (στάντς /ντουµπλέρ) που πρέπει να μοιάζουν τουλάχιστον από μακριά µε τον ηθοποιό που ντουμπλάρουν. Για τους βασικούς ηθοποιούς ο σκηνοθέτης μιλά µε τον διευθυντή φωτογραφίας για το ποια γωνία λήψης πάει στον καθένα καλύτερα, ποιος φακός, ποιο φως κ.λπ. Για τους ηθοποιούς, ο σκηνοθέτης μιλά επίσης µε τον ενδυματολόγο για το πόσες αλλαγές/ διαφορετικά ρούχα θα έχει κάθε ρόλος, ποια ρούχα πάνε καλύτερα στο ρόλο, ποια χρώματα, ποια υφάσματα, ποια παπούτσια, ποια αξεσουάρ (καπέλα, 31 Σκοπετέας ό.π., σ.25 Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 15

τσάντες κ.λπ.). Στη συνέχεια τα ρούχα ράβονται, αγοράζονται, ή νοικιάζονται. Με οποιονδήποτε τρόπο πάντως κι αν βρίσκονται, είναι καλό ένας ηθοποιός να µη φορά στην ταινία δικά του ρούχα. Είναι επίσης καλό τα ρούχα να τα έχει φορέσει πριν το γύρισμα, για να μην υπάρξουν τυχόν προβλήματα τελευταία στιγμή. Για τους ηθοποιούς μιλά ακόμα ο σκηνοθέτης µε τον μακιγιέρ. Ποιο μακιγιάζ πάει καλύτερα στον ρόλο, ποια χρώματα, ποιες αλλαγές ακολουθώντας τις αλλαγές της ιστορίας. Ότι γίνεται µε τον μακιγιέρ, γίνεται και µε τον κομμωτή της ταινίας δοκιμαστικά. Επίσης γίνονται κάποια γυρίσματα για να διαπιστωθεί πως «γράφουν» οι ηθοποιοί στο φακό και στο συγκεκριμένο υλικό που θα χρησιμοποιηθεί για το γύρισμα. Πριν τα γυρίσματα λοιπόν φτιάχνεται το πρόγραμμα γυρισμάτων. Πρώτο κριτήριο είναι η ομαδοποίηση των σκηνών που γυρίζονται στον ίδιο χώρο. Έπειτα να μπορούν όλοι εκείνες τις μέρες και ώρες. Να τηρείται μια σειρά εξέλιξης των γεγονότων και σημαντικό κριτήριο είναι αν οι σκηνές πρέπει να γυριστούν μέρα ή νύχτα και να ομαδοποιηθούν κατάλληλα. Για παράδειγμα μετά από νυχτερινά γυρίσματα δεν μπορούν να ακολουθήσουν ημερήσια. Επίσης καλό είναι οι δύσκολες σκηνές και τεχνικά και υποκριτικά να γυρίζονται στην αρχή που δεν είναι κανείς κουρασμένος και είναι όλοι γεμάτοι ενέργεια. Τέλος πρέπει να υπολογισθούν και πόσες τοποθεσίες αλλάζει όλη η ομάδα για να υπολογισθεί σωστά το πρόγραμμα, καθώς επίσης ο τρόπος που θα γίνουν οι μετακινήσεις. 32 Το πρόγραμμα των γυρισμάτων κάθε ημέρας ονομάζεται Όρντινο 33. Συγκεκριμένα είναι ένα φύλλο χαρτί που αναγράφεται η ώρα των γυρισμάτων και αναλυτικά για κάθε σκηνή αν είναι εσωτερική ή εξωτερική, μέρα ή νύχτα, τον χώρο του γυρίσματος, τους ηθοποιούς, δεύτερους ρόλους, φροντιστήριο ή ρούχα, παρατηρήσεις σχετικά με την συγκεκριμένη σκηνή και μια μικρή περίληψη το του γίνεται ακριβώς. 1.4.1 Οι ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ και η προπαραγωγή της Αρχικά πρέπει να αναφέρουμε τον προϋπολογισμό της ταινίας (budget). Γενικότερα ο προϋπολογισμός της ταινίας όπως αναφέραμε χωρίζεται σε above-theline (δημιουργικό ταλέντο), below-the-line (άμεσο κόστος παραγωγής), postproduction (μοντάζ, οπτικά εφέ, κ.λπ.), και άλλα (ασφάλιση, ολοκλήρωση ομολόγων, κ.λπ.). Στην συγκεκριμένη ταινία μικρού μήκους ο προϋπολογισμός χωρίστηκε σε above-the-line που αφορά στους βασικούς/άμεσους καλλιτεχνικούς συνεργάτες και below-the-line που αφορά στο συνεργείο και στο post-production. Αναλυτικότερα: Σεναριογράφος: το 3% του συνολικού κόστους παραγωγής Σκηνοθέτης: το 9% του συνολικού κόστους παραγωγής Παραγωγός: το 12% του συνολικού κόστους παραγωγής Διευθύντρια Φωτογραφίας: το ελάχιστο 750 Ε /εβδομάδα + ένα ποσοστό στο τέλος Ηθοποιοί: Λευτέρης Ελευθερίου = 1000 Ε Ευγενία Δελιαλή = 600 Ε Εξοπλισμός Γυρισμάτων: 4000 Ε Οπτικά εφέ (visual effects): 10.000 Ε Μουσική + μουσικούς: 1200 Ε 32 33 Χούρσογλου ό. π. το ίδιο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 16

Μοντάζ: 1000 Ε Transfer (την εικόνα σε film): 1200 Ε Transfer (τον ήχο-μιξάζ σε dolby digital σε film): 1200 Ε Δικαιώματα της Dolby Digital: 500 Ε Σύνολο: 26.000Ε Φροντιστηριακό υλικό στην συγκεκριμένη ταινία είναι: - λευκά σεντόνια Ο Ευτύχης ξυπνάει στα σεντόνια που μοσχοβολάνε. - ένα γλαστράκι ή δέντρο λεμονιάς Ο Ευτύχης κόβει λεμόνι και το μυρίζει. - άθικτο αφράτο φρεσκοψημένο κέικ - τσαγιέρα Ο Ευτύχης στην κουζίνα. - κούπα με τσάι που αχνίζει Ο Ευτύχης πίνει τσάι. - χρωματιστό μπαλόνι Ο Ευτύχης κάνει βόλτα με το μπαλόνι δεμένο στο χέρι του. - τσίχλες (κάνει μεγάλες τσιχλόφουσκες) Ο Ευτύχης επιχειρεί όπως ένα παιδί να κάνει πολύ μεγάλες τσιχλόφουσκες, όταν αποτυγχάνει σκάνε στο πρόσωπό του. - μεγάλο κοχύλι Ο Ευτύχης περπατάει και ξαπλώνει στην παραλία. - μπαστούνι τυφλών Παρακολουθούμε το ηλιοβασίλεμα. Μας φανερώνεται ότι είναι τυφλός. Τα ρούχα που χρειάζονται για την ταινία είναι: - πυτζάμες Ευτύχη για τα πλάνα που είναι γυρισμένα στο κρεβάτι - μαγιώ Ευτύχη - σκουφάκι κολυμβητηρίου «ΔΑΙΣ» - γυαλιά κολυμβητηρίου για τα πλάνα στην πισίνα - πετσέτες για τα πλάνα της πισίνας και της βροχής Η Παραγωγή πρέπει να εξασφαλίσει κάποια πράγματα για τις ανάγκες του σεναρίου και των γυρισμάτων που είναι οι εξής: - ένα μικρό φωτάκι Όπου στο στάδιο Μετά-Παραγωγής θα σχεδιάσουν μια μικρή πυγολαμπίδα - ζεστό νερό Όταν ο Ευτύχης κάνει μπάνιο - βρεγμένο γρασίδι Όταν ο Ευτύχης περπατάει ξυπόλυτος πάνω στο γρασίδι (σκηνογραφικό) - μεγάλες ομπρέλες Για τους περαστικούς στο πλάνο της βροχής - σχεδιασμός τελείων Όπου στο στάδιο Μετά-Παραγωγής, οι τελείες αποτελούν την πορεία μιας πασχαλίτσας. Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 17

Ως προς τους ηθοποιούς, ο πρωταγωνιστής ήταν ο Λευτέρης Ελευθερίου όπου στην ταινία ονομαζόταν Ευτύχης και η συμπρωταγωνίστριά του η Ευγενία Δελιαλή που υποδυόταν την κοπέλα του Ευτύχη. Ο Ευτύχης επιλέχθηκε μέσα από ένα σύνολο ηθοποιών από τον Σκηνοθέτη και τον Casting director. Στη συγκεκριμένη ταινία δεν έγινε storyboard. Και γιατί ήταν πολύ λίγες οι σκηνές και γιατί δεν κρίθηκε απαραίτητο καθώς τα περισσότερα πλάνα είναι πολύ κοντινά. Επιπλέον, η υλοποίησή του κοστίζει πολύ ακριβά. Το Ντεκουπάζ ήταν πλήρες καθώς είχε τις πιο σημαντικές πληροφορίες για να αρχίσει το κάθε γύρισμα. Περιείχε σκηνοθετικές λεπτομέρειες και σε καθοδηγούσε πολύ καλά χωρίς να υπάρχει χάσιμο χρόνο για αυτοσχεδιασμό. Σχετικά με το Πρόγραμμα (Ordino), η Παραγωγή έφτιαξε τρία προγράμματα, ένα για κάθε ημέρα καθώς οι ημέρες των γυρισμάτων ήταν τρεις. Το κάθε Πρόγραμμα περιείχε τις εξής πληροφορίες: πάνω πάνω την ημέρα, την ημερομηνία και συνολικά τις ώρες απασχόλησης. Έπειτα ο πίνακας χωριζόταν στον αριθμό της κάθε σκηνής όπου μερικές φορές έλεγε τον προϋπολογισμένο χρόνο γυρίσματός της, αν είναι εσωτερικό ή εξωτερικό γύρισμα, μέρα ή νύχτα, σε ποια σελίδα του σεναρίου αναφέρεται, σε ποιόν χώρο θα γυριστεί η συγκεκριμένη σκηνή, ποιοι ηθοποιοί παίζουν σε αυτή, τυχόν β ρόλοι, φροντιστήριο ρούχα, παρατηρήσεις της Παραγωγής και μια μικρή περίληψη για να σε εγκληματήσει στο ύφος της ταινίας. Εικ. Πρόγραμμα γυρισμάτων / ordino Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 18

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΠΑΡΑΓΩΓΗ / ΓΥΡΙΣΜΑ (PRODUCTION) Τα γυρίσματα μπορούν να γίνουν είτε σε στούντιο είτε σε φυσικούς χώρους, εσωτερικούς και εξωτερικούς. 2.1 Γύρισμα σε Στούντιο Όταν λέμε «Στούντιο» στην κινηματογραφική γλώσσα εννοούμε ένα συγκρότημα εγκαταστάσεων που είτε βρίσκονται σε ένα χώρο και τότε συνήθως ανήκουν σε μια εταιρία ή είναι διασκορπισμένες και ανήκουν συνήθως σε διαφορετικούς επιχειρηματίες. Αλλιώς λέγονται «πλατώ». Μερικά από αυτά που διαθέτει ένα στούντιο είναι τα εργαστήρια επεξεργασίας του φιλμ, αίθουσα ηχοληψίας, εργαστήρια επεξεργασίας του ήχου, αίθουσα μοντάζ, αίθουσα προβολής. Ακόμα καμαρίνια, εστιατόριο, αίθουσα βεστιαρίου, μακιγιάζ, τμήμα ειδικών εφέ, αποθήκες με λογής αξεσουάρ, έπιπλα κ.λπ. Φυσικά μηχανές λήψης και φωτιστικά κι ότι εξαρτήματα χρειάζονται για το γύρισμα γενικά. 34 Πλατώ κυρίως εννοούμε χώρο στεγασμένο και απομονωμένο ηχητικά με διαστάσεις πάνω από 15 Χ 20 μέτρα και κάποτε πάνω από 80 μέτρα. Ύψος δε πάνω από 6 μέτρα, συνήθως 10 μέτρα και παραπάνω. Στο πλατώ γυρίζονται σκηνές εσωτερικού και εξωτερικού χώρου σε σκηνικά που φτιάχνονται ανάλογα με τις ανάγκες της σκηνής. Χώροι που είτε υπάρχουν στην πραγματικότητα και ο βαθμός δυσκολίας ανεβαίνει για να υπάρχει πλήρη πιστότητα του χώρου είτε βγαλμένος από την φαντασία. Ένα πλατώ διαθέτει επίσης θάλαμο που χωρίζεται από το υπόλοιπο πλατώ με ένα διπλό τζάμι για να μην περνάνε ήχοι, συνομιλίες κ.λπ. και χρησιμεύει για την εγγραφή του ήχου που θα ληφθεί συγχρόνως με την εικόνα. Ορισμένες φορές πλατώ μπορεί να γίνουν χώροι τελείως άσχετοι όπως ένα γκαράζ, σπίτι, αποθήκη, οικόπεδο, αυλή κ.α. 35 2.2 Γύρισμα σε φυσικούς χώρους, εσωτερικούς και εξωτερικούς Αν υπάρχει κάπου ένας χώρος που να ταιριάζει με τον περιγραφόμενο χώρο του σεναρίου ή φαντάστηκε εκεί την δράση ο σεναριογράφος τότε το γύρισμα πραγματοποιείται σε αυτόν τον έτοιμο χώρο. Στην περίπτωση που ναι μεν ο χώρος υπάρχει αλλά δεν γίνεται να γίνουν εκεί γυρίσματα τότε γυρίζονται σε στούντιο που αναπαρίσταται ο χώρος με την βοήθεια σκηνογράφου. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που συμβαίνει ο χώρος να είναι υπαρκτός και να είναι αδύνατον να γίνουν γυρίσματα. Όπως το ότι ο χώρος δεν δίνεται για ενοικίαση ή είναι πολύ ακριβός να ενοικιαστεί. Και αυτό είναι από τα πιο σημαντικά σε μια ταινία καθώς όλα είναι συνάρτηση 34 35 Καβάγιας ό.π., σ.132 το ίδιο σσ.133, 135 Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 19

χρόνου και χρήματος. Μπορεί ακόμα να μην υπάρχει στην γύρω περιοχή ρεύμα και η ενοικίαση φορτηγών με ηλεκτρικές ενέργειες να ανεβάζει πάλι το κόστος της παραγωγής. Ή μπορεί να μην είναι δυνατόν να γίνει σύγχρονη ηχοληψία, σε περίπτωση που το θελήσει ο σκηνοθέτης, λόγω πολύ έντονης φασαρίας και θορύβων. Το καλό είναι ότι την τελευταία λέξη στην κατασκευή σκηνικών ή την επιλογή του έτοιμου χώρου την δίνει ο διευθυντής φωτογραφίας, καθώς υπολογίζει δυσκολίες που πιθανόν προκύψουν. Όπως για παράδειγμα οι σκιές που μπορεί να δημιουργηθούν από τον ήλιο κατά την διάρκεια της ανατολής του που συνεχώς αλλάζει θέση με αποτέλεσμα να μην γίνει σωστή οπτικοποίηση του σεναρίου. 36 2.3 Το συνεργείο Σύμφωνα με τον Γιώργο Καβάγια 37 το συνεργείο χωρίζεται σε τέσσερις βασικές ομάδες. Η πρώτη ομάδα είναι αυτή που περιβάλλει τον σκηνοθέτη (director) που είναι το βασικό πρόσωπο. Εκτός από τους βοηθούς δίπλα του είναι και η script girl όπου φυσικά μπορεί να το κάνει και άντρας και οι αρμοδιότητες της επεκτείνονται και στον τομέα της φωτογραφίας. Ο σκηνοθέτης είναι υπεύθυνος για όλα. Είναι υπεύθυνος του συνεργείου, όλης της ομάδας που συνεργάζεται για την παραγωγή της ταινίας. Είναι εκείνος που πρέπει να ξέρει πως θα γυριστεί μια σκηνή χωρίς να αυτοσχεδιάζει τελευταία στιγμή καθώς επίσης και να επιβλέπει την οργάνωσή της. Το ιδανικό εργαλείο ελέγχου ενός σκηνοθέτη κατά την διάρκεια των γυρισμάτων είναι μία μικρή οθόνη (monitor/ combo) που μεταδίδει την κινηματογραφημένη εικόνα κατά την διάρκεια της λήψης. Είναι χρήσιμο για την προσεκτική παρακολούθηση των πλάνων, τον έλεγχο κινήσεων της κάμερας, του φωτισμού και της ερμηνείας των ηθοποιών, χωρίς ωστόσο το αποτέλεσμά του να συγκρίνεται με αυτό της μεγάλης οθόνης. «Ένας σκηνοθέτης όταν γυρίζει μια ταινία, πρέπει επίσης να μπορεί να τη μοιράζεται με μια ομάδα, να παραδέχεται πως δεν έχει την απόλυτη κυριαρχία και μάλιστα με τεχνητό τρόπο κατά την πραγματοποίηση της.» 38 Η script girl βοηθάει τον σκηνοθέτη και τον οπερατέρ θυμίζοντας τους βάσει των σημειώσεων που κρατάει πως ήταν για παράδειγμα το τελευταίο πλάνο, τα ρούχα των ηθοποιών, τον φωτισμό και άλλα. Ο βοηθός σκηνοθέτη (assistant director) κρατάει την κλακέτα (clapstick) που περιγράφει τις πληροφορίες της κάθε σκηνής για διευκόλυνση στο μοντάζ. Όταν 36 37 38 46 το ίδιο, σσ.136-137 το ίδιο, σ.149-151 Strauss, Frederic Huet, Anne, «Η κατασκευή μιας ταινίας», Πατάκης, Αθήνα, 2008, σσ.44, Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 20

γίνεται σύγχρονη ηχοληψία, ο βοηθός αφού εκφωνήσει όσα γράφει η κλακέτα την χτυπάει. Ο θόρυβος που κάνει η κλακέτα συγχρονίζεται με την κλακέτα της εικόνας που κλείνει. Κλακέτα Ψηφιακή Κλακέτα Η δεύτερη ομάδα είναι αυτή που κινείται γύρω από την κάμερα. Σε μικρότερες παραγωγές ο διευθυντής φωτογραφίας (director of photography) και ο cameraman (χειριστής) συγχωνεύονται σε ένα. Σε περίπτωση ύπαρξης και των δύο, ο μεν πρώτος είναι υπεύθυνος για τον φωτισμό και ο δεύτερος για τις κινήσεις της κάμερας και το σωστό καδράρισμα σύμφωνα με τις υποδείξεις του διευθυντή φωτογραφίας. Ο πρώτος βοηθός όπου στην Ελλάδα κάνει την δουλειά και του δεύτερου είναι υπεύθυνος για την τοποθέτηση των φακών στην κάμερα και τον καθαρισμό τους, για το νέτο και κρατάει και το «ραπόρτο» (camera report). Πρόκειται για μια κατάσταση, στην οποία γράφονται τα όσα γράφει η κλακέτα και ότι άλλο στοιχείο αφορά τη λήψη (μήκος φιλμ που τραβήχτηκε, υπόλοιπο, από πού άρχιζε, μέρα, νύχτα, εσωτερικό κ.λ.π., φακό, νέτο, διάφραγμα, φίλτρο, είδος φωτισμού κ.α.) που μπορεί να φανούν χρήσιμα αν κάτι δεν πάει καλά ή να ξαναγίνουν τα γυρίσματα άλλη μέρα. Ο δεύτερος βοηθός οπερατέρ αναλαμβάνει το γέμισμα των σασί και την αντικατάστασή τους, αν δεν κρατάει την κλακέτα. Ο τρίτος βοηθός ή μακενίστας αναλαμβάνει και με τη βοήθεια των γενικών καθηκόντων, τη μεταφορά της κάμερας και το στήσιμό της, όπου του υποδείξουν, την τοποθέτηση του τράβελινγκ, καθώς και το χειρισμό του. Στην Ελλάδα όμως αυτές τις τρεις θέσεις τις αναλαμβάνει ένας εκτός από την κλακέτα που την κρατάει και ο βοηθός σκηνοθέτη και μακενίστας γίνεται ή κάποιος ηλεκτρολόγος ή κάποιος γενικών καθηκόντων. Η τρίτη ομάδα είναι οι ηλεκτρολόγοι με επικεφαλής τον αρχιηλεκτρολόγο (Gaffer). Η τέταρτη ομάδα είναι ο ηχολήπτης και ο μπούμαν που είναι αυτός που κρατάει το μικρόφωνο και χρησιμεύει εφόσον γίνεται σύγχρονη ηχοληψία. Τέλος, μια ακόμη ομάδα είναι όλοι οι βοηθητικοί, είτε οι γενικών καθηκόντων, ο μακιγιέρ, ο φωτογράφος (Still Cameraman), ο οποίος θα βγάλει τις φωτογραφίες που θα χρησιμοποιηθούν για διαφημιστικό υλικό. Ο φροντιστής είναι ο ενδιάμεσος κρίκος μεταξύ διευθυντή παραγωγής και συνεργείου. Μεταφέρει τις παραγγελίες του τελευταίου στο γραφείο παραγωγής και προβαίνει σε προμήθειες υλικών γενικά. Οι άνθρωποι του βεστιαρίου, αμπιγιέζ κ.λπ. Αν χρησιμοποιηθούν σκηνικά, υπάρχει άλλη μια ομάδα με μαραγκούς, ταπετσιέρηδες κ.λπ. με επικεφαλής τον σκηνογράφο. Σύμφωνα με την σκηνογράφο Πηνελόπη Βαλτή «Καλή σκηνογραφία είναι εκείνη που εξυπηρετεί την ιστορία μιας ταινίας Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 21

(ακόμα και όταν η ιστορία είναι μια ατμόσφαιρα), τονίζει την δραματουργία και δεν φαίνεται αν αυτό δεν είναι το ζητούμενο» 39. Επίσης κάποιοι extra άνθρωποι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις ειδικών εφέ όπως καιρικές συνθήκες, μακέτες κ.α. (Τα εφέ 40 προέρχονται από την αγγλική λέξη effects και είναι κάθε εντυπωσιακό σκηνοθετικό στοιχείο που αποσκοπεί στην δημιουργία ψευδαισθήσεων) 2.3.1 Οι ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ και τα γυρίσματά της Τα γυρίσματα διήρκησαν, όπως ήδη έχουμε αναφέρει, τρεις ημέρες. Πραγματοποιήθηκαν σε φυσικούς χώρους εσωτερικούς και εξωτερικούς. Οι χώροι των γυρισμάτων ήταν οχτώ. - Διονυσίου Αεροπαγίτου και Φρυνίχου - Φρυνίχου 18, Πλάκα (εσωτερικά/ εξωτερικά γυρίσματα) - ΔΑΙΣ Αθλητικό κέντρο, Μεσογείων 151, Παράδεισος Αμαρουσίου (εσωτερικά γυρίσματα) - Πάροδος Μυκηνών και Κέας, Πάρκο, Μελίσσια - Πάροδος Διονυσίου, Παρατηρητήριο Κατσουλιέρης, Πεντέλη - Πλατεία Αγίας Τριάδος, Πεντέλη - Allou! fun park - Διαδόχου Παύλου και Ιατρού Λιούγκα, Παραλία Γλυφάδας Εικ. Χώροι Γυρισμάτων Η Παραγωγή σχεδίασε μια λίστα με τους συνεργάτες, η οποία ως την ολοκλήρωσης της ταινίας, διπλασιάστηκε. Γενικά όμως αναγραφόταν η ειδικότητα / προμηθευτής, το όνομα του συνεργάτη, το τηλέφωνό του, η διεύθυνσή του ή η διεύθυνση της εταιρείας και το email του. Αυτό έγινε για τυχόν διευκρινήσεις σε θέσεις που 39 40 Βαλτή, Πηνελόπη, περιοδικό «μοτέρ» του Ε.Κ.Κ., τεύχος 15, Μάρτιος-Απρίλιος 2009 Μυλωνάς, Κώστας, «Μουσική και Κινηματογράφος», Κέδρος, Αθήνα, 1999, σ.293 Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 22

συνεργάζονταν με άλλα τμήματα, για να υπάρχει μια γνωριμία και επικοινωνία πριν αλλά και κατά την διάρκεια των γυρισμάτων. Επίσης η λίστα των συνεργατών ήταν χωρισμένη στα εξής τμήματα: τμήμα παραγωγής, τμήμα σκηνοθετικό, art department, τμήμα φωτογραφίας, τμήμα ήχου, και casting. Οι συνεργάτες λοιπόν για να ολοκληρωθεί η ταινία μικρού μήκους «ΜΙΚΡΕΣ ΧΑΡΕΣ» με την σειρά που είναι γραμμένοι στους τίτλους τέλους της ταινίας ήταν: Σκηνοθέτης: Κωνσταντίνος Πιλάβιος Σεναριογράφος: Δέσποινα Λαδή Διεύθυνση Φωτογραφίας: Ζωή Μαντά Μουσική: Χρήστος Τριανταφύλλου Οργάνωση Παραγωγής: Μαρία Πιλαβίου Σκηνογράφος / Ενδυματολόγος: Στεφανία Τάπτα Μακιγιάζ: Όλγα Ασλανίδου Ηχολήπτης / Sound Design: Θοδωρής Μπαμπούρης Διεύθυνση Παραγωγής: Νίκος Φιλιππάκης Βοηθός Σκηνοθέτη: Χρήστος Ζαχαράκης Βοηθός Δ. Παραγωγής: Μανώλης Φιλιππάκης Βοηθός Παραγωγής Α : Γιώργος Γιαννακέας Βοηθός παραγωγής Β : Μαρίνος Σημίτας Βοηθός Δ. Φωτογραφίας: Νίκος Μπούρμπος Steadicam operator: Γιώργος Γραμματικός Βοηθός Steadicam: Πιέρος Κοντογιάννης Ηλεκτρολόγος Α : Γρηγόρης Μόσχος Ηλεκτρολόγος Β : Σπύρος Αγγελόπουλος Βιολί: Γαλήνη Ηλιοπούλου Ακορντεόν: Βαγγέλης Βεργώτης Μιξάζ: Κώστας Βαρυμπομπιότης Studio Echo Σχεδιασμός Τίτλων Αρχής: Χρύσα Γκαγκώση 3D Studio: MAGIKON Ε.Π.Ε. Post Production Supervisor: Αλέξης Παράσχος SFX / 3D Coordinator: Πέτρος Ναούμης 3D Artists: Δημήτρης Δαγδιλέλλης Τάσος Κουβέλης Πέτρος Ναούμης Αντρέας Χέλμης Compositing: Εύη Σολομωνίδου Νίκος Πίττας Camera rental: Image Collective Εργαστήρια Επεξεργασίας Εικόνας: CINEFILM ATHENS LAB Εταλονάζ: Νίκος Κατούφας Transfer: ACCELERE Α.Ε. H ηχοληψία κατά την διάρκεια των γυρισμάτων έγινε από τον ηχολήπτη της ταινίας Θοδωρή Μπαμπούρη. Γενικά όμως δεν έγινε σύγχρονη ηχοληψία, όλοι οι ήχοι κατασκευάστηκαν. Για παράδειγμα ο ήχος της βροχής δημιουργήθηκε από άμμο μέσα σε ζαχαροκάλαμο, ενώ για τον άνεμο χρησιμοποιήθηκαν κινέζικες μπάλες κάνοντας τον ήχο πιο μυστήριο και μυστικιστικό. Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 23

Η κάμερα που χρησιμοποιήθηκε στα γυρίσματα ήταν η PANASONIC HVX 200 high definition. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΕΤΑ-ΠΑΡΑΓΩΓΗ (POST-PRODUCTION) Το στάδιο της μετά-παραγωγής για το σκηνοθέτη είναι μια τελευταία αναμέτρηση με το υλικό του. Παρ όλο που αυτό το μέρος της διαδικασίας μοιάζει τεχνικό επειδή έχει να κάνει με την επεξεργασία εικόνας και ήχου, είναι πολύ δημιουργικό. Καθώς πλέον το υλικό οργανώνεται και επεξεργάζεται. Σε αυτό το στάδιο η ταινία γράφεται με όλες τις αλλαγές που έχει υποστεί κατά την διάρκεια των γυρισμάτων. Είναι πολύ πιθανό να ξαναγραφτεί μετά το στάδιο του μοντάζ, του μιξάζ και γενικά στα εργαστήρια θα γεννηθούν και άλλες ιδέες. 41 Η μετά-παραγωγή χωρίζεται στις εξής φάσεις: -στο μοντάζ εικόνας (editing/ montage) -μοντάζ ήχου, διαλόγων (Sound editing) -δημιουργία ήχων (Sound Design) -προσθήκη εφέ (Sound effects, visual effects) -εγγραφή, σύνθεση μουσικής (compositing, recording soundtrack music) -Μιξάζ (mixage) -χρωματισμός εικόνας (etalonage) -πρώτη κόπια 3.1 Το μοντάζ (montage/editing) Ο Orson Welles είπε «Η μοναδική στιγμή που έχουμε τον έλεγχο πάνω σε μια ταινία είναι το μοντάζ». 42 Η λέξη μοντάζ εισήλθε στο κινηματογραφικό λεξιλόγιο της Γαλλίας στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα, για να ανταγωνιστεί τη λέξη assemblage (συνένωση). Σήμαινε την απλή συναρμολόγηση διάσπαρτων αποσπασμάτων ή μιας σειράς πινάκων. Ο όρος μοντάζ χρησιμοποιείται αναφορικά με το τελευταίο στάδιο της επεξεργασίας ενός φιλμ, όπου πραγματοποιείται η σύνθεση των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν κατά την διάρκεια του γυρίσματος. 43 Σύμφωνα με τον Vincent Pinel αν περιοριστούμε μόνο στις τεχνικές διαδικασίες, μπορούμε να σχηματοποιήσουμε με αυτό τον τρόπο τις ιδιαίτερες επεμβάσεις του μοντάζ όπως τις προστάζει η σκηνοθεσία. 44 Ένας μοντέρ 1. Επιλέγει τις λήψεις που θα κρατήσει. 2. Οργανώνει την αφήγηση σε μια σειρά που δεν είναι απαραίτητα αυτή του ντεκουπάζ. 41 42 43 44 Strauss Huet, ό.π., σ.61 το ίδιο το ίδιο το ίδιο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου 24