Θεμελιώδεις αρχές επιστήμης και μέθοδοι έρευνας
Σημερα και την επόμενη βδομάδα Η ερευνητική διαδικασία Επαγωγικός και παραγωγικός συλλογισμός Είδη ερευνητικών ερωτημάτων Ερευνητικές υποθέσεις Βασικές ερευνητικές προσεγγίσεις Δεοντολογικά ζητήματα
Τα μέρη της έρευνας Εισαγωγή: ποιο είναι το πρόβλημα; Μέθοδος: πως ερευνήθηκε το προβλήμα; Αποτελέσματα: τι βρέθηκε Συζήτηση: τι συμπεράσματα βγαίνουν;
Επιλογή ερευνητικού θέματος Σκοπός Ερευνητικά ερωτήματα Υποθέσεις Μελλοντική έρευνα Επιλογή μεθοδολογίας Ορισμός μεταβλητών Επιλογή μεθόδων και μεταβλητών Ηθικά ζητήματα Συμπεράσματα και περιορισμοί Συλλογή δεδομένων Ερμηνεία και παρουσίαση αποτελεσμάτων Αναλυση δεδομένων Έλεγχος ποιότητας και αξιοπιστίας
Επαγωγικός και παραγωγικός συλλογισμός 2 είδη σκέψης: Επαγωγικός συλλογισμός: ο ερευνητής καταλήγει σε γενικές αρχές και συμπεράσματα με βάση τα δεδομένα που συνέλεξε Παραγωγικός συλλογισμός: ο ερευνητής ξεκινά με μια θεωρία και στη συνέχεια διαπιστώνει αν αυτή αληθεύει ή όχι
Διαφορές παραγωγικής και επαγωγικής μεθόδου Παραγωγική μέθοδος Βασίζεται σε μια θεωρία Οι προεικασίες εγγυώνται το αποτέλεσμα Κατασκευή υπόθεσης για έλεγχο της θεωρίας Διαπιστώσεις της μορφής αν Α=Β. Β=Γ, τότε Α=Γ Η ανάλυση δεδομένων είναι μικρής διάρκειας και λιγότερο απαιτητική Επαγωγική μέθοδος Βασίζεται σε δεδομένα Οι προεικασίες δεν εγγυώνται το αποτέλεσμα Βασικό στοιχείο: η συλλογή και παρατήρηση δεδομένων για την ανακάλυψη γενικών κανόνων Διαπιστώσεις της μορφής Α Β Η ανάλυση δεδομένων είναι μεγαλύτερης διάρκειας και πιο απαιτητική
Διατύπωση ερευνητικού προβλήματος Ανασκόπηση βιβλιογραφίας: εντοπισμός πηγών, εξαντλητική μελέτη, πλήρης και σαφής εικόνα, θεωρητικό πλαίσιο. Σκοπός - στόχοι Λειτουργικός ορισμός-ορισμοί ερευνητικού προβλήματος: εννοιολογικός-λειτουργικός, «μετρήσιμες» πληροφορίες Διατύπωση συγκεκριμένων ερευνητικών ερωτημάτων- υποθέσεων
Ξεκινάμε. Τοποθέτηση προβλήματος Σκοπός Ερευνητικά ερωτήματα Ορισμός Μεταβλητών
Τοποθέτηση προβλήματος Η ευρύτερη περιοχή του θέματος Η επιλογή μιας προβληματικής περιοχής του θέματος
Τοποθέτηση του προβλήματος 1. Οριοθέτηση του προβλήματος της έρευνας. 2. Διασαφήνιση των όρων του προβλήματος. 3. Σκοπιμότητα της διερεύνησης του προβλήματος
Ξεκινάμε. Τοποθέτηση προβλήματος Σκοπός Ερευνητικά ερωτήματα και υποθέσεις Ορισμός Μεταβλητών
Είδη έρευνητικών σκοπών Διερευνητικός Περιγραφικός Ερμηνευτικός Να αποκαλύψουμε τι συμβαίνει Να αναζητήσουμε νέες βαθιές αντιλήψεις Να απεικονίσουμε ένα ακριβές προφίλ ανθρώπων, περιστατικών και καταστάσεων. Επιχειρούμε την ερμηνεία μιας κατάστασης ή ενός προβλήματος Να προσιοερίσουμε σχέσεις εμταξύ των πτυχών του φαινομένου Να θέσουμε ερωτήματα Να παράγουμε ιδεές και υποθέσεις για μελλοντική έρευνα
Παράδειγμα Έχουμε ένα καινοτόμο πρόγραμμα ανάγνωσης για παιδιά με ειδικές ανάγκες. Διερευνητικός σκοπός: Ποια είναι η εμπειρία των παιδιών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα; Περιγραφικός σκοπός: Ποιες είναι οι απόψεις των δασκάλων και των γονιών για το πρόγραμμα; Ερμηνευτικός σκοπός: Διαβάζουν τα παιδιά που συμμετέχουν σε αυτό το πρόγραμμα καλύτερα σε σχέση με αυτά που ακολουθούν το τυπικό πρόγραμμα;
Ξεκινάμε. Τοποθέτηση προβλήματος Σκοπός Ερευνητικά ερωτήματα και υποθέσεις Ορισμός Μεταβλητών
Πως αναπτύσουμε τα ερευνητικά μας ερωτήματα; Γνωρίζουμε την περιοχή Διευρύνουμε τη βάση της εμπειρίας μας Χρησιμοποιούμε τεχνικές που εντείνουν τη δημιουργικότητα μας Περιορίζουμε το εύρος των ερευνητικών ερωτημάτων Αναλογιζόμαστε το σκοπό της έρευνας μας (διερευνητικός, περιγραφικός και ερμηνευτικός)
Ερευνητικές υποθέσεις Οι ερευνητικές υποθέσεις είναι άμεσα συνδεδεμένες με το κεντρικό ερευνητικό ερώτημα. Κάθε ερευνητική υπόθεση μπορεί να εκφραστεί με 2 τρόπους: Μηδενική (Ηο) Εναλλακτική (Η1)
Ηο και H1 Μηδενική Υπόθεση (Ho) Η υπόθεση αυτή δηλώνει την απουσία σχέσης ανάμεσα στις μεταβλητές Παράδειγμα: Δεν υπάρχει σχέση ανάμεσα στη στάση των μαθητών απέναντι στο σχολείο και την επίδοσή τους Εναλλακτική Υπόθεση (Η1) Ο ερευνητής κάνει μια πρόγνωση του αποτελέσματος που αναμένει ότι θα βρει στην έρευνα, σύμφωνα με το θεωρητικό υπόβαθρο Παραδείγματα: Υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στη στάση των μαθητών απέναντι στο σχολείο και την επίδοσή τους
Στατιστικός έλεγχος 1. Ορισμός Hο και Η1. 2. Επιλογή με τυχαία δειγματοληψία των δειγμάτων από τον πληθυσμό του ερευνητικού ενδιαφέροντος 3. Καθορισμός της πιθανότητας να καταλήξει κανείς τυχαία στην Η1. 4. Αν η πιθανότητα είναι μικρή απορρίπτουμε τη μηδενική υποθεση (Ηο) και δεχόμαστε την εναλλακτική.
Ερευνητικά ερωτήματα Όταν ο ερευνητής δεν μπορεί να κάνει εύλογες προβλέψεις για τα αναμενόμενα αποτελέσματα, οι στόχοι της έρευνας διατυπώνονται ως διερευνητικά ερωτήματα με τη μορφή ερωτηματικής πρότασης
Τα χαρακτηριστικά των καλών ερευνητικών ερωτημάτων Σαφή Συγκεκριμένα Απαντητέα Αλληλοσυνδεόμενα Κατ ουσία σχετικά
Τύποι ερευνητικών ερωτημάτων 1. Ερωτήματα ορισμού (τι είναι η προκατάληψη;) 2. Περιγραφικά ερωτήματα (ποια είναι τα συμπτώματα της διάσπασης προσοχής;) 3. Ερωτήματα συχνότητας- έντασης (σε τι ποσοστό εμφανίζεται το φαινόμενο του cyber σε μαθητές γυμνασίου;) 4. Ερωτήματα συνάφειας (υπάρχει σχέση μεταξύ φύλου και σχολικής επίδοσης;) 5. Συκριτικά ερωτήματα (ποια μέθοδος διδασκαλίας είναι πιο αποτελεσματική για παιδιά με αυτισμό;) 6. Ερωτήματα μέτρησης και αξιολόγησης (αποτελεί το Χ τεστ νοημοσύνης έγκυρη μέτρηση της νοημοσύνης;)
Ερευνητικές υποθέσεις vs Ερευνητικά ερωτήματα Ερευνητικές υποθέσεις Διαφοροποιούνται τα αγόρια από τα κορίτσια ως προς την επίδοσή τους στο τεστ των Μαθηματικών. Δεν διαφοροποιούνται οι δ/ντές σχολείων Α /θμιας από τους δ/ντές σχολείων Β /θμιας ως προς το βαθμό ενημέρωσής τους σε θέματα εκπαιδευτικής αξιολόγησης. Ερευνητικά ερωτήματα Διαφοροποιούνται τα αγόρια από τα κορίτσια ως προς την επίδοσή τους στο τεστ των Μαθηματικών; Διαφοροποιούνται οι δ/ντές σχολείων Α /θμιας από τους δ/ντές σχολείων Β /θμιας ως προς το βαθμό ενημέρωσής τους σε θέματα εκπαιδευτικής αξιολόγησης;
Ξεκινάμε. Τοποθέτηση προβλήματος Σκοπός Ερευνητικά ερωτήματα και υποθέσεις Ορισμός Μεταβλητών
Μεταβλητές Σε κάθε υπόθεση και ερώτημα μελετάμε τουλάχιστον 2 παράγοντες. Οι παράγοντες αποκαλούνται ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ. Μεταβλητές είναι ό,τι μετράμε, ελέγχουμε ή χειριζόμαστε. Διαφέρουν ως προς τον ρόλο που διαδραματίζουν στην έρευνα και ως προς τον τρόπο που τις μετράμε
Ερευνητικές μεταβλητές Κατηγορικές μεταβλητές: 2 ή περισσότερες φυσικές ή προκαθορισμένες κατηγορίες (Φύλο, θρησκεία) Τακτικές μεταβλητές: διακρίνονται σε κατηγορικού χαρακρήρα επίπεδα με αύξουσα σειρά διαβάθμισης (μορφωτικό επίπεδο) Μεταβλητές ίσων διαστημάτων: οι τιμές τους μπορούν να αποδωθούν με αριθμούς και η απόσταση ανάμεσα στους αριθόύς παραμένει σταθερή Αναλογικές μεταβλητές: έχουν τις ίδιες ιδιότητες με τις κλίμακες ίσων διαστημάτων, και επιπλέον η τιμή 0 υποδηλώνει την πραγματική απουσία του χαρακτηριστικού που εκφράζει η μεταβλητή (ύπαρξη απόλυτου μηδενός).
4 είδη κλίμακων μέτρησης Ονομαστικές (1= άνδρας, 2= γυναίκα) Τακτικές (1= λίγο, 2= μέτρια, 3=πολύ) Κλίμακες ίσων διαστημάτων (βαθμοί κελσίου) Αναλογικές (ατμοσφαιρική πίεση)
ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α. Γενικά Στοιχεία: Ηλικία:. Φύλο: Α Θ Είστε μέλος σε κάποια Μη Κυβερνητική Οργάνωση; Ναι Όχι Εάν ναι, σε ποια Πως χαρακτηρίζεται η περιοχή όπου κατοικείτε; Πρωτεύουσα (Αθήνα) Αστική Ημιαστική Αγροτική Οικογενειακή κατάσταση: Έγγαμος Άγαμος Αυτή τη στιγμή ποιο από τα παρακάτω θα σας χαρακτήριζε; Μαθητής Φοιτητής / Σπουδαστής Εργαζόμενος / Επιχειρηματίας / Ελ. επαγγελματίας Άνεργος Οικιακά Ποιο είναι το επίπεδο σπουδών σας; (ακόμα και αν δεν το έχετε ολοκληρώσει) Διδακτορικό Μεταπτυχιακό ΑΕΙ / ΑΤΕΙ Ι.Ε.Κ. / Λοιπές Σχολές Επαγγ.Κατάρτ. Γενικό Λύκειο Τεχνικό Λύκειο / Τ.Ε.Ε. /ΕΠΑΛ Γυμνάσιο Δημοτικό Εάν απασχολήστε σήμερα, ποιο από τα παρακάτω χαρακτηρίζει τη σχέση απασχόλησής σας;
Άσκηση Ονομάστε τις παρακάτω μεταβλητές και πείτε πως θα εκφράζετε την κλίμακα μέτρησης τους Θρησκεία Επάγγελμα Ηλικία Άγχος ΙQ Επίδοση στις εξετάσεις
Ανεξάρτητες vs Εξαρτημένες μεταβλητές Ανεξάρτητη είναι μεταβλητή που θεωρείται ότι ασκεί επίδρασει και επιφέρει διαφορετικά αποτελέσματα σε μια άλλη μεταβλητή, τη λεγόμενη εξαρτημένη μεταβλητή. Εξαρτημένη μεταβλητη που αναμένεται να επηρεάζεται από την επίδραση της ανεξάρτητης μεταβλητής
Μεταβλητές ελέγχου Μεταβλητές ελέγχου είναι όσες έρευνες μπορούν να επηρεάσουν την εξαρτημένη μεταβλητή (π.χ κοινωνικο οικονομικό υπόβαθρο, μορφωτικό επίπεδο, ηλικία)
Παραδείγματα 1. Τα κορίτσια έχουν καλύτερες επιδόσεις στα φιλολογικά μαθήματα απ ότι τα αγόρια 2. Οι άνθρωποι που είναι αισιόδοξοι ζουν περισσότερο 3. Η μεσογειακή διατροφή σχετίζεται με μειωμένα καρδιολογικά προβλήματα 4. Τα αγόρια έχουν υψηλότερη επίδοση απ ότι τα κορίτσια στο τεστ της Γλώσσας. Ποιά είναι η εξαρτημένη και ποιά η ανεξάρτητη μεταβλητή?
Ας πειραματιστούμε Ας φτιάξουμε τη δική μας ερευνητική υπόθεση.
Χειρισμός των μεταβλητών Μονοπαραγοντικός Ο χειρισμός μιας μόνο ανεξάρτητης μεταβλητής για τη διερεύνηση της επίδρασης της σε μια ή περισσότερες μεταβλητες Πολυπαραγοντικός Ο χειρισμός δύο ή περισσότερων ανεξάρτητων μεταβλητών για τη διερεύνηση της επίδρασης της σε μια ή περισσότερες μεταβλητες
Ερευνητικός σχεδιασμός Η στρατηγική που ακολουθεί ο ερευνητής για να οργανώσει και να φέρει εις πέρας τη διαδικασία συλλογής στοιχείων που αφορούν τις μεταβλητές του υπο διερεύνηση προβλήματος
Δεοντολογικά ζητήματα Η "συνειδητή συγκατάθεση" σημαίνει πως όσοι συμμετέχουν σε ερευνητικά έργα θα πρέπει να είναι ενήμεροι σχετικά με τους στόχους της έρευνας, τις πιθανές δυσμενείς επιπτώσεις, τη δυνατότητα άρνησης συμμετοχής ή αποχώρησης, ανά πάσα στιγμή, χωρίς καμία συνέπεια,τη διατήρηση των στοιχείων τους μετά το τέλος της έρευνας, κ.λπ.
Δεοντολογικά ζητήματα α) Ενημέρωση και Συγκατάθεση των Συμμετεχόντων Η πλήρως συνειδητοποιημένη συγκατάθεση των συμμετεχόντων σε μία ψυχομετρική δοκιμασία αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη χορήγηση των οργάνων της έρευνας. Οι ψυχολόγοι οφείλουν να ενημερώνουν τους συμμετέχοντες σχετικά με: (1) το σκοπό της έρευνας, την αναμενόμενη διάρκεια και τις προβλεπόμενες διαδικασίες (2) το δικαίωμά τους να αρνηθούν τη συμμετοχή τους στην έρευνα ή να αποσυρθούν από αυτή μετά την έναρξη (3) τις συνέπειες που ίσως έχει η άρνηση ή η απόσυρσή τους (4) τους παράγοντες που ίσως επηρεάσουν την προθυμία τους να συμμετέχουν στην έρευνα, όπως οι πιθανοί κίνδυνοι, η ταλαιπωρία ή τα δυσμενή αποτελέσματα (5) τα ενδεχόμενα ερευνητικά οφέλη (6) τα όρια της εμπιστευτικότητας (7) τα κίνητρα για τη συμμετοχή τους (8) με ποια άτομα μπορούν να έρθουν σε επαφή για τυχόν ερωτήσεις σχετικά με τα δικαιώματά τους ως συμμετέχοντες
Δεοντολογικά ζητήματα Επιπλέον, οι ψυχολόγοι που πραγματοποιούν κάποια έρευνα η οποία περιλαμβάνει τη χρήση πειραματικών διαδικασιών, θα πρέπει να διευκρινίζουν στους συμμετέχοντες κατά την έναρξη της έρευνας: (1) την πειραματική φύση της έρευνας (2) τις υπηρεσίες που θα είναι ή δε θα είναι διαθέσιμες στην ομάδα ελέγχου, εάν κριθεί απαραίτητο (3) τα μέσα με τα οποία θα διεξαχθεί το πείραμα για την πειραματική ομάδα και την ομάδα ελέγχου (4) τις διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις που διαθέτει κάποιο άτομο στην περίπτωση που δεν επιθυμεί να συμμετάσχει στην έρευνα ή επιθυμεί να αποσυρθεί μετά την έναρξή της (5) την αποζημίωση των ατόμων για τη συμμετοχή τους στο πείραμα.
Δεοντολογικά ζητήματα Η ενημέρωση των συμμετεχόντων σχετικά με την έρευνα πρέπει να γίνει με τρόπο που αποτυπώνεται στη μνήμη τους Η συγκατάθεση πρέπει να δίνεται από άτομα που μπορούν ελεύθερα να κατανοήσουν την ερώτηση και να συμφωνήσουν Προστασία προσωπικων δεδομένων Ανωνυμία http://www.uom.gr/modules.php?op=modload&name =News&file=article&sid=4685&tmima=1&categorym enu=5
10 αμφιλεγόμενες πρακτικές 1. Η εμπλοκή ανθρώπων χωρίς τη γνώση ή τη συγκατάθεση τους 2. Ο καταναγκασμός τους σε συμεμτοχή 3. Η απόκρυψη πληροφοριών σχετικά με την αληθή φύση της έρευνας 4. Η εξαπάτηση των συμμετεχόντων 5. Η παρακίνηση των συμμετεχόντων αν διαπράξουν ενέργειες που μειώνουν την αυτοεκτίμηση τους 6. Η παραβίαση των δικαιωμάτων αυτοπροσδιορισμού 7. Η έκθεση των συμμετεχόντων σε φυσικό ή ψυχολογικό άγχος 8. Η παραβίαση της ιδιωτικής τους ζωής 9. Η απόκρυψη του οφέλους από κάποιους συμμετέχοντες 10. Η αντιμετώπιση των συμμετεχόντων με άδικα μέσα.