انتخاب جنس فرزند با جداسازي اسپرم به روش گراديان آلبومين در سيكلهاي تلقيح داخل رحمي اسپرم 3 2 2 1 محمد علي خليلي (Ph.D.) بهناز خاني (M.D.) شكوفه بقازاده (B.Sc.) نسيم طبيب نژاد (M.D.) 1- گروه جنينشناسي مركز تحقيقاتي و درماني ناباروري دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد يزد ايران 2- گروه زنان و مامايي مركز تحقيقات باروري و ناباروري دانشگاه علوم پزشكي اصفهان اصفهان ايران 3- مركز تحقيقاتي و درماني ناباروري دانشگاه علوم پزشكي شهيد صدوقي يزد يزد ايران زمينه و هدف: از جمله دغدغههاي زوجين بهخصوص در كشورهاي آسيايي دستيابي به فرزند پسر ميباشد. اين خواسته معمولا در زوجين بارور در مقايسه با افراد نابارور از شدت بيشتري برخوردار است. يكي از روشهاي نسبتا ساده ارزان قيمت و قابل انجام در مراكز ناباروري كه نيازي به مواد شيميايي سمي جهت جداسازي اسپرمهاي X و Y ندارد روش اريكسون جهت جداسازي اسپرم با گراديان آلبومين ميباشد. لذا هدف اين مطالعه بررسي نتايج مربوط به انتخاب جنس نوزاد به روش جداسازي اسپرم با استفاده از روش اريكسون در افراد بارور و نابارور تحت درمان IUI بود. روش بررسي: مطالعه از نوع توصيفي تحليلي بود و نمونهها 32 زوج (30 زوج بارور و 2 زوج نابارور) متقاضي تعيين جنسيت فرزند (31 زوج خواهان فرزند پسر و 1 زوج خواهان فرزند دختر) به روش اريكسون بودند. پس از بررسي اوليه نمونه اسپرم با استفاده از گراديان آلبومين اسپرمها طي كمتر از دو ساعت آماده شدند و با كاتتر ترانسفر مقدار 400-500μl محلول حاوي بيش از 10 ميليون اسپرم به حفره رحمي تزريق شد. تمام افراد كانديدا جهت انجام IUI تحريك تخمكگذاري شده بودند. دادهها با نرم افزار SPSS و با استفاده از آزمون t χ 2 و ناپارامتري ويلكاكسون محاسبه شد. نتايج: از مجموع 32 زوج تحت مطالعه 30 زوج قبل از درمان داراي حداقل يك فرزند بودند. با جداسازي اسپرم به روش گراديان آلبومين و IUI ميزان بارداري %34/4 بود كه از اين ميزان 4 مورد سقط شدند. ميزان تولد %21/8 و دستيابي به جنس دلخواه در بين تولدها %71/4 بود. نتايج نشان داد كه دو پارامتر تحرك پيشرونده تند كند و نيز مرفولوژي طبيعي اسپرم بعد از جداسازي اسپرم با گراديان آلبومين افزايش يافت (به ترتيب 0/001>p 0/05>p و 0/05>p). در ضمن ميزان تحرك پيشرونده و مورفولوژي طبيعي اسپرم در افرادي كه صاحب فرزند پسر شدند بيشتر از سايرين بود. فقط يك زوج خواهان فرزند دختر بودند كه صاحب فرزند پسر شدند. نتيجهگيري: روش گراديان آلبومين كه توسط اريكسون ابداع شد روش بسيار مناسبي براي جداسازي اسپرمهاي X و Y و در نتيجه تعيين جنسيت پسر در زوجين بارور ميباشد. كارايي اين روش براي افراد نابارور نياز به مطالعه وسيعتر دارد. در ضمن روش گراديان آلبومين به علت عدم استفاده از مواد شيميايي سمي جهت جداسازي اسپرم و نيز عدم دستكاري جنين روشي مطمي ن ميباشد. كليد واژگان: انتخاب جنسيت گراديان آلبومين تلقيح داخل رحمي اسپرم اسپرم تحرك اسپرم مورفولوژي اسپرم مسي ول مكاتبه: دكتر محمد علي خليلي گروه جنينشناسي مركز تحقيقاتي و درماني ناباروري دانشگاه علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني شهيد صدوقي يزد خيابان بوعلي يزد ايران. پست الكترونيك: khalili59@hotmail.com صفحات 213-220
مقدمه تاريخچه تعيين جنسيت فرزند پيش از بارداري به قرنها قبل برميگردد. عوامل متعددي همچون مساي ل فرهنگي اجتماعي مذهبي اقتصادي و بالاخره طبي نظير وجود بعضي از بيماريهاي وابسته به كروموزوم X زوجين را تشويق به انتخاب روشهاي سنتي يا درماني جديد براي انتخاب جنسيت فرزند نموده است (1 2). 1 برقراري تعادل خانوادگي از جمله موارد ديگر انتخاب جنس فرزند ميباشد. در سابق كه كنترل جمعيت در كشور اجرا نميگرديد اكثر خانوادهها پرجمعيت و معمولا صاحب فرزند از هر دو جنس بودند. در صورتيكه اكنون و با اعمال سياستهاي كنترل جمعيت و تعداد كم فرزندان هرچند كه در كل جامعه ممكن است نسبت پسر و دختر بهطور نسبتا مساوي و متعادل باشد اما در خانوادهها اين نسبت برقرار نبوده و اكثر خانوادهها داراي فرزندان دختر يا پسر (از يك جنس) هستند و اين موضوع آزردگي آنها را به دنبال دارد. لذا به نظر ميرسد به كارگيري روشهايي كه بتواند در اين زمينه موثر باشد به ارتقاء سلامت رواني جامعه كمك خواهد نمود. اگرچه در وضعيت طبيعي اسپرم در تعيين جنسيت نوزاد نقش دارد ولي هنوز مشخص نيست كه چه عواملي در انتخاب اسپرم حاوي كروموزوم X يا Y جهت باروري تخمك نقش دارند. Ericsson و همكاران اعتقاد دارند كه اسپرمهاي حاوي كروموزوم Y به علت وزن كمتر فعالتر از اسپرمهاي حاوي كروموزوم X ميباشند (3). البته Rose و همكاران بر اين باورند كه علت اين امر غنيسازي اسپرم با سلولهاي حاوي كروموزوم Y نيست و مكانيسم ديگري در اين امر دخيل ميباشد (4). در مجموع در جوامع بشري ميزان مذكر به مونث تقريبا يكسان است. اما جوامع با نژادهاي متفاوت بهعلت تفاوتهاي ژنتيكي داراي ميزان مذكر به مونث مختلف ميباشند. براي مثال سياهپوستان بيش از سفيدپوستان داراي فرزند دختر ميباشند (5). در حال حاضر روشهاي متفاوت آزمايشگاهي براي تعيين جنسيت فرزند قبل از بارداري ابداع شده است كه عبارتند از: روش تشخيص ژنتيكي قبل از لانهگزيني 2 (PGD) كه طي آن پس از تحريك تخمكگذاري با استفاده از ميكرواينجكشن اسپرم بهداخل تخمك تزريق شده عمل لقاح صورت ميگيرد. سپس با بيوپسي از جنين 6-8 سلولي يك بلاستومر را جدا نموده و با 3 روش FISH يا روشهاي مولكولي جنس بلاستومر تعيين ميشود و بعد از كشت جنين با جنسيت مورد نظر به رحم منتقل ميشود. روش فوق از حساسيت بالايي برخوردار است ولي بسيار پرهزينه داراي تكنيك پيچيده و شانس بارداري پايين ميباشد (6). روش ديگر روش Microsort است كه با استفاده از دستگاه فلوسيتومتري اسپرمهاي رنگآميزي شده با ماده فلورسنت جدا شده و سپس اسپرمهاي حاوي كروموزوم مورد نظر از طريق IUI 4 به رحم منتقل ميشوند. اين روش در حيوانات بهطور گسترده استفاده شده است (6). اما به علت استفاده از رنگهاي فلورسنت از جمله رنگ هوخست و اشعه ليزر در روش ميكروسورت كاربرد آن در موارد انساني انتقاد برانگيز شده است (7 8). روش بعدي استفاده از گراديان 5 آلبومين است كه شامل عبور دادن اسپرم از لايههاي آلبومين انساني است تا اسپرمهاي حاوي كروموزوم Y از اسپرمهاي X در دو لايه متفاوت از يكديگر جدا شوند. لازم به ذكر است كه كارايي اين روش در تعيين جنسيت فرزند بارها توسط محققين مورد بحث قرار گرفته است. بعضي از مطالعات روش فوق را مورد تا ييد قرار دادهاند (3 8 9) و برخي ديگر آن را ناموفق 2- Preimplantation Genetic Diagnosis 3- Fluorescence in situ hybridization 4- Intrauterine Insemination 5- Albumin gradient method 1- Familial balancing 214
گزارش نمودهاند (10-12). روش چهارم روش ساده Modified Swim-up است كه براساس حركت اسپرم پايهگذاري شده است و طي چند مرحله انجام ميگيرد (13). گرچه ميزان موفقيت اين روش در دستيابي به جنس پسر %89 و به جنس دختر %86 گزارش شده است ولي ديگر محققين نظر خاصي در مورد كارايي اين تكنيك اعلام نكردهاند. تنها مورد گزارش شده جهت دستيابي به جنس مذكر با استفاده از روش اريكسون در ايران مربوط به تحقيق نصراصفهاني و همكاران ميباشد (14). آنها 45 زوج (21 زوج بارور و 24 زوج نابارور) را تحت درمان قرار دادند. نتايج نشان داد كه دستيابي به جنس مورد نظر در گروه بارور %80 و در گروه نابارور %54/5 بود. با توجه به موارد فوق و نيز تمايل به داشتن فرزند پسر در جوامع آسيايي از جمله ايران كه گاهي به افزايش رشد جمعيت به علت بارداريهاي مكرر تا دستيابي به فرزند پسر و نيز عوارض روحي رواني و اقتصادي پيامد آن منجر ميشود اين مطالعه تدوين گرديد. هدف آن بررسي نتايج مربوط به انتخاب جنس نوزاد به روش جداسازي اسپرم با گراديان آلبومين در افراد بارور و نابارور تحت درمان تلقيح داخل رحمي اسپرم (IUI) بود. با انجام اين مطالعه به نظر ميرسد كارايي اين روش نسبتا آسان ارزان غيرتهاجمي و قابل انجام با حداقل امكانات آزمايشگاهي را بتوان مورد ارزيابي قرار داد. روش بررسي افراد تحت مطالعه: در اين مطالعه توصيفي تحليلي از فروردين 85 تا خرداد 86 تعداد 32 مورد از زوجين متقاضي تعيين جنسيت به روش IUI و گراديان آلبومين ارزيابي شدند. از بين اين افراد 31 زوج خواهان فرزند پسر و فقط يك زوج متقاضي فرزند دختر بودند. در ضمن 30 زوج قبل از انجام IUI داراي حداقل يك فرزند بودند. بنابراين فقط دو زوج مشكل ناباروري داشتند. به تمام افراد مشاوره لازم در خصوص روش كار ميزان موفقيت موارد احتمال سقط و نيز هزينه درمان داده شد. تحريك تخمك گذاري: پس از سونوگرافي اوليه از روز سوم يا چهارم سيكل قاعدگي روزانه 2 آمپول hmg Germany) (Menogon, Ferring, تجويز شد. با بررسي اندازه فوليكول در سونوگرافي ترانس واژينال و رسيدن سايز اولين فوليكول به 18mm تزريق آمپول hmg قطع و آمپول (Daroupakhsh, Iran) hcg به ميزان 10000IU تجويز گرديد. بررسي پارامترهاي اسپرم: نمونه مايع مني به روش 1 خود تحريكي در داخل ظرف استريل يكبار مصرف جمعآوري و سپس در دماي 37 C براي مدت 15 دقيقه نگهداري گرديد. وضعيت پارامترهاي ماكروسكوپي مايع سمينال شامل حجم آگلوتيناسيون و قوام با استفاده از دستورالعمل سازمان بهداشت جهاني (WHO) مشخص شد (15). پس از آن با استفاده از وسيله Makler Chamber غلظت اسپرم نوع و درصد تحرك آن مشخص گرديد. براي بررسي مورفولوژي اسپرم و نيز غلظت سلولهاي گرد از رنگآميزي گيمسا استفاده و تعداد 100 اسپرم به همراه سلولهاي غيراسپرمي پراكنده در بين آنها بررسي شد. سلولهاي لكوسيت نيز با توجه به دستورالعمل WHO به روش Endz شناسايي و ميزان آن به صورت ميليون به ازاي هر ميليليتر مايع مني گزارش شد. روش گراديان آلبومين: در يك لوله فالكون مقدار 2-3ml مايع مني و هم حجم آن محيط Ham s F10 (از قبل گرم شده) بدون آلبومين اضافه و پس از مخلوط نمودن با دور 2000rpm براي 10 دقيقه سانتريفوژ شد. سپس مايع رويي را دور ريخته و 2ml محيط Hams به آن 1- Masturbation 215
اضافه گرديد. جهت جداسازي اسپرمهاي حاوي كروموزومXوY با استفاده از گراديان آلبومين به روش ذيل اعمال گرديد: 1-4ml آلبومين انساني %10 گرم شده (در دماي آزمايشگاه) به 4 لوله فالكون كوچك به طور مساوي اضافه و به هر كدام مقدار 0/5ml محلول اسپرمي تهيه شده از مرحله قبل افزوده شد و براي مدت 30 دقيقه در دماي 37 C قرار داده شد. 2- از هر لوله به آرامي حدود 0/5ml رسوب برداشته شد. به خاطر وجود آلبومين %10 و مدت زمان 30 دقيقه و حرارت 37 C درجه اسپرمهاي متحرك ته نشين شدند و نمونه از بخش تهنشين برداشته شد (شكل 1- الف). 3- از 4 لوله فالكون كوچك استفاده و به هر كدام مقدار 0/5ml آلبومين %20 و سپس 1ml آلبومين %12/5 اضافه گرديد. نهايتا 0/5ml محلول اسپرمي از مرحله قبل به آن افزوده و براي 45 دقيقه در دماي 37 C حفظ شد. 4- اسپرمهاي رسوب كرده (حاوي كروموزوم Y) در هر لوله را با يك پيپت برداشته و با محيط Hams با دور 2000rpm (براي دو مرتبه و هر مرتبه 5 دقيقه) سانتريفوژ شدند. در اين حالت اسپرمهاي موجود در محلول بالاي رسوب حاوي كروموزوم X ميباشند.( (شكل 1 ب - 5- سپس مايع رويي را دور ريخته و حداكثر 0/5ml محيط Hams به آن اضافه نموده و محلول تا انجام IUI در انكوباتور نگهداري شد. انجام :IUI حدودا 35 ساعت بعد از تزريق hcg عمل 400-500μl با اسپرم آماده شده انجام شد. حدود IUI از محلول حاوي بيش از 10 ميليون اسپرم بهداخل كاتتر ترانسفر كشيده و به طور كامل به داخل حفره رحمي تخليه شد. حدود 20 دقيقه فرد تحت عمل IUI به صورت خوابيده باقي ماند و سپس ترخيص شد. بارداري: اولين آزمايش بارداري حدود 2 هفته بعد از عمل IUI انجام شد تا براساس ميزان hcg وضعيت بارداري شيميايي مشخص شود. يك ماه بعد با انجام سونوگرافي و مشاهده تپش قلب بارداري كلينيكي به ثبت رسيد. موارد سقط يا زايمان نيز ثبت شد. روش آماري: تمام دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون t χ 2 و ناپارامتري ويلكاكسون مورد آناليز آماري قرار گرفت و 0.05>p به عنوان سطح معنيداري آماري در نظر گرفته شد. نتايج در اين بررسي حداقل و حداكثر سن زنان به ترتيب 21 و 43 سال با ميانگين ± 5/4 32/97 سال بود و مردان داراي سن 28 تا 45 سال با ميانگين 37/84±4/3 سال بودند. 30 زوج حداقل يك فرزند سالم داشتند و از اين تعداد فقط 2 زوج هر يك داراي يك فرزند پسر بودند. به طور متوسط تعداد فرزندان هر زوج قبل از درمان 1/50±0/84 فرزند بود. نتايج حاصله از وضعيت زوجهاي تحت درمان IUI به منظور دستيابي به جنس فرزند دلخواه در جدول 1 اراي ه شده است. دو زوج نابارور با سن 24 و 25 سال متقاضي جنس پسر بودند كه نتيجه بارداري در يك زوج منفي بود و جنين زوج جدول 1- خصوصيات درماني 32 زوج متقاضي تعيين جنسيت فرزند مراجعهكننده به مركز تحقيقاتي و درماني ناباروري يزد 86-1385 تعداد درصد متغير ميزان بارداري ميزان سقط ميزان تولد دستيابي به جنس دلخواه در تولدها دستيابي به جنس پسر در تولدها 34/4 12/5 21/8 71/4 85/7 11 4 7 5 6 مراحل آمادهسازي اسپرم به روش گراديان آلبومين 216
جدول - 2 خصوصيات پارامترهاي اسپرم قبل و بعد از جداسازي اسپرمهاي X و Y در مردان متقاضي تعيين جنسيت فرزند مراجعهكننده به مركز تحقيقاتي و متغيرها حجم مايع مني (ml) ديگر در 2 ماهگي دچار سقط شد. همچنين نتايج حاصل نشان داد كه از 11 مورد بارداري (%34/4) حاصل شده به اين روش در 4 مورد سقط در 2-3 ماهگي اتفاق افتاد. در ضمن يك زوج خواهان فرزند دختر بودند كه برخلاف خواستة آنها صاحب يك فرزند سالم پسر شدند. زوج مذكور (35 و 32 ساله) داراي يك فرزند پسر با بارداري طبيعي بودند و براي اولين بار تعيين جنسيت به روش IUI در مورد آنها انجام ميشد. در ضمن از تعداد 31 زوج كه خواهان فرزند مذكر بودند 5 زوج صاحب فرزند پسر و يك زوج صاحب فرزند دختر شدند. زوج مذكور قبل از درمان داراي 2 دختر سالم بودند. نتايج همچنين نشان داد كه 3 زوج از زوجين تحت درمان كه بارداري در آنها صورت نگرفته بود در فاصله 2-4 ماه بعد به صورت طبيعي باردار شدند. جدول 2 بيانگر وضعيت پارامترهاي اسپرم قبل و بعد از انجام عمل جداسازي اسپرمهاي Y و X به روش گراديان آلبومين ميباشد. نتايج نشان داد كه غلظت اسپرم به صورت معنيداري پس از انجام فرآيند جداسازي اسپرم كاهش يافته بود (0/001>) اما تحرك سريع كند و نيز ميزان مورفولوژي طبيعي اسپرم به طور چشمگيري افزايش داشت (به ترتيب 001/> ميزان موفقيت لقاح و متعاقبا دستيابي به جنس مورد نظر (پسر) نقش اصلي را ايفا كرده باشد. جدول 3 وضعيت پارامترهاي اسپرم در دو گروه I (دستيابي به فرزند پسر) و II (عدم دستيابي به فرزند پسر) را نشان ميدهد. نتايج نشان داد كه ميزان پارامترهاي غلظت تحرك پيشرونده و نيز مرفولوژي طبيعي اسپرم در گروهI در مقايسه با گروه II از شرايط مطلوبتري برخوردار است. بحث انگيزه و تلاش براي تعيين جنسيت فرزندان قبل از بارداري يكي از دغدغههاي زوجين جوان در كشورهاي آسيايي ميباشد. كشور ما ايران نيز از اين قاعده مستثني نيست و اين خواسته در زوجين بارور بهمراتب بيشتر از افراد نابارور ميباشد. در حال حاضر چندين روش آزمايشگاهي براي تعيين جنسيت جنين وجود دارد (16). يكي از اين روشها كه بارها توسط محققين مورد بررسي قرار گرفته است روش جداسازي اسپرم با گراديان آلبومين يا "روش اريكسون" ميباشد كه براي اولين بار در سال 1973 در مجله Nature انتشار يافت (3). در اين روش اسپرمهاي سبكتر (Y) به مراتب سريعتر از بقيه در لايههاي آلبومين انساني (HAS) عبور نموده و در لوله آزمايشگاهي تهنشين ميشوند. افرادي همچون Ericsson, Glover, Pyrazak و Rose تكنيك فوق را براي دستيابي به جنس مورد P-value درماني ناباروري يزد - 86 1385 M±SD بعد قبل 4/21± 4/1 غلظت اسپرم ) 6 (10 تحرك سريع (%) تحرك كند (%) تحرك درجا (%) مورفولوژي طبيعي (%) جدول - 3 وضعيت پارامترهاي اسپرم بعد از جداسازي اسپرمهاي X وY در گروه I با دستيابي به فرزند پسر (6 مورد) و گروه II عدم دستيابي به فرزند پسر (26 مورد) در مراجعهكنندگان به مركز تحقيقاتي و درماني ناباروري يزد 86-1385 متغيرها P-value گروهها (M±SD) گروه I گروه II شمارش اسپرم ) 6 (10 تحرك سريع (%) تحرك كند (%) تحرك درجا (%) مورفولوژي طبيعي(%) NS NS NS NS NS t-test Not Significant 37/56± 30/9 23/08± 22/9 39/96± 18/8 13/85± 15/6 52/10± 16/3 52/33±51/4 40/17±39/4 26/17±22/4 11/00±15/3 57/33±9/5 <0/001 <0/001 <0/05 NS <0/05 40/56±35/1 26/28±26/8 37/29±19/9 13/31±15/4 53/08±15/3 Non-Parametric Wilcoxon Not Significant 146/25±86/1 7/75±12/2 44/91±16/8 11/25±9/8 44/16±13/5 5/32±10/9 0/38±0/93 سلول گرد ) 6 (10 لكوسيت ) 6 (10 0/05> و 0/05 >) و به نظر ميرسد اين دو عامل در 217
نظر (بهخصوص جنس مذكر) مو ثر ميدانند (3 8 9 11 17). اما Ross,Vidal و Wang با گزارشات مربوط به نتايج مطالعات خود روش فوق را بي اثر قلمداد كردهاند (10 12 18). در اين راستا محققين "مركز انتخاب جنسيت" از هنگكنگ مطالعه خود را در مورد كارايي تكنيك اريكسون قرار دادند (4). نتايج نشان داد كه از 18 زوجي كه خواهان پسر بودند 14 مورد موفق شده و 4 مورد دچار سقط شده بودند. در نهايت ميزان موفقيت زايمان با نوزاد پسر بيش از %80 بود. نتايج حاصله از مطالعه حاضر نيز نشان داد كه ميزان موفقيت در تولد فرزند دلخواه بيش از %70 بود و ميزان سقط %12/5 بهدست آمد. ميزان سقط در اين مطالعه كمتر از ميزان آن در مطالعه "مركز انتخاب جنسيت" هنگ كنگ بود. در مطالعه Jaffe و همكاران ميزان موفقيت در دستيابي به جنس مذكر بيش از %55 و جنس دختر %78 گزارش شد (19). در مطالعه ديگري كه توسط Silverman و همكاران انجام گرفت ميزان تولد نوزاد با جنسيت دختر حدود %74 بهدست آمد (20). در مطالعه كنوني ميزان موفقيت در دستيابي به جنس پسر بيش از %85 بود. ولي يك زوج خواهان دختر بودند كه در نهايت صاحب فرزند پسر شدند. احتمالا اين امر ميتواند مربوط به عدم استفاده از كلوميفن سيترات باشد. طي تحريك تخمكگذاري 32 زوج از افراد تحت مطالعه فقط از داروهاي hmg و hcg استفاده شد. نصر اصفهاني و همكاران براي تحريك تخمكگذاري بيماران نابارور از كلوميد hmg وhCG استفاده نمودند در صورتيكه براي افراد بارور فقط از hcg استفاده كردند. ميزان موفقيت در دستيابي به جنس مذكر در گروه نابارور در حدود %54 بدست آمد (14). احتمالا اين امر به علت استفاده از كلوميد در روش تحريك تخكگذاري بوده است. Silverman بيان نمود كه اگر طي تحريك تخمكگذاري از كلوميفن سيترات استفاده شود افزايش در ميزان تولد جنس مونث را شاهد خواهيم بود (20). البته با يك مورد نميتوان به نتيجهگيري نهايي دست يافت و بايد نمونههاي بيشتري را تحت مطالعه قرار داد. نتايج اين تحقيق همچنين نشان داد كه احتمالا روش اريكسون براي افراد نابارور كارآيي مناسب را ندارد بهخصوص اگر پارامترهاي اسپرم از وضعيت نامناسبي برخوردار باشند. اين فرضيه وجود دارد كه اسپرمهاي بسيار فعال داراي كروموزوم Y باشند چرا كه اسپرمهاي Y به علت وزن كمتر داراي تحرك بيشتري هستند (3 17). با توجه به خصوصيات پارامترهاي اسپرم مشخص شد كه وضعيت تحرك پيشرونده سريع و نيز مورفولوژي طبيعي اسپرم بعد از عمل جداسازي آن با گراديان آلبومين به مراتب بهتر از قبل از عمل جداسازي شده بود. دو پارامتر فوق ميتوانند نقش اساسي را در ميزان بارداري بيش از %30 ايفا نمايد. همچنين در مجموع كيفيت اسپرم در مواردي كه به فرزند پسر دست يافته بودند بهتر از ديگر زوجين بود. بنابراين روش اريكسون در تعيين جنسيت فرزند پسر مو ثر بوده و آن را ميتوان براي افراد متقاضي باروري به كار گرفت. اگرچه امروزه روشهاي ديگري كه از حساسيت بيشتري برخوردار هستند را ميتوان جايگزين روش اريكسون نمود ولي بايد توجه داشت كه تكنيك Microsort با استفاده از دستگاه فلوسيتومتري علاوه بر هزينه سنگين وسايل مربوطه و تحميل هزينههاي درماني به زوجين عاري از خطر نيست (4). در روش ميكروسورت با فلوسيتومتري اسپرمها با رنگ سمي فلورسنت رنگآميزي شده و در زير اشعه دستگاه قرار ميگيرند كه اين عوامل نگران كننده ميباشد. كاربرد اين روش بيشتر در توليد مثل حيوانات و نيز مواردي نظير بيماريهاي ژنتيكي وابسته به كروموزوم X پيشبيني شده بود (21). البته بايد مطالعه Fugger و همكاران را مد نظر قرار داد كه وضعيت سلامت نوزادان متولد شده 218
با استفاده از روش Microsort را مورد تا كيد قرار داده بود (22). روش PGD/FISH نيز بسيار تخصصي و گرانقيمت است و بسياري از افراد متقاضي بهعلت محدود بودن مراكز سرويسدهي امكان دسترسي به آن را ندارند. با اين حال اين روش براي تعيين جنسيت از حساسيت بسيار بالايي برخوردار است (23 24). بنابراين با توجه به موارد فوق تكنيك جداسازي اسپرم بهروش اريكسون را ميتوان بهعنوان يك روش موفق در تعيين جنسيت نوزاد در نظر گرفت. البته بايد توجه داشت كه حتما زوجين متقاضي بايد تحت مشاوره قرار گيرند و ميزان موفقيت اين روش و پروتكل درماني به آنها گوشزد شود. نتيجهگيري نتايج اين مطالعه نشان داد كه روش اريكسون با جداسازي اسپرم با روش گراديان آلبومين و IUI روش غيرتهاجمي مناسبي براي تعيين جنسيت در افراد بارور ميباشد و با به كارگيري روش فوق ميتوان از تعداد بارداريها و يا سقطهاي ناخواسته تا حد زيادي جلوگيري نمود. كارايي تكنيك اريكسون جهت افراد نابارور نياز به بررسي بيشتر دارد. تشكر و قدرداني بدينوسيله نويسندگان مراتب قدرداني خود را از سركار خانمها دكتر ويدا رضوي و دكتر فرحناز مردانيان و نيز لاله شارق و نسرين شكرريز اعلام مينمايند. References 1- Schulman JD, Karabinus DS. Scientific aspects of preconception gender selection. Reprod Biomed Online. 2005; Suppl 1:111-5. 2- Holt WV, O'brien J, Abaigar T. Applications and interpretation of computer-assisted sperm analyses and sperm sorting methods in assisted breeding and comparative research. Reprod Fertil Dev. 2007;19(6):709-18. 3- Ericsson RJ, Langevin CN, Nishino M. Isolation of fractions rich in human Y sperm. Nature. 1973;246 (5433):421-4. 4- Rose GA, Wong A. Experiences in Hong Kong with the theory and practice of the albumin column method of sperm separation for sex selection. Hum Reprod. 1998;13(1):146-9. 5- Jacobsen R, Moller H, Engholm G. Fertility rates in Denmark in relation to the sexes of preceding children in the family. Hum Reprod. 1999;14(4):1127-30. 6- Missmer SA, Jain T. Preimplantation sex selection demand and preferences among infertility patients in Midwestern United States.J Assist Reprod Genet. 2007;24(10):451-457. 7- Cran DG. XY sperm separation and use in artificial insemination and other ARTs. Soc Reprod Fertil Suppl. 2007;65:475-91. 8- Pyrzak R, Garrison CP. Application of DNA in situ hybridization using biotinylated probes of human X and Y sperm. J. Androl, 1990;11(Suppl.):46. 9- Pyrzak R. Separation of X- and Y-bearing human spermatozoa using albumin gradients. Hum Reprod. 1994;9 (10):1788-90. 10- Vidal F, Moragas M, Català V, Torelló MJ, Santaló J, Calderón G, Gimenez C, Barri PN, Egozcue J, Veiga A. Sephadex filtration and human serum albumin gradients do not select spermatozoa by sex chromosome: a fluorescent in-situ hybridization study. Hum Reprod. 1993;8(10):1740-3. 11- Beernink FJ, Dmowski WP, Ericsson RJ.Sex preselection through albumin separation of sperm. Fertil Steril. 1993;59(2):382-6. 12- Wang HX, Flaherty SP, Swann NJ, Matthews CD. Assessment of the separation of X- and Y-bearing sperm on albumin gradients using double-label fluorescence in situ hybridization. Fertil Steril. 1994;61(4): 720-6. 13- Khatamee MA, Horn SR, Weseley A, Farooq T, Jaffe SB, Jewelewicz R. A controlled study for gender selection using swim-up separation.gynecol Obstet Invest. 1999;48(1):7-13. 14- نصر اصفهاني محمد حسين احمدي سيد مهدي كلانتري سيد 219
اسداالله و همكاران. دستيابي به جنسيت مورد نظر در بيماران بارور و نابارور كه تحت درمان تزريق داخل رحمي اسپرم به روش آلبومين قرار گرفتند. مجله دانشكده پزشكي اصفهان شماره 21 تابستان و پاييز 1382 صفحه 28-24. 15- WHO: World Health Organization laboratory manual for the examination of human semen and spermcervical mucus intraction. 4 th Edition. New York: Cambridge University Press: Cambridge, 1999;126. 16- Dahl E, Beutel M, Brosig B, Hinsch KD. Preconception sex selection for non-medical reasons:a representtative survey from Germany. Hum Reprod. 2003;18 (10):2231-4. 17- Ericsson SA, Ericsson RJ. Couples with exclusively female offspring have an increased probability of a male child after using male sex preselection. Hum Reprod. 1992;7(3):372-3. 18- Ross A, Robinson JA, Evans HJ. Failure to confirm separation of X- and Y-bearing human sperm using BSA gradients.nature. 1975;253(5490):354-5. 19- Jaffe SB, Jewelewicz R, Wahl E, Khatamee MA. A controlled study for gender selection. Fertil Steril. 1991;56(2):254-8. 20- Silverman AY, Stephens SR, Drouin MT, Zack RG, Osborne J, Ericsson SA. Female sex selection using clomiphene citrate and albumin separation of human sperm. Hum Reprod. 2002;17(5):1254-6. 21- Johnson LA, Welch GR, Keyvanfar K, Dorfmann A, Fugger EF, Schulman JD. Gender preselection in humans? Flow cytometric separation of X and Y spermatozoa for the prevention of X-linked diseases. Hum Reprod. 1993;8(10):1733-9. 22- Fugger EF. Clinical experience with flow cytometric separation of human X- and Y-chromosome bearing sperm. Theriogenology. 1999;52(8):1435-40. 23- Platteau P, Sermon K, Seneca S, Van Steirteghem A, Devroey P, Liebaers I. Preimplantation genetic diagnosis for fragile Xa syndrome: difficult but not impossible. Hum Reprod. 2002;17(11):2807-12. 24- Kahraman S, Bahce M, Samli H, Imirzalioglu N, Yakisn K, Cengiz G, Donmez E. Healthy births and ongoing pregnancies obtained by preimplantation genetic diagnosis in patients with advanced maternal age and recurrent implantation failure. Hum Reprod. 2000;15(9):2003-7. 220