ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΜΑ: «ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΒΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΏΝ ΛΕΚΑΝΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΛΦΕΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ» ΠΑΣΑΠΟΡΤΗ ΧΡΗΣΤΙΝΑ ΕΠΙΒΛΕΨΗ: ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Π. ΤΕΥΧΟΣ Α ΠΑΤΡΑ, ΙΟΥΛΙΟΣ 2012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ... 4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ... 4 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ... 5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΑΡΤΩΝ... 5 Ευχαριστίες... 6 Περίληψη... 7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 10 Η σύγχρονη προβληματική γύρω από τους υδατικούς πόρους και το νερό... 10 Αντικείμενο και Σκοπός της Εργασίας... 11 Μεθοδολογία Έρευνας και Πηγές Τεκμηρίωσης... 12 Δομή και Περιεχόμενα της Εργασίας... 13 1. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ... 16 1.1. Ευρωπαϊκά Ντοκουμέντα και Κείμενα για τα Νερά... 16 1.1.1. Κοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΚ... 16 1.1.2. Κοινοτική Οδηγία 2007/60/ΕΚ... 18 1.2. Ελληνικό Θεσμικό Πλαίσιο... 19 1.2.1. Ν. 1739/1987 περί «διαχείρισης των υδάτινων πόρων και άλλες διατάξεις»... 20 1.2.2. Ν. 3199/2003 περί «προστασίας και διαχείρισης των υδάτινων πόρων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000»... 20 1.3. Συγκριτική Θεώρηση του Θεσμικού Πλαισίου... 23 1.3.1. Σύγκριση του Ν. 1739/1987 και του Ν. 3199/2003... 23 1.3.2. Βαθμός Ενσωμάτωσης της Οδηγίας 60/2000 στο Ν. 3199/2003... 23 2. ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΑΛΦΕΙΟΥ: ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ... 27 2.1. Εισαγωγή... 27 2.2. Γενικά Στοιχεία για την Περιοχή Μελέτης... 29 2.2.1. Γεωγραφία- Μορφολογία... 29 2.2.2. Κλιματικά Δεδομένα... 30 2.3. Φυσικό Περιβάλλον... 32 2.3.1. Περιοχές με Οικολογικό και Περιβαλλοντικό Ενδιαφέρον... 32 2.3.2. Προστατευόμενες Περιοχές Δικτύου Natura... 34 2.3.3. Άλλες Περιοχές Προστασίας... 37 2.4. Ανθρωπογενές Περιβάλλον... 39 2.4.1. Πληθυσμιακά Στοιχεία... 39 2.4.2. Παραγωγικοί Τομείς... 42 2.4.2.1. Πρωτογενής Τομέας... 42 2.4.2.2. Δευτερογενής Τομέας... 49 2.4.2.3. Τριτογενής Τομέας... 51 2.4.3. Καλύψεις και Χρήσεις Γης... 54 2.5. Υδάτινο Περιβάλλον και Συναφείς Υποδομές... 56 2.5.1. Υδρολογικά και Γεωλογικά Δεδομένα... 56 2.5.2. Επιφανειακά Ύδατα... 57 σελ 2 από 144

2.5.3. Υπόγεια Ύδατα... 58 2.5.4. Έργα Υποδομής και Δραστηριότητες... 60 2.6. Ρύπανση Προβλήματα... 62 3. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΟΥ ΑΛΦΕΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ... 65 3.1. Εισαγωγικά Στοιχεία... 65 3.2. Συλλογή και Ανάλυση Απαιτήσεων... 66 3.3. Εννοιολογικός Σχεδιασμός... 67 3.4. Λογικός Σχεδιασμός... 76 3.5. Χρήστες της βάσης δεδομένων... 89 4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ... 90 4.1. Οι Χωρικές Βάσεις Δεδομένων... 90 4.2. PostgreSQL: Σύστημα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων... 91 4.2.1. Η Γλώσσα SQL... 92 4.2.2. pgadmin III: Εργαλείο Αλληλεπίδρασης της Βάσης Δεδομένων με το Χρήστη.. 94 4.3. PostGIS: Επέκταση Γεωγραφικών Λειτουργιών... 94 4.4. Quantum GIS: Εφαρμογή Παρουσίασης Γεωγραφικών Δεδομένων... 96 5. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΟΥ ΑΛΦΕΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ... 98 Δημιουργία της Χωρικής Βάσης Δεδομένων... 98 5.2. Εισαγωγή χωρικών θεματικών επιπέδων από αρχεία τύπου shapefile... 101 5.3. Δημιουργία Πινάκων Ρύπανσης της Λεκάνης Απορροής του Αλφειού... 109 Πίνακας Είδος Πηγής Ρύπανσης... 110 Πίνακας Πρώτων Υλών... 111 Πίνακας Προϊόντος... 112 Πίνακας Σημειακών Πηγών... 114 Πίνακας Εκτατικών Πηγών... 116 Πίνακας Συστήματος Επεξεργασίας... 119 Πίνακας Παραγωγής Πηγών... 121 5.4. Εισαγωγή των Δεδομένων... 126 5.4.1. Εισαγωγή Χωρικών Δεδομένων... 126 5.4.2. Εισαγωγή Μη Χωρικών Δεδομένων... 134 6. Συμπεράσματα... 136 Πηγές Τεκμηρίωσης... 139 σελ 3 από 144

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2.1: Προστατευόμενες Περιοχές βάσει του Δικτύου Natura 2000... 35 Πίνακας 2.2: Ποτάμια υδατικά συστήματα σε προστατευόμενες περιοχές της λεκάνης απορροής του Αλφειού ποταμού... 38 Πίνακας 2.3: Πληθυσμιακή προβολή των περιοχών εντός και περιμετρικά της περιοχής μελέτης στο έτος στόχο... 40 Πίνακας 2.4: Η διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (εκτάσεις) στην περιοχή μελέτης (Απογραφή 1999, 2000)... 44 Πίνακας 2.5: Εκμεταλλεύσεις με αρδευόμενες και αρδευθείσες εκτάσεις (Απογραφή 1999, 2000).45 Πίνακας 2.6: Είδη κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης ανά νομό (Απογραφή 1999, 2000)... 47 Πίνακας 2.7: Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός στον πρωτογενή τομέα στην περιοχή μελέτης (Απογραφή 2001)... 48 Πίνακας 2.8: Είδη βιομηχανικών μονάδων στην λεκάνη απορροής του Αλφειού... 49 Πίνακας 2.9: Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός στον δευτερογενή τομέα στην περιοχή μελέτης (Απογραφή 2001)... 50 Πίνακας 2.10: Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός στον τριτογενή τομέα στην περιοχή μελέτης (Απογραφή 2001)... 53 Πίνακας 2.11: Έργα υποδομής και αμμοχαλικοληψίες στην λεκάνη απορροής του Αλφειού.61 Πίνακας 3.1: Συμβολισμοί του διαγράμματος Οντοτήτων - Συσχετίσεων... 70 Πίνακας 3.2: Συμβολισμοί του διαγράμματος Οντοτήτων - Συσχετίσεων... 77 Πίνακας 3.3: Πεδία πίνακα «NOMOI»... 80 Πίνακας 3.4: Πεδία πίνακα «PERIOXH_MELETHS»... 80 Πίνακας 3.5: Πεδία πίνακα «OTA_PERIOX_MEL»... 81 Πίνακας 3.6: Πεδία πίνακα «Alfeios_Basins_poly»... 82 Πίνακας 3.7: Πεδία πίνακα «EIDOS_PHGHS_RYPANSHS»... 83 Πίνακας 3.8: Πεδία πίνακα «prwtes_yles»... 83 Πίνακας 3.9: Πεδία πίνακα «proionta»... 84 Πίνακας 3.10: Πεδία πίνακα «simeiakes_phges»... 85 Πίνακας 3.11: Πεδία πίνακα «ektatikes_phges»... 85 Πίνακας 3.12: «Πεδία πίνακα «systhma_epeksergasias»... 86 Πίνακας 3.13: «Πεδία πίνακα «paragwgh_phghs»... 87 Πίνακας 4.1: Συστήματα Συντεταγμένων που υποστηρίζει η PostGIS... 95 Πίνακας 5.1: Διαδικασία Δημιουργίας Βάσης Δεδομένων template_postgis... 99 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 1.1 : Δομή των υπηρεσιών που προβλέπει ο Ν. 3199/03 (Ασημακόπουλος, 2005) 22 Σχήμα 2.1: Ομβροθερμικό διάγραμμα μετεωρολογικού σταθμού Πύργου (Ανδρουτσοπούλου, 2010)... 31 Σχήμα 2.2: Ομβροθερμικό διάγραμμα μετεωρολογικού σταθμού Πύργου (Ανδρουτσοπούλου, 2010)... 32 Σχήμα 2.3: Διαβάθμιση πληθυσμού ανά δημοτική ενότητα και έτος (ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία)... 40 Σχήμα 2.4: Προβολή του εποχικού πληθυσμού εντός και περιμετρικά της περιοχής μελέτης στο έτος στόχο (ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία)... 41 Σχήμα 3.1: Διάγραμμα Οντοτήτων Συσχετίσεων της βάσης δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού... 69 Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 4 από 144

Σχήμα 3.2: Τμήμα βασικού διαγράμματος που περιλαμβάνει τον διοικητικό διαχωρισμό της περιοχής μελέτης... 71 Σχήμα 3.3: Τμήμα βασικού διαγράμματος που περιλαμβάνει τον διαχωρισμό της περιοχής μελέτης σε υπολεκάνες... 72 Σχήμα 3.4: Τμήμα βασικού διαγράμματος που περιλαμβάνει τις πηγές ρύπανσης και τα συστήματα επεξεργασίας αυτών... 73 Σχήμα 3.5: Τμήμα βασικού διαγράμματος που περιλαμβάνει τη σύνδεση των πηγών ρύπανσης με τις ποσότητες ρυπαντών κάθε μίας... 74 Σχήμα 3.6: Τμήμα βασικού διαγράμματος που περιλαμβάνει τα στοιχειά που σχετίζονται με την παραγωγή ρυπαντών των πηγών... 75 Σχήμα 3.7: Απεικόνιση του σχεσιακού μοντέλου της βάσης δεδομένων της λεκάνης απορροής του Αλφειού... 78 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 5.1: Περιβάλλον Εισαγωγής στο pgadmin III... 98 Εικόνα 5.2: Παράθυρο Επιλογής της Εντολής για την Εισαγωγή Αρχείων.shp στο PostgreSQL/PostGIS (Κόλιος, 2009)... 102 Εικόνα 5.3: Παράθυρο Δημιουργίας Σύνδεσης με τη Χωρική Βάση Δεδομένων alfeios..103 Εικόνα 5.4: Παράθυρο Εργαλείου SPIT Shapefile to PostGIS Import Tool... 104 Εικόνα 5.5: Παράθυρο δημιουργίας σύνδεσης με την PostGIS... 128 Εικόνα 5.6: Παράθυρο προσθήκης πινάκων της PostGIS... 128 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΑΡΤΩΝ Χάρτης 2.1: Γεωγραφικός προσδιορισμός της λεκάνης απορροής του Αλφειού Ποταμού (Ιδία Επεξεργασία)... 28 Χάρτης 2.2: Προστατευόμενες Περιοχές Δικτύου «Natura 2000» στη λεκάνης απορροής του Αλφειού Ποταμού (Ιδία Επεξεργασία)... 36 Χάρτης 2.3: Αποτύπωση των καλύψεων γης στην περιοχή μελέτης (Ιδία Επεξεργασία)... 55 Χάρτης 2.4: Η κατάσταση των επιφανειακών υδατικών συστημάτων της λεκάνηςαπορροής τουαλφειού(υ.π.ε.κ.α.,2011)... 58 Χάρτης 5.1: Διοικητικά Επίπεδα της Λεκάνης Απορροής του Αλφειού (Ιδία Επεξεργασία)..105 Χάρτης 5.2: Γεωγραφικός προσδιορισμός της λεκάνης απορροής του Αλφειού (Ιδία Επεξεργασία)... 106 Χάρτης 5.3: Γεωγραφικός προσδιορισμός των εκτατικών πηγών ρύπανσης στη λεκάνη απορροής του Αλφειού (Ιδία Επεξεργασία)... 129 Χάρτης 5.4: Γεωγραφικός προσδιορισμός των σημειακών πηγών ρύπανσης στη λεκάνη απορροής του Αλφειού (Ιδία Επεξεργασία)... 132 Χάρτης 5.5: Γεωγραφικός προσδιορισμός των συστημάτων επεξεργασίας στη λεκάνη απορροής του Αλφειού (Ιδία Επεξεργασία)... 133 Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 5 από 144

Ευχαριστίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον επιβλέποντα καθηγητή, κ. Γιαννόπουλο Παναγιώτη, για τη βοήθεια που μου προσέφερε στην διαμόρφωση και την ολοκλήρωση της συγκεκριμένης μεταπτυχιακής εργασίας και για τη γνώση που μου μετέδωσε πάνω στα περιβαλλοντικά ζητήματα και ειδικότερα στα θέματα που αφορούν τους υδατικούς πόρους. Ακόμη, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον κ. Φαρμάκη Ευθύμιο (Ηλεκτρολόγος Μηχανικών και Μηχανικός Υπολογιστών) για τη συμβολή του στην επίλυση κρίσιμων προβλημάτων κατά την υλοποίηση της εργασίας και την κ. Ποδηματά Μαριάνθη για την υποστήριξη και τη συμβουλευτική αρωγή της. Τέλος, θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου απέναντι στην οικογένεια μου και τους στενούς μου φίλους, Σιαμπή Κυριακή, Κεφάλα Αθανάσιο και Γαλάνη Κωνσταντίνα για τη στήριξη που μου προσέφεραν καθ όλη τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών μου. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 6 από 144

Περίληψη Έχει διαπιστωθεί ότι η διαχείριση και η προστασία των υδατικών πόρων στον ελληνικό χώρο βρίσκεται σε αρκετά πρώιμο στάδιο. Αν και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκδώσει Κοινοτικές Οδηγίες που καλύπτουν την ανάγκες ενός πλαισίου διαχείρισης αυτών από το 2000, η ένταξή τους στην ελληνική πραγματικότητα δεν έχει επιτευχθεί πλήρως μέχρι σήμερα. Ειδικότερα όσον αφορά τους υδατικούς πόρους που κατανέμονται μεταξύ δύο ή και περισσότερων διοικητικών ενοτήτων, η αειφορική διαχείριση και προστασία τους γίνεται ακόμα δυσκολότερη, καθώς στις περισσότερες των περιπτώσεων δεν είναι δυνατή η σύσταση ενιαίου φορέα διαχείρισής τους. Κρίνεται, λοιπόν, αναγκαία η συλλογή και καταγραφή των δραστηριοτήτων που φαίνεται να επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα των υδάτων και του γύρω περιβάλλοντος της περιοχής. Ακόμη, ιδιαίτερα βοηθητική θεωρείται η καταχώρηση αυτών σε ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων, ώστε να είναι ευκολότερη η συλλογική εύρεση και επεξεργασία τους. Σημαντικό μέρος των δεδομένων αυτών (π.χ. πηγές ρύπανσης) διαθέτει και χωρική πληροφορία, με συνέπεια οι βάσεις δεδομένων που θα αναπτυχθούν να ενισχύονται υποχρεωτικά με χωρικές λειτουργίες. Αυτό είναι εφικτό με τη δημιουργία χωρικών βάσεων δεδομένων, οι οποίες μπορούν να αποθηκεύουν, να διαχειρίζονται και να ανακτούν με αποτελεσματικότητα μεγάλο όγκο χωρικής πληροφορίας. Αντικείμενο της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας αποτελεί ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός συστήματος χωρικής βάσης δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού, καθώς η συλλογή στοιχείων για τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται γύρω από τον ποταμό ανέδειξε σημαντικά προβλήματα ρύπανσης και υποβάθμισης της ποιότητας των υδάτων της περιοχής. Επιδιώκεται η συγκέντρωση, ανάλυση και επεξεργασία όλων των χαρακτηριστικών της περιοχής που επηρεάζουν αρνητικά τους υδατικούς πόρους και το περιβάλλον αυτής, με στόχο τον υπολογισμό των ρυπαντικών φορτίων που καταλήγουν στον Αλφειό. Στα πρώτα κεφάλαια της εργασίας παρουσιάζεται το νομοθετικό πλαίσιο σχετικά με τη διαχείριση των υδατικών πόρων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο, καθώς και τα βασικά χαρακτηριστικά της υφιστάμενης κατάστασης της λεκάνης απορροής, τα οποία επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τους υδατικούς πόρους, καθώς και ποιοι είναι Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 7 από 144

αυτοί. Στη συνέχεια, πραγματοποιείται ο καθορισμός των απαιτήσεων των χρηστών και ο σχεδιασμός της βάσης δεδομένων, όπου παρατίθενται τα δεδομένα που πρόκειται να εισαχθούν στη βάση. Ακολούθως, αναλύονται οι τεχνολογίες το λογισμικό ελεύθερου και ανοιχτού κώδικα και που επιλέχθηκε για τη σύσταση της βάσης. Σε τελικό στάδιο περιγράφεται η διαδικασία υλοποίησης της βάσης και πραγματοποιείται ο υπολογισμός των ρυπαντικών φορτίων αζώτου (Ν), φωσφόρου (Ρ) και οργανικών ενώσεων μέσω της εκτέλεσης πολύπλοκων και σύνθετων ερωτημάτων επί των δεδομένων με χρήση της Γλώσσας Δομικής Αναζήτησης (SQL). Λέξεις κλειδιά: διαχείριση υδατικών πόρων, λεκάνη απορροής ποταμού, Αλφειός ποταμός, χωρικές βάσεις δεδομένων, λογισμικό ανοιχτού κώδικα, PostgreSQL, PostGIS, QuantumGIS, γλώσσα SQL Summary It has been established that the management and protection of water resources in Greece is at a very early stage. Even though the European Union issued EU Directives that cover the needs of such a management framework since 2000, the integration into the Greek reality has not been fully achieved so far. In particular regarding water resources allocated between two or more administrative units, the sustainable management and protection becomes even more difficult, since in most cases a single management structure is unable to be established. Therefore, the collection and recording of activities that seem to adversely affect the quality of the water and the surrounding environment of the region is necessary. Still, particularly auxiliary is the inclusion on electronic databases, so it is easier to find collective and edit them. An important part of such data (e.g. pollution sources) has spatial information, so the databases will be developed in order to be assisted with spatial functions required. This is possible by creating spatial databases that can store, manage and retrieve efficiently large volumes of spatial information. The purpose of this thesis is the design and implementation of a system of a spatial database for the catchment area of the River Alfeios (Alpheus). As the collection of data on the activities developed around the river showed, there are significant Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 8 από 144

problems of pollution and degradation of water quality in the region. It is pursued the collection, analysis and processing of all the features of the area negatively affecting water resources and the environment, in order to estimate pollutant loads, resulting in Alfeios. In the first chapters of the thesis are presented the legislative framework for the management of water resources at European and national level and the basic characteristics of the existing situation in the catchment area, which directly or indirectly affect water resources and what they are. Then, take place the setting of user requirements and the design of the database, in which the data are going to be imported. Next, analyzes the technologies, as well as the free and open source software chosen for the establishment of the base. At the final stage, the implementation process of the base is described and the calculation of pollutant loads of nitrogen (n), phosphorus (p) and organic compounds through the execution of complex and compound queries on data using Structural Query Language (SQL). Key-words: Water Resource Management, River Basin, Alfeios River, Spatial databases, open source software, PostgreSQL, PostGIS, QuantumGIS, language SQL Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 9 από 144

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σύγχρονη προβληματική γύρω από τους υδατικούς πόρους και το νερό Το νερό αποτελεί αγαθό με μεγάλη αξία χρήσης ιστορικά και συγκριτικό πλεονέκτημα ανάπτυξης μιας περιοχής, καθώς λειτουργεί συμπληρωματικά με άλλους φυσικούς πόρους όπως το έδαφος, το δάσος και η θάλασσα, γεγονός που ισχύει μέχρι και σήμερα. Αν και παλαιότερα εξαιρούνταν από την οικονομική θεώρηση και κατ επέκταση την αγορά, τα τελευταία χρόνια η οικονομική ανάπτυξη διαμόρφωσε νέες συνθήκες στη χρήση των υδάτινων πόρων, εφόσον αποτελούν μέσο για την επίτευξη διαφόρων τομεακών οικονομικών στόχων, ενώ ταυτόχρονα συνεχίζουν να αποτελούν έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες για την επιβίωση του ανθρώπου και για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας (Κουτσογιάννης, 2008). Η συγκέντρωση και αύξηση του πληθυσμού στα μεγάλα αστικά κέντρα, η ανύψωση του βιοτικού επιπέδου, καθώς και η ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων έχουν οδηγήσει στην συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση νερού κατάλληλης για κάθε χρήση ποιότητας. Ωστόσο, η συνεχής υποβάθμιση της ποιότητας των υπαρχόντων υδάτινων πόρων, σε συνδυασμό με την παγκόσμια ανάγκη για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας και την αειφορική χρήση των φυσικών πόρων, προκαλούν σημαντικά και πολυδιάστατα προβλήματα στην ανάπτυξη της κάθε περιοχής. Συνεπώς, η έντονη οικονομική διάσταση των υδάτινων πόρων σήμερα, η σημαντικότητά τους στην καθημερινή πρακτική, καθώς και η συνεχώς μειούμενη ποσότητα κατάλληλου νερού έχουν οδηγήσει στην κήρυξή του ως φυσικό πόρο σε ανεπάρκεια και κατ επέκταση στη θεσμική του προστασία. Τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα που μου δόθηκαν μέσα από τη σχολή και η κατανόηση της σημαντικότητας των υδάτινων πόρων για την επιβίωση και την εξέλιξη του ανθρώπου αποτέλεσαν τους βασικούς άξονες για την επιλογή του θέματος της διπλωματικής μου εργασίας. Εστιάζοντας στον ελληνικό χώρο διαπίστωσα ότι οι ποταμοί της χώρας αποτελούν έναν από τους πιο σημαντικούς υδατικούς πόρους τόσο λόγω της σημαντικότητας τους για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής του ανθρώπου, όσο και εξαιτίας της Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 10 από 144

επιβάρυνσης που δέχονται από την ανάπτυξη διαφόρων τομεακών οικονομικών δραστηριοτήτων που συνηθίζουν να χωροθετούνται κοντά σε αυτούς. Ένα τέτοιο παράδειγμα υδατικού πόρου αποτελεί και ο Αλφειός ποταμός, τον οποίο επέλεξα λόγω της αξιολόγησης του ως τον σημαντικότερο υδάτινο πόρο για την περιοχή της Πελοποννήσου. Αντικείμενο και Σκοπός της Εργασίας Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να εξετάσει την υφιστάμενη κατάσταση στην λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού λαμβάνοντας υπόψη το ισχύον θεσμικό πλαίσιο σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Συγχρόνως, στοχεύει στη διαμόρφωση ενός συστήματος διαχείρισης και αποθήκευσης των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών του ποταμού και των παραποτάμων του, καθώς και των παραγόντων που επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τις συνιστώσες αυτές. Η επίτευξη αυτού πραγματοποιείται με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας χωρικής βάσης δεδομένων, η οποία περιλαμβάνει τα υδρολογικά χαρακτηριστικά και τα στοιχεία ρύπανσης του Αλφειού. Η εφαρμογή θα συνδυάζει ένα κλασσικό σύστημα διαχείρισης βάσεων δεδομένων και ένα γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών. Πιο αναλυτικά, η χωρική βάση δεδομένων που πρόκειται να αναπτυχθεί βασίστηκε στο σύστημα διαχείρισης βάσεων δεδομένων PostgreSQL μαζί με την επέκταση χωρικών λειτουργιών PostGIS, το σύστημα γεωγραφικών πληροφοριών QuantumGIS, ώστε να είναι δυνατή η οπτικοποίηση των χωρικών δεδομένων και η χωρική επεξεργασία τους και το λογισμικό pgadmin III ως διεπαφή του χρήστη με τη βάση δεδομένων. Η δημιουργία ενός τέτοιου συστήματος θα βοηθήσει τους χρήστες, οι οποίοι στην συγκεκριμένη περίπτωση αποτελούνται από τις αρμόδιες τοπικές αρχές, στη συλλογή και συγκέντρωση των στοιχείων σχετικά με τη λεκάνη απορροής. Παράλληλα, η προσθήκη στοιχείων για μεγάλο χρονικό διάστημα δύναται να συμβάλλει στον προσδιορισμό προβλέψεων και κατ επέκταση μέτρων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ρύπανσης της περιοχής με βάση στοιχεία που συνάδουν με την πραγματικότητα. Βασικός μελλοντικός στόχος της δημιουργίας μιας βάσης δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού είναι η άμβλυνση της υποβάθμισης Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 11 από 144

του ποταμού και του γύρω περιβάλλοντος, αλλά και στην αποδοτικότερη αξιοποίηση αυτού στο μέλλον. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι η εισαγωγή δεδομένων στην βάση είναι ενδεικτική, καθώς το εύρος αυτής θα εξαρτηθεί από τις ανάγκες των χρηστών στο μέλλον. Τέλος, κρίνεται αναγκαίο να αναφερθεί ότι ανάλογες εργασίες τόσο για τη διαχείριση λεκανών απορροής, όσο και σε άλλα επιστημονικά πεδία έχουν πραγματοποιηθεί κατά το παρελθόν με τη χρήση διαφορετικών εργαλείων σχεδιασμού. Συνήθεις συνδέσεις μεταξύ ενός Συστήματος Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων και Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών είναι εκείνες μεταξύ Access- ArcGIS και Excel Autocad. Ο λόγος που επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθούν πιο σύγχρονα εργαλεία για τη δημιουργία της βάσης δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού είναι η ευκολότερη και πιο άμεση σύνδεση μεταξύ των προγραμμάτων, καθώς προωθούνται από την ίδια εταιρία λογισμικού, η δυνατότητα χρήσης γλώσσας προγραμματισμού για τη σύνταξη ερωτημάτων και κατ επέκταση η παροχή μεγαλύτερου εύρους δυνατοτήτων διαχείρισης των δεδομένων της βάσης. Παράλληλα, αποσκοπώντας στην μελλοντική χρήση της βάσης δεδομένων από τους αρμόδιους φορείς και δεδομένων των οικονομικών δυσκολιών του δημόσιου φορέα προτιμήθηκε η χρήση λογισμικού με μηδενικό κόστος αγοράς, αφού προσφέρεται από την εταιρία δωρεάν στο διαδίκτυο, σε αντίθεση με τα ανωτέρω προγράμματα για τα οποία είναι αναγκαία η αγορά άδειας χρήσης. Μεθοδολογία Έρευνας και Πηγές Τεκμηρίωσης Για τη συγγραφή της μεταπτυχιακής εργασίας, σε πρώτο στάδιο συλλέχθηκαν όλα τα απαραίτητα στοιχεία που είχαν ως πεδίο αναφοράς περιβαλλοντικές πληροφορίες είτε τον Αλφειό ποταμό, είτε τα Υδατικά Διαμερίσματα της Δυτικής Ελλάδας και της Πελοποννήσου όπου εντάσσεται και η λεκάνη απορροής του Αλφειού. Η βιβλιογραφική διερεύνηση αποδείχθηκε ιδιαιτέρως δύσκολη, καθώς ο μεγαλύτερος αριθμός των υπαρχόντων μελετών και άρθρων είχαν διεκπεραιωθεί κατά την προηγούμενη δεκαετία και ως αντικείμενο αναφοράς είχαν έργα ή δραστηριότητες της περιοχής. Εξαίρεση αποτελεί η μελέτη που πραγματοποίησε το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής συγκεκριμένα για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού κατά το προηγούμενο έτος. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 12 από 144

Συγχρόνως, η χρήση του διαδικτύου βοήθησε σημαντικά στην εύρεση πληροφοριών, ειδικότερα των στατιστικών στοιχείων και των πινάκων που παρατίθενται σε αυτή, καθώς και στην εύρεση μελετών που έχουν εκπονηθεί από διάφορες πανεπιστημιακές σχολές για την περιοχή που μελετάται. Μέσω του διαδικτύου πραγματοποιήθηκε και η εύρεση του νομικού πλαισίου (εθνικό και ευρωπαϊκό) που αναφέρεται στη διαχείριση και την προστασία των υδατικών πόρων, αλλά και στην αντιμετώπιση φαινομένων που σχετίζονται με αυτούς. Παράλληλα, τα προγράμματα που χρησιμοποιήθηκαν για την δημιουργία της βάσης δεδομένων παρέχονται ελεύθερα στο διαδίκτυο, ενώ σε αντίστοιχες σελίδες μπορούν να βρεθούν και τα εγχειρίδια χρήσης τους. Η πληροφορίες σχετικά με τις χρήσεις γης και τις προστατευόμενες περιοχές που αποτυπώνονται χαρτογραφικά βρέθηκαν σε μορφή συμβατή με τα προγράμματα (shapefiles) στην ηλεκτρονική σελίδα του Υπουργείου Π.Ε.Κ.Α. όπου προσφέρονται δημόσια και ανοικτά προς το κοινό δεδομένα. Τα υπόβαθρα των χαρτών αγοράστηκαν από την εταιρία Ανάβαση, ενώ πολλά στοιχεία που δεν ήταν διαθέσιμα σε ηλεκτρονική μορφή συμπεριληφθήκαν στους χάρτες έπειτα από ιδία επεξεργασία. Για τη διαμόρφωση ορισμένων χαρτών χρησιμοποιήθηκε το σχεδιαστικό πρόγραμμα ArcG.I.S., ενώ τα στοιχεία της βάσης οπτικοποιήθηκαν μέσω του προγράμματος QuantumGIS. Δομή και Περιεχόμενα της Εργασίας Αρχικά, κρίνεται αναγκαίο να επισημανθεί ότι το θέμα της εργασίας προσεγγίζεται σε δυο επίπεδα, τα εξής : 1 ο Επίπεδο: Η παράμετρος αυτή περιλαμβάνει την παρουσίαση του θεωρητικού υποβάθρου, το οποίο αποτελεί τη βάση για την αναγνώριση του τρόπου διαχείρισης των υδάτινων πόρων της Ελλάδας έως σήμερα, στοιχείο που είναι αναγκαίο να ληφθεί υπόψη για τη ολοκληρωμένη διατύπωση της εικόνας των υδάτινων πόρων σήμερα. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στο θεσμικό πλαίσιο που αφορά την προστασία και τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, καθώς αποτελεί το υπόβαθρο για την κατανόηση του θέματος και της υφιστάμενης κατάστασης. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 13 από 144

2 ο Επίπεδο: Η παράμετρος αυτή περιλαμβάνει την εστίαση της ανάλυσης στην περίπτωση της λεκάνης απορροής του Αλφειού ποταμού, η οποία προσφέρει το κατάλληλο πλαίσιο για την ανάδειξη των προβλημάτων και των προοπτικών των υδάτινων πόρων σε τοπικό επίπεδο. Στην συγκεκριμένη περιοχή εμφανίζονται προβλήματα που συναντώνται στην πλειοψηφία των λεκανών απορροής της χώρας, ενώ επιλέχθηκε λόγω της ευκολότερης πρόσβασης σε δεδομένα και μετρήσεις σχετικά με την ποιότητα των υδάτων. Όσον αφορά τη δομή της εργασίας, η παρούσα μεταπτυχιακή εργασία απαρτίζεται από πέντε βασικά κεφάλαια, τα οποία χαρακτηρίζονται από εσωτερική συνοχή και αλληλουχία. Το πρώτο μέρος της εργασίας περιλαμβάνει τα εισαγωγικά μέρη της, καθώς και ορισμένα μεθοδολογικά στοιχεία. Στο πρώτο κεφάλαιο αναλύεται συνοπτικά το ισχύον θεσμικό πλαίσιο για τους υδατικούς πόρους τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όσο και στον ελλαδικό χώρο. Το κεφάλαιο που ακολουθεί επικεντρώνεται στην παρουσίαση των σημαντικότερων στοιχείων που συνθέτουν την εικόνα της υφιστάμενης κατάστασης των υδάτινων πόρων στην λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού. Σε αυτό το τμήμα της εργασίας δίνονται τα βασικά χαρακτηριστικά του φυσικού, του ανθρωπογενούς και του υδρολογικού περιβάλλοντος της περιοχής μελέτης, ενώ ταυτόχρονα επισημαίνονται και οι παρεμβάσεις που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί στην περιοχή και επηρεάζουν με άμεσο ή έμμεσο τρόπο τους υδατικούς πόρους. Στο τρίτο κεφάλαιο της εργασίας πραγματοποιείται η περιγραφή του σχεδιασμού της χωρικής βάσης δεδομένων και δίνεται αναλυτικά η μεθοδολογία που εφαρμόστηκε λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των χρηστών της βάσης. Αναλύονται οι απαιτήσεις και οι ανάγκες των χρηστών και καθορίζονται οι οντότητες και οι συσχετίσεις μεταξύ αυτών που θα βοηθήσουν στον σχηματισμό του εννοιολογικού και κατόπιν του λογικού σχήματος της βάσης δεδομένων. Στο επόμενο κεφάλαιο περιγράφονται οι τεχνολογίες και τα εργαλεία υλοποίησης της βάσης δεδομένων, ενώ αναφέρονται και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που βοήθησαν στην επιλογή τους. Αναφορικά, δίνονται πληροφορίες σχετικά με το σύστημα διαχείρισης βάσεων δεδομένων PostgreSQL, το εργαλείο αλληλεπίδρασης με τον χρήστη pgadmin III, το σύστημα γεωγραφικών πληροφοριών QuantumGIS και η γλώσσα προγραμματισμού SQL. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 14 από 144

Μετά το πέρας της προηγούμενης ανάλυσης και εφόσον έχουν διαπιστωθεί τα προβλήματα και οι δραστηριότητες που επηρεάζουν αρνητικά τους υδατικούς πόρους, στο πέμπτο κεφάλαιο της εργασίας διαμορφώνεται η βάση δεδομένων της λεκάνης απορροής του Αλφειού. Εδώ εισάγονται τα απαραίτητα στοιχεία για τον προσδιορισμό των ρυπαντικών φορτίων που καταλήγουν στον ποταμό, δίνονται με αναλυτικό τρόπο οι σχετικές εντολές δημιουργίας, παρουσιάζονται οι τελικοί πίνακες που διαμορφώνονται στη βάση δεδομένων, καθώς και οι χάρτες με τα στοιχεία της βάσης που περιλαμβάνουν χωρική πληροφορία. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 15 από 144

1. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 1.1. Ευρωπαϊκά Ντοκουμέντα και Κείμενα για τα Νερά 1.1.1. Κοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΚ Η Ευρωπαϊκή Ένωση από το 1975 και έπειτα έχει εκδώσει πλήθος οδηγιών, κανονισμών, αποφάσεων και ψηφισμάτων, τα οποία στοχεύουν στη διαχείριση και προστασία των εσωτερικών επιφανειακών, των μεταβατικών, των παράκτιων και των υπόγειων υδάτων. Η σημαντικότερη οδηγία είναι η 2000/60/ΕΚ, γνωστή και ως οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα (ΟΠΥ). Η οδηγία αυτή στοχεύει στην θέσπιση κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων για την εξοικονόμηση, τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, καθώς και στις στρατηγικές προστασίας των υπόγειων υδάτων μέσω ολοκληρωμένων προσεγγίσεων. Επίσης, εισάγει νέους τρόπους αντιμετώπισης κινδύνων από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες και ξηρασία. Η οδηγία αποτελεί ουσιαστικά ένα βασικό εργαλείο για την ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτων και των οικοσυστημάτων της Ευρώπης, ενώ βασικός της στόχος είναι η καλύτερη κατάσταση των υδάτων από πλευράς ποιότητας και ποσότητας. Το καινοτόμο στοιχείο της οδηγίας έγκειται στο γεγονός, ότι ορίζει τη λεκάνη απορροής ποταμού ως τη βασική μονάδα για κάθε ενέργεια σχεδιασμού και διαχειριστικής δράσης που αφορούν τον τομέα του νερού. Οι αρχές του κοινοτικού δικαίου περιβάλλοντος από τις οποίες διέπεται η οδηγία είναι οι κάτωθι: Η «αρχή της αειφορίας», Η «αρχή ο ρυπαίνων πληρώνει», Η «αρχή της αναλογικότητας» Οι βασικές αρχές και διατάξεις της οδηγίας: Το νερό δεν αποτελεί εμπορικό προϊόν, αποτελεί κληρονομιά και πρέπει να προστατεύεται. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 16 από 144

Η ύδρευση αποτελεί υπηρεσία κοινής ωφέλειας και δεν πρέπει να εξυπηρετεί κερδοσκοπικά συμφέροντα. Προωθεί τη βιώσιμη χρήση των υδατικών πόρων. Προτεραιότητα έχει η ποιότητα των υδάτων της πηγής. Προωθεί την ολοκληρωμένη ανάπτυξη των περιοχών, στις οποίες βρίσκει εφαρμογή αλλά και των λοιπών περιοχών που εξαρτώνται άμεσα από αυτές. Οι λεκάνες απορροής ποταμού θεωρούνται ως το κατάλληλο διαχειριστικό μοντέλο των υδάτων. Είναι, λοιπόν, κατανοητό ότι δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα συνδιαχείρισης των κοινών υδατικών πόρων πέραν των συνόρων και των κοινών υδρολογικών λεκανών. Αναλυτικότερα οι ενέργειες που θα πρέπει να ακολουθηθούν από κάθε κράτος μέλος είναι οι εξής: 1. Συντονισμός των διοικητικών ρυθμίσεων στις περιοχές λεκάνης απορροής ποταμών, 2. Κατάρτιση Σχεδίων Διαχείρισης υδρολογικής λεκάνης με εξαετή διάρκεια μέχρι το τέλος του 2009, 3. Περιβαλλοντικοί στόχοι που αναθεωρούνται ανά εξαετία., 4. Χαρακτηριστικά της περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού, 5. Δημιουργία Μητρώου Προστατευόμενων Περιοχών, 6. Καταγραφή υδάτων που χρησιμοποιούνται για άντληση πόσιμου ύδατος, 7. Προγράμματα παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων, 8. Θέσπιση πρόγραμμα μέτρων, 9. Πληροφόρηση του κοινού και διενέργεια διαβουλεύσεων, 10. Υποβολή Εκθέσεων από το κοινό για ενημέρωση και συμμετοχή του στην εκπόνηση των Σχεδίων Διαχείρισης λεκάνης απορροής ποταμού, 11. Στρατηγικές κατά της ρύπανσης των υδάτων, 12. Στρατηγικές για την πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων, 13. Σχέδια για μελλοντικά κοινοτικά μέτρα. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 17 από 144

1.1.2. Κοινοτική Οδηγία 2007/60/ΕΚ Η Κοινοτική Οδηγία 2007/60 αφορά τη θέσπιση κοινοτικού πλαισίου για την αξιολόγηση και την διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, με στόχο τη μείωση των αρνητικών τους επιπτώσεων στην ανθρώπινη υγεία και ζωή, στο περιβάλλον, την πολιτιστική κληρονομιά, την οικονομική δραστηριότητα και τις υποδομές 1. Η οδηγία αυτή συμπληρώνει την κοινοτική νομοθεσία 2000/60 για την ολοκληρωμένη προστασία και την αειφορική διαχείριση των υδατικών πόρων και θα πρέπει τα μέτρα που θα λαμβάνονται από τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση των πλημμυρών να εναρμονίζονται με αυτή. Επιπλέον, αναφέρεται σε οποιοδήποτε τύπο πλημμύρας ανεξάρτητα από την προέλευσή του, την περιοχή όπου εκδηλώνεται και την αιτία που την προκάλεσε. Παράλληλα, η οδηγία επιβάλλει την προκαταρκτική αξιολόγηση των κινδύνων πλημμύρας, τη σύνταξη χαρτών επικινδυνότητας πλημμύρας, τον κατάλληλο συντονισμό για κοινές λεκάνες απορροής ποταμών και την εκπόνηση σχεδίων διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας με ευρεία συμμετοχική διαδικασία. Τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση των κινδύνων θα πρέπει να λαμβάνονται σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού με στόχο την βέλτιστη αποτελεσματικότητα αυτών. Τα στάδια εφαρμογής της κοινοτικής οδηγίας από τα κράτη μέλη 2 : 1. Προκαταρκτική εκτίμηση της πλημμυρικής επικινδυνότητας στις λεκάνες απορροής των ποταμών και τις αντίστοιχες παράκτιες ζώνες. Το στάδιο αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει τους χάρτες της περιοχής της λεκάνης απορροής ποταμού σε κατάλληλη κλίμακα, την περιγραφή των πλημμυρών που παρατηρήθηκαν στο παρελθόν και είχαν σημαντικές αρνητικές επιδράσεις στον άνθρωπο και το περιβάλλον, την περιγραφή πλημμυρών του παρελθόντος των οποίων οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να προβλεφθούν και τέλος την αξιολόγηση των δυνητικών αρνητικών συνεπειών των μελλοντικών πλημμυρών στην ανθρώπινη υγεία, το περιβάλλον. Το στάδιο αυτό θα έπρεπε να έχει ολοκληρωθεί από τα κράτη μέλη έως το 2011. 1 http://www.ypeka.gr/linkclick.aspx?fileticket=vwgl%2b6ahmdu%3d&tabid=252 (προσβάσιμο στις 12/06/2012) 2 http://www.ypeka.gr/linkclick.aspx?fileticket=vwgl%2b6ahmdu%3d&tabid=252 (προσβάσιμο στις 12/06/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 18 από 144

2. Εκπόνηση χαρτών πλημμυρικών κατακλίσεων και πλημμυρικής επικινδυνότητας. Στους χάρτες θα πρέπει να προσδιορίζονται ζώνες υψηλής, μέσης και χαμηλής επικινδυνότητας, ενώ είναι αναγκαίο να περιέχουν λεπτομέρειες, όπως το προβλεπόμενο βάθος υδάτων, την έκταση της πλημμύρας, την ταχύτητα των υδάτων, τις οικονομικές δραστηριότητες που συναντώνται στην περιοχή κ.α. Το στάδιο αυτό θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί από τα κράτη μέλη έως το 2013. 3. Εκπόνηση των σχεδίων διαχείρισης της επικινδυνότητας. Τα συγκεκριμένα σχέδια θα πρέπει να περιλαμβάνουν μέτρα μείωσης των πιθανοτήτων εμφάνισης πλημμύρας και των συνεπειών αυτής, ενώ είναι αναγκαίο να προβλέπουν τρόπους θωράκισης επιρρεπών σε πλημμύρες περιοχών και την προετοιμασία του πληθυσμού σε ενδεχόμενο πλημμύρας. Το συγκεκριμένο στάδιο θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί από τα κράτη μέλη έως το 2015. 1.2. Ελληνικό Θεσμικό Πλαίσιο Αρχικά, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι η διαχείριση των υδατικών πόρων αποτελεί μια συντονισμένη δράση μεταξύ της φυσικής προσφοράς του πόρου και της ζήτησης που εμφανίζεται προς αυτόν σήμερα και στο μέλλον 3. Στην προσπάθεια αυτή είναι αναγκαία η συνεκτίμηση της φυσικής και κοινωνικο-οικονομικής διάστασης των υδατικών πόρων, καθώς και ο ορισμός συγκεκριμένης μεθοδολογίας για την εναρμόνιση των αντιθέσεων που εμφανίζονται κατά τη διαδικασία αυτή 4. Η πολιτική της Ελλάδας στον τομέα της διαχείρισης των υδάτων έχει σαν στόχο την αύξηση της αποδοτικότητας των υδάτινων πόρων με ορθολογική διαχείριση, ενώ αποβλέπει στην ταυτόχρονη προστασία τους και στην κατάρτιση μακροπρόθεσμων προβλέψεων για την αποφυγή μη αντιστρέψιμων καταστάσεων 5. Παρακάτω αναφέρονται επιγραμματικά τα σημαντικότερα νομικά κείμενα που αφορούν τη διαχείριση και την προστασία των υδάτινων πόρων της Ελλάδας. 3 http://www.ypan.gr/fysikoi_poroi/emne_yd.htm (προσβάσιμο στις 22/12/2009) 4 http://www.ypan.gr/fysikoi_poroi/emne_yd.htm (προσβάσιμο στις 22/12/2009) 5 http://www.ypan.gr/fysikoi_poroi/emne_yd.htm (προσβάσιμο στις 22/12/2009) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 19 από 144

1.2.1. Ν. 1739/1987 περί «διαχείρισης των υδάτινων πόρων και άλλες διατάξεις» Ο ν. 1739/1987 αποτέλεσε την πρώτη ολοκληρωμένη ελληνική προσπάθεια θεσπίσεως ενός συστήματος ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων. Ο ν. 1739/1987 προέβλεπε τη θεσμοθέτηση διαδικασιών και οργάνων για τη διαχείριση και προστασία των υδάτων, τον προγραμματισμό της ανάπτυξης των υδατικών πόρων και τη διαμόρφωση ισοζυγίου προσφοράς και ζήτησης νερού, χωρίς ωστόσο να προχωρήσει πλήρως η εφαρμογή του. Ο νόμος ανέφερε επίσης τη δημιουργία κεντρικού αρχείου υδρολογικών δεδομένων καθώς και τον καθορισμό ανώτατων και κατώτατων ορίων κατά χρήση των αναγκαίων ποσοτήτων και της κατάλληλης ποιότητας για ορθολογική χρήση του νερού. Οι βασικές τομές του ν. 1739/1987 είναι οι ακόλουθες: α) προηγούμενη άδεια για κάθε έργο αξιοποίησης υδατικών πόρων, β) ανάγκη προγραμματισμού της διαχείρισης των υδατικών πόρων, γ) διαίρεση της χώρας σε 14 υδατικά διαμερίσματα, δ) όροι προστασίας των υδατικών πόρων. Ο Ν.1739/87 θα μπορούσε να είναι αρκετά αποτελεσματικός εάν δεν υπήρχε σημαντική καθυστέρηση στην εφαρμογή του. 1.2.2. Ν. 3199/2003 περί «προστασίας και διαχείρισης των υδάτινων πόρων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23 ης Οκτωβρίου 2000» Σε συμμόρφωση με τα οριζόμενα από την Οδηγία 2000/60 της Ε.Ε., η Ελλάδα εξέδωσε το Ν. 3199/9-12-2003 περί «Προστασίας και διαχείρισης των υδάτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000». Ο ν. 3199/03 αντικαθιστά σταδιακά το ισχύον νομικό πλαίσιο για τη διαχείριση των υδατικών πόρων του ελλαδικού χώρου που οριζόταν από το ν. 1739/1987. Με το ν. 3199/03 ως βασική διαχειριστική μονάδα των υδάτων θεωρήθηκε η λεκάνη απορροής, ενώ ορίστηκαν και 14 Υδατικά Διαμερίσματα, τα οποία αποτελούν σύνολα λεκανών απορροής με παρόμοιες υδρολογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες 6. Οι κυριότεροι στόχοι του ν. 3199/2003 συνοψίζονται στους εξής: 6 http://www.ypan.gr/fysikoi_poroi/emne_yd.htm (προσβάσιμο στις 22/12/2009) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 20 από 144

Να αποτελέσει ένα σύγχρονο και αποτελεσματικό νομοθετικό πλαίσιο στον τομέα διαχείρισης και προστασίας των υδάτων. Να αναπτύξει έναν μακροπρόθεσμο σχεδιασμό στη διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας μας. Να αποκεντρωθούν οι αρμοδιότητες από τη βασική υπηρεσία που είναι αρμόδια για τη χάραξη πολιτικής στον τομέα των υδάτινων πόρων και να ενισχύσει τις περιφερειακές δομές. Να επιτευχθεί ο βασικός στόχος της κοινοτικής οδηγίας 2000/60 στα πλαίσια των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του ελληνικού χώρου. Σύμφωνα με τη διοικητική διάρθρωση των υπηρεσιών βάσει του ν. 3199/03, οι αρμοδιότητες προστασίας και διαχείρισης κάθε λεκάνης απορροής ανήκουν στην Περιφέρεια και στα διοικητικά όρια της οποίας εκτείνεται όπως φαίνεται και στην Σχήμα 1.1. Στην περίπτωση που η λεκάνη απορροής εκτείνεται στα διοικητικά όρια περισσότερων περιφερειών, τότε οι αρμοδιότητες ασκούνται από κοινού. Παράλληλα, οι διατάξεις του νέου νόμου προβλέπουν τη λειτουργία των ακόλουθων υπηρεσιών: Η Εθνική Επιτροπή Υδάτων, η οποία αποτελεί και τη βασική Υπηρεσία για τη χάραξη της πολιτικής στην προστασία και διαχείριση των υδάτων. Το Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων με πρόεδρο τον Υπουργό ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ, το οποίο αποτελεί όργανο δημόσιας διαβούλευσης. Σημειώνεται ότι στο εν λόγω Συμβούλιο συμμετέχουν και άλλοι οργανισμοί. Η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων, η οποία εδρεύει στο Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. και αποτελεί ενιαίο διοικητικό τομέα, ενώ εντός αυτής συνίσταται η Γνωμοδοτική Επιτροπή Υδάτων. Η Διεύθυνση Υδάτων, η οποία συνίσταται σε κάθε Περιφέρεια και διαμέσου της οποίας ασκούνται οι αρμοδιότητές της για την προστασία και τη διαχείριση των υδάτων εντός των ορίων της. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 21 από 144

Σχήμα 1.1 : Δομή των υπηρεσιών που προβλέπει ο Ν. 3199/03 (Ασημακόπουλος, 2005) Σημειώνεται ότι σε κάθε Περιφέρεια συνίσταται επιπρόσθετα το Περιφερειακό Συμβούλιο Υδάτων, το οποίο αποτελεί όργανο κοινωνικού διαλόγου και διαβούλευσης για ζητήματα προστασίας και διαχείρισης των υδάτων. Ακόμα, σε εφαρμογή του Νόμου εκδόθηκαν: Η υπ. αριθμ. οικ. 49139/24-11-05 ΚΥΑ (ΦΕΚ 1695Β/2-12-05) «Οργάνωση της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων», σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 4, παρ, 2 του Ν. 3199/2003. Η υπ. αριθμ. οικ. 47630/16-11-05 ΚΥΑ (ΦΕΚ 1688Β/1-12-05) «Διάρθρωση της Διεύθυνσης Υδάτων της Περιφέρειας", σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 5, παρ. 4 του Ν. 3199/2003. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 22 από 144

1.3. Συγκριτική Θεώρηση του Θεσμικού Πλαισίου 1.3.1. Σύγκριση του Ν. 1739/1987 και του Ν. 3199/2003 Ο ν. 3199/2003 όσο και ο ν. 1739/1987 ορίζουν το σχεδιασμό της διαχείρισης των υδατικών πόρων ως βασική υποχρέωση του κράτους, ο μεν σε επίπεδο λεκάνης απορροής, ο δε σε επίπεδο υδατικού διαμερίσματος. Μέχρι την ψήφιση του Νόμου 3199/2003, τα ζητήματα διαχείρισης και προστασίας των υδάτινων πόρων ρυθμίζονταν κατά κύριο λόγο από το Νόμο 1739/1987. Βασικό μειονέκτημα του προηγούμενου νομικού πλαισίου υπήρξε η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων και τελικά η δυσκολία συντονισμού των φορέων διαχείρισης. Παραδείγματος χάρη, σε εθνικό επίπεδο υπήρχαν τουλάχιστον 7 αρμόδιοι φορείς, (το Υπουργείο Γεωργίας για αγροτική χρήση, το Υπουργείο ΕΣ.Δ.Δ.Α. για την ύδρευση, εκτός από τις περιοχές της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, όπου αρμόδιο ήταν το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. για θέματα προστασίας του περιβάλλοντος, το Υπουργείο Ανάπτυξης για τη βιομηχανική και την ενεργειακή χρήση και το συντονισμό δραστηριοτήτων αξιοποίησης, χρήσης, και προστασίας των υδάτινων πόρων, το Υπουργείο Μεταφορών και Επικοινωνιών για τη χρήση των υδάτων στις μεταφορές, το Υπουργείο Πολιτισμού για τις αθλητικές χρήσεις και ο Ε.Ο.Τ. για ιαματικές και χρήσεις αναψυχής, με τις αντίστοιχες νομαρχιακές και περιφερειακές υπηρεσίες. 1.3.2. Βαθμός Ενσωμάτωσης της Οδηγίας 60/2000 στο Ν. 3199/2003 Ο βασικός στόχος του Ν. 3199/2003 είναι η εναρμόνιση του ελληνικού δικαίου όσον αφορά τη διαχείριση και προστασία των υδάτινων πόρων με την Κοινοτική Οδηγία 60/2000. Αρχικά, αξίζει να αναφερθεί ότι ο νόμος χωρίζει την επικράτεια σε υδατικά διαμερίσματα και διευκρινίζει την υποχρέωση η διαχείριση των υδάτων να γίνεται σε επίπεδο λεκάνης απορροής όπως αναφέρει σαφώς η αντίστοιχη κοινοτική οδηγία. Παράλληλα, ο νόμος ορίζει τις αρμόδιες αρχές τοπικής και μη αυτοδιοίκησης που είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση και τον έλεγχο των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων της εκάστοτε περιοχής στην οποία απευθύνονται. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι ο βασικός σκοπός της οδηγίας 2000/60/ΕΚ βρίσκει εφαρμογή μόνο στις κατηγορίες των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων, και όχι Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 23 από 144

των μεταβατικών και των παράκτιων. Επίσης, αν και ο νόμος έχει ως στόχο τη «διατήρηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του υδάτινου περιβάλλοντος», δεν δίνονται με σαφή τρόπο οι αναγκαίες διαδικασίες για την αναχαίτιση οποιασδήποτε περαιτέρω υποβάθμισης και την επίτευξη της καλής κατάστασης για όλα τα υδάτινα σώματα έως το έτος 2015, που ορίζει η οδηγία. Ακόμη, έχουν παραλειφθεί συστηματικά οι προβλέψεις για την καλή χημική και ποσοτική κατάσταση των υπόγειων υδάτων, αλλά και για την καλή οικολογική κατάσταση των επιφανειακών υδάτων, που αποτελούν άλλωστε και τον κεντρικό άξονα της οδηγίας. Τέλος, δεν μεταφέρονται επαρκώς οι δεσμευτικές προθεσμίες υλοποίησης της οδηγίας. Ο Ν. 3199/2003 ενσωματώνει στο εσωτερικό δίκαιο ορισμένες μόνο από τις ρυθμίσεις της οδηγίας και αυτές μάλιστα όχι στο σύνολό τους, αλλά «τομεακά» και «μερικά». Συγχρόνως, ο Ν. 3199/2003 ενσωμάτωσε ελλιπώς τις διατάξεις της οδηγίας-πλαίσιο στην εθνική νομοθεσία, και αυτό διότι: α) παρέλειψε να μεταφέρει μια πλειάδα κρίσιμων ορισμών για την εφαρμογή της οδηγίας, όπως είναι για παράδειγμα οι έννοιες «διαθέσιμοι πόροι υπόγειων υδάτων», «ποιοτικό περιβαλλοντικό πρότυπο», «συνδυασμένη προσέγγιση» και «χρήση ύδατος». β) παρέλειψε να μεταφέρει τους προβλεπόμενους από την οδηγία περιβαλλοντικούς στόχους. γ) μέχρι στιγμής δεν έχουν εκδοθεί οι απαραίτητες εκτελεστικές διατάξεις για τον καθορισμό των χαρακτηριστικών της περιοχής λεκάνης απορροής ποταμού, για την ανάκτηση κόστους για τις υπηρεσίες ύδατος και για τον αναλυτικό καθορισμό του περιεχομένου των προγραμμάτων μέτρων και των διαχειριστικών σχεδίων και δ) δεν έχει προβλεφθεί μέχρι στιγμής ολοκληρωμένη διαδικασία ενημέρωσης και διαβούλευσης για το Σχέδιο διαχείρισης της λεκάνης απορροής ποταμού. Σύμφωνα με τον Λατινόπουλο (2004), η νέα διοικητική δομή που περιλαμβάνει την ίδρυση νέων οργάνων και υπηρεσιών σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, και την οποία προέβλεπε ο ν. 3199/2003, δεν ήταν δυνατό να πραγματοποιηθεί, καθώς δεν εκδόθηκαν όλα τα προεδρικά διατάγματα και οι λοιπές κανονιστικές διατάξεις που ήταν απαραίτητες για την εφαρμογή του. Ακόμη, όπως ο ίδιος αναφέρει οι μεταβατικές διατάξεις που περιλαμβάνονται στο άρθρο 16 του εν λόγω νόμου δεν δίνονται με σαφή τρόπο, με αποτέλεσμα να προκαλούν σύγχυση στην ερμηνεία και την εφαρμογή τους. Ειδικότερα, στην παράγραφο 1 του συγκεκριμένου άρθρου Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 24 από 144

προβλέπεται ότι, κάθε διάταξη της προηγούμενης νομοθεσίας που αντιβαίνει στις διατάξεις του νέου νόμου ή ανάγεται σε θέματα που ρυθμίζονται ειδικότερα από αυτόν, καταργείται από την έναρξη ισχύος του. Όπως όμως επισημάνθηκε, είναι εξαιρετικά δύσκολο να διευκρινισθεί τι μπορεί να θεωρηθεί κάθε φορά ως «ισχύον δίκαιο». Παράλληλα, ο Ν. 3199/2003 είναι ιδιαίτερα ασαφής, διότι παραπέμπει όλα τα ουσιώδη ζητήματα εφαρμογής στην έκδοση μεταγενέστερων ΚΥΑ και Π.Δ. Με βάση το άρθρο του Τάτση (2007) το Π.Δ. που προβλέπεται από τις διατάξεις του ν. 3199/2003, παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα, όπως: Ο προσδιορισμός των περιοχών λεκάνης απορροής ποταμών, ο οποίος παραμένει απραγματοποίητος, καθώς δεν έχει συσταθεί η Εθνική Επιτροπή Υδάτων και δεν έχουν ακόμη στελεχωθεί οι Διευθύνσεις Υδάτων των Περιφερειών, Δεν δύναται να δώσει λύση στο ουσιώδες ζήτημα των περιοχών λεκάνης απορροής ποταμού, οι οποίες εκτείνονται στα διοικητικά όρια περισσότερων της μιας Περιφερειών. Αντιθέτως, το ζήτημα αυτό αναφέρεται απλώς «ονομαστικά» στο Π.Δ. Δεν καθορίζει το Μητρώο Προστατευόμενων Περιοχών παρά το γεγονός ότι η ολοκλήρωση του μητρώου αυτού θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί μέχρι τις 22-12-2004, ενώ την προθεσμία αυτή παραθέτει και ο ν. 3199/2003 στο άρθρο 4. Δεν καθορίζονται με σαφήνεια τα ύδατα που χρησιμοποιούνται για την απόληψη πόσιμου ύδατος και δεν προσδιορίζονται τα βασικά κριτήρια καθορισμού των ζωνών ασφαλείας. Δεν περιλαμβάνει οποιαδήποτε μεθοδολογία για την αποτελεσματικότερη διενέργεια της «οικονομικής ανάλυσης». Απουσιάζει πλήρως η αναφορά οποιασδήποτε διαδικασίας διαβούλευσης στο πλαίσιο της δημοσιοποίησης των σχεδίων διαχείρισης. Δεν καθορίζει τις αρμόδιες υπηρεσίες και φορείς που θα προσφέρουν τα απαραίτητα στοιχεία στο πρόγραμμα παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων. Αποτελεί στο σύνολό του αυτούσια μεταφορά της ανεπαρκούς μετάφρασης των άρθρων της κοινοτικής οδηγίας, τα οποία δεν είχαν περιληφθεί στο ν. 3199/2003. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη βεβιασμένη συγγραφή του Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 25 από 144

Π.Δ., δημιούργησε μια σειρά από ασάφειες, λάθη και παραλείψεις. Πιο συγκεκριμένα, οι περιβαλλοντικοί στόχοι του νόμου, οι οποίοι δεν εμπεριέχονται σε αυτόν, αναφέρονται στο άρθρο 4 του Π.Δ., ενώ η έλλειψη αναφοράς του νόμου στη συνδυασμένη προσέγγιση για τον έλεγχο των σημειακών και διάχυτων πηγών ρύπανσης, η οποία πραγματοποιείται από τις Διευθύνσεις Υδάτων των Περιφερειών, περιλαμβάνεται αναγκαστικά στο άρθρο 9 του Π.Δ. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 26 από 144

2. ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΑΛΦΕΙΟΥ: ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 2.1. Εισαγωγή Η λεκάνη απορροής του Αλφειού Ποταμού ανήκει στο Υδατικό Διαμέρισμα Δυτικής Πελοποννήσου, το οποίο καταλαμβάνει έκταση 7234 km² και περιλαμβάνει τμήματα των Περιφερειών Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδας με ποσοστά έκτασης 74% και 26% αντίστοιχα (Χάρτης 2.1) (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Οι σημαντικότερες λεκάνες απορροής ποταμών που εμφανίζονται σε αυτό το Υδατικό Διαμέρισμα είναι η λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού έκτασης 3810 km² και η λεκάνη του Πάμισου Νέδοντος Νέδα (GR32) έκτασης 3424 km² (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011), ενώ στην ίδια περιοχή συναντώνται σημαντικές υδάτινες μάζες όπως η λιμνοθάλασσα Καϊάφα και η τεχνητή λίμνη Λάδωνα 7. Το συγκεκριμένο Υδατικό Διαμέρισμα συνορεύει στο βόρειο τμήμα του με τους ορεινούς όγκους Ερύμανθου και Αορανίων και στο ανατολικό με τα όρη Μαίναλο και Ταΰγετο (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Παράλληλα, οι πεδινές εκτάσεις εντός αυτού καταλαμβάνουν περίπου το 13% της συνολικής του έκτασης και αναπτύσσονται κυρίως στον κάμπο του Αλφειού, στην παραλιακή ζώνη Πύργου Πύλου, στον κάμπο της Μεσσηνίας και στο υψίπεδο της Μεγαλόπολης (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). 7 http://kpekrestenon.viewschools.info/page12.htm (προσβάσιμο 17/04/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 27 από 144

Χάρτης 2.1: Γεωγραφικός προσδιορισμός της λεκάνης απορροής του Αλφειού Ποταμού (Ιδία Επεξεργασία) Το ανάγλυφο της ευρύτερης περιοχής ευνοεί την ανάπτυξη εντός της λεκάνης απορροής του Αλφειού της γεωργικής δραστηριότητας, αλλά και άλλων οχλουσών δραστηριοτήτων που χωροθετούνται γύρω από τον ποταμό, με αποτέλεσμα την ανάδειξη σημαντικών προβλημάτων όσον αφορά τη χρήση, τη ζήτηση αλλά και τη ρύπανση του νερού. Τέλος, η λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού εμπεριέχει Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 28 από 144

σημαντικό αριθμό περιοχών που έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο Natura και για τις οποίες πρέπει να προβλεφθεί ένα θεσμικό πλαίσιο προστασίας. 2.2. Γενικά Στοιχεία για την Περιοχή Μελέτης 2.2.1. Γεωγραφία- Μορφολογία Η λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού εκτείνεται στη Δυτική και Κεντρική Πελοπόννησο και κατανέμεται κυρίως μεταξύ των Περιφερειακών Ενοτήτων Αρκαδίας (περίπου 60%), Ηλείας (περίπου 30%), Αχαΐας (14%) και σε ένα πολύ μικρό ποσοστό της Μεσσηνίας (Γιαννόπουλος, 2006; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011), ενώ υπολογίζεται ότι η συνολική έκτασή της αγγίζει τα 3800 km² (Manariotis, 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Περιλαμβάνει τόσο την υδρολογική λεκάνη του Αλφειού έκτασης 3568 km², όσο και δύο μικρότερες παράκτιες λεκάνες που δεν διατρέχονται από σημαντικούς ποταμούς, τη λεκάνη που βρίσκεται η λιμνοθάλασσα Καϊάφα (165,8 km²) και βόρεια αυτής τη λεκάνη της αποξηραμένης λίμνης Αγουλινίτσας (756 km²) (Γκιώνης κ.α., 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Ο Αλφειός είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος (περίπου 115 km) και παροχή (ετήσιο δυναμικό 2100 10 6 m³ ύδατος) ποταμός της Πελοποννήσου (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2005; Γιαννόπουλος, 2006) και ο πέμπτος σε εθνικό επίπεδο από τους ποταμούς που το σύνολο της ροής τους γίνεται επί ελληνικού εδάφους (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Οι βασικές πηγές του ποταμού προέρχονται από το οροπέδιο της Αρκαδίας πλησίον της Ασέας και στους πρόποδες του Ταΰγετου κοντά στο Λεοντάρι της Μεγαλόπολης και εκβάλλει στο βόρειο τμήμα του Κυπαρισσιακού Κόλπου (Γκιώνης κ.α., 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011) 8. Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι οι κύριοι παραπόταμοι του Αλφειού είναι ο Λούσιος με μήκος περίπου 24 km, ο Λάδωνας με μήκος 45 km περίπου, στου οποίου την κοίτη κατασκευάστηκε το 1955 ο πρώτος υδροηλεκτρικός σταθμός της χώρας, και ο Ερύμανθος, ο οποίος έχει μήκος σχεδόν 52 km και αποτελεί το φυσικό όριο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας και της Περιφέρειας Πελοποννήσου (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011) 9. 8 http://kpekrestenon.viewschools.info/page12.htm (προσβάσιμο 17/04/2012) 9 http://kpekrestenon.viewschools.info/page12.htm (προσβάσιμο 17/04/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 29 από 144

Στα αρχικά στάδια της διαδρομής του, ο Αλφειός κινείται υπόγεια και καταλήγουν σε αυτόν ύδατα από καταβόθρες, καθώς και από τη λίμνη Τάκα 10. Με βασικό κριτήριο την πορεία που ακολουθεί η ροή του ποταμού, η λεκάνη απορροής του Αλφειού είναι δυνατό να χωριστεί σε τρεις επιμέρους υπολεκάνες (Γιαννόπουλος, 2006; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011): την άνω υπολεκάνη (250 km²), που περιλαμβάνει το τμήμα του Ποταμού Αλφειού στο οροπέδιο της Μεγαλόπολης με κυριότερους παραποτάμους τους Ξερίλα, Ελισσώνα και Λούσιο κατά σειρά συμβολής του με αυτούς, τη μεσαία υπολεκάνη (3048 km²), που περιλαμβάνει το ενδιάμεσο τμήμα άνωθεν του Φράγματος Φλόκα με κυριότερους παραποτάμους τους Σελινούντα, Κλαδέο, Ερύμανθο και Λάδωνα, και την κάτω υπολεκάνη (362 km²), που περιλαμβάνει το χαμηλό τμήμα από το Φράγμα Φλόκα έως τις εκβολές στον Κυπαρισσιακό Κόλπο με κυριότερο παραπόταμο τον Λεστενίτσα ή Ενιπέα 2.2.2. Κλιματικά Δεδομένα Στα παράκτια και πεδινά τμήματα της περιοχής μελέτης επικρατεί το παραθαλάσσιο Μεσογειακό κλίμα με θερμά και ξηρά καλοκαίρια και ψυχρούς χειμώνες, ενώ στις ορεινές εκτάσεις που περιλαμβάνονται στην περιοχή εξελίσσεται σε ορεινό ηπειρωτικό (Manariotis, 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Η μέση ετήσια θερμοκρασία στη λεκάνη απορροής του Αλφειού είναι 19 ο C με εύρος διακύμανσης, συνήθως, λιγότερο από 16 ο C και η μέση ετήσια βροχόπτωση ύψους περίπου 1100 mm (Manariotis, 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Η χειμερινή χιονοκάλυψη στους ορεινούς όγκους της περιοχής σε συνδυασμό με τα φαινόμενα παγετού στις πεδινές εκτάσεις, κυρίως κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα, εξασφαλίζουν την τροφοδοσία σημαντικού αριθμού πηγών εντός της λεκάνης του Αλφειού (Ανδρουτσοπούλου, 2010; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται η συνεχής απορροή του Αλφειού, ακόμη και κατά τη διάρκεια περιόδων με χαμηλές βροχοπτώσεις (Ανδρουτσοπούλου, 2010). 10 http://kpekrestenon.viewschools.info/page12.htm (προσβάσιμο 17/04/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 30 από 144

Έχει παρατηρηθεί ότι οι κατακρημνίσεις είναι εντονότερες σε περιοχές μεγάλου υψομέτρου και μικρότερες στις ανατολικές περιοχές, λόγω κυρίως τις συσχέτισης βροχοπτώσεων και υψομέτρου (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Παράλληλα, κατακρημνίσεις πραγματοποιούνται από 80-120 ημέρες το χρόνο και κυμαίνονται μεταξύ των 800 και 1600 mm (Manariotis, 2004; Ανδρουτσοπούλου, 2010). Μέσα από διάφορες έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή έχει διαπιστωθεί ότι ο μέγιστος αριθμός βροχοπτώσεων σε ετήσια κλίμακα στην περιοχή μελέτης εμφανίζεται κατά το χρονικό διάστημα από Οκτώβριο έως και Μάρτιο, με πιο υγρό μήνα το Δεκέμβριο και πιο ξηρό μήνα τον Ιούνιο (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Η συχνότητα των βροχοπτώσεων ελέγχεται μέσω βροχομετρικών σταθμών που είναι τοποθετημένοι στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης απορροής του Αλφειού και κυρίως από τους μετεωρολογικούς σταθμούς του Πύργου και της Τρίπολης (Ανδρουτσοπούλου, 2010). Σύμφωνα με το Σχήμα 2.1, στην ευρύτερη περιοχή της Ηλείας το κλίμα χαρακτηρίζεται ως μεσογειακό, ενώ η θερμοκρασία σπάνια κατέρχεται κάτω από 0 ο C το χειμώνα και μόνο στο εσωτερικό των πεδινών εκτάσεων ανέρχεται άνω των 40 ο C το καλοκαίρι (Ανδρουτσοπούλου, 2010). Σχήμα 2.1: Ομβροθερμικό διάγραμμα μετεωρολογικού σταθμού Πύργου (Ανδρουτσοπούλου, 2010) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 31 από 144

Αντίστοιχα, με βάση τα δεδομένα που προκύπτουν από τον μετεωρολογικό σταθμό της Τρίπολης (Σχήμα 2.2), διαπιστώνεται ότι στην περιοχή της Αρκαδίας οι θερμοκρασίες, ιδιαίτερα στην ενδοχώρα, είναι κατά πολύ χαμηλότερες από τις μέσες τιμές που χαρακτηρίζουν τα παραλιακά τμήματα της Πελοποννήσου (Ανδρουτσοπούλου, 2010). Πιο συγκεκριμένα, στη Τρίπολη η ελάχιστη θερμοκρασία κατά τους χειμερινούς μήνες αγγίζει τους 0 ο C, ενώ οι βροχοπτώσεις αυξάνονται προχωρώντας στο εσωτερικό της περιοχής (Ανδρουτσοπούλου, 2010). Σχήμα 2.2: Ομβροθερμικό διάγραμμα μετεωρολογικού σταθμού Πύργου (Ανδρουτσοπούλου, 2010) 2.3. Φυσικό Περιβάλλον 2.3.1. Περιοχές με Οικολογικό και Περιβαλλοντικό Ενδιαφέρον Στην περιοχή μελέτης συναντάται πλούσιο φυσικό τοπίο και σημαντικό οικοσύστημα, το οποίο διαμορφώνεται από τα πλατανοδάση του Αλφειού και των παραποτάμων του, την πλούσια πανίδα και τα μικρά οικοσυστήματα που παρατηρούνται στις εκβολές του Δέλτα του Αλφειού (Manariotis, 2004). Το αγροτικό τοπίο που διαμορφώνεται στο εσωτερικό της κοιλάδας του Αλφειού, σε συνδυασμό με τα Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 32 από 144

πλούσια δάση της περιοχής σχηματίζουν ένα ποικιλόμορφο και σημαντικού ενδιαφέροντος τοπίο. Στα ορεινά τμήματα της λεκάνης απορροής του Αλφειού ποταμού συναντώνται κυρίως δάση κωνοφόρων, ενώ σε μικρότερη έκταση εμφανίζονται διάφορα είδη καστανιάς και δρυός (Manariotis, 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Ταυτόχρονα, στη ζώνη γύρω από τον Αλφειό και τους παραποτάμους του καταγράφονται κατά σημαντικό ποσοστό πλατάνια, κέδροι και ιτιές, ενώ το δέντρο που κυριαρχεί σε αυτές τις περιοχές είναι η ασημοϊτιά (Salix alba L.) (Manariotis, 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Παράλληλα, σημαντικό μέρος της συνολικής βλάστησης που καταγράφεται στην περιοχή αποτελείται από διάφορα είδη θάμνων, όπως τη κουμαριά, το σχίνο, το σπάρτο, το ρείκι και την πικροδάφνη (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Στις περιοχές με πολύ χαμηλά επίπεδα βροχοπτώσεων και υψηλές θερμοκρασίες κατά τους θερινούς μήνες παρατηρείται αυξημένη βλάστηση φρύγανων, ενώ στα τμήματα κοντά στους ποταμούς εμφανίζονται εκτάσεις με μυρτιές (Manariotis, 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Αναφορικά με την πανίδα που έχει καταγραφεί στην περιοχή, τα είδη θηλαστικών που απαντώνται είναι ασβοί, κουνάβια και αλεπούδες (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Ακόμα, είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι οι εκβολές του Αλφειού ποταμού αποτελούν σταθμό στην μεταναστευτική διαδρομή που ακολουθούν πολλά είδη υδρόβιων πουλιών, ενώ στην περιοχή αυτή εμφανίζονται και αρκετά ζεύγη ερωδιών (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Όσον αφορά την ποτάμια πανίδα, ξεχωρίζει η ενδημική άγρια πέστροφα, η οποία ζει και αναπτύσσεται μόνο στο οικοσύστημα του Αλφειού και συγκεκριμένα στο τελευταίο τμήμα της διαδρομής αυτού προς τη θάλασσα (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Άλλα είδη ψαριών που συναντώνται στην περιοχή είναι τα λαβράκια, διάφορα είδη κεφαλών του γλυκού νερού και χέλια, ενώ έχουν καταγραφεί μέτρια επίπεδα από κυπρίνους, τσίμες, ποταμοσαλιάρες κ.α. (Manariotis, 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Τέλος, σε μέρη με στάσιμα νερά και σε μέρη με αργή ροή παρατηρούνται διάφορα είδη βατράχων, ενώ έξω από την κοίτη του ποταμού και σε ορισμένα σημεία συναντώνται ερπετά και ορισμένα είδη αμφίβιων ζώων (π.χ. νεροχελώνες, σαύρες, νερόφιδα κ.α.) (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 33 από 144

2.3.2. Προστατευόμενες Περιοχές Δικτύου Natura Τα παραποτάμια δάση (εκτεταμένα και συνεχή πλατανοδάση) που συναντώνται στη λεκάνη απορροής του Αλφειού, σε συνδυασμό με τον ποταμό δημιουργούν ένα περιβάλλον μείζονος σημασίας για την πανίδα της περιοχής, ενώ παράλληλα κρίνονται ιδανικά για την ανάπτυξη του οικοτουρισμού και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Έτσι, ο ορισμός των περιοχών που εντάσσονται στο Natura 2000 έχει ως βασικό στόχο την προστασία φυσικών οικοτόπων με έντονο οικολογικό ενδιαφέρον σε ευρωπαϊκό επίπεδο με γνώμονα τη στρατηγική της βιώσιμης ανάπτυξης και της οικοανάπτυξης 11. Σημαντικό τμήμα της ζώνης Natura που εμπίπτει στην περιοχή μελέτης περιλαμβάνει το παραλιακό δάσος Ζαχάρως και τη Λίμνη Καϊάφα 12, όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει παρατηρώντας τον Χάρτη 2.2. Η περιοχή αυτή καλύπτει ολόκληρο το τμήμα των εκβολών του Αλφειού και αποτελεί τοπίο ιδιαίτερης φυσικής σημασίας, καθώς αποτελείται από τρία διαφορετικά οικοσυστήματα: τις σπάνιες παράκτιες αμμοθίνες, το πευκόδασος χαλέπιας πεύκης (μαζί με άλλα αείφυλλα πλατύφυλλα) και τη βλάστηση που περιβάλλει τη λίμνη (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011) 13. Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι οι πυρκαγιές του 2007 κατέστρεψαν το 22,5% της προστατευόμενης περιοχής και πιο συγκεκριμένα ολόκληρο το παραλίμνιο οικοσύστημα, το τμήμα του πευκοδάσους κάτω από αυτή και ορισμένες αμμοθίνες στο παραλιακό τμήμα (WWF, 2007). Η λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού περιλαμβάνει και μέρος των προστατευόμενων περιοχών του Ερύμανθου και του Μαίναλου και τμήμα του οροπεδίου της Φολόης (Πίνακας 2.1.), ενώ έχει προταθεί και το οικοσύστημα των Εκβολών (Δέλτα) Αλφειού (GR2330001) να συμπεριληφθεί στον κατάλογο του εν λόγω δικτύου (Manariotis, 2004; Γιαννόπουλος, 2006). Πιο συγκεκριμένα, το οροπέδιο της Φολόης περιλαμβάνει μοναδικά στην Πελοπόννησο σε τύπο και 11 http://www.dytikiellada-peloponnisos-ionio.gr/el/pages/elibrary.aspx?stype=1&searchid =62487755 (προσβάσιμο 13/05/2012) 12 http://www.dytikiellada-peloponnisos-ionio.gr/el/pages/elibrary.aspx?stype=1&searchid =62487755 (προσβάσιμο 13/05/2012) 13 www.wwf.gr/storage/additional/fire_report_peloponnisos.pdf (προσβάσιμο 22/01/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 34 από 144

ποιότητα δομής δάση πλατύφυλλου δρυός, ενώ φιλοξενεί πάνω από 27 αξιόλογα είδη ορνιθοπανίδας 14. Κατά μήκος των ακτογραμμών της περιοχής (Κυπαρισσιακός Κόλπος Ακρωτήρι Κατάκολο) συναντώνται μεγάλες παραλίες που χαρακτηρίζονται από εκτεταμένα αμμοθινικά συστήματα, τα οποία αποτελούν μέσο προστασίας της άγριας χλωρίδας και πανίδας, φυσικό φράγμα για το αλμυρό νερό και εμποδίζουν τη διάβρωση της παράκτιας ζώνης (Κουσουρής, 2005; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Η αξία του συγκεκριμένου οικοσυστήματος αυξάνεται αν ληφθεί υπόψη ότι στο θαλάσσιο τμήμα της περιοχή σχηματίζονται από τα καλύτερα αναπτυγμένα και πιο εύρωστα λιβάδια της Posidonia oceanica 15, ενώ αποτελεί και χώρο ωοτοκίας του προστατευόμενου είδους της Caretta Caretta (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Τέλος, στο Δίκτυο Natura εντάσσεται και η περιοχή της Αρχαίας Ολυμπίας, καθώς συνδυάζει δασικά και αγροδασικά οικοσυστήματα με πλούσια πανίδα 16. Πίνακας 2.1: Προστατευόμενες Περιοχές βάσει του Δικτύου Natura 2000 Ονομασία Περιοχής Τόποι Κοινοτικής Σημασίας (SCI) σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ Περιοχές Natura Ζώνες Ειδικής Προστασίας (SPA) σύμφωνα με την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ Έκταση εντός περιοχής προστασίας (km²) Οροπέδιο Φολόης GR2330002 GR2330002 97,42 Ολυμπία GR2330004-3,14 Θίνες και Παραλιακό Δάσος Ζαχάρως,Λίμνη Καϊάφα GR2330005-32,74 Όρος Μαίναλο GR2520001-226,73 Όρος Ερύμανθος GR2320008-139,32 Ερύμανθος Ποταμός GR2320008 GR2320012 Όλο το σύστημα σε προστασία SPA, μεγάλο τμήμα του σε SCI 14 http://www.dytikiellada-peloponnisos-ionio.gr/el/pages/elibrary.aspx?stype=1&searchid =62487755 (προσβάσιμο 13/05/2012) 15 Η Posidonia Oceanica αναπτύσσεται σε αμμώδη υποστρώματα και μπορεί να αναπτυχθεί σε όλο το θαλάσσιο πυθμένα, με ανώτατο όριο το 1 μέτρο και κατώτατο το βάθος των 40 μέτρων (www.solon.org.gr). Τα λιβάδια της Posidonia Oceanica αποτελούν το χαρακτηριστικότερο και σημαντικότερο Μεσογειακό θαλάσσιο οικοσύστημα και λειτουργούν θετικά τόσο στη σταθεροποίηση του διαλυμένου οξυγόνου στα σωστά επίπεδα, με αποτέλεσμα η ποιότητα του νερού να είναι ικανή για τη διατήρηση της ζωής στο θαλάσσιο περιβάλλον, όσο και στην ανάπτυξη του πληθυσμού των ψαριών (www.solon.org.gr). 16 www.wwf.gr/storage/additional/fire_report_peloponnisos.pdf (προσβάσιμο 22/01/2012) http://www.dytikiellada-peloponnisos-ionio.gr/el/pages/elibrary.aspx?stype=1&searchid =62487755 (προσβάσιμο 13/05/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 35 από 144

Θαλάσσια Περιοχή Κόλπου Κυπαρισσίας, Ακρ. Κατάκολο GR2330008-110,38 Ρέμα Λεστενίτσας GR2330002 GR2330002 Μικρό τμήμα του Πηγή: (www.dytikiellada-peloponnisos-ionio.gr; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011) Χάρτης 2.2: Προστατευόμενες Περιοχές Δικτύου «Natura 2000» στη λεκάνης απορροής του Αλφειού Ποταμού (Ιδία Επεξεργασία) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 36 από 144

2.3.3. Άλλες Περιοχές Προστασίας Η Ν. Α. Ηλείας εξέδωσε τις Αποφάσεις 487/30.04.1996 και ΟΙΚ. 845/04.07.1996 που απαγόρευσαν την αμμοχαλικοληψία στην κάτω υπολεκάνη (Γιαννόπουλος, 2006). Τα μέτρα που ελήφθησαν συντέλεσαν σε αύξηση της αμμοχαλικοληψίας στην μεσαία υπολεκάνη μετά το έτος 1999 με ενδεχόμενη απειλή της περιοχής Αρχαίας Ολυμπίας (Γιαννόπουλος, 2006). Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την έκδοση από το Υπουργείο Πολιτισμού της Υπουργικής Απόφασης ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ43/18852/906 (ΦΕΚ 686/Β/2000) με την οποία συμπληρώθηκε η κήρυξη της κοίτης του Ποταμού Αλφειού ως αρχαιολογικού χώρου έως τα όρια του Δ.Δ. Μιράκας Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας και επιβλήθηκε η απόλυτη προστασία της περιοχής Αρχαίας Ολυμπίας (Γιαννόπουλος, 2006). Έκτοτε αμμοχαλικοληψίες διενεργούνται σε αδειοδοτημένες περιοχές εκτός της κοίτης του Ποταμού, αν και έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα παράνομων αμμοχαλικοληψιών εντός της κυρίας κοίτης στην μεσαία υπολεκάνη (Γιαννόπουλος, 2006). Παράλληλα, για την προστασία του ποτάμιου οικοσυστήματος από την διάθεση των επεξεργασμένων αστικών λυμάτων του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας, η Απόφαση 10263/18.11.1996 της Ν. Α. Ηλείας προβλέπει την διάθεση μέσω εδαφικού φίλτρου, κατασκευασμένου σε τμήμα του γηπέδου των εγκαταστάσεων βιολογικού καθαρισμού και της πλημμυρικής κοίτης (Γιαννόπουλος, 2006). Ακόμη, παρατηρείται ότι σε όλες τις εκδοθείσες αποφάσεις, σχετικά με την διάθεση λυμάτων και βιομηχανικών αποβλήτων, επιβάλλεται η κατασκευή φρεατίου δειγματοληψίας και η τήρηση από τον φορέα διαχείρισης των εγκαταστάσεων επεξεργασίας αποβλήτων βιβλίου παρακολούθησης της ποιότητας, τόσο των επεξεργασμένων αποβλήτων όσο και των υδάτων του αποδέκτη σε σχέση με την παροχή (Γιαννόπουλος, 2006). Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο η χλωρίδα, όσο και η πανίδα που αφορά τα ποτάμια υδατικά συστήματα έχει συμπεριληφθεί στην Ευρωπαϊκή λίστα προστατευόμενων περιοχών που καταρτίστηκε στα πλαίσια του προγράμματος «Corine» (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Τα τμήματα της περιοχής που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο αυτό δίνονται αναλυτικά στον Πίνακα 2.2. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 37 από 144

Πίνακας 2.2: Ποτάμια υδατικά συστήματα σε προστατευόμενες περιοχές της λεκάνης απορροής του Αλφειού ποταμού Κωδικός Υδατικού Συστήματος Όνομα Κωδικός Περιοχής Προστασίας Είδος Προστασίας Τμήμα του Υ.Σ. εντός της περιοχής προστασίας GR0129R000206011N ΕΡΥΜΑΝΘΟΣ Π - Ύδρευση - GR0129R000208433N ΑΡΟΑΝΙΟΣ Π. A00030036 CORINE, (Υδρόβια με οικονομική σημασία) Μεγάλο GR0129R000208025N ΛΑΔΩΝ Π. A00020022 CORINE Μικρό GR0129R000214042N ΛΟΥΣΙΟΣ Π. A00060081 CORINE Μικρό GR0129R000214041N ΛΟΥΣΙΟΣ Π. A00060081 CORINE Μεγάλο Πηγή: (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011) Τέλος, δίνονται περιγραφικά φυσικές περιοχές που τελούν υπό κάποιο καθεστώς προστασίας και οι οποίες σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την ύπαρξη ύδατος, καθώς και με την ποιότητα αυτού πλησίον ή εντός της λεκάνης του Αλφειού και είναι οι εξής (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011): Εθνικό Πάρκο Χελμού Βουραϊκού: Καλύπτει έκταση περίπου 550.000 στρ. και χωρίζεται σε τρεις βασικές ζώνες προστασίας, από τις οποίες η Α αναφέρεται στις περιοχές προστασίας της φύσης, η Β που περιλαμβάνει περιοχές ειδικών ρυθμίσεων και η Γ που αποτελείται από περιοχές περιβαλλοντικού ελέγχου. Η περιοχή φιλοξενεί ελληνικά και τοπικά ενδημικά είδη πανίδας, τα οποία εντάσσονται σε κατηγορίες επικινδυνότητας της IUCN 17. Όρος Χελμός (Αροανία), Φαράγγι Βουραϊκού, Περιοχή Καλαβρύτων (GR2320013): Το φαράγγι του Βουραϊκού αναπτύσσεται μεταξύ του όρους Αροανία και του όρους Παναχαϊκό και ξεκινά 3 km περίπου νότια του χωριού Κάτω Ζαχλωρού. Η συγκεκριμένη περιοχή εμφανίζει πλούσια ορνιθοπανίδα, ενώ πολλά από τα είδη πτηνών που χρησιμοποιούν την περιοχή εμπεριέχονται στην Οδηγία 79/409/ΕΟΚ (Παράρτημα Ι). 17 IUCN: Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 38 από 144

Φαράγγι Λούσιου (Α00060081): Βασικά χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου φαραγγιού είναι η πλούσια βλάστηση και η συνεχής ροή νερού. Παράλληλα, αποτελεί σημαντικό τουριστικό προορισμό, καθώς συνδυάζει το φυσικό τοπίο με αρχαιολογικά μνημεία και μοναστηριακούς χώρους. Λάδων Ποταμός (Α00020022): Παρουσιάζει ένα χαρακτηριστικό ποτάμιο σύστημα, του οποίου η σπουδαιότητα καθορίζεται κατά κύριο λόγο από την παρουσία βιδρών. Σπήλαιο Καστριών και Πηγές Αροανίου (Α00030036): Οι πηγές τροφοδοτούν, όπως έχει καταγραφεί τουλάχιστον δεκαπέντε λίμνες εντός του σπηλαίου των Καστριών. Η αξία του συγκεκριμένου συστήματος αυξάνεται εξαιτίας των σπάνιων γεωλογικών χαρακτηριστικών που εμφανίζονται σε αυτό. 2.4. Ανθρωπογενές Περιβάλλον Αρχικά, αξίζει να σημειωθεί ότι ο Αλφειός ποταμός έχει καταφέρει να συγκεντρώσει πλήθος ανθρώπινων δραστηριοτήτων, ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες δεκαετίες, όπου και παρατηρήθηκε σημαντική εντατικοποίησή τους και η οποία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Παρακάτω επισημαίνονται λεπτομερέστερα τόσο τα πληθυσμιακά στοιχεία της περιοχής μελέτης, όσο και οι χρήσεις γης που συναντώνται σε όλο το μήκος της λεκάνης απορροής του Αλφειού. 2.4.1. Πληθυσμιακά Στοιχεία Προκειμένου να επιτευχθεί η πλήρης καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης στην περιοχή μελέτης, αξίζει να αναφερθούν τα βασικά πληθυσμιακά στοιχεία των διοικητικών ενοτήτων που βρίσκονται εντός και γύρω από αυτή (Σχήμα 2.3). Παράλληλα, κρίνεται αναγκαίος και ο υπολογισμός των προγραμματικών μεγεθών με τη βοήθεια του Μέσου Ετήσιου Ρυθμού Μεταβολής, με σκοπό να υπολογιστεί ο πληθυσμός στο έτος στόχο, ο οποίος θα συμβάλλει στην πιθανή δημιουργία προτάσεων με πιο ολοκληρωμένο και αποδοτικό περιεχόμενο. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 39 από 144

ΓΟΡΤΥΝΙΑΣ ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΗΣ ΠΥΡΓΟΥ ΑΝΔΡΙΤΣΑΙΝΑΣ - ΚΡΕΣΤΕΝΩΝ ΑΡΧΑΙΑΣ ΟΛΥΜΠΙΑΣ ΤΡΙΠΟΛΗΣ ΖΑΧΑΡΩΣ Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών 60000 50000 40000 30000 20000 1991 2001 2011 10000 0 Σχήμα 2.3: Διαβάθμιση πληθυσμού ανά δημοτική ενότητα και έτος (ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία) Ο υπολογισμός του πληθυσμού σε επίπεδο Καλλικρατικών Δήμων για τα έτη 1991, 2001 πραγματοποιήθηκε με την άθροιση των επιμέρους πληθυσμών των πρώην Καποδιστριακών Δήμων που υπάγονται πλέον σε αυτούς. Στο Δήμο Τρίπολης φαίνεται μια συνεχής αύξηση του πληθυσμού από το 1991 έως και το 2011 (Πίνακας 2.3). Έντονη πληθυσμιακή μείωση παρατηρείται στη δημοτική ενότητα Γορτυνίας, ενώ παρόμοια είναι και η εικόνα που εμφανίζεται στο σύνολο των περιοχών των Δ.Ε. Ανδρίτσαινας - Κρεστένων, Αρχαίας Ολυμπίας, Καλαβρύτων και Ζαχάρως. Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται οι δημοτικές ενότητες των νεόδμητων Καλλικρατικών Δήμων, οι οποίες βρίσκονται εντός και στην περιμετρική ζώνη της λεκάνης απορροής του Αλφειού. Πίνακας 2.3: Πληθυσμιακή προβολή των περιοχών εντός και περιμετρικά της περιοχής μελέτης στο έτος στόχο Δ.Ε. Καλλικράτη Ανδρίτσαινας - Κρεστένων Αρχαίας Ολυμπίας Πραγματικός Πληθυσμός Μέσος ρυθμός Προβολή Μεταβολής (r ) Πληθυσμού 1991 2001 2011 1991-01 2001-11 1991-11 2020 20129 21912 14190 8,523-42,519-34,358 9597 18425 19875 13410 7,604-38,582-31,271 9411 Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 40 από 144

Γορτυνίας 19711 18327 10320-7,254-55,811-62,660 6155 Ζαχάρως 13416 15409 8950 13,947-52,880-39,671 5489 Καλαβρύτων 17178 17602 11220 2,441-44,033-41,699 7481 Μεγαλόπολης 13684 13152 11030-3,957-17,442-21,330 9415 Πύργου 54284 51777 48370-4,717-6,784-11,469 45496 Τρίπολης 44617 46117 46910 3,312 1,706 5,024 47635 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία Όσον αφορά τη Δ.Ε. Τρίπολης που αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο σε πληθυσμό δήμο που βρίσκεται εντός της λεκάνης του Αλφειού, η αυξητική τάση του πληθυσμού είναι έντονη, ενώ από τα προγραμματικά μεγέθη φαίνεται ότι η τάση αυτή θα συνεχιστεί μέχρι και το έτος στόχο. Στις υπόλοιπες δημοτικές ενότητες της περιοχής μελέτης φαίνεται ότι η τάση μείωσης που εμφανίζεται στα μεγέθη του πραγματικού πληθυσμού συνεχίζεται μέχρι και το έτος προβολής 2020. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι πληθυσμιακή μείωση από το 1991 έως και το 2011 που εμφανίζεται στην πλειοψηφία των δήμων οφείλεται στην μετακίνηση πληθυσμού στα πλησιέστερα μεγάλα αστικά κέντρα της Πάτρας και της Αθήνας. 600,00 500,00 400,00 300,00 Διασπορά Προβολή Γραμμής Τάσης 200,00 100,00 0,00 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 Σχήμα 2.4: Προβολή του εποχικού πληθυσμού εντός και περιμετρικά της περιοχής μελέτης στο έτος στόχο (ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία) Τέλος, εξαιτίας της τουριστικής κίνησης που εμφανίζει η περιοχή κρίθηκε αναγκαίο να πραγματοποιηθεί έρευνα και για την τάση εξέλιξης του εποχικού πληθυσμού, καθώς επηρεάζει σημαντικά τις μετρήσεις των ρύπων που ρίχνονται στον Αλφειό. Έτσι, συλλέχθηκαν πληροφορίες για την χωρητικότητα των καταλυμάτων της περιοχής, η οποία αναφέρεται στους θερινούς μήνες και για τα έτη 2003 2010. Στη Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 41 από 144

συνέχεια, σχεδιάστηκε η γραμμή τάσης, με στόχο τον υπολογισμό της εξέλιξης του εποχικού πληθυσμού κατά το έτος στόχο, η οποία φαίνεται να παρουσιάζει συνεχή αύξηση (Σχήμα 2.4). 2.4.2. Παραγωγικοί Τομείς Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το χρονικό διάστημα 2000-2008 παρατηρείται στην περιοχή μελέτης αύξηση της ενασχόλησης του πληθυσμού στο δευτερογενή και τριτογενή τομέα, ενώ παρατηρήθηκε σημαντική μείωση της απασχόλησης στον πρωτογενή (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011) 18. Αναλυτικότερα με βάση στοιχεία που δίνονται για το 2001 σε σύνολο απασχολουμένων περίπου 72.000 στους ΟΤΑ της λεκάνης απορροής του Αλφειού ποταμού, το 46% απασχολείται στον τριτογενή τομέα, το 28,7% στον πρωτογενή και το 17,8% στον δευτερογενή τομέα (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011) 19. Ωστόσο, παρατηρήθηκε μείωση της συμμετοχής του πρωτογενούς τομέα στο επίπεδο των περιφερειών Δυτικής Ελλάδας (14,4%) και Πελοποννήσου (5,7%) είναι μικρότερη από την αντίστοιχη σε εθνικό επίπεδο (17,1%) (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Η μείωση είναι μεγαλύτερη για την Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδος, ενώ αύξηση εμφανίζει ο Ν. Αχαΐας (2,6%) (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011) 20. 2.4.2.1. Πρωτογενής Τομέας Με βάση τα στοιχεία που έχει συλλέξει η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία για την περιοχή της λεκάνης απορροής του Αλφειού έχει διαπιστωθεί ότι σε ότι αφορά της καλλιέργειες που εμφανίζονται στην περιοχή, το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών (πάνω από 60%) καλύπτεται με εκτάσεις αροτραίων, κυρίως δημητριακά (σιτάρι, κριθάρι κ.α.) και ψυχανθή (βίκος, τριφύλλι κ.α.), και δενδρωδών (κυρίως ελαιόδεντρα), ενώ σε μικρότερη έκταση καλλιεργούνται αμπέλια, εσπεριδοειδή, μηλιές, καρυδιές και διάφορα κηπευτικά (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). 18 http://www.statistics.gr/portal/page/portal/esye (προσβάσιμο 2/12/2011) 19 http://www.statistics.gr/portal/page/portal/esye (προσβάσιμο 2/12/2011) 20 http://www.statistics.gr/portal/page/portal/esye (προσβάσιμο 2/12/2011) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 42 από 144

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνονται στον Πίνακα 2.4, σε επίπεδο λεκάνης απορροής οι δενδρώδεις καλλιέργειες καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος του συνόλου των καλλιεργούμενων εκτάσεων και καταλαμβάνουν έκταση 272942,3 στρεμμάτων. Ακόμη, κρίνεται αναγκαίο να σημειωθεί ότι σημαντικό ποσοστό των ετήσιων καλλιεργούμενων εκτάσεων συγκεντρώνεται στους δήμους Λεβιδίου, Φολόης και Ωλένης, ενώ μεγάλος μέρος των καλλιεργειών αυτών φαίνεται να ανήκουν στις δενδρώδεις καλλιέργειες (ελαιόδεντρα). Η καλλιέργεια αμπελιών στην περιοχή εντοπίζεται κατά κύριο λόγο στο Δήμο Ωλένης με σημαντική διαφορά από τους υπόλοιπους δήμους εντός της λεκάνης απορροής. Αξιοσημείωτο μπορεί να χαρακτηριστεί και το γεγονός ότι μεγάλο μέρος των αγροτεμαχίων βρίσκονται σε κατάσταση αγρανάπαυσης (περίπου 25%), ιδίως στους δήμους Βαλτετσίου και Μεγαλόπολης (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Παράλληλα, κρίνεται αναγκαίο να πραγματοποιηθεί αναφορά των αρδευόμενων γεωργικών εκμεταλλεύσεων της περιοχής, καθώς οι περισσότερες εξ αυτών αντλούν τις αναγκαίες ποσότητες νερού από τον Αλφειό και τους παραποτάμους του (Πίνακας 2.5). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 43 από 144

Πίνακας 2.4: Η διάρθρωση των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (εκτάσεις) στην περιοχή μελέτης (Απογραφή 1999, 2000) Περιοχή Ετήσιες Καλλιέργειες Δενδρώδεις Καλλιέργειες Αμπέλια και Σταφιδάμπελα Μόνιμα Λιβάδια και Βοσκότοποι Αγραναπαύσεις Οικογενειακοί Λαχανόκηποι Φυτώρια Καρποφόρων Δέντρων κ.α. Εκμεταλ. Εκτάσεις Εκμεταλ. Εκτάσεις Εκμεταλ. Εκτάσεις Εκμεταλ. Εκτάσεις Εκμεταλ. Εκτάσεις Εκμεταλ. Εκτάσεις Εκμεταλ. Εκτάσεις Δήμος Αλιφείρας 329 10037,1 575 13503,5 302 657,6 170 6218,5 26 423 133 95,8 0 0 Δήμος Ανδρίτσαινας 253 5286 497 5230 205 403,5 168 2362,8 17 216,5 352 296,9 0 0 Δήμος Αροανίας 358 4509,1 300 1106 263 430,8 254 20832,5 185 2504 287 176 0 0 Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας 911 18954,6 2223 30602,7 1000 4033,6 189 3437 204 2193,4 220 127,3 1 4 Δήμος Βαλτετσίου 317 9864 258 5010 69 156,5 128 5858 220 6962,5 53 34,5 1 1 Δήμος Βύτινας 104 2272,6 217 2073,5 33 57 53 9939 151 2700,5 99 62,8 1 9 Δήμος Βώλακος 291 5189,7 654 7384,3 190 1458,7 26 756,5 40 325,5 63 35 0 0 Δήμος Γόρτυνος 99 3033 245 2658 68 144 121 13580 63 903 204 154,1 0 0 Δήμος Δημητσάνας 25 489,9 188 3497,5 11 22,6 42 4575,5 22 299 42 30,6 0 0 Δήμος Ηραίας 181 2952,5 628 11883 118 186,5 159 10124,5 112 1757 232 170,3 1 1,5 Δήμος Κλείτορος 340 4523,4 360 2922 179 238,2 269 24965,7 166 1815,5 340 193,6 0 0 Δήμος Κοντοβάζαινας 188 1812,5 541 5483,3 153 269 247 14449,5 61 515 424 313,7 6 6,5 Δήμος Λαγκαδίων 48 816 122 2111,5 22 42 44 7152 54 1427 107 85,5 0 0 Δήμος Λαμπείας 198 2689 99 417 109 202,8 158 4552,5 55 824 216 197,9 0 0 Δήμος Λεβιδίου 684 31009,6 495 3959,3 257 642 182 19207 214 1920,4 509 215,1 2 10 Δήμος Λευκασίου 604 9448,7 687 3475,5 377 607 398 57818 80 707,5 714 407,1 0 0 Δήμος Μεγαλόπολης 471 8671,6 777 12008,1 298 697,4 128 7535 556 11482,9 234 158,4 0 0 Δήμος Παΐων 372 5248 176 525,5 197 264,8 292 15542,5 288 5367 229 117,6 0 0 Δήμος Πύργου 792 18635,5 4219 37596,3 926 5387,6 152 2566,5 459 3443,7 272 201,1 0 0 Δήμος Σκιλλούντος 837 15987,9 2812 48680,1 1126 4860,6 28 493 197 1814,5 229 172,5 2 5 Δήμος Τρικολωνών 93 1495 175 2924,5 50 90,5 79 7631,5 99 1878,7 107 76 0 0 Δήμος Τροπαίων 439 8946,8 1191 19428,6 283 510 392 14822,5 420 5710,5 397 214,2 0 0 Δήμος Φαλαισίας 374 3934,5 692 10411 199 325,8 198 4105 177 1703,5 456 325,1 0 0 Δήμος Φαλάνθου 98 1818 211 5076 3 2,5 44 1608 119 1507,5 51 40,3 1 6 Δήμος Φολόης 717 30055 951 12607 611 1480,7 355 11778 190 2846,5 344 248,5 0 0 Δήμος Ωλένης 1186 31017,9 1767 22368,1 1325 13423,9 447 7611,5 258 2502,8 614 383,1 1 16 ΣΥΝΟΛΟ 10309 238697,9 21060 272942,3 8374 36595,6 4723 279522,5 4433 63751,4 6928 4533 16 59 - Οι εκτάσεις δίνονται σε στρέμματα Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 44 από 144

Πίνακας 2.5: Εκμεταλλεύσεις με αρδευόμενες και αρδευθείσες εκτάσεις (Απογραφή 1999, 2000) Δήμοι Δήμος Αλιφείρας Δήμος Ανδρίτσαινας Σύνολο Εκμεταλλεύσεων Από αυτές με αρδευόμενες και αρδευθείσες εκτάσεις Εκμεταλλεύσεις Αρδευόμενες Αρδευθείσες 612 372 4174,9 4174,9 574 426 3607,9 3066,7 Δήμος Αροανίας 444 433 3251,6 3157,6 Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας 2262 1209 15949,7 15669,1 Δήμος Βαλτετσίου 367 238 1196,5 1005,5 Δήμος Βύτινας 240 118 392,8 355,9 Δήμος Βώλακος 707 398 5521,1 5521,1 Δήμος Γόρτυνος 264 209 579,6 579,6 Δήμος Δημητσάνας 192 89 801,4 520,2 Δήμος Ηραίας 644 282 1773,8 1433,3 Δήμος Κλείτορος 484 383 2335,9 1865 Δήμος Κοντοβάζαινας 563 452 1296,2 876,7 Δήμος Λαμπείας 319 269 1124,4 1124,4 Δήμος Λεβιδίου 851 742 8812,1 2942 Δήμος Λευκασίου Δήμος Μεγαλόπολης 829 796 10461,2 9134,8 936 325 1634,8 1511,8 Δήμος Παΐων 447 392 2501,6 2457,6 Δήμος Πύργου 4732 1794 25559,7 24147 Δήμος Σκιλλούντος Δήμος Τρικολωνών Δήμος Τροπαίων Δήμος Φαλαισίας 2894 1258 17193,5 17193,5 177 107 78,5 78 1231 513 2743 2274 751 484 1175,2 1083,4 Δήμος Φαλάνθου 218 124 2157,8 1832,3 Δήμος Φολόης 1043 468 2821 2821 Δήμος Ωλένης 1817 1028 9455,2 9205,2 - Οι εκτάσεις δίνονται σε στρέμματα Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία Παρατηρώντας τα στοιχεία του Πίνακα 2.5 γίνεται κατανοητό ότι το μεγαλύτερο μέρος των αροτραίων καλλιεργειών συγκεντρώνεται στην περιοχή της Αρχαίας Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 45 από 144

Ολυμπίας από την οποία και διέρχεται ο ποταμός Αλφειός και εντός της οποίας υπάρχει φράγμα εκτροπής απ όπου αρδεύονται περί τα 135.000 στρέμματα 21. Από τα παραπάνω στοιχεία συμπεραίνεται πως ο αυξημένος αριθμός αροτραίων καλλιεργειών στην περιοχή εξηγεί τη μεγαλύτερη ανάγκη για την κατανάλωση του υδατικού αποθέματος (είτε των επιφανειακών υδάτων, είτε των υπόγειων μέσω γεωτρήσεων) τόσο εξαιτίας του μεγέθους τους, όσο και λόγω της ποιότητας των προϊόντων που καλλιεργούνται σε αυτές. Σε αυτό το σημείο, πρέπει να επισημανθεί ότι σε σημαντικό ποσοστό των εκτάσεων αυτών καλλιεργούνται ιδιαίτερα υδροβόρα προϊόντα όπως το καλαμπόκι, το βαμβάκι και το ρύζι γεγονός που φαίνεται να επιβαρύνει σημαντικά τα επιφανειακά και υπόγεια υδατικά αποθέματα της περιοχής αυτής. Σύμφωνα με τα στοιχεία του πίνακα, η κατανάλωση νερού για την άρδευση των καλλιεργειών της περιοχής μελέτης δεν είναι ιδιαίτερα σημαντική αν συγκριθεί με τον αριθμό του συνόλου των εκμεταλλεύσεων. Αυτό είναι δυνατό να δικαιολογηθεί με βάση τα είδη των καλλιεργούμενων προϊόντων, εφόσον οι δενδρώδεις καλλιέργειες δεν απαιτούν υψηλές ποσότητες νερού. Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι εκτάσεις που εμφανίζουν μεγαλύτερη ανάγκη για κατανάλωση νερού βρίσκονται στο κάτω ρου του Αλφειού και κοντά στο Δέλτα του ποταμού. Από τα παραπάνω μεγέθη είναι δυνατό να συμπεράνει κανείς ότι οι αποδόσεις του μεγαλύτερου μέρους των καλλιεργειών που αναφέρθηκαν στους παραπάνω πίνακες μπορούν να θεωρηθούν ικανοποιητικές, ενώ σημαντικός αριθμός αυτών είναι εντατικές και διενεργούνται συστηματικά γεγονός που οδηγεί στην εντονότερη χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων και κατ επέκταση στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος και των υδάτινων πόρων της περιοχής. Παράλληλα, κρίνεται αναγκαίο να παρατεθούν τα στοιχεία για τον αριθμό των ατόμων που απασχολούνται στο σύνολο των εκμεταλλεύσεων του πρωτογενή τομέα ανά νομό και κατηγορία. Με βάση τα στοιχεία του Πίνακα 1 του Παραρτήματος γίνεται κατανοητό ότι ο μεγαλύτερος αριθμός των απασχολουμένων στον τομέα της γεωργίας εργάζεται εποχιακά, ανάλογα με το είδος της καλλιέργειας και την περίοδο συγκομιδής αυτού. Ωστόσο, ενθαρρυντικό μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι σημαντικός αριθμός 21 http://www.aitoliki.gr/gisydata/entipo-toutist.pdf (προσβάσιμο 19/03/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 46 από 144

νοικοκυριών, μέλη των οποίων είναι κάτοχοι καλλιεργήσιμων εκτάσεων, απασχολούνται κατά αποκλειστικό τρόπο στις καλλιέργειές τους. Η κτηνοτροφική δραστηριότητα στην περιοχή μελέτης διακρίνεται στη σταβλισμένη και την ποιμενική (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Η κτηνοτροφία σε μόνιμες και οργανωμένες σταβλικές εγκαταστάσεις αναφέρεται κυρίως στην εκτροφή χοίρων (χοιροστάσια), την εκτροφή αγελάδων για την παραγωγή γάλακτος, την εκτροφή μοσχαριών για παραγωγή κρέατος (βουστάσια), η εκτροφή κουνελιών και την εκτροφή ορνίθων για αυγοπαραγωγή και παραγωγή κρέατος (πτηνοτροφεία) (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Έτσι, γίνεται σαφές ότι ο συγκεκριμένος κλάδος είναι στραμμένος κυρίως στην εκτροφή αιγοπροβάτων και ορνίθων, ενώ η κτηνοτροφική παραγωγή της περιοχής επικεντρώνεται κυρίως στην παραγωγή κρέατος και γάλακτος. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Πίνακα 2.6, η κτηνοτροφική δραστηριότητα είναι περισσότερο αναπτυγμένη στο Νομό Ηλείας και ιδιαίτερα η εκτροφή χοίρων και πουλερικών, ο οποίο αποτελεί το τελευταίο τμήμα της διαδρομής του Αλφειού. Ταυτόχρονα, μέσα από στοιχεία της έρευνας (Παράρτημα Πινάκων, Πίνακας 1) διαπιστώθηκε ότι ο σημαντικότερος αριθμός αμιγώς γεωργικών εκμεταλλεύσεων χωροθετείται στους δήμους Αρχαίας Ολυμπίας και Πύργου, ενώ μικρός είναι ο αριθμός των εκμεταλλεύσεων που είναι αμιγώς κτηνοτροφικές. Πίνακας 2.6: Είδη κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης ανά νομό (Απογραφή 1999, 2000) Νομός Νομός Αχαΐας Νομός Ηλείας Νομός Αρκαδίας Σύνολο Βοοειδή Θήλεα Προβατοειδή Αίγες Χοίροι Ιπποειδή Κουνέλια Πουλερικά Κυψέλες Μελισσών 486 421 6,102 5,454 1,863 1,343 2,539 13,193 195 476 377 6,632 6,049 2,093 670 1,543 20,854 393 144 78 3,822 4,138 408 2,674 1,254 8,271 340 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία Όπως διαπιστώνεται από τα στοιχεία του Πίνακα 2.7 το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού πληθυσμού που απασχολείται στον πρωτογενή τομέα συγκεντρώνεται στους τομείς της γεωργία και της κτηνοτροφίας. Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού αυτού εργάζεται στους δήμους Πύργου, Ωλένης και Αρχαίας Ολυμπίας, ενώ χαμηλό ποσοστό απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα εμφανίζεται στους δήμους Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 47 από 144

Δημητσάνης, Τρικολωνών και Μεγαλόπολης (8,7%) λόγω της έντονης ανάπτυξης του δευτερογενούς και τριτογενούς τομέα στις περιοχές αυτές (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Πίνακας 2.7: Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός στον πρωτογενή τομέα στην περιοχή μελέτης (Απογραφή 2001) Δήμοι Γεωργία, Κτηνοτροφία, Θήρα, Δασοκομία. Αλιεία Δήμος Αλιφείρας 641 1 Δήμος Ανδρίτσαινας 153 7 Δήμος Αροανίας 260 1 Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας 1031 0 Δήμος Βαλτετσίου 208 0 Δήμος Βύτινας 77 0 Δήμος Βώλακος 610 5 Δήμος Γόρτυνος 106 0 Δήμος Δημητσάνας 61 0 Δήμος Ηραίας 128 0 Δήμος Κλείτορος 248 0 Δήμος Κοντοβάζαινας 154 0 Δήμος Λαμπείας 173 0 Δήμος Λεβιδίου 494 0 Δήμος Λευκασίου 392 2 Δήμος Μεγαλόπολης 219 0 Δήμος Παΐων 92 0 Δήμος Πύργου 1799 22 Δήμος Σκιλλούντος 2059 0 Δήμος Τρικολωνών 54 0 Δήμος Τροπαίων 362 1 Δήμος Φαλαισίας 163 0 Δήμος Φαλάνθου 109 0 Δήμος Φολόης 666 2 Δήμος Ωλένης 1660 0 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία Τέλος, όσον αφορά την αλιεία που εμφανίζεται στην περιοχή, δεν αναπτύσσεται ιδιαίτερα σε οργανωμένους πυρήνες (ιχθυοκαλλιέργειες) με εξαίρεση τις μικρές μονάδες εκτροφής πέστροφας στον Αροάνιο ποταμό (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Αυτό φαίνεται χαρακτηριστικά στον Πίνακα 2.7, καθώς μόνο εντός του δήμου Πύργου ο αριθμός των απασχολουμένων στην αλιεία εμφανίζεται σχετικά υψηλός. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 48 από 144

2.4.2.2. Δευτερογενής Τομέας Η κύρια βιομηχανική δραστηριότητα που εντοπίζεται στην περιοχή μελέτης αφορά τον ΑΗΣ Μεγαλόπολης με συνολική εγκατεστημένη ισχύ 850MW, όπου και εργάζεται το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού που απασχολείται στο δευτερογενή τομέα (43,2 %) (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Έτσι, υψηλό είναι το ποσοστό απασχόλησης στον δευτερογενή τομέα που εμφανίζει η Δ.Ε. Μεγαλόπολης (43,2%), λόγω των λατομείων και του εργοστασίου της ΔΕΗ που εδρεύει εντός αυτής (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Στην ευρύτερη περιοχή μελέτης, εξαιτίας του μεγάλου βαθμού ενασχόλησης του δυναμικού της περιοχής στους κλάδους της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, καθώς και της αυξημένης παραγωγής προϊόντων του πρωτογενούς τομέα, ο μεταποιητικός τομέας της περιοχής προσανατολίζεται σε μονάδες όπως ελαιοτριβεία, χοιροτροφεία κλπ (Πίνακας 2.8). Πίνακας 2.8: Είδη βιομηχανικών μονάδων στην λεκάνη απορροής του Αλφειού Είδος Δραστηριότητα Πλήθος ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΡΕΑΤΟΣ ΒΟΟΕΙΔΩΝ, ΧΟΙΡΟΕΙΔΩΝ, ΑΙΓΟΠΡΟΒΑΤΟΕΙΔΩΝ, ΑΛΟΓΩΝ κ.α (διατίθεται νωπό ή σε απλή ψύξη) ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΚΡΕΑΤΟΣ ΠΟΥΛΕΡΙΚΩΝ (διατίθεται νωπό ή σε απλή ψύξη) ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΤΟΙΜΟΥ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ 6 ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΟΥΒΛΩΝ, ΠΛΑΚΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΔΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ 1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ, ΠΟΥ ΔΙΑΤΙΘΕΤΑΙ ΑΚΑΤΕΡΓΑΣΤΟ 74 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΟΥ ΡΕΥΣΤΟΥ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΚΑΙ ΚΡΕΜΑΣ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΜΕΝΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΦΡΟΥΤΩΝ (διατίθενται κομμένα ή συσκευασμένα) ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΥ ΡΕΥΜΑΤΟΣ 12 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΥΣΙΜΩΝ ΕΛΑΙΩΝ ΚΑΙ ΑΕΡΙΩΝ, ΛΙΠΑΝΤΙΚΩΝ ΕΛΑΙΩΝ 11 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΞΥΛΕΙΑΣ ΣΕ ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ή ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΗΣ 1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΟΙΝΟΥ ΑΠΟ ΝΩΠΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ, ΜΟΥΣΤΟΥ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ 6 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΩΝ ΖΩΟΤΡΟΦΩΝ ΓΙΑ ΖΩΑ ΠΟΥ ΕΚΤΡΕΦΟΝΤΑΙ ΣΕ ΑΓΡΟΚΤΗΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΣΕ ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΙΣ ΜΟΡΦΕΣ 1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΣΙΜΕΝΤΟΥ 1 ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΥΡΟΠΗΓΜΑΤΟΣ 10 3 1 1 1 1 Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 49 από 144

ΠΡΙΟΝΙΣΜΑ, ΠΛΑΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΕΜΠΟΤΙΣΜΟΣ ΞΥΛΟΥ 1 ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΣΦΥΡΗΛΑΤΗΣΗΣ, ΣΥΜΠΙΕΣΗΣ, ΤΥΠΩΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΑΣΗΣ ΜΕΤΑΛΛΟΥ ΣΥΝΟΛΟ 135 3 Πηγή: Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011 Πιο αναλυτικά, στην ευρύτερη περιοχή της Ηλείας δραστηριοποιούνται μονάδες παραγωγής οίνου, ενώ αρκετές μεταποιητικές μονάδες ασχολούνται με την τυποποίηση αγροτικών προϊόντων και κυρίως αυτών των καλλιεργειών ελαιόδεντρων (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Αυτό γίνεται σαφές παρατηρώντας τα στοιχεία του Πίνακα 2.9, όπου το μεγαλύτερο ποσοστό απασχολουμένων σε μεταποιητικές μονάδες εμφανίζεται στο Δ. Πύργο με σημαντική διαφορά από τους υπόλοιπους. Ακόμη, στη λεκάνη απορροής του Αλφειού εμφανίζεται σημαντικός αριθμός τυροκομικών μονάδων με επίκεντρο αυτών την περιφερειακή ενότητα της Αρκαδίας (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι μονάδες διύλισης πετρελαίου και αποθήκευσης καυσίμων στην περιοχή της Ζαχάρως (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι ένα μικρό ποσοστό του ενεργού πληθυσμού της περιοχής απασχολείται σε ορυχεία και λατομεία, με εξαίρεση την περιοχή της Μεγαλόπολης, όπου και πραγματοποιείται η εξόρυξη λιγνίτη, όπως αυτό αποτυπώνεται στον παρακάτω πίνακα 22. Πίνακας 2.9: Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός στον δευτερογενή τομέα στην περιοχή μελέτης (Απογραφή 2001) Δήμοι Μεταποιητικές βιομηχανίες Ορυχεία / Λατομεία Κατασκευές Δήμος Αλιφείρας 39 0 106 Δήμος Ανδρίτσαινας 54 3 61 Δήμος Αροανίας 41 0 100 Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας 138 0 284 Δήμος Βαλτετσίου 30 4 39 Δήμος Βύτινας 65 0 93 Δήμος Βώλακος 51 0 72 Δήμος Γόρτυνος 37 4 26 Δήμος Δημητσάνας 55 0 45 22 http://www.dytikiellada-peloponnisos-ionio.gr/el/pages/elibrary.aspx?stype=1&searchid=1717752 (προσβάσιμο 13/05/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 50 από 144

Δήμος Ηραίας 53 0 84 Δήμος Κλείτορος 56 4 88 Δήμος Κοντοβάζαινας 28 0 71 Δήμος Λαμπείας 29 2 42 Δήμος Λεβιδίου 72 3 113 Δήμος Λευκασίου 52 0 139 Δήμος Μεγαλόπολης 151 44 328 Δήμος Παΐων 36 0 38 Δήμος Πύργου 808 0 1434 Δήμος Σκιλλούντος 205 2 384 Δήμος Τρικολωνών 38 0 37 Δήμος Τροπαίων 81 3 187 Δήμος Φαλαισίας 62 24 115 Δήμος Φαλάνθου 33 1 38 Δήμος Φολόης 82 0 131 Δήμος Ωλένης 136 2 269 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία Τέλος, ο τομέας των κατασκευών για το χρονικό έτος 2001 φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένος στο Δ. Πύργου, ενώ αρκετές είναι η περιοχές εντός της λεκάνης απορροής του Αλφειού που τα επίπεδα ανάπτυξης του τομέα των κατασκευών είναι εξαιρετικά χαμηλά (Πίνακας 2.9). 2.4.2.3. Τριτογενής Τομέας Σημαντική μπορεί να θεωρηθεί η συμβολή του κλάδου του εμπορίου στην απασχόληση του νομού, καθώς κατά το έτος 2001 απασχολούσε γύρω στους 4.795 εργαζομένους. Αξίζει να σημειωθεί ότι σημαντικό ποσοστό του συνόλου των εργαζομένων που απασχολούνται στον τομέα του εμπορίου (αγγίζει σχεδόν το μισό του συνολικού αριθμού) συγκεντρώνεται στην πόλη του Πύργου. Παράλληλα, η λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού διαθέτει ποικιλία φυσικών πόρων όπως ακτές, αρχαιολογικούς χώρους, ποτάμια, λίμνες, βιοτόπους και παραδοσιακούς οικισμούς (Υπουργείο Ανάπτυξης, 2003), οι οποίοι παρέχουν τη δυνατότητα ανάπτυξης μορφών εναλλακτικού τουρισμού (Υπουργείο Ανάπτυξης, 2003). Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων δραστηριοτήτων αποτελεί η οργάνωση διαδρομών rafting και kayak στους ποταμούς Λούσιο και Αλφειό που προσελκύει σημαντικό αριθμό τουριστών (Υπουργείο Ανάπτυξης, 2003; ΥΠ.ΑΝ. 2003). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 51 από 144

Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 2.10 και σε αυτόν το κλάδο η πλειοψηφία των εργαζομένων συγκεντρώνεται στην περιοχή του Πύργου, καθώς αποτελεί το μεγαλύτερο αστικό κέντρο ολόκληρης της περιοχής μελέτης. Αυτό συνάδει και με το γεγονός ότι η μεγάλη συγκέντρωση τουριστικών κλινών εμφανίζεται στις παράκτιες περιοχές του Πύργου και της Αρχαίας Ολυμπίας, η οποία και αποτελεί τον σημαντικότερο ίσως πολιτιστικό πόρο της Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας (Υπουργείο Ανάπτυξης, 2003). Στους περισσότερους από τους λοιπούς δήμους που εντάσσονται στην περιοχή μελέτης, η ενασχόληση των κατοίκων με τον τουρισμού κυμαίνεται σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Ο εισερχόμενος τουρισμός στην περιοχή είναι κατά κύριο λόγο εσωτερικός με εξαίρεση το Ν. Ηλείας, όπου και υπάρχει εισροή αλλοδαπών τουριστών λόγω της Αρχαίας Ολυμπίας (Υπουργείο Ανάπτυξης, 2003). Οι αλλοδαποί επισκέπτες που εμφανίζονται στην περιοχή εντάσσονται κυρίως στο μαζικό και περιηγητικό τουρισμό (Υπουργείο Ανάπτυξης, 2003). Η εισροή τουριστών εντείνεται κατά τους θερινούς μήνες και ιδιαίτερα στην περιοχές της Ηλείας και της Αρκαδίας (Υπουργείο Ανάπτυξης, 2003). Ορισμένοι βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν ανασταλτικά τη τουριστική ανάπτυξη της περιοχής είναι η αναξιοποίηση αρκετών παραλιακών ζωνών (Ν. Ηλείας), η άναρχη οικιστική ανάπτυξη (Ν. Ηλείας και Ν. Αχαΐας) και η σημαντικά περιορισμένη προσφορά σε τουριστικά καταλύματα υψηλής κατηγορίας (Υπουργείο Ανάπτυξης, 2003). Ακόμη, η ανεπάρκεια σε υποδομές (αεροδρόμια πολιτικών πτήσεων, οδικό δίκτυο κ.α.), αλλά και η ελλιπής τουριστική προβολή της περιοχής επηρεάζουν αρνητικά την εξέλιξη του τουριστικού τομέα ενώ δεν έχουν πραγματοποιηθεί επενδύσεις στη κατεύθυνση του χειμερινού τουρισμού, με εξαίρεση το μοναδικό χιονοδρομικό κέντρο εντός του Ν. Αρκαδίας (Υπουργείο Ανάπτυξης, 2003; ΥΠ.ΑΝ. 2003). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 52 από 144

Πίνακας 2.10: Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός στον τριτογενή τομέα στην περιοχή μελέτης (Απογραφή 2001) Δήμοι Δήμος Αλιφείρας Δήμος Ανδρίτσαινας Δήμος Αροανίας Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας Δήμος Βαλτετσίου Ξενοδοχεία και εστιατόρια Χονδρικό και λιανικό εμπόριο Ενδιάμεσοι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί. Δημόσια διοίκηση και άμυνα, υποχρεωτικ ή κοινωνική ασφάλιση. Υγεία και κοινωνικ ή μέριμνα Εκπαίδευση 18 47 12 52 18 28 14 49 27 68 22 31 26 59 27 73 23 26 290 317 67 320 79 152 20 72 11 38 22 25 Δήμος Βύτινας 47 57 25 99 36 35 Δήμος Βώλακος Δήμος Γόρτυνος Δήμος Δημητσάνας 45 100 19 75 27 43 19 50 11 16 5 10 30 85 17 39 18 16 Δήμος Ηραίας 18 91 25 70 19 42 Δήμος Κλείτορος Δήμος Κοντοβάζαινας Δήμος Λαμπείας Δήμος Λεβιδίου Δήμος Λευκασίου Δήμος Μεγαλόπολης 19 66 23 126 50 45 13 89 20 68 17 14 23 58 9 51 16 25 55 126 40 135 59 68 34 113 29 126 59 42 134 350 56 180 82 119 Δήμος Παΐων 12 40 21 75 34 30 Δήμος Πύργου 736 1881 270 1129 512 939 Δήμος Σκιλλούντος Δήμος Τρικολωνών Δήμος Τροπαίων Δήμος Φαλαισίας 162 421 65 330 149 177 11 49 12 30 8 13 34 126 29 113 61 59 42 102 18 60 35 31 Δήμος Φαλάνθου 21 45 19 42 28 20 Δήμος Φολόης 71 161 19 93 37 40 Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 53 από 144

Δήμος Ωλένης 83 241 29 124 50 59 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία Τέλος, όπως μπορεί να διακρίνει κανείς από τα στοιχεία που παρατίθενται στον Πίνακα 2.10, το μεγαλύτερο μέρος των απασχολουμένων ολόκληρης της περιοχής μελέτης συγκεντρώνεται στον δημόσιο τομέα και ειδικά στον τομέα της δημόσιας διοίκησης. Και σε αυτόν το τομέα επαναλαμβάνεται το ίδιο φαινόμενο που παρατηρήθηκε και στα παραπάνω, καθώς το αστικό κέντρο του Πύργου συγκεντρώνει το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολουμένων. Σε αυτή την περίπτωση, το γεγονός αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στη συγκέντρωση μεγαλύτερου εύρους υπηρεσιών. 2.4.3. Καλύψεις και Χρήσεις Γης Από μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί στην ευρύτερη περιοχή έχει διαπιστωθεί ότι οι βοσκότοποι και τα δάση καλύπτουν σημαντικό ποσοστό της λεκάνης (20% και 50,5% αντίστοιχα), ενώ οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις καταλαμβάνουν περίπου το 27% της συνολικής έκτασης της λεκάνης του Αλφειού και περιλαμβάνει χρήσεις όπως η γεωργία και η κτηνοτροφία (Manariotis, 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Το μεγαλύτερο μέρος των καλλιεργειών της περιοχής απαρτίζεται από εκτάσεις αροτραίων (300.000 στρ.), κυρίως δημητριακά (σιτάρι, κριθάρι κ.α.) και ψυχανθή (βίκος, τριφύλλι κ.α.), και δενδρωδών (233.000 στρ), ενώ σε μικρότερη έκταση καλλιεργούνται αμπέλια, εσπεριδοειδή, μηλιές, καρυδιές και διάφορα κηπευτικά (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011) 23. 23 http://www.statistics.gr/portal/page/portal/esye (προσβάσιμο 2/12/2011) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 54 από 144

Χάρτης 2.3: Αποτύπωση των καλύψεων γης στην περιοχή μελέτης (Ιδία Επεξεργασία) Η βιομηχανική δραστηριότητα που αναπτύσσεται στην περιοχή είναι χωρικά διασκορπισμένη, ενώ λίγοι είναι οι οργανωμένοι θύλακες υποδοχής βιομηχανικών βιοτεχνικών επιχειρήσεων (ΒΕ.ΠΕ., ΒΙ.ΠΕ. κ.α.) (Manariotis, 2004). Οι περισσότερες από τις μονάδες αυτές συγκεντρώνονται κυρίως στο Δέλτα του ποταμού, στην περιοχή μετά την αποστράγγιση της λίμνης Αγουλινίτσας το 1969 και στην ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης, στην οποία δραστηριοποιούνται εγκαταστάσεις εξόρυξης λιγνίτη, καθώς και μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που εξυπηρετεί το νότιο τμήμα της χώρας (Manariotis, 2004). Παράλληλα, στη υπό μελέτη περιοχή συναντάται σημαντικός αριθμός μονάδων παραγωγής καύσιμων ελαίων με κύριο χαρακτηριστικό τη διάσπαρτη χωροθέτησή τους εντός των ορίων της λεκάνης απορροής του Αλφειού. Συγχρόνως, στη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού λειτουργούν έξι εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, οι οποίες εξυπηρετούν περίπου το 30% του μόνιμου και εποχικού πληθυσμού της περιοχής (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Από αυτές οι σημαντικότερες είναι εκείνες των βασικότερων αστικών κέντρων του Πύργου, της Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 55 από 144

Μεγαλόπολης, της Ζαχάρως και της Αρχαίας Ολυμπίας. Ορισμένες εξ αυτών δέχονται και βοθρολύματα, των οποίων η μεταφορά πραγματοποιείται με βυτία, ενώ τα επεξεργασμένα λύματα καταλήγουν κυρίως σε επιφανειακούς αποδέκτες, οι οποίοι αποτυπώνονται σε επόμενα κεφάλαια της παρούσας εργασίας (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Ακόμη, στη λεκάνη εμφανίζεται σημαντικός αριθμός Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (Χ.Α.Δ.Α.), οι οποίοι βρίσκονται διεσπαρμένοι σε διάφορες περιοχές της περιοχής μελέτης και σε αρκετά κοντινή απόσταση με παραποτάμους του Αλφειού (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Οι ενεργοί Χ.Α.Δ.Α. αγγίζουν τους 17, εκ των οποίων οι περισσότεροι συγκεντρώνονται στην περιφερειακή ενότητα της Ηλείας και κυρίως κοντά στις εκβολές του ποταμού Αλφειού (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Εντός της λεκάνης απορροής του Αλφειού δεν λειτουργούν Χώροι Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (Χ.Υ.Τ.Α.), ενώ ο πλησιέστερος βρίσκεται στο Δ. Ωλενίας στην περιφερειακή ενότητα της Αχαΐας. Το γεγονός αυτό καθιστά την διάθεση απορριμμάτων έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες πίεσης για τη λεκάνη. 2.5. Υδάτινο Περιβάλλον και Συναφείς Υποδομές 2.5.1. Υδρολογικά και Γεωλογικά Δεδομένα Η γεωλογική δομή της λεκάνης απορροής του Αλφειού ποταμού είναι ιδιαίτερα σύνθετη και πολύπλοκη. Τις ορεινές περιοχές σχηματίζουν πετρώματα Άλπεων (Μεσοζωικής περιόδου), τις ημιορεινές και λοφώδεις περιοχές σχηματίζουν μεταλπικά πετρώματα (Τριτογενούς περιόδου) και τις χαμηλού υψομέτρου κοιλάδες δομούν πρόσφατες αποθέσεις ιζημάτων (Τεταρτογενούς περιόδου) (Manariotis, 2004; Γιαννόπουλος, 2006). Παράλληλα, σε ολόκληρη την παράκτια ζώνη της λεκάνης απορροής του Αλφειού σχηματίζονται πεδινές εκτάσεις, που οφείλονται κατά κύριο λόγο στις προσχώσεις από τις αποθέσεις του Αλφειού, αλλά και στην αποξήρανση των λιμνών Αγουλινίτσας και Μουριάς κατά τη δεκαετία του 60 εξαιτίας των αυξημένων αναγκών για καλλιεργήσιμες εκτάσεις (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Το έδαφος στη λεκάνη του Αλφειού απαρτίζεται από αλλουβιακές αποθέσεις, οι οποίες περιλαμβάνουν άμμο, χαλίκια και κροκάλες, καθώς και νεογενή ιζήματα που Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 56 από 144

χαρακτηρίζονται από έντονη ασυνέχεια και ανομοιογένεια (Manariotis, 2004; Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2005; Γιαννόπουλος, 2006). Σε αυτές τις σύγχρονες και νεογενείς αποθέσεις των χαμηλών λόφων και των πεδινών εκτάσεων στη δυτική ζώνη προς τη θάλασσα και στη λεκάνη της Μεγαλόπολης αναπτύσσονται σε βάθος υπό πίεση ή μερικώς υπό πίεση υπόγειες υδροφορίες, ενώ στην πεδινή ζώνη αναπτύσσεται επίσης φρεάτιος υδροφόρος ορίζοντας (Ανδρουτσοπούλου, 2010; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Η έντονη τεκτονική καταπόνηση των ανθρακικών σχηματισμών σε συνδυασμό με τις εναλλαγές διαπερατών και αδιαπέρατων ζωνών λόγω των λεπιώσεων έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση των επιμέρους υδρογεωλογικών συστημάτων και λεκανών (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα πολλές φορές τα κύρια ποτάμια και ρέματα της περιοχής να κινούνται κατά μήκος των τεκτονικών αυτών διαρρήξεων (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Τέλος, στις πεδινές και λοφώδεις ζώνες της Ηλείας και κυρίως στην περιοχή του Πύργου και στις εκβολές του Αλφειού παρατηρούνται αυξημένα επίπεδα σιδήρου και μαγγανίου, που καθιστούν σημαντικό ποσοστό των υπόγειων νερών της περιοχής ακατάλληλα για ύδρευση (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2005; Γιαννόπουλος, 2006; Ανδρουτσοπούλου, 2010; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Το γεγονός αυτό οφείλεται κυρίως στην αποσάθρωση και τη διάβρωση των Νεογενών σχηματισμών, οι οποίες τροφοδοτούσαν τις λεκάνες αβαθών λιμνοθαλασσών και κατ επέκταση τα ιζήματα της ίδιας περιόδου με υλικά πλούσια σε μέταλλα (Ανδρουτσοπούλου, 2010). 2.5.2. Επιφανειακά Ύδατα Στην περιοχή εμφανίζεται σημαντικός αριθμός επιφανειακών υδροφόρων που παρουσιάζουν σχετικά σταθερή απορροή καθ όλη τη διάρκεια ενός έτους (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Ο Αλφειός στο μεγαλύτερο μέρος του χαρακτηρίζεται από μεσαία απορροή (100 2000 hm³), το υψόμετρο είναι χαμηλό και ο πυθμένας του δεν παρουσιάζει έντονη κλίση (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Επίπεδα απορροής παρόμοια με εκείνα του Αλφειού παρουσιάζουν τόσο ο Ερύμανθος ποταμός, όσο και ο Λάδων (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 57 από 144

Αντίθετα, βασικό χαρακτηριστικό των παραποτάμων του είναι η απότομη κλίση ιδιαίτερα στο αρχικό κομμάτι της ροής κοντά στις περιοχές απ όπου πηγάζουν (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Ιδιαίτερα οι ποταμοί Λούσιος και Ελισσώνας παρουσιάζουν το προηγούμενο χαρακτηριστικό σε σημαντικό τμήμα της ροής του και σε υψηλό υψόμετρο (άνω των 700 m), ενώ ταυτόχρονα εμφανίζουν και αρκετά μικρή απορροή (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Ακόμη, κρίνεται αναγκαίο να σημειωθεί ότι τα μεγαλύτερα τμήματα των επιφανειακών υδροφόρων τις περιοχής δημιουργούνται σε χαμηλά υψόμετρα με μικρή απορροή αλλά με έντονα χαρακτηριστικά χειμάρρων, αφού η κλίση του πυθμένα του ποταμού είναι ιδιαίτερα έντονη (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Χάρτης 2.4: Η κατάσταση των επιφανειακών υδατικών συστημάτων της λεκάνης απορροής του Αλφειού (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011) 2.5.3. Υπόγεια Ύδατα Η υδρολογική λεκάνη του Αλφειού ποταμού απαρτίζεται από δύο τύπους υπόγειων υδατικών συστημάτων, τα καρστικά συστήματα που συνδέονται με τους ασβεστολιθικούς σχηματισμούς των ζωνών Τρίπολης και Πίνδου και τα κοκκώδη Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 58 από 144

συστήματα που συνδέονται με τις αποθέσεις της τεταρτογενούς και της νεογενούς περιόδου (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Το μεγαλύτερο μέρος των κύριων καρστικών συστημάτων της λεκάνης του ποταμού Αλφειού εκφορτίζονται εντός της αυτής με τη βοήθεια πηγών, ενώ παρατηρούνται περιοχές στο νότιο τμήμα της λεκάνης που οι εκεί αναπτυσσόμενοι ασβεστόλιθοι διακινούν τα κατεισδύοντα νερά υπόγεια προς τη διπλανή λεκάνη του Παμίσου (GR32) (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Παράλληλα, στην λεκάνη απορροής εμφανίζονται πυρήνες θερμών πηγών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τη δυσάρεστη οσμή και τις υψηλές θερμοκρασίες (Στρατικόπουλος, 2007). Οι βασικότερες από αυτές είναι οι εξής (Στρατικόπουλος, 2007): Ιαματικές Πηγές Καϊάφα: Βρίσκονται στην επαρχία της Ολυμπίας στο Ν. Ηλείας και χωροθετούνται στους πρόποδες του όρους Λαπίθας. Οι συγκεκριμένες πηγές είναι τεκτονικής προέλευσης και από μετρήσεις έχει διαπιστωθεί η θερμοκρασία των νερών τους είναι χαμηλή. Πηγή Καϊάφα: Εμφανίζεται 1 km μακρύτερα από τις προηγούμενες ιαματικές πηγές και εμφανίζει θερμοκρασίες κατά πολύ υψηλότερες από τις τελευταίες. Θεωρείται ότι τα ύδατα και των δύο έχουν την ίδια προέλευση. Λουτρά Ξυλοκέρας - Πηγή Χειμαδιό: Βρίσκονται βορειοδυτικά της πόλης του Πύργου και εμφανίζουν αρκετές πηγές θερμομεταλλικού νερού. Οι πηγές αυτές οφείλονται σε δράση ρηγμάτων και χαρακτηρίζονται ως υπόθερμες και θειούχες. Λουτρά Ηραίας: Εντάσσονται στο Δ.Δ. Παλούμπας και έχουν χαρακτηριστεί ως ιαματικές με χαμηλές θερμοκρασίες ύδατος. Στη δυτική ζώνη προς τη θάλασσα και στη λεκάνη της Μεγαλόπολης αναπτύσσονται σημαντικά υπόγεια υδροφόρα συστήματα (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού αποτελεί η διαπίστωση υπόγειας τροφοδότησης του παραποτάμου Λάδωνα από την περιοχή Φενεού του Νομού Κορινθίας (230 km²) και από την περιοχή Χοτούσα ανατολικά του υδροκρίτη του Μαινάλου του Ν. Αρκαδίας (280 km²) (Γιαννόπουλος, 2006). Αξίζει να αναφερθεί ότι η φύση των αναπτυσσόμενων αυτών υδροφοριών (υπό πίεση ή μερικώς υπό πίεση) καθιστά συχνά αρκετά δύσκολη Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 59 από 144

τη φυσική επαναπλήρωση των υπογείων αποθεμάτων σε περίπτωση υπερεκμετάλλευσης αυτών (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Η πληροφορία αυτή αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα αν ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι το υπόγειο νερό εντός της λεκάνης χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο για την ύδρευση των αστικών περιοχών που εδρεύουν εντός αυτής (Manariotis, 2004). Τέλος, έχει παρατηρηθεί ότι στα κοκκώδη συστήματα του υπόγειου υδροφορέα παρατηρούνται υψηλές συγκεντρώσεις νιτρικών (NO3), κυρίως εξαιτίας τις συνεχούς λίπανσης των γεωργικών εκμεταλλεύσεων (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). 2.5.4. Έργα Υποδομής και Δραστηριότητες Κατά μήκος του Αλφειού και των παραποτάμων του έχει αναπτυχθεί ποικιλία ανθρωπογενών δραστηριοτήτων όπως οικισμοί, τουρισμός, γεωργία, αγροτικές και βιομηχανικές επιχειρήσεις, αντλήσεις νερού για άρδευση ή ύδρευση, κατασκευή έργων υποδομής (φράγματα, αναχώματα, γέφυρες), λήψη αμμοχάλικου καθώς και εγκαταστάσεις παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2005; Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006). Κύριες χρήσεις των υδάτων του Αλφειού και των παραποτάμων του είναι για την άρδευση καλλιεργειών, την ύδρευση του πληθυσμού και την διάθεση δημοτικών και βιομηχανικών αποβλήτων (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006). Ο ρόλος των έργων υποδομής όπως αυτά καταγράφονται στον Πίνακα 2.11 κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς προκαλούν επιπτώσεις στα μορφολογικά χαρακτηριστικά των ποταμών και μεταβάλλουν την ταχύτητα, παροχή και ποιότητα των υδάτων, με άμεσες επιπτώσεις στην ιζηματογένεση και τη στάθμη των επιφανειακών και υπογείων υδάτων (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2005; Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006). Οι μεταβολές αυτές συνήθως επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα των υδάτων και των οικοσυστημάτων και επιδεινώνουν την παραγωγή πόσιμου νερού καθώς και χρήσεις όπως την αλιεία και αναψυχή (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2005; Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 60 από 144

Πίνακας 2.11: Έργα υποδομής και αμμοχαλικοληψίες στην λεκάνη απορροής του Αλφειού Έτος Έργο - Δραστηριότητα 1951 1955 1965 1967 1971 Φράγμα βαρύτητας Παραποτάμου Λάδωνα στα Τρόπαια (τεχνητή λίμνη: επιφάνεια 4 km², ωφέλιμος όγκος αποθήκευσης 46,2 10 6 m³, λεκάνη απορροής 749 km², ύψος φράγματος 50 m). Υδροηλεκτρικός σταθμός Λάδωνα 8620 m κατάντη του φράγματος (δύο υδροστρόβιλοι 34.5 MW ). Ο σταθμός λειτούργησε μετά από 2 έτη. Κατασκευή αναχωμάτων στην κάτω λεκάνη του Ποταμού Αλφειού (πλάτους 8,6 km και ύψους 250 m). Έναρξη οργανωμένης αμμοχαλικοληψίας από κοίτη Ποταμού Αλφειού στην κάτω υπολεκάνη. Αποξήρανση λιμνών Αγουλινίτσας και Μουριάς. Αρδευτικά έργα στην κάτω λεκάνη του Αλφειού (160 km²). Αρδευτικό Φράγμα Φλόκα (φράγμα εκτροπής για άρδευση μέγιστης παροχής 13 m³/s περίπου). Έργα προστασίας (κυρίως αναχώματα) στη μεσαία λεκάνη του Αλφειού (περιοχή Αρχαίας Ολυμπίας). Λειτουργία ατμοηλεκτρικού σταθμού (ΑΗΣ) ΔΕΗ στην περιοχή της Μεγαλόπολης (δύο μονάδες 150 MW). Λειτουργεί μέχρι σήμερα. 1975 Λειτουργία μίας επί πλέον μονάδας 300 MW στον ΑΗΣ Μεγαλόπολης. 1989 Λειτουργία μίας επί πλέον μονάδας 300 MW στον ΑΗΣ Μεγαλόπολης. 1996 Απαγόρευση αμμοχαλικοληψιών από την κοίτη του Ποταμού Αλφειού στην κάτω υπολεκάνη. 2000 2000 Συμπλήρωση κήρυξης της κοίτης Ποταμού Αλφειού ως αρχαιολογικού χώρου και ανάκληση αμμοχαλικοληψιών εντός του Δ.Δ. Μιράκας Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας. Μικρός υδροηλεκτρικός σταθμός παραγωγής ενέργειας στη Λαμπεία με ανώτατη δυναμική ικανότητα 1,3 MW 2002 Εκτροπή κοίτης ποταμού Αλφειού στην περιοχή Μεγαλόπολης για εξόρυξη λιγνίτη. 2010 Μικρός υδροηλεκτρικός σταθμός παραγωγής ενέργειας στο Φράγμα Φλόκα με ανώτατη δυναμική ικανότητα 6,594 MW 2011 2012 Δημιουργία εγκαταστάσεων επεξεργασίας και δικτύου σωλήνων ύδρευσης για τη μεταφορά ύδατος από τον Ερύμανθο ποταμό και την τροφοδότηση του Πύργου και της Αρχαίας Ολυμπίας (και την μελλοντική τροφοδότηση και άλλων δήμων στην Π.Ε. Ηλείας) με συνολική ικανότητα παροχής 2,000 m³/h και εξυπηρετεί 7000 κατοίκους (δεν έχει τεθεί σε λειτουργία) Δίκτυο αποχέτευσης και μικρές μονάδες επεξεργασίας των λυμάτων για την κοινότητα της Κουτσοχέρας στην περιοχή της Ηλείας Πηγή: (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006; Γιαννόπουλος, 2010; Bekri & Yiannopoulos, 2012) Παράλληλα, ο ρόλος των αμμοχαλικοληψιών στην περιοχή είναι δισήμαντος, καθώς πραγματοποιούνται τόσο για λόγους διαχείρισης των ποταμών (ευστάθεια ποταμού, αντιμετώπιση πλημμυρικών καταστάσεων κ.α.), όσο και για αναπτυξιακούς σκοπούς (χρήση ως φυσικού πόρου στον κατασκευαστικό τομέα και στα έργα υποδομής) (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2005). Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η κατασκευή και λειτουργία έργων υποδομής, σε συνδυασμό με τη λήψη αμμοχάλικου, συνδέονται άμεσα με τις διαχρονικές υδρομορφολογικές μεταβολές, οι οποίες έχουν προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στο οικοσύστημα του ποταμού όπως αυτές Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 61 από 144

περιγράφονται παρακάτω (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006). Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι λόγω του μεγάλου βαθμού διάβρωσης κοντά στο φράγμα Φλόκα, πρόσφατα απαιτήθηκε η εκτέλεση έργων προστασίας μεγάλης κλίμακας με κόστος της τάξης των 10 7 (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2005). 2.6. Ρύπανση Προβλήματα Ως ρύπανση αναφέρεται οποιαδήποτε αλλοίωση της σύστασης ή της μορφής των φυσικών, χημικών και βιολογικών χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος και η οποία είναι δυνατό να οδηγήσει σε απότομη και σημαντική διαταραχή της ισορροπίας της φύσης και να προκαλέσει βλάβες στον άνθρωπο και φθορές στην φυσική και πολιτιστική κληρονομιά (N. 1650/86). Είναι γενικά παραδεκτό ότι οι συσσώρευση ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στις παραποτάμιες και δελταϊκές περιοχές έχει συχνά ως αποτέλεσμα την άσκηση έντονων πιέσεων στα φυσικά οικοσυστήματα των περιοχών αυτών με έκταση και βαθμό που εξαρτάται άμεσα από το μέγεθος της επέμβασης. Ορισμένοι από τους βασικότερους λόγους στους οποίους οφείλεται η ρύπανση του Αλφειού είναι η γεωργία, η βιομηχανία, η μεταλλευτική δραστηριότητα (εξόρυξη λιγνίτη), ο τουρισμός, η αστικοποίηση της περιοχής και οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά τόσο την ποιότητα του νερού, όσο και του γύρω οικοσυστήματος (Manariotis, 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Ο Αλφειός ποταμός αποτελεί τον αποδέκτη των απορροών των περισσότερων γεωργικών εκτάσεων της περιοχής, καθώς και της απόρριψης οικιακών και βιομηχανικών αποβλήτων εντός των επιφανειακών υδροφόρων οριζόντων, με αποτέλεσμα τη σημαντική υποβάθμιση της ποιότητας του νερού (Manariotis, 2004). Η έντονη γεωργική δραστηριότητα στην περιοχή αποτελεί μια συνεχή πηγή ρύπανσης του ποταμού, καθώς προκαλεί εμπλουτισμό του νερού με νιτρικά, νιτρώδη (46% του συνόλου των διάχυτων ρύπων) και φωσφορικά (34%) συμβάλλοντας στην εμφάνιση φαινόμενων ευτροφισμού στην περιοχή (Manariotis, 2004; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Ταυτόχρονα, η αλόγιστη χρήση εντομοκτόνων στις καλλιέργειες είναι πιθανόν να οδηγήσει σε προβλήματα τοξικότητας τόσο οικοσύστημα, όσο και τον πληθυσμό της περιοχής (Manariotis, 2004). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 62 από 144

Ακόμη, είναι αναγκαίο να επισημανθεί ότι στη ρύπανση του ποταμού συμβάλλει σημαντικά και η ποιμενική κτηνοτροφία, καθώς αυξάνει τα επίπεδα φωσφόρου και ΒOD5 (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Η κτηνοτροφία αποτελεί εκτατική πηγή ρύπανσης, με αποτέλεσμα η απόρριψη των ρύπων να πραγματοποιείται επιφανειακά και η διάχυση αυτών να εξαρτάται από την απορροφητικότητα του εδάφους (Γιαννόπουλος, 2005; Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Αξίζει να σημειωθεί ότι τα φαινόμενα υπερβόσκησης στην λεκάνη του Αλφειού, σε συνδυασμό με την παράνομη υλοτόμηση σε ορισμένες περιοχές επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα σημαντικών οικοσυστημάτων, ορισμένα από τα οποία τελούν υπό καθεστώς προστασίας (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Όσον αφορά την αστική ρύπανση, η κατασκευή εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων σε μεγάλα αστικά κέντρα, όπως του Πύργου, της Μεγαλόπολης, της Ζαχάρως και της Αρχαίας Ολυμπίας φαίνεται να έχουν βελτιώσει αισθητά την κατάσταση (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Οι συνολικά έξι Ε.Ε.Λ. που λειτουργούν στην περιοχή εξυπηρετούν και γειτονικούς οικισμούς, των οποίων τα λύματα μεταφέρονται σε αυτές είτε μέσω του αποχετευτικού δικτύου, είτε με τη βοήθεια βυτίων για τη μεταφορά των βοθρολυμάτων (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Η Ε.Ε.Λ. της Μεγαλόπολης δέχεται πλην των αστικών λυμάτων και τα βιομηχανικά απόβλητα του Ατμοηλεκτρικού Σταθμού της ΔΕΗ (1500 m³/d) που εδρεύει εκεί (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006). Παρόλα αυτά θα πρέπει να σημειωθεί ότι η προαναφερθείσες εγκαταστάσεις καλύπτουν τις ανάγκες μόλις του 30% του συνολικού πληθυσμού της λεκάνης απορροής του Αλφειού ποταμού (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Συγχρόνως, στην περιοχή μελέτης έχουν καταγραφεί γύρω στις 140 βιομηχανικές μονάδες (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Από αυτές ως σημαντικότερες πηγές ρύπανσης θεωρούνται οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος, καθώς και όλες οι μονάδες παραγωγής καυσίμων και λιπαντικών ελαίων εκ των οποίων οι περισσότερες χωροθετούνται στους δήμους της Ζαχάρως και της Μεγαλόπολης (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Μολονότι οι παραπάνω δραστηριότητες αποτελούν σημαντικό πόρο για την εθνική οικονομία, δεν είναι δυνατό να αγνοηθεί η συνεχής υποβάθμιση του υπάρχοντος οικοσυστήματος, η καταστροφή καλλιεργειών και η ακατάλληλη προς πόση ποιότητα του νερού από την εξόρυξη λιγνίτη και τις εκπομπές ρύπων (Manariotis, 2004). Παράλληλα, σημειακές πηγές ρύπανσης θεωρούνται και οι Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 63 από 144

δεκαεφτά Χ.Α.Δ.Α. που υπάρχουν στην περιοχή και είτε είναι πλήρως ενεργοί, είτε δεν έχουν αποκατασταθεί πλήρως (Υ.Π.Ε.Κ.Α., 2011). Στο κάτω τμήμα της λεκάνης του Αλφειού έχουν διαπιστωθεί σημαντικές αλλοιώσεις στα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά της λεκάνης, οι οποίες οφείλονται κατά κύριο λόγο στις αμμοχαλικοληψίες και τα έργα προστασίας (αναχώματα) και ύδρευσης (Manariotis, 2004; Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006; Γιαννόπουλος, 2010). Έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στην περιοχή έδειξαν την άμεση επίπτωση των αμμοχαλικοληψιών και της μειωμένης στερεομεταφοράς λόγω του Φράγματος Φλόκα στα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά του Αλφειού ποταμού, καθώς έχει παρατηρηθεί πτώση του επιπέδου της όχθης του (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2005; Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006). Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες επηρεάζουν αρνητικά το ρυθμό διάβρωσης της κοίτης του ποταμού ιδιαίτερα στο τμήμα από το φράγμα Φλόκα έως το Δέλτα του, με αποτέλεσμα την υποχώρηση της όχθης έως 16 m και της κοίτης έως 9 m (Manariotis, 2004; Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006; Γιαννόπουλος, 2010). Στο τμήμα αυτό κατάντη του φράγματος και εξαιτίας αυτού έχουν παρατηρηθεί έντονες επιδράσεις όπως ο περιορισμένος εμπλουτισμός του Δέλτα του Αλφειού και η μετατόπιση της παραποτάμιας χλωρίδας από το Δέλτα προς το φράγμα (Manariotis, 2004). Στην ίδια θέση παρατηρήθηκε πτώση του επιπέδου της επιφάνειας του νερού κατά 6,1 m από το επίπεδο εξωτερικά των αναχωμάτων (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2005). Αρνητικές επιπτώσεις εμφανίζονται και στην ασφάλεια των έργων υποδομής, για την οποία την τελευταία πενταετία απαιτήθηκαν σημαντικοί πόροι για την αποκατάσταση της θεμελίωσής τους (Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006). Στις αμμοχαλικοληψίες φαίνεται να οφείλεται και η πτώση του υδροφόρου ορίζοντα που παρατηρείται στα χαμηλότερα τμήματα της λεκάνης του Αλφειού επηρεάζοντας σημαντικά την χλωρίδα και κατ επέκταση την πανίδα της περιοχής (Manariotis, 2004; Γιαννόπουλος & Μαναριώτης, 2006). Τέλος, η αποστράγγιση των λιμνών Αγουλινίτσας και Μουριάς συνεισέφεραν στην καταστροφή βιοτόπων, οι οποίοι προσέφεραν στην περιοχή τη δυνατότητα αλιείας ψαριών και χελιών, ενώ ταυτόχρονα τα φαινόμενα ευτροφισμού που παρατηρούνται στο Δέλτα του Αλφειού έχουν προκαλέσει προβλήματα οξυγόνωσης του νερού (Manariotis, 2004). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 64 από 144

3. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΟΥ ΑΛΦΕΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ 3.1. Εισαγωγικά Στοιχεία Στο προηγούμενο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας πραγματοποιήθηκε η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης στη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού. Έπειτα από τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών που αναμένεται να ενταχθούν στη βάση δεδομένων κρίνεται απαραίτητος ο σχεδιασμός αυτής. Σε αυτό το στάδιο της εργασίας περιλαμβάνονται τόσο ο εννοιολογικός σχεδιασμός της βάσης δεδομένων, όσο και ο φυσικός σχεδιασμός της. Αξίζει να σημειωθεί ότι η διαδικασία σχεδίασης μιας βάσης δεδομένων θα πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής βασικά στάδια (Elmasri & Navathe, 2000; Μανωλόπουλος, 2011): Συλλογή και Ανάλυση των Απαιτήσεων: Αφορά την συλλογή πληροφοριών για τις απαιτήσεις των χρηστών. Ακόμη, περιλαμβάνει τις πιθανές χρήσεις και λειτουργικές απαιτήσεις της βάσης δεδομένων, οι οποίες διαμορφώνονται με βάση τις λειτουργίες του χρήστη και περιλαμβάνουν τις ανακτήσεις και τις ενημερώσεις της βάσης δεδομένων. Εννοιολογικός Σχεδιασμός: Στο στάδιο αυτό θα πρέπει να δημιουργηθεί το εννοιολογικό σχήμα της βάσης δεδομένων χρησιμοποιώντας ένα υψηλού επιπέδου εννοιολογικό μοντέλο δεδομένων. Το εννοιολογικό σχήμα παρέχει στους σχεδιαστές τη δυνατότητα απόδοσης των ιδιοτήτων των δεδομένων με τρόπο κατανοητό ως προς τους χρήστες, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζει τον καθορισμό των υψηλού επιπέδου εργασιών του χρήστη που διαπιστώθηκαν κατά τη λειτουργική ανάλυση. Επιλογή του Συστήματος Διαχείρισης της Βάσης Δεδομένων (Σ.Δ.Β.Δ.): Στο συγκεκριμένο στάδιο καθορίζονται οι τεχνικοί παράγοντες που αναφέρονται στην καταλληλότητα του συστήματος διαχείρισης. Πιο αναλυτικά, εξετάζονται οι δομές αποθήκευσης, η διαθεσιμότητα εργαλείων ανάπτυξης, οι διεπαφές με χρήστες και προγραμματιστές κ.α. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 65 από 144

Λογικός Σχεδιασμός: Το στάδιο αυτό είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί με τη βοήθεια ενός ΣΔΒΔ, κατά το οποίο το εννοιολογικό σχήμα που δημιουργήθηκε προηγουμένως μετατρέπεται σε μοντέλο του ΣΔΒΔ. Η διαδικασία αυτή συχνά ονομάζεται και χαρτογράφηση του μοντέλου δεδομένων και αποτέλεσμά της είναι το σχήμα της βάσης δεδομένων. Φυσικός Σχεδιασμός της Βάσης Δεδομένων: Εδώ καθορίζονται οι εσωτερικές δομές αποθήκευσης, οι διαδρομές προσπέλασης, η τοποθέτηση των εγγράφων, ενώ πραγματοποιείται και η οργάνωση των αρχείων της βάσης δεδομένων. Υλοποίηση του Συστήματος της Βάσης Δεδομένων: Στόχος του συγκεκριμένου σταδίου είναι η υλοποίηση της βάσης δεδομένων και των προγραμμάτων εφαρμογών, ενώ πραγματοποιείται και ο έλεγχος αυτών πριν δοθούν για χρήση. Στο παρόν κεφάλαιο της εργασίας θα μελετηθούν τόσο ο εννοιολογικός σχεδιασμός της βάσης δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού, όσο και η απεικόνιση του μοντέλου δεδομένων πριν από την τελική υλοποίηση της βάσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ενδιάμεσο στάδιο της επιλογής του συστήματος διαχείρισης της βάσης δεδομένων επιλέχθηκε να αναλυθεί σε επόμενο κεφάλαιο της εργασίας, ώστε να δοθούν εκτενώς οι λόγοι επιλογής. 3.2. Συλλογή και Ανάλυση Απαιτήσεων Αναλύοντας της ανάγκες και της απαιτήσεις των χρηστών θα πρέπει σε αρχικό στάδιο να πραγματοποιηθεί με σαφήνεια η περιγραφή του «μικρόκοσμου» που πρόκειται να αναπαρασταθεί στη βάση δεδομένων. Έτσι, σε πρώτο στάδιο, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι διοικητικές ενότητες, οι οποίες εμπίπτουν στη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού. Στη συνέχεια, η λεκάνη απορροής διακρίνεται σε υπολεκάνες, ώστε η επιφανειακή απορροή κάθε μιας από αυτές να καταλήγει σταδιακά στον Αλφειό και να περιλαμβάνει ένα τουλάχιστον σταθμό μέτρησης των ρύπων. Με βάση τα στοιχεία αυτά, ο χρήστης θα μπορεί να προσδιορίσει άμεσα την περιοχή, της οποία την περιβαλλοντική πληροφορία καλείται να ανασύρει. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 66 από 144

Εφόσον ο σκοπός της βάσης είναι ο υπολογισμός των ρυπαντικών φορτίων, σε κάθε υπολεκάνη προστίθενται οι πηγές ρύπανσης, καθώς και όλα τα στοιχεία που συμβάλλουν στην παραγωγή των ρυπαντικών τους φορτίων (π.χ. πρώτες ύλες, προϊόντα παραγωγής κ.α.). Εξαιτίας των διαφορετικών χαρακτηριστικών τους, επιλέχθηκε οι πηγές να διακριθούν σε σημειακές και εκτατικές. Η κάθε πηγή ρύπανσης παράγει συγκεκριμένη ποσότητα λυμάτων, η οποία είτε οδηγείται σε κάποιο σύστημα επεξεργασίας είτε καταλήγει απευθείας στον αποδέκτη. Προκειμένου να υπολογιστεί η ποιότητα των ρυπαντικών φορτίων που καταλήγουν στον Αλφειό, ορίζονται οι συντελεστές παραγωγής προϊόντων και λυμάτων και της σύνθεσης αυτών (οργανικό υλικό, άζωτο, φώσφορος), ανάλογα με το είδος της πηγής ρύπανσης και την επεξεργασία που ακολουθείται. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι συντελεστές προέκυψαν από μετρήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στον Αλφειό και τους παραποτάμους του χωρίς, όμως, να μπορούν να θεωρηθούν αντικειμενικοί κυρίως λόγω της απουσίας συνεχόμενων χρονικά μετρήσεων. Παράλληλα, στη βάση δεδομένων αποθηκεύονται οι ποσότητες των ανωτέρω στοιχείων των πηγών ρύπανσης, ανάλογα με τον μήνα και το έτος που πραγματοποιείται η μέτρηση αυτών. Έτσι, οι συντελεστές συμμετοχής κάθε ρυπαντικού φορτίου που συμβάλλει στη ρύπανση του Αλφειού θα μπορούν να μεταβάλλονται σε σχέση με τη χρονοσειρά δεδομένων που υπάρχει. Τέλος, είναι αναγκαίο να εισαχθούν και οι περιοχές εντός της λεκάνης απορροής που τελούν υπό κάποιο καθεστώς προστασίας, ώστε να είναι εφικτή από τους χρήστες η συσχέτισή τους με τις πηγές ρύπανσης που εντοπίζονται στην περιοχή. 3.3. Εννοιολογικός Σχεδιασμός Ο εννοιολογικός σχεδιασμός αφορά την απόδοση του σχήματος των εννοιών που θα πρέπει να περιλαμβάνονται στη βάση δεδομένων και το οποίο είναι ανεξάρτητο από το σύστημα διαχείρισης της βάσης δεδομένων (Μανωλόπουλος, 2011). Ως εννοιολογικό σχήμα θεωρείται η συνοπτική περιγραφή των απαιτήσεων των χρηστών σε σχέση με τη διαχείριση των δεδομένων (Elmasri & Navathe, 2000). Το σχήμα αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την λεπτομερή περιγραφή των οντοτήτων, των Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 67 από 144

σχέσεων μεταξύ αυτών και των περιορισμών που θα πρέπει να περιλαμβάνει η βάση δεδομένων (Elmasri & Navathe, 2000). Τα στοιχεία αυτά είναι δυνατό να εκφραστούν κατανοητά με τη βοήθεια ενός μοντέλου δεδομένων υψηλού επιπέδου (Elmasri & Navathe, 2000). Στην παρούσα εργασία επιλέχθηκε να εφαρμοστεί ένα από τα πιο δημοφιλή εννοιολογικά μοντέλα υψηλού επιπέδου, το μοντέλο Οντοτήτων - Συσχετίσεων (ER model) (Elmasri & Navathe, 2000). Σκοπός του συγκεκριμένου μοντέλου είναι η ανάλυση και περιγραφή των αναγκαίων πληροφοριών που πρόκειται να αποθηκευτούν στη βάση δεδομένων, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει στο σχεδιαστή να εκφράσει τις ιδιότητες μιας βάσης δεδομένων σε ένα καθολικό σχήμα 24. Η μοντελοποίηση των δεδομένων παρέχει τη δυνατότητα περιγραφής δεδομένων όπως οντότητες, χαρακτηριστικά και σχέσεις μεταξύ οντοτήτων (Elmasri & Navathe, 2000). Στο μοντέλο Οντοτήτων Συσχετίσεων που παρουσιάζεται παρακάτω, βασικό περιορισμό αποτελεί ο λόγος πληθικότητας για τις δυαδικές συσχετίσεις. Πιο αναλυτικά, ο λόγος αυτός αναφέρεται στο μέγιστο αριθμό στιγμιότυπων μιας συσχέτισης που μπορεί να συμμετέχει μία οντότητα σε άλλη (Μανωλόπουλος, 2011). Για παράδειγμα, ο δυαδικός τύπος συσχέτισης «περιλαμβάνει» (Σχήμα 3.1) έχει λόγο πληθικότητας 1:Ν μεταξύ των οντοτήτων «ΟΤΑ λεκάνης απορροής» και «Δ.Δ. λεκάνης απορροής», ο οποίος και περιγράφει την ικανότητα ενός ΟΤΑ να σχετίζεται με πολλά Δ.Δ. 24 http://el.wikipedia.org/wiki/sql (προσβάσιμο 16/02/2012) http://www.cs.ucy.ac.cy/courses/epl342/lectures /lecture4.pdf (προσβάσιμο 10/06/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 68 από 144

Σχήμα 3.1: Διάγραμμα Οντοτήτων Συσχετίσεων της βάσης δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 69 από 144

Για την καλύτερη κατανόηση του διαγράμματος κρίνεται αναγκαίο να δοθούν οι συμβολισμοί του διαγράμματος Οντοτήτων Συσχετίσεων της χωρικής βάσης δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού (Πίνακας 3.1). Πίνακας 3.1: Συμβολισμοί του διαγράμματος Οντοτήτων - Συσχετίσεων Σύμβολο Περιγραφή Οντότητα Γνώρισμα Γνώρισμα Κλειδί Παραγόμενο Γνώρισμα O1 1 Ν Σ O2 Λόγος πληθικότητας 1:Ν για τις Ο1:Ο2 στην Σ O1 Ν Σ Ν O2 Λόγος πληθικότητας Ν:Ν για τις Ο1:Ο2 στην Σ Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Κρίθηκε αναγκαίο η περιγραφή των συσχετίσεων του Σχήματος 3.1 να πραγματοποιηθεί τμηματικά ανά οντότητα, ώστε να γίνει καλύτερα αντιληπτή η διαμόρφωση των συνδέσεων μεταξύ των οντοτήτων. Έτσι, σε αρχικό στάδιο θα πρέπει να μελετηθούν τα γεωγραφικά επίπεδα που περιλήφθηκαν στη βάση δεδομένων της λεκάνης απορροής του Αλφειού. Η επιλογή πραγματοποιήθηκε τόσο με γνώμονα την απλούστευση για τον χρήστη της αναζήτηση της περιβαλλοντικής πληροφορίας που τον ενδιαφέρει σύμφωνα με τα διοικητικά επίπεδα που υφίστανται στην περιοχή, όσο και με βάση τις υπολεκάνες στις οποίες διαχωρίζεται η λεκάνη, καθώς κάθε μία από αυτές συγκεντρώνει διαφορετικά ρυπαντικά φορτία τα οποία και καταλήγουν στον Αλφειό. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 70 από 144

Σχήμα 3.2: Τμήμα βασικού διαγράμματος που περιλαμβάνει τον διοικητικό διαχωρισμό της περιοχής μελέτης Τα υφιστάμενα διοικητικά επίπεδα που επιλέχθηκε να περιληφθούν στη βάση είναι οι νομοί της περιοχής, οι ΟΤΑ (καποδιστριακοί και καλλικρατικοί δήμοι) και τα δημοτικά διαμερίσματα. Με βάση το Σχήμα 3.2 διακρίνεται ότι η οντότητα «Νομοί» συνδέεται με τις οντότητες «ΟΤΑ λεκάνης απορροής» και «Δ.Δ. λεκάνης απορροής» μέσω της σχέσης «περιλαμβάνει». Ο λόγος πληθικότητας στις δύο αυτές συσχετίσεις της οντότητας «Νομοί» είναι 1:Ν, το οποίο δείχνει την ικανότητα κάθε νομός να μπορεί να αποθηκεύει πολλούς δήμους και δημοτικά διαμερίσματα. Ταυτόχρονα, η οντότητα «ΟΤΑ λεκάνης απορροής» σχετίζεται μέσω της ίδιας σχέσης με την οντότητα «Δ.Δ. λεκάνης απορροής», η οποία δημιουργείται με λόγο πληθικότητας 1:Ν δηλαδή ένας δήμος μπορεί να περιλαμβάνει πολλά δημοτικά διαμερίσματα. Στη συνέχεια, η λεκάνη απορροής του Αλφειού διαχωρίστηκε σε επιμέρους υπολεκάνες με βάση τα υδρολογικά χαρακτηριστικά κάθε μίας από αυτές. Ο συγκεκριμένος διαχωρισμός πραγματοποιήθηκε, καθώς καθιστά πιο εύκολο τον μελλοντικό υπολογισμό των ρυπαντικών φορτίων που ρίχνονται στον Αλφειό σε κάθε στάδιο της διαδρομής του. Η κάθε υπολεκάνη συνδέεται με τους δήμους που ανήκουν σε αυτή, ώστε να πραγματοποιηθεί η βέλτιστη αποτύπωση των πηγών ρύπανσης που περιλαμβάνει σε σχέση με τη συλλογή των πληροφοριών. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 71 από 144

Σχήμα 3.3: Τμήμα βασικού διαγράμματος που περιλαμβάνει τον διαχωρισμό της περιοχής μελέτης σε υπολεκάνες Έτσι, η οντότητα «Υπολεκάνες» σχετίζεται με την οντότητα «ΟΤΑ λεκάνης απορροής» μέσω της σχέσης «ανήκουν» (Σχήμα 3.3). Ο λόγος πληθικότητας που δίνεται είναι 1:Ν, καθώς η κάθε υπολεκάνη είναι δυνατό να περιλαμβάνει περισσότερους από ένα δήμους ή τμήματα αυτών. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε η εισαγωγή στο εννοιολογικό σχήμα των βασικών πηγών ρύπανσης που εμφανίζονται στην περιοχή μελέτης και οι οποίες κατηγοριοποιούνται σε εκτατικές και σημειακές όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας. Παράλληλα, θεωρήθηκε αναγκαίο να συμπεριληφθούν και οι πληροφορίες που αφορούν την οποιαδήποτε επεξεργασία υφίστανται τα λύματα που προκύπτουν από τις πηγές αυτές πριν αυτά διατεθούν στους τελικούς αποδέκτες. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 72 από 144

ΕΙΔΟΣ ΠΗΓΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ α/α ΛΕΤΟΥΡΓΙΑ ΟΝΟΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΣΗΜΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΥΔΡΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟΡΡΟΕΣ Ν ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Ν 1 ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΟΝΟΜΑ α/α ΥΠΟΛΕΚΑΝΕΣ Ν ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Ν 1 ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙ ΑΣ ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ α/α α/α Ν ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Ν ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΜΕΙΩΣΗΣ N ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΜΕΙΩΣΗΣ BOD ΧΩΡΟΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΜΕΙΩΣΗΣ P ΕΙΔΟΣ ΠΗΓΗΣ ΡΥΠΑΝΣΗΣ ΕΚΤΑΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ 1 ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ 1 ΟΝΟΜΑ ΛΕΤΟΥΡΓΙΑ ΟΝΟΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΟ Σχήμα 3.4: Τμήμα βασικού διαγράμματος που περιλαμβάνει τις πηγές ρύπανσης και τα συστήματα επεξεργασίας αυτών Οι πρώτες συσχετίσεις που εμφανίζονται είναι εκείνες μεταξύ της οντότητας «Υπολεκάνες» και των οντοτήτων «Σημειακές Πηγές», «Εκτατικές Πηγές» και «Σύστημα Επεξεργασίας» και οι οποίες συνδέονται με τη σχέση «περιλαμβάνει» (Σχήμα 3.4). Οι οντότητες αυτές συνδέονται με λόγο πληθικότητας Ν:Ν, καθώς πολλές υπολεκάνες περιέχουν πολλές διαφορετικές πηγές ρύπανσης και των δύο κατηγοριών και κατ επέκταση πολλά διαφορετικά συστήματα επεξεργασίας. Εκτός από τις βασικές αυτές συσχετίσεις εμφανίζονται και άλλες δευτερεύουσες μεταξύ των τριών νέων οντοτήτων. Τόσο η οντότητα «Εκτατικές Πηγές», όσο και η οντότητα «Σημειακές Πηγές» συνδέονται με την οντότητα «Σύστημα Επεξεργασίας» μέσω της σχέσης «χρησιμοποιούν». Ο λόγος πληθικότητας σε αυτές τις συσχετίσεις είναι 1:1, αφού για κάθε πηγή ρύπανσης υπάρχει αντίστοιχα ένα διαφορετικό σύστημα επεξεργασίας (ή ανυπαρξία αυτού) των λυμάτων που παράγει. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 73 από 144

Ακολούθως, στο εννοιολογικό σχήμα προστέθηκαν και τα στοιχεία που αφορούν την ποσότητα των ρύπων σε BOD, N και P που παράγει η κάθε πηγή. Η πληροφορία αυτή αποτελεί το τελικό αποτέλεσμα που θα πρέπει να προκύψει από τη βάση δεδομένων. Η νέα οντότητα «Ρυπαντικά Φορτία Πηγών» συνδέεται αντίστοιχα με τις οντότητες «Σημειακές Πηγές» και «Εκτατικές Πηγές» μέσω της σχέσης «παράγεται από» (Σχήμα 3.5). Ο λόγος πληθικότητας της συγκεκριμένης συσχέτισης είναι Ν:Ν που σημαίνει ότι κάθε πηγή (εκτατική ή σημειακή) μπορεί να παράγει ποικίλες ποσότητες ρύπων, αλλά και αντίστροφα ότι η ποσότητα κάθε ρύπου μπορεί να παράγεται από πολλές διαφορετικές πηγές. Παράλληλα, η οντότητα «Ρυπαντικά Φορτία Πηγών» σχετίζεται και με την οντότητα «Σύστημα Επεξεργασίας» με τη σχέση «επεξεργάζεται από», καθώς το εκάστοτε σύστημα επεξεργασία ή η έλλειψη αυτού συμβάλλει στη τελική διαμόρφωση των ποσοτήτων των ρυπαντικών φορτίων που καταλήγουν στους αποδέκτες. Η συσχέτιση μεταξύ των δύο αυτών οντοτήτων πραγματοποιείται με λόγο πληθικότητας Ν:Ν εφόσον ένα σύστημα επεξεργασίας συμβάλλει στη διαμόρφωση πολλών ρύπων και το αντίστροφο. Σχήμα 3.5: Τμήμα βασικού διαγράμματος που περιλαμβάνει τη σύνδεση των πηγών ρύπανσης με τις ποσότητες ρυπαντών κάθε μίας Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 74 από 144

Ωστόσο, για τον υπολογισμό της οντότητας «Ρυπαντικά Φορτία Πηγών» κρίθηκε αναγκαίο να προστεθούν στο σύστημα ορισμένα επιπλέον στοιχεία, τα οποία διαμορφώνουν τις τελικές τιμές των ρύπων. Έτσι, στο διάγραμμα προστίθενται οι οντότητες «Προϊόντα», «Πρώτες Ύλες» και «Είδος Πηγής Ρύπανσης» όπως αυτές παρουσιάζονται στο Σχήμα 3.6. Αυτό συμβαίνει γιατί κάθε είδος πηγή ρύπανσης χρησιμοποιεί συγκεκριμένες πρώτες ύλες από τις οποίες παράγονται συγκεκριμένα προϊόντα. Η οντότητα «Είδος Πηγής Ρύπανσης» σχετίζεται με την οντότητα «Πρώτες Ύλες» μέσω της σχέσης «χρησιμοποιεί», η οποία με τη σειρά της σχετίζεται με την οντότητα «Προϊόντα» με τη σχέση «παράγουν». Σχήμα 3.6: Τμήμα βασικού διαγράμματος που περιλαμβάνει τα στοιχειά που σχετίζονται με την παραγωγή ρυπαντών των πηγών Η πρώτη συσχέτιση έχει λόγο πληθικότητας 1:Ν εφόσον ένα είδος πηγής ρύπανσης μπορεί να χρησιμοποιεί πολλές πρώτες ύλες, ενώ η δεύτερη συσχέτιση έχει λόγο Ν:Ν καθώς πολλές πρώτες ύλες μπορούν να παρασκευάσουν πολλά προϊόντα. Τέλος, οι οντότητες «Προϊόντα» και «Πρώτες Ύλες» σχετίζονται με την οντότητα «Ρυπαντικά Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 75 από 144

Φορτία Πηγών» μέσω της σχέσης «προκύπτει από», καθώς οι διαδικασίες παραγωγής και τελικής διάθεσης των προϊόντων συνεισφέρουν στα ρυπαντικά φορτία που προκύπτουν τελικώς από την εκάστοτε πηγή ρύπανσης. Ο λόγος πληθικότητας και για τις δύο συσχετίσεις είναι Ν:Ν και η σημασία αυτού είναι όμοια με αυτές που αναλύθηκαν ανωτέρω. 3.4. Λογικός Σχεδιασμός Το εννοιολογικό σχήμα της βάσης δεδομένων που διαμορφώθηκε προηγουμένως θα πρέπει σε αυτό το τμήμα της εργασίας να μετασχηματιστεί στο μοντέλο δεδομένων του Συστήματος Διαχείρισης της Βάσης Δεδομένων (Σ.Δ.Β.Δ.). Σε αυτό το τμήμα του σχεδιασμού περιγράφονται όλες οι διαδικασίες αποθήκευσης, ενώ εδώ εντάσσεται και ο σχεδιασμός των εξωτερικών σχημάτων για συγκεκριμένες εφαρμογές. Στην παρούσα εργασία επιλέχθηκε να εφαρμοστεί το σχεσιακό μοντέλο δεδομένων, κατά το οποίο κάθε οντότητα του διαγράμματος Οντοτήτων Συσχετίσεων θα μετατραπεί σε πίνακα της βάσης δεδομένων. Στο κεφάλαιο αυτό επιλέχθηκε να δοθούν αναφορικά τα βασικά χαρακτηριστικά των πινάκων, όπως οι περιορισμοί κλειδιού, οι περιορισμοί ακεραιότητας οντοτήτων και οι τύποι δεδομένων που εφαρμόστηκαν σε καθένα από αυτούς. Κρίνεται αναγκαία να αναφερθεί ότι εκτενέστερη αναφορά στο τρόπο δημιουργίας των πινάκων που εκτίθενται εδώ γίνεται σε επόμενο κεφάλαιο της εργασίας. Στο Σχήμα 3.7 που ακολουθεί, δίνεται γραφικά το σχεσιακό μοντέλο της βάσης δεδομένων, το οποίο περιλαμβάνει τους πίνακες και τις συσχετίσεις μεταξύ αυτών. Προκειμένου να γίνει εφικτή η κατανόηση του σχήματος πρέπει να δοθούν οι αντιστοιχίες μεταξύ τον πινάκων που το απαρτίζουν και των οντοτήτων που καθορίστηκαν στο προηγούμενο βήμα (εννοιολογικός σχεδιασμός) του σχεδιασμού της βάσης δεδομένων (Πίνακα 3.2). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 76 από 144

Πίνακας 3.2: Συμβολισμοί του διαγράμματος Οντοτήτων - Συσχετίσεων Ονομασία Πίνακα NOMOI Οντότητα Εννοιολογικού Σχήματος Νομοί PERIOXH_MELETHS Ο.Τ.Α. Λεκάνης Απορροής OTA_PERIOX_MEL Δ.Δ.. Λεκάνης Απορροής Alfeios_Basins_poly Υπολεκάνες (στη λεκάνη απορροής Αλφειού) simeiakes_phges Σημειακές Πηγές Ρύπανσης ektatikes_phges Εκτατικές Πηγές Ρύπανσης EIDOS_PHGHS_RYPANSHS Είδος της Πηγής Ρύπανσης prwtes_yles Πρώτες Ύλες (χρησιμοποιούνται από τις πηγές ρύπανσης) proionta Προϊόντα (η παραγωγή των πηγών ρύπανσης) systhma_epeksergasias Σύστημα Επεξεργασίας των Αποβλήτων των Πηγών Ρύπανσης paragwgh_phghs Ρυπαντικά Φορτία Πηγών Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Παράλληλα, κρίνεται αναγκαίο να διευκρινιστεί ότι οι συσχετίσεις που εμφανίστηκαν κατά τον σχεδιασμό του εννοιολογικού σχήματος διαμορφώνονται σε αυτό το στάδιο με την προσθήκη βελών μεταξύ των πινάκων. Η κατεύθυνση του εκάστοτε βέλους δείχνει τον πίνακα του οποίου το πρωτεύον κλειδί παρουσιάζεται ως ξένο κλειδί στον πίνακα από τον οποίο ξεκινά το βέλος. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 77 από 144

PERIOXH_MELETHS Alfeios_Basins_poly PK gid DRAINTYPE BASINID BASINAREA BASINSLOP PSOUTH PNORTH BASINLEN PERIMETER CENTROIDX CENTROIDY BASINNAME the_geom PK gid OTA_PERIOX_MEL AREA PERIMETER FK1 NOM_MK DHMOTIKA_DAMERISMATA the_geom monim_plh8usmos_01 O-H.O-P ASTIKA/AGROTIKA FK2 DHMOI_ID SYNTELESTHS ARI8MOS_KLINWN ADV pragmat_plh8usmos_01 PK NOMOI gid AREA PERIMETER U1 PREF_ID PREFECTURE POP91 LATINNAME POP01 the_geom PK gid AREA PERIMETER FK1 NOM_CODE CODE01 PREFECTURE L GREEKNAME LATINNAME CAPITAL HOUSES91 HHOLDS91 HHOLDS01 MEMBERS91 MEMBERS01 POP91 POP01 POSOST_LEK EMVADO_LEK the_geom simeiakes_phges PK IDsim onoma thl FK1 dhmot_diamer_id leitourgei FK2 eidos_phghs_id FK3 id_basinsalf I1 the_geom ektatikes_phges PK idekt PK FK1 prwtes_yles id eidos_phghs_id onoma EIDOS_PHGHS_RYPANSHS PK ID ONOMA SIMEIAKH PK idproi proionta onoma FK1 prwth_ylh_id syntelesths_paragwghs syntelesths_apovlhtwn syntelesths_bod syntelesths_n syntelesths_p mhnas FK3 FK2 FK1 I1 onoma thl dhmot_diamer_id leitourgei eidos_phghs_id id_basinalf the_geom PK systhma_epeksergasias idsys onoma FK1 ektatikes_phges_id FK2 simeiakes_phges_id synt_meiwshs_bod synt_meiwshs_n synt_meiwshs_p diathesh_apovlitwn I1 the_geom paragwgh_phghs PK id_parphghs FK3 ektatikes_phges_id FK4 simeiakes_phges_id FK1 prwth_ylh_id FK2 proion_id FK5 syst_epekserg_id minas posothta_prwths_ylhs posothta_proiontos posothta_apovlhtwn posothta_bod posothta_n posothta_p epeksergasmeno_bod epeksergasmeno_n epeksergasmeno_p etos Σχήμα 3.7: Απεικόνιση του σχεσιακού μοντέλου της βάσης δεδομένων της λεκάνης απορροής του Αλφειού Προκειμένου να είναι εφικτή η αναγνώριση των στοιχείων που αποτυπώνονται στο διάγραμμα του Σχήματος 3.7, κρίνεται απαραίτητη η επεξήγηση ορισμένων από αυτά. Έτσι, επισημαίνεται ότι στο πάνω τμήμα των πινάκων δίνεται ο τίτλος αυτών, ενώ κάτω ακριβώς και στη δεξιά στήλη δίνονται τα ονόματα των στηλών που περιλαμβάνει ο Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 78 από 144

εκάστοτε πίνακας. Τα στοιχεία που δεξιά τους εμφανίζουν το γνώρισμα PK (Primary Key) περιλαμβάνονται στους περιορισμούς κλειδιού που προαναφέρθηκαν και αποτελούν τα πρωτεύοντα κλειδιά κάθε πίνακα. Το είδος αυτό των κλειδιών επιτρέπει σε κάθε πλειάδα ενός πίνακα να είναι διαφορετική, ενώ ταυτόχρονα χαρακτηρίζει και τη μοναδικότητα κάθε στοιχείου του πίνακα 25. Αντίστοιχα, τα γνωρίσματα FK (Foreign Key) αφορούν τον περιορισμό της αναφορικής ακεραιότητας και αποτελούν τα ξένα κλειδιά του πίνακα. Τα ξένα κλειδιά χρησιμοποιούνται για το σύνολο πεδίων ενός πίνακα που αναφέρεται σε μια πλειάδα άλλου πίνακα σαν «λογικός δείκτης» 26. Αυτή η συσχέτιση μεταξύ δύο πινάκων είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί αποθηκεύοντας το πρωτεύον κλειδί του ενός πίνακα στο δεύτερο 27. Παράλληλα, στους πίνακες που περιλαμβάνουν χωρική πληροφορία έχει προστεθεί το γνώρισμα I (Index), το οποίο αναφέρεται σε ένα ευρετήριο από πεδία κλειδιά που αναφέρονται στη γεωμετρία των πεδίων 28. Το γνώρισμα U που εμφανίζεται στον πίνακα των νομών αναφέρεται σε πεδίο που αποτελείται από «μοναδικές» τιμές (unique values), δηλαδή από τιμές που δεν μπορούν να επαναληφθούν στη στήλη ενός πίνακα. Ακολούθως, πραγματοποιείται επιγραμματική αναφορά στα στοιχεία των πεδίων όλων των πινάκων που έχουν εισαχθεί στη βάση δεδομένων της λεκάνης απορροής του Αλφειού ποταμού. 25 http://www.dblab.upatras.gr/download/courses/databases%20laboratory/2011/dblab_ lecture3.pdf (προσβάσιμο 10/06/2012) http://www.ionio.gr/labs/dbis/papatheodor/ekpa-arch-msc/ekpa-arch-pol-info-sxesiako-modelo-sql.pdf (προσβάσιμο 10/06/2012) 26 http://www.ionio.gr/labs/dbis/papatheodor/ekpa-arch-msc/ekpa-arch-pol-info-sxesiako-modelo-sql.pdf (προσβάσιμο 10/06/2012) 27 http://www.dblab.upatras.gr/download/courses/databases%20laboratory/2011/dblab_ lecture3.pdf (προσβάσιμο 10/06/2012) 28 http://www.dblab.upatras.gr/download/courses/databases%20laboratory/2011/dblab_ lecture3.pdf (προσβάσιμο 10/06/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 79 από 144

Στοιχεία πίνακα «NOMOI»: Πίνακας 3.3: Πεδία πίνακα «NOMOI» Κωδικοποίηση gid AREA PERIMETER PREF_ID PREFECTURE POP91 LATINNAME POP01 the_geom Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Η έκταση που καταλαμβάνει ο κάθε νομός Η περίμετρος κάθε νομού Ο κωδικός της περιφέρειας στην οποία ανήκει όπως αυτός δίνεται από την ελληνική νομοθεσία Το όνομα της περιφέρειας στην οποία ανήκει Ο πληθυσμός του νομού σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 1991 Η ονομασία του νομού με λατινικούς χαρακτήρες Ο πληθυσμός του νομού σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 2001 Οι συντεταγμένες που σχηματίζουν το περίγραμμα του νομού Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Στο συγκεκριμένο πίνακα έχει οριστεί ως πρωτεύον κλειδί το «gid», δηλαδή ο αύξων αριθμός των στοιχείων του πίνακα. Στοιχεία πίνακα «PERIOXH_MELETHS»: Πίνακας 3.4: Πεδία πίνακα «PERIOXH_MELETHS» Κωδικοποίηση gid AREA PERIMETER NOM_CODE PREFECTURE L GREEKNAME LATINNAME Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Η έκταση που καταλαμβάνει ο κάθε νομός Η περίμετρος κάθε νομού Ο κωδικός του νομού στον οποίο ανήκει όπως αυτός δίνεται από την ελληνική νομοθεσία Το όνομα της περιφέρειας στην οποία ανήκει Το όνομα της περιφέρειας στην οποία ανήκει δοσμένο με λατινικούς χαρακτήρες Η ονομασία των δήμων που εμπίπτουν στη λεκάνη απορροής του Αλφειού Η ονομασία των δήμων δοσμένη με λατινικούς χαρακτήρες Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 80 από 144

CAPITAL HOUSES91 HHOLDS91 HHOLDS01 MEMBERS91 MEMBERS01 POP91 POP01 POSOST_LEK EMVADO_LEK the_geom Το όνομα της πρωτεύουσας κάθε δήμου Ο αριθμός των κατοικιών σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 1991 Ο αριθμός των νοικοκυριών σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 1991 Ο αριθμός των νοικοκυριών σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 2001 Ο αριθμός των μελών των νοικοκυριών σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 1991 Ο αριθμός των μελών των νοικοκυριών σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 2001 Ο πληθυσμός του δήμου σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 1991 Ο πληθυσμός του δήμου σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 2001 Το ποσοστό της λεκάνης απορροής του Αλφειού που καλύπτει ο κάθε δήμος Το εμβαδό της λεκάνης απορροής του Αλφειού που ανήκει σε κάθε δήμο Οι συντεταγμένες που σχηματίζουν το περίγραμμα του δήμου Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Στον πίνακα αυτό ως πρωτεύον κλειδί έχει οριστεί το πεδίο «gid» και ως ξένο κλειδί το πεδίο «NOM_CODE», το οποίο και αναφέρεται στο πεδίο «gid» του πίνακα ΝΟΜΟΙ. Στοιχεία πίνακα «OTA_PERIOX_MEL»: Πίνακας 3.5: Πεδία πίνακα «OTA_PERIOX_MEL» Κωδικοποίηση gid AREA PERIMETER NOM_MK DHMOTIKA_DAMERISMATA the_geom Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Η έκταση που καταλαμβάνει ο κάθε νομός Η περίμετρος κάθε νομού Ο κωδικός του νομού στον οποίο ανήκει όπως αυτός δίνεται στον πίνακα ΝΟΜΟΙ Η ονομασία των δημοτικών διαμερισμάτων που εμπίπτουν στη λεκάνη απορροής του Αλφειού Οι συντεταγμένες που σχηματίζουν το περίγραμμα του Δ.Δ. monim_plh8usmos_01 O-H.O-P Ο μόνιμος πληθυσμός κάθε Δ.Δ. σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 2001 Η μορφολογία του Δ.Δ. (ορεινό, ημιορεινό, πεδινό) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 81 από 144

ASTIKA/AGROTIKA DHMOI_ID SYNTELESTHS ARI8MOS_KLINWN ADV pragmat_plh8usmos_01 Η κυριαρχούσα κάλυψη γης στο Δ.Δ. (ποια από τις δύο καλύψεις καταλαμβάνει το μεγαλύτερο ποσοστό, ώστε να χαρακτηρίζει όλο το Δ.Δ.) Ο κωδικός του δήμου στον οποίο ανήκει όπως αυτός δίνεται στον πίνακα ΝΟΜΟΙ Ο συντελεστής αύξησης του πληθυσμού κάθε Δ.Δ. (περίοδο 1991 2001) Ο αριθμός των κλινών για κάθε Δ.Δ. σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 2001 (δείχνει τον εποχικό πληθυσμό) Το σύστημα επεξεργασίας των λυμάτων κάθε Δ.Δ. και το αποχετευτικό δίκτυο: Α: αποχετευτικό συνδεδεμένο με ΕΕΛ ή αποδέκτη D: δεξαμενές κράτησης λυμάτων συνδεδεμένες με ΕΕΛ ή αποδέκτη V: σηπτικοί βόθροι Ο πραγματικός πληθυσμός κάθε Δ.Δ. σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. κατά την απογραφή του 2001 Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Στον πίνακα αυτό ως πρωτεύον κλειδί ορίστηκε το πεδίο «gid», ενώ προστέθηκαν και δύο ξένα κλειδιά: 1. Ορίστηκε στο πεδίο «NOM_MK» και αναφέρεται στο πεδίο «gid» του πίνακα ΝΟΜΟΙ 2. Ορίστηκε στο πεδίο «DHMOI_ID» και αναφέρεται στο πεδίο «gid» του πίνακα PERIOXH_MELETHS Στοιχεία πίνακα «Alfeios_Basins_poly»: Πίνακας 3.6: Πεδία πίνακα «Alfeios_Basins_poly» Κωδικοποίηση gid DRAINTYPE BASINID BASINAREA BASIN SLOP PSOUTH PNORTH Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Τύπος αποστράγγισης που εμφανίζεται σε κάθε υπολεκάνη Ο αύξων αριθμός που δόθηκε σε κάθε υπολεκάνη κατά τον διαχωρισμό τους Η έκταση που καταλαμβάνει κάθε υπολεκάνη Η κλίση του εδάφους κάθε υπολεκάνης Οι κατακρημνίσεις που παρατηρούνται στο νότιο τμήμα της υπολεκάνης Οι κατακρημνίσεις που παρατηρούνται στο βόρειο τμήμα της υπολεκάνης Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 82 από 144

BASINLEN PERIMETER CENTROIDX CENTROIDY BASINNAME the_geom Το μήκος της κάθε υπολεκάνης Η περίμετρος κάθε υπολεκάνης Η τετμημένη από το κέντρο της υπολεκάνης (στο σύστημα ΕΓΣΑ 87) Η τεταγμένη από το κέντρο της υπολεκάνης (στο σύστημα ΕΓΣΑ 87) Η ονομασία των υπολεκανών που εμπίπτουν στη λεκάνη απορροής του Αλφειού Οι συντεταγμένες που σχηματίζουν το περίγραμμα κάθε υπολεκάνης Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Στο συγκεκριμένο πίνακα έχει οριστεί ως πρωτεύον κλειδί το «gid», δηλαδή ο αύξων αριθμός των στοιχείων του πίνακα. Στοιχεία πίνακα «EIDOS_PHGHS_RYPANSHS»: Πίνακας 3.7: Πεδία πίνακα «EIDOS_PHGHS_RYPANSHS» Κωδικοποίηση ID ONOMA SIMEIAKH Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Η ονομασία του είδους πηγής ρύπανσης Η ένταξη κάθε πηγής ρύπανσης σε σημειακή ή εκτατική (1: σημειακή, 0: εκτατική) Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Ο πίνακας αυτός διαθέτει ως πρωτεύον κλειδί το πεδίο «ID», δηλαδή ο αύξων αριθμός των στοιχείων του πίνακα. Στοιχεία πίνακα «prwtes_yles»: Πίνακας 3.8: Πεδία πίνακα «prwtes_yles» Κωδικοποίηση ID eidos_phghs_id Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Ο κωδικός του είδους της πηγής ρύπανσης, η οποία χρησιμοποιεί τις εκάστοτε πρώτες ύλες, όπως αυτός δίνεται στον πίνακα EIDOS_PHGHS_RYPANSHS Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 83 από 144

ONOMA Η ονομασία κάθε πρώτης ύλης Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Ο συγκεκριμένος πίνακας διαθέτει ως πρωτεύον κλειδί το πεδίο «ID» και ως ξένο κλειδί το πεδίο «NOM_CODE», το οποίο και συσχετίζεται με το πεδίο «ID» του πίνακα Alfeios_Basins_poly. Στοιχεία πίνακα «proionta»: Πίνακας 3.9: Πεδία πίνακα «proionta» Κωδικοποίηση idproi onoma prwth_ylh_id syntelesths_paragwghs syntelesths_apovlhtwn syntelesths_bod syntelesths_n syntelesths_p mhnas Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Η ονομασία κάθε προϊόντος Ο κωδικός εγγραφής της πρώτης ύλης από την οποία παράγεται το κάθε προϊόν Ο συντελεστής της παραγωγής του κάθε προϊόντος και για κάθε μήνα (πολλαπλασιάζεται με την αντίστοιχη ποσότητα πρώτης ύλης) Ο συντελεστής των αποβλήτων του κάθε προϊόντος (πολλαπλασιάζεται με την αντίστοιχη ποσότητα προϊόντος) Ο συντελεστής BOD5 των αποβλήτων κάθε προϊόντος (πολλαπλασιάζεται με την αντίστοιχη ποσότητα προϊόντος) Ο συντελεστής αζώτου των αποβλήτων κάθε προϊόντος (πολλαπλασιάζεται με την αντίστοιχη ποσότητα προϊόντος) Ο συντελεστής φωσφόρου των αποβλήτων κάθε προϊόντος (πολλαπλασιάζεται με την αντίστοιχη ποσότητα προϊόντος) Ο μήνας κατά τον οποίο έχουν καταγραφεί όλα τα προηγούμενα πεδία Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Ο ανωτέρω πίνακας διαθέτει ως πρωτεύον κλειδί το πεδίο «idproi» και ως ξένο κλειδί το πεδίο «prwth_ylh_id», το οποίο και συσχετίζεται με το πεδίο «ID» του πίνακα prwtes_yles. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 84 από 144

Στοιχεία πίνακα «simeiakes_phges»: Πίνακας 3.10: Πεδία πίνακα «simeiakes_phges» Κωδικοποίηση IDsim onoma thl dhmot_diamer_id leitourgei eidos_phghs_id id_basinsalf the_geom Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Η επωνυμία της κάθε μονάδας Ο τηλεφωνικός αριθμός που διαθέτει κάθε μονάδα Ο κωδικός εγγραφής του Δ.Δ. στο οποίο εντάσσεται κάθε μονάδα Η πληροφορία σχετικά με τη λειτουργία της μονάδας (1: λειτουργεί, 0: δεν λειτουργεί) Ο κωδικός εγγραφής του είδους πηγής ρύπανσης στο οποίο κατατάσσεται η κάθε μονάδα Ο κωδικός εγγραφής της υπολεκάνης στην οποία εντάσσεται κάθε μονάδα Οι συντεταγμένες κάθε μονάδας Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Στο συγκεκριμένο πίνακα ως πρωτεύον κλειδί ορίστηκε το πεδίο «IDsim», ενώ προστέθηκαν και τρία ξένα κλειδιά: 1. Ορίστηκε το πεδίο «dhmot_diamer_id» που αναφέρεται στο πεδίο «gid» του πίνακα OTA_PERIOX_MEL 2. Ορίστηκε το πεδίο «eidos_phghs_id» που αναφέρεται στο πεδίο «ID» του πίνακα EIDOS_PHGHS_RYPANSHS 3. Ορίστηκε το πεδίο «id_basinsalf» που αναφέρεται στο πεδίο «gid» του πίνακα Alfeios_Basins_poly Στοιχεία πίνακα «ektatikes_phges»: Πίνακας 3.11: Πεδία πίνακα «ektatikes_phges» Κωδικοποίηση idekt onoma Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Η επωνυμία της κάθε εκτατικής πηγής Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 85 από 144

thl dhmot_diamer_id leitourgei eidos_phghs_id id_basinsalf the_geom Ο τηλεφωνικός αριθμός που διαθέτει κάθε εκτατικής πηγής Ο κωδικός εγγραφής του Δ.Δ. στο οποίο εντάσσεται κάθε εκτατική πηγή Η πληροφορία σχετικά με τη λειτουργία της μονάδας (1: λειτουργεί, 0: δεν λειτουργεί) Ο κωδικός εγγραφής του είδους πηγής ρύπανσης στο οποίο κατατάσσεται η κάθε εκτατική πηγή Ο κωδικός εγγραφής της υπολεκάνης στην οποία εντάσσεται κάθε εκτατική πηγή Οι συντεταγμένες κάθε εκτατικής πηγής Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Ο πίνακας αυτός έχει ως πρωτεύον κλειδί το πεδίο «IDekt», ενώ προστέθηκαν και τρία ξένα κλειδιά: 1. Ορίστηκε το πεδίο «id_basinsalf» που αναφέρεται στο πεδίο «gid» του πίνακα Alfeios_Basins_poly 2. Ορίστηκε το πεδίο «eidos_phghs_id» που αναφέρεται στο πεδίο «ID» του πίνακα EIDOS_PHGHS_RYPANSHS 3. Ορίστηκε το πεδίο «dhmot_diamer_id» που αναφέρεται στο πεδίο «gid» του πίνακα OTA_PERIOX_MEL Στοιχεία πίνακα «systhma_epeksergasias»: Πίνακας 3.12: «Πεδία πίνακα «systhma_epeksergasias» Κωδικοποίηση idsys onoma ektatikes_phges_id simeiakes_phges_id synt_meiwshs_bod synt_meiwshs_n Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Η επωνυμία κάθε συστήματος επεξεργασίας Ο κωδικός εγγραφής της εκτατικής πηγής που χρησιμοποιεί το εκάστοτε σύστημα επεξεργασίας Ο κωδικός εγγραφής της σημειακής πηγής που χρησιμοποιεί το εκάστοτε σύστημα επεξεργασίας Το ποσοστό του εναπομείναντος BOD5 μετά τον συγκεκριμένο τύπο επεξεργασίας των εκάστοτε αποβλήτων (πολλαπλασιάζεται με την αντίστοιχη ποσότητα του παραγόμενου BOD5) Το ποσοστό του εναπομείναντος αζώτου μετά τον συγκεκριμένο τύπο επεξεργασίας των εκάστοτε αποβλήτων (πολλαπλασιάζεται με την αντίστοιχη Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 86 από 144

ποσότητα του παραγόμενου N) synt_meiwshs_p diathesh_apovlitwn the_geom Το ποσοστό του εναπομείναντος φωσφόρου μετά τον συγκεκριμένο τύπο επεξεργασίας των εκάστοτε αποβλήτων (πολλαπλασιάζεται με την αντίστοιχη ποσότητα του παραγόμενου P) Ο αποδέκτης των επεξεργασμένων αποβλήτων Οι συντεταγμένες κάθε εκτατικής πηγής Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Ο ανωτέρω πίνακας έχει ως πρωτεύον κλειδί το πεδίο «idsys», ενώ προστέθηκαν και δύο ξένα κλειδιά: 1. Ορίστηκε το πεδίο «ektatikes_phges_id» που αναφέρεται στο πεδίο «IDekt» του πίνακα ektatikes_phges 2. Ορίστηκε το πεδίο «simeiakes_phges_id» που αναφέρεται στο πεδίο «IDsim» του πίνακα simeiakes_phges Στοιχεία πίνακα «paragwgh_phghs»: Πίνακας 3.13: «Πεδία πίνακα «paragwgh_phghs» Κωδικοποίηση id_parphghs ektatikes_phges_id simeiakes_phges_id prwth_ylh_id proion_id syst_epekserg_id minas posothta_prwths_ylhs posothta_proiontos posothta_apovlhtwn Επεξήγηση Ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα Ο κωδικός εγγραφής της εκτατικής πηγής από την οποία προκύπτει η συγκεκριμένη ποσότητα κάθε ρύπου Ο κωδικός εγγραφής της σημειακής πηγής από την οποία προκύπτει η συγκεκριμένη ποσότητα κάθε ρύπου Ο κωδικός εγγραφής της πρώτης ύλης από την οποία προκύπτει η συγκεκριμένη ποσότητα κάθε ρύπου Ο κωδικός εγγραφής του προϊόντος από το οποίο προκύπτει η συγκεκριμένη ποσότητα κάθε ρύπου Ο κωδικός εγγραφής του συστήματος επεξεργασίας μετά την εφαρμογή του οποίου προκύπτει η συγκεκριμένη ποσότητα κάθε ρύπου Ο μήνας στον οποίο αναφέρεται η καταχώρηση Η ποσότητα της πρώτης ύλης που εισάγεται στην αντίστοιχη μονάδα τη δεδομένη χρονική στιγμή (ενημερώνεται μηνιαίως από τον αρμόδιο φορέα) Η ποσότητα κάθε προϊόντος Οι τιμές αυτές υπολογίζονται αυτόματα από το σύστημα (posothta_prwths_ylhs x syntelesths_paragwghs) Η ποσότητα των παραγόμενων αποβλήτων για κάθε τύπο Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 87 από 144

posothta_bod posothta_n posothta_p epeksergasmeno_bod epeksergasmeno_n epeksergasmeno_p etos αποβλήτων Οι τιμές αυτές υπολογίζονται αυτόματα από το σύστημα (posothta_prwths_ylhs x syntelesths_apovlhtwn) Η ποσότητα του παραγόμενου BOD5 για κάθε τύπο αποβλήτων Οι τιμές αυτές υπολογίζονται αυτόματα από το σύστημα (posothta_prwths_ylhs x syntelesths_bod) Η ποσότητα του παραγόμενου N για κάθε τύπο αποβλήτων Οι τιμές αυτές υπολογίζονται αυτόματα από το σύστημα (posothta_prwths_ylhs x syntelesths_n) Η ποσότητα του παραγόμενου P για κάθε τύπο αποβλήτων Οι τιμές αυτές υπολογίζονται αυτόματα από το σύστημα (posothta_prwths_ylhs x syntelesths_p) Η ποσότητα του επεξεργασμένου BOD5 κατ αντιστοιχία με το ανεπεξέργαστο Οι τιμές αυτές υπολογίζονται αυτόματα από το σύστημα (posothta_proiontos x synt_meiwshs_bod) Η ποσότητα του επεξεργασμένου N κατ αντιστοιχία με το ανεπεξέργαστο Οι τιμές αυτές υπολογίζονται αυτόματα από το σύστημα (posothta_proiontos x synt_meiwshs_n) Η ποσότητα του επεξεργασμένου P κατ αντιστοιχία με το ανεπεξέργαστο Οι τιμές αυτές υπολογίζονται αυτόματα από το σύστημα (posothta_proiontos x synt_meiwshs_p) Το έτος στο οποίο αναφέρεται η καταχώρηση Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Όπως έχει προαναφερθεί ο ανωτέρω πίνακας αποτελεί το τελικό αποτέλεσμα της βάσης δεδομένων, καθώς σε αυτόν εφαρμόζονται εντολές πράξεων για τον υπολογισμό των τιμών των ρύπων. Ο πίνακας που υπολογίζει τη παραγωγή ρύπων κάθε πηγής έχει ως πρωτεύον κλειδί το πεδίο «id_parphghs», ενώ περιλαμβάνει και πέντε ξένα κλειδιά: 1. Ορίστηκε το πεδίο «prwth_ylh_id» που αναφέρεται στο πεδίο «ID» του πίνακα prwtes_yles 2. Ορίστηκε το πεδίο «proion_id» που αναφέρεται στο πεδίο «idproi» του πίνακα proionta 3. Ορίστηκε το πεδίο «ektatikes_phges_id» που αναφέρεται στο πεδίο «IDekt» του πίνακα ektatikes_phges 4. Ορίστηκε το πεδίο «simeiakes_phges_id» που αναφέρεται στο πεδίο «IDsim» του πίνακα simeiakes_phges 5. Ορίστηκε το πεδίο «syst_epekserg_id» που αναφέρεται στο πεδίο «idsys» του πίνακα systhma_epeksergasias Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 88 από 144

Οι συγκεκριμένες συσχετίσεις πραγματοποιήθηκαν για την απλούστευση του προσδιορισμού των εντολών. Αυτό γίνεται κατανοητό στο Κεφάλαιο 5 της εργασίας, όπου και δίνονται αναλυτικά οι εντολές που εισήχθησαν στη βάση δεδομένων για τον σχηματισμό όλων των στοιχείων που προαναφέρθηκαν. 3.5. Χρήστες της βάσης δεδομένων Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η δημιουργία μιας χωρικής βάσης δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού, η οποία θα περιλαμβάνει κάθε περιβαλλοντική πληροφορία γύρω από αυτή. Η συγκεκριμένη βάση δεδομένων λόγω της λειτουργικότητάς της είναι εφικτό να χρησιμοποιηθεί από τους αρμόδιους δημόσιους φορείς για την αποτελεσματικότερη διαχείριση των υδατικών πόρων της χώρας. Η βάση αυτή θεωρείται ιδιαίτερα χρήσιμη στις περιπτώσεις λεκανών απορροής, των οποίων η διαχείριση αφορά άνω του ενός διοικητικούς φορείς. Οι χρήστες θα έχουν τη δυνατότητα εμπλουτισμού της βάσης με νέα δεδομένα και πιο την προσθήκη πιο πρόσφατων στοιχείων, τα οποία θα βοηθήσουν στη δημιουργία μιας σημαντικής χρονοσειράς δεδομένων σε σχέση με τα ρυπαντικά φορτία του Αλφειού. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η διαχείριση και εγκατάσταση της υπάρχουσας βάσης δεδομένων θα πρέπει να πραγματοποιείται από γνώστες δημιουργίας περιβαλλοντικών βάσεων δεδομένων και ιδίως στους δημιουργούς αυτής. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 89 από 144

4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΤΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 4.1. Οι Χωρικές Βάσεις Δεδομένων Η ανάγκη δημιουργίας, διαχείρισης και αποθήκευσης διακριτών χωρικών δεδομένων για την κάλυψη μεγάλου φάσματος δραστηριοτήτων σε διάφορους τομείς (real estate, περιβαλλοντικές και δημογραφικές μελέτες κ.α.) οδήγησε στην ανάπτυξη τόσο των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS - Geographical Information Systems), όσο και των Χωρικών Βάσεων Δεδομένων (Spatial Databases, Geodatabases) που μπορούν να υποστηρίξουν αυτά (Κόλιος, 2009). Οι Χωρικές Βάσεις Δεδομένων (Χ.Β.Δ.) αποτελούν εργαλεία που περιλαμβάνουν πληθώρα λογισμικών, όπως λογισμικό βάσης δεδομένων, μία επέκταση χωρικών λειτουργιών που εξειδικεύεται στην αποθήκευση γεωμετρικών πληροφοριών και εκτέλεση γεωμετρικών υπολογισμών και ένα λογισμικό οπτικοποίησης (Κόλιος, 2009). Ταυτόχρονα, η ύπαρξη του Συστήματος Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων παρέχει τη δυνατότητα υποστήριξης χωρικών τύπων όπως σημεία, γραμμές και πολύγωνα / επιφάνειες (Φρέντζος, 2010). Βασικά περαιτέρω πλεονεκτήματα των Χ.Β.Δ. είναι τα εξής (Κόλιος, 2009; Φρέντζος, 2010): η δυνατότητα αποτελεσματικής διαχείρισης μεγάλου όγκου δεδομένων, η ταυτόχρονη διάθεση των δεδομένων σε περισσότερους από ένα χρήστες, η δυνατότητα εύκολης εκτέλεσης πολύπλοκων ερωτημάτων με τη χρήση της γλώσσας SQL, η υποστήριξη διαφόρων συστημάτων προβολής και μετασχηματισμούς μεταξύ τους, και η υποστήριξη χωρικών τελεστών, ευρετηρίων και συναρτήσεων Αξιόλογο μπορεί να θεωρηθεί και το γεγονός ότι συχνά τα ΣΓΠ αναπτύσσουν λειτουργίες πέρα από την απλή οπτικοποίηση των δεδομένων επιτρέποντας την Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 90 από 144

επέμβαση, μετατροπή, εισαγωγή και τροποποίηση των περιεχομένων της Χ.Β.Δ. εντός του δικού τους γραφικού περιβάλλοντος (Κόλιος, 2009). Προκειμένου να επιτευχθεί η δημιουργία μιας περιβαλλοντικής βάσης δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού, η παρούσα εργασία στηρίχτηκε στη λειτουργία της χωρικής βάσης δεδομένων PostgreSQL/PostGIS και στην ταυτόχρονη οπτικοποίησή της μέσω του Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών γραφείου QuantumGIS. 4.2. PostgreSQL: Σύστημα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων Η PostgreSQL αποτελεί ένα σύστημα διαχείρισης βάσεων δεδομένων και αποτελεί ένα ελεύθερο και ανοιχτού κώδικα σχεσιακό λογισμικό, το οποίο προσφέρει ισχυρή υποστήριξη συγκεκριμένων τύπων γεωγραφικών δεδομένων και μεγάλης κλίμακας εφαρμογές (Κόλιος, 2009; Φρέντζος, 2010). Το συγκεκριμένο σύστημα διαχείρισης είναι δυνατό να υποστηρίξει λειτουργίες όπως συναρτήσεις, δείκτες, λειτουργίες κληρονομικότητας χαρακτηριστικών πινάκων, δυνατότητες σύνδεσης πινάκων και διαφόρους τύπους δεδομένων, τα οποία συνήθως προκαθορίζονται από τον ίδιο το χρήστη (Κόλιος, 2009; Βουδούρης, 2011). Παράλληλα, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η PostgreSQL παρέχει τη δυνατότητα λειτουργίας της σε Windows (95 / 98 / ME / NT / 2000 / XP), Linux (RedHat / Mandrake / Suse) και MacOS X (Φρέντζος, 2010). Ακόμη, διαθέτει τη δική της γλώσσα προγραμματισμού PL/pgSQL για τη σύνταξη ερωτημάτων, η οποία και υποστηρίζεται από τις περισσότερες βάσεις δεδομένων, ενώ είναι δυνατό να προγραμματίσει και σε άλλες λιγότερο περιορισμένες γλώσσες όπως οι προγραμματιστικές γλώσσες C και C++, Java, Python κ.α. (Κόλιος, 2009; Φρέντζος, 2010). Ένα ακόμη πλεονέκτημα του συγκεκριμένου συστήματος διαχείρισης είναι το γεγονός ότι παρέχει ορισμένες βασικές χωρικές λειτουργίες με τη χρησιμοποίηση ειδικών τύπων δεδομένων για την αποθήκευση απλών γεωμετρικών οντοτήτων, ενώ συγχρόνως υποστηρίζει περιορισμένο αριθμό γεωμετρικών τελεστών και συναρτήσεων για τη διατύπωση χωρικών ερωτημάτων (Κόλιος, 2009). Ωστόσο, οι χωρικοί τύποι δεδομένων που υποστηρίζει η PostgreSQL δεν ακολουθούν το πρότυπο OGC (Open GIS Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 91 από 144

Consortium) και εξαιτίας αυτού κρίνεται αναγκαία η συνεργασία της με λογισμικά εκτέλεσης εξειδικευμένων λειτουργιών (Κόλιος, 2009; Φρέντζος, 2010). Στη συγκεκριμένη εργασία επελέγη να χρησιμοποιηθεί ως επέκταση των γεωγραφικών λειτουργιών της βάσης δεδομένων το λογισμικό PostGIS. 4.2.1. Η Γλώσσα SQL Η SQL αποτελεί μια γλώσσα υπολογιστών, η οποία επιτρέπει τη διαχείριση δεδομένων εντός μιας Σχεσιακής Βάσης Δεδομένων και η οποία επιτρέπει τον καθορισμό των σχέσεων εντός μιας βάσης δεδομένων (el.wikipedia.org; Θεοδωρίδης, 2010). Ταυτόχρονα, δίνει στον χρήστη τη δυνατότητα απόδοσης επιπλέον πληροφοριών για κάθε μία από τις σχέσεις αυτές, όπως το σχήμα κάθε σχέσης, το πεδίο τιμών κάθε χαρακτηριστικού, τους περιορισμούς ακεραιότητας, τη δομή της αποθήκευσης κάθε σχέσης κ.α. (Θεοδωρίδης, 2010). Ένα ακόμη χαρακτηριστικό της γλώσσας αυτής είναι ότι αποτελεί μια πλήρη γλώσσα βάσεων δεδομένων, καθώς αποτελείται από τα εξής βασικά τμήματα (Πιτουρά, 2003; Μανωλόπουλος, 2011): Γλώσσα Ορισμού εδοµένων (ΓΟ ): περιλαμβάνει τις εντολές για τη δημιουργία των πινάκων, καθώς και των ευρετηρίων που επιτρέπουν τη ταχύτερη προσπέλαση στα δεδομένα των πινάκων [π.χ. CREATE TABLE (δημιουργία πίνακα), CREATE INDEX (δημιουργία ευρετηρίου), DROP TABLE (διαγραφή πίνακα), DROP INDEX (διαγραφή ευρετηρίου), MODIFY (τροποποίηση της δοµής των αντικειμένων της βάσης, όπως πινάκων, ευρετηρίων, όψεων)] Γλώσσα Χειρισμού εδοµένων (ΓΧ ): περιλαμβάνει τις εντολές που επιδιώκουν την εισαγωγή, διαγραφή ή τροποποίηση των τιμών των πεδίων ενός πίνακα και ελέγχουν την οριστική καταχώρηση ή ακύρωση των εργασιών που πραγματοποιούνται στη βάση δεδομένων [π.χ. SELECT (ανάκτηση δεδομένων από πίνακα), INSERT (εισαγωγή πεδίων ή τιμών σε πίνακα), DELETE (διαγραφή στηλών ή γραμμών του πίνακα), UPDATE (ενημέρωση στήλης πίνακα)] Ενσωµατωµένη Γλώσσα Χειρισμού εδοµένων Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 92 από 144

Ορισμό Όψεων Εξουσιοδότηση (authentication) Ακεραιότητα Έλεγχο Συναλλαγών και αποτελείται από δύο βασικές κατηγορίες δεδομένων (Πιτουρά, 2003): DDL (Data Definition Language): ορισμός, δημιουργία, τροποποίηση και διαγραφή σχήματος. DML (Data Manipulation Language) ορισμός, δημιουργία, τροποποίηση, διαγραφή και επιλογή δεδομένων (γλώσσα ερωτήσεων). Ακόμα, η γλώσσα SQL υποδιαιρείται σε διάφορα γλωσσικά στοιχεία, τα οποία είναι δυνατό να περιλαμβάνουν 29 : Clauses: δεν είναι πάντα υποχρεωτικές, αλλά αποτελούν βασικά στοιχεία των δηλώσεων και ερωτήσεων, Expressions: επιτρέπουν την παραγωγή είτε κλιμακωτών τιμών, είτε πινάκων που αποτελούνται από στήλες και σειρές στοιχείων, Predicates: διευκρινίζουν τους όρους που μπορούν να αξιολογηθούν σαν σωστό ή λάθος, Queries: επιτρέπουν την ανάκτηση στοιχείων, με βάση ειδικά κριτήρια που δίνονται από τον χρήστη, Statements: είτε επιδρούν στα σχήματα και τα στοιχεία, είτε μπορούν να ελέγξουν τη ροή του προγράμματος και τις συνδέσεις από άλλα προγράμματα. Τέλος, βασικό πλεονέκτημα της γλώσσας αυτής είναι ότι επιτρέπεται στους χρήστες η εγγραφή εντολών σε ένα λογισμικό εφαρμογής βάσεων δεδομένων, ώστε να είναι δυνατή η προσπέλαση σε δεδομένα που αποθηκεύονται σε δύο ή περισσότερα σχεσιακά Σ Β χωρίς να είναι αναγκαία η αλλαγή της υπογλώσσας (SQL) των βάσεων δεδομένων, εφόσον και τα δύο σχεσιακά συστήματα Σ Β υποστηρίζουν το ίδιο πρότυπο SQL (Μανωλόπουλος, 2011). 29 http://el.wikipedia.org/wiki/sql (προσβάσιμο 16/02/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 93 από 144

4.2.2. pgadmin III: Εργαλείο Αλληλεπίδρασης της Βάσης Δεδομένων με το Χρήστη Το pgadmin III αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα σχεδιασμού και διαχείρισης βάσεων δεδομένων και είναι αναγκαίο, καθώς αποτελεί το μέσο αλληλεπίδρασης της βάσης δεδομένων με το χρήστη 30. Το συγκεκριμένο λογισμικό είναι προγραμματισμένο σε C++ και είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί σε περιβάλλοντα Linux, FreeBSD, Solaris, Mac OSX και Windows για τη διαχείριση της PostgreSQL 31. Κυρίαρχο πλεονέκτημα του pgadmin III είναι ότι προσφέρει ένα απλό γραφικό περιβάλλον για την ανάπτυξη πολύπλοκων βάσεων δεδομένων μέσω της διατύπωσης ερωτημάτων σε SQL, με στόχο την απλούστευση των διαδικασιών για το χρήστη 32. Παράλληλα, είναι ελεύθερο λογισμικό και δεν απαιτεί επιπλέον προγράμματα για την επικοινωνία με τον διακομιστή της βάσης δεδομένων 33. Επιπλέον χαρακτηριστικά των του προγράμματος απέναντι στο χρήστη είναι η μετάφραση αυτού σε δώδεκα γλώσσες, η διάθεση χρωματικής σήμανσης κατά τη σύνταξη της SQL, καθώς και προγράμματος επεξεργασίας κώδικα διακομιστή 34. 4.3. PostGIS: Επέκταση Γεωγραφικών Λειτουργιών Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, η PostGIS αποτελεί σημαντικό εργαλείο, καθώς προσδίδει στη βάση δεδομένων PostgreSQL χωρικές δυνατότητες επεξεργασίας (Κόλιος, 2009; Βουδούρης, 2011). Πιο συγκεκριμένα, το συγκεκριμένο λογισμικό επιτρέπει τη χρήση ειδικών τελεστών (area, distance, length, perimeter, χωρικές λειτουργίες union, difference, buffers κ.α.) για τη σύνταξη χωρικών ερωτημάτων και χωρικών συναρτήσεων (Φρέντζος, 2010; Βουδούρης, 2011). Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι η PostGIS υποστηρίζει ποικίλους τύπους στοιχείων όπως σημεία (points), γραμμές (line strings), πολύγωνα (polygons), πολύ-σημεία (multipoints), πολύ-γραμμές 30 http://www.pgadmin.org/ (προσβάσιμο 16/02/2012) 31 http://www.pgadmin.org/ (προσβάσιμο 16/02/2012) 32 http://www.pgadmin.org/ (προσβάσιμο 16/02/2012) 33 http://www.pgadmin.org/ (προσβάσιμο 16/02/2012) 34 http://www.pgadmin.org/ (προσβάσιμο 16/02/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 94 από 144

(multilinestrings) και πολύ-πολύγωνα (multipolygons) (Φρέντζος, 2010; Στεφανάκης, 2010). Παράλληλα, εισάγει δύο νέους πίνακες στη βάση δεδομένων, εκ των οποίων (Φρέντζος, 2010; Βουδούρης, 2011): Ο πίνακας SPATIAL_REF_SYS συνδέει τα χωρικά δεδομένα με γεωγραφικά και προβολικά συστήματα καθένα από τα οποία περιγράφεται με ένα SRID (Spatial Reference Identifier). Ο ακέραιος αριθμός SRID αποτελεί την ταυτότητα του αντικειμένου και καθορίζει τις συντεταγμένες του αντικειμένου σύμφωνα με το σύστημα συντεταγμένων που έχει επιλεγεί. Στον Πίνακα 4.1 δίνονται ορισμένα παραδείγματα τέτοιων συστημάτων συντεταγμένων. Πίνακας 4.1: Συστήματα Συντεταγμένων που υποστηρίζει η PostGIS Σύστημα Συντεταγμένων Τύπος Μονάδες Μέτρησης SRID Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς Προβολικό Μέτρα 2100 1987 (ΕΓΣΑ87) UTM Ζώνη 34 επί του WGS84 Προβολικό Μέτρα 32634 UTM Ζώνη 35 επί του WGS84 Προβολικό Μέτρα 32635 WGS84 Γεωγραφικό Μοίρες 4326 Mercator Spheric Γεωγραφικό Μέτρα 900913 Πηγή: (Φρέντζος, 2010) Ο πίνακας GEOMETRY_COLUMNS αποτελεί το μητρώο των πινάκων της βάσης που περιέχουν χωρικά δεδομένα Τέλος, κρίνεται αναγκαίο να αναφερθεί ότι η PostGIS έχει διαμορφωθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να ελαχιστοποιεί την ανάγκη αυτής σε ισχύ και μνήμη (Κόλιος, 2009). Το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το χρήστη, καθώς επιτρέπεται η διατήρηση μεγάλου όγκου δεδομένων από την φυσική μνήμη του υπολογιστή (RAM) και προσφέρει τη δυνατότητα εκτέλεσης ερωτημάτων με πιο γρήγορο τρόπο (Κόλιος, 2009). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 95 από 144

4.4. Quantum GIS: Εφαρμογή Παρουσίασης Γεωγραφικών Δεδομένων Το Quantum GIS εμφανίστηκε πρώτη φορά το 2002 και αποτελεί μία ελεύθερη και ανοιχτού κώδικα εφαρμογή, ενώ επιτρέπει την δημιουργία, ανάλυση, τροποποίηση και κυρίως οπτικοποίηση των δεδομένων της βάσης που περιλαμβάνουν χωρικά στοιχεία (Κόλιος, 2009; Φρέντζος, 2010). Ορισμένα από τα κυριότερα πλεονεκτήματα του συγκεκριμένου λογισμικού είναι (Κόλιος, 2009): η συμβατότητα του με λειτουργικά συστήματα Linux, Unix, Windows και Macintosh, η μετάφραση αυτού σε 14 γλώσσες συμπεριλαμβανομένων και των Ελληνικών, η ανανέωση του ανά τακτά χρονικά διαστήματα με νέες εκδόσεις, η οποία αποσκοπεί στην κατά το δυνατό καλύτερη ελαχιστοποίηση των σφαλμάτων του, απαιτεί μικρότερη υπολογιστική δύναμη σε σχέση με τα λοιπά εμπορικά Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ), με αποτέλεσμα να είναι δυνατή η χρήση του παράλληλα με άλλες εφαρμογές. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι οι ομοιότητες μεταξύ του περιβάλλοντος λειτουργίας του Quantum GIS και του ArcGIS καθιστούν ευκολότερη την εκμάθηση και χρήση του στην περίπτωση που ο χρήστης έχει ασχοληθεί στο παρελθόν με ΣΓΠ. Αναλυτικότερα, το λειτουργικό περιβάλλον του Quantum GIS αποτελείται από μία περιοχή εμφάνισης των χωρικών δεδομένων και από ένα τμήμα διαχείρισης των δεδομένων που εισάγονται σε αυτό, στο οποίο παρατίθενται η ονομασία και ο συμβολισμός των δεδομένων που εισάγονται σε αυτό (Φρέντζος, 2010). Το γεγονός ότι είναι εφικτό να χρησιμοποιηθεί ως περιβάλλον γραφικής διεπαφής τόσο για χωρικές βάσεις δεδομένων (π.χ. PostGIS), όσο και για πιο δυσλειτουργικά ΣΓΠ (π.χ. GRASS) καθιστά το συγκεκριμένο λογισμικό ικανό να διαχειριστεί και να δημιουργήσει δεδομένα σε μια βάση δεδομένων PostgreSQL, σε συμφωνία με το πρότυπο της επέκτασης PostGIS (Κόλιος, 2009; Φρέντζος, 2010). Ωστόσο, κρίνεται απαραίτητο να αναφερθεί ότι η χρήση του Quantum GIS χωρίς την PostGIS δεν επιτρέπει την υποστήριξη των χωρικών δεδομένων που μπορεί να περιλαμβάνονται σε μια βάση δεδομένων PostgreSQL (Φρέντζος, 2010). Τέλος, η Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 96 από 144

δυνατότητα εισαγωγής και απεικόνισης δεδομένων από το Quantum GIS στη PostgreSQL/ PostGIS, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα υποστήριξης αρχείων shapefiles και τη συμβατότητά του με τη διαδικτυακή εφαρμογή χωρικών δεδομένων MapServer καθιστούν το πρόγραμμα ιδιαίτερα αξιόπιστο (Κόλιος, 2009). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 97 από 144

5. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΚΑΝΗ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΟΥ ΑΛΦΕΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ Δημιουργία της Χωρικής Βάσης Δεδομένων Όπως ήδη αναφέρθηκε σε προηγούμενο κεφάλαιο, η βάση δεδομένων PostgreSQL δεν διαθέτει η ίδια κάποιο γραφικό περιβάλλον διεπαφής με τον χρήστη (Κόλιος, 2009). Αυτός είναι και ο λόγος που είναι αναγκαίο το πρόγραμμα χρήστη pgadmin III, το οποίο μπορεί να εγκατασταθεί ταυτόχρονα με τη βάση δεδομένων. Έτσι, προκειμένου να δημιουργηθεί η χωρική βάση δεδομένων περιβαλλοντικής πληροφορίας για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού, σε πρώτο στάδιο θα πρέπει να πραγματοποιηθεί η έναρξη του συγκεκριμένου προγράμματος και να ανοίξει το περιβάλλον που φαίνεται στην Εικόνα 5.1. Στην πορεία, είναι αναγκαίο να πραγματοποιηθεί η σύνδεση με τον PostgreSQL Database Server 8.3 (localhost 5432) χρησιμοποιώντας την εντολή Connect και εισάγοντας το όνομα χρήστη (postgres) και τον κωδικό πρόσβασης που επιλέχθηκε κατά τη διαδικασία εγκατάστασης. Εικόνα 5.1: Περιβάλλον Εισαγωγής στο pgadmin III Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 98 από 144

Καθώς η περιβαλλοντική βάση δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού αποτελεί μια χωρική βάση δεδομένων θα πρέπει να ενισχυθεί με χωρικές λειτουργίες. Αυτή είναι η αιτία που κρίνεται αναγκαία η δημιουργία μίας βάσης δεδομένων με την ονομασία template_postgis, η οποία θα περιλαμβάνει την υποστήριξη των χωρικών λειτουργιών και θα χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο για την δημιουργία της βάσης δεδομένων του Αλφειού. Παράλληλα, είναι σκόπιμο η ήδη υπάρχουσα βάσης δεδομένων με την ονομασία PostGIS να μην είναι ενεργοποιημένη, δηλαδή να εμφανίζεται με τη μορφή. Στη συνέχεια, ανοίγοντας τις επιλογές της ένδειξης PostgreSQL Database Server 8.3 (localhost 5432) και επιλέγοντας εκείνη με την ονομασία Databases δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας νέας βάσης δεδομένων όπως αυτή δίνεται στον Πίνακα 5.1. Πίνακας 5.1: Διαδικασία Δημιουργίας Βάσης Δεδομένων template_postgis 1. Δεξί κλικ στην ένδειξη Databases (5) και επιλέγουμε την εντολή New Database Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 99 από 144

2. Στη φόρμα που εμφανίζεται επιλέγουμε τις τιμές της εικόνας Πηγή: Ιδία Επεξεργασία Εναλλακτικά, είναι δυνατό να δημιουργηθεί η ανωτέρω βάση δεδομένων με τη κατάλληλη διατύπωση της εντολής με τη γλώσσα προγραμματισμού SQL. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, θα πρέπει ο χρήστης να επιλέξει την υφιστάμενη βάση δεδομένων postgres και από το μενού του προγράμματος την ένδειξη Tools Query Tools. Ακολουθώντας τη συγκεκριμένη διαδικασία εμφανίζεται ένα νέο παράθυρο, το οποίο δίνει τη δυνατότητα εισαγωγής κώδικα σε γλώσσα SQL με τη μορφή της παρακάτω εντολής: CREATE DATABASE template_postgis WITH ENCODING='UTF8' OWNER = postgres TEMPLATE= postgis TABLESPACE = pg_default; Με την εφαρμογή της ίδιας εντολής δημιουργίας βάσης (create database) είναι δυνατό να δημιουργηθεί και η βάση δεδομένων που θα περιλαμβάνει τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά της λεκάνης απορροής του Αλφειού ποταμού και η οποία ονομάστηκε alfeios. Στην συνέχεια, η εντολή αυτή εκτελείται επιλέγοντας από το μενού του παραθύρου Query την ένδειξη Execute ή πιέζοντας F5. CREATE DATABASE alfeios WITH ENCODING='UTF8' Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 100 από 144

OWNER = postgres TEMPLATE= template_postgis TABLESPACE = pg_default; Αξίζει να σημειωθεί ότι η εκτέλεση των υπόλοιπων εντολών SQL που θα δοθούν σε επόμενα τμήματα της παρούσας εργασίας πραγματοποιείται με τον ίδιο τρόπο. Η επιτυχία της εντολής διαπιστώνεται όταν στο κάτω μέρος του παραθύρου εμφανιστεί η ένδειξη Query returned successfully with no result in... ms. Ωστόσο, θεωρείται αναγκαίο να αναφερθεί ότι σε περίπτωση παράλειψης της πέμπτης σειράς της παραπάνω εντολής μπορεί να δημιουργηθεί βάση δεδομένων, η οποία δεν θα περιέχει χωρικές λειτουργίες και δεν θα μπορεί να δεχτεί στοιχεία με πεδίο γεωμετρίας (Κόλιος, 2009). Όπως θα αναλυθεί και σε ακόλουθα τμήματα της εργασίας, τα στοιχεία μιας βάσεις δεδομένων μπορούν να ομαδοποιηθούν σε σχήματα καθένα από τα οποία περιλαμβάνει πίνακες, συναρτήσεις, σκανδάλες και άλλες λειτουργίες. 5.2. Εισαγωγή χωρικών θεματικών επιπέδων από αρχεία τύπου shapefile Η εισαγωγή χωρικών θεματικών επιπέδων στη βάση δεδομένων alfeios είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί μέσω του προγράμματος QuantumGIS, καθώς προσφέρει στον χρήστη τη δυνατότητα εισαγωγής δεδομένων της μορφής.shp 35 στη χωρική βάση δεδομένων PostgreSQL/PostGIS. Πιο αναλυτικά, ο χρήστης θα πρέπει να βεβαιωθεί ότι η επέκταση του QuantumGIS που εισάγει τα δεδομένα στη χωρική βάση δεδομένων PostgreSQL/PostGIS είναι ενεργοποιημένη. Έτσι θα πρέπει ανοίγοντας το περιβάλλον εργασίας του πρώτου να επιλέξει από το μενού την ακολουθία Plugins Manage Plugins και να ενεργοποιήσει την εντολή SPIT. 35 Tα αρχεία *.shp (shapefiles) είναι ένας δημοφιλής φορέας γεωχωρικών δεδομένων, δηλαδή επιτρέπουν την ψηφιακή αποθήκευση της γεωγραφικής θέσης αντικειμένων, αλλά και λοιπών σχετικών πληροφοριών. Η μορφή αυτή εισήχθη για πρώτη φορά από την ESRI με την έκδοση ArcView GIS 2 στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και είναι δυνατό να περιγράψει χωρικά γεωμετρίες όπως σημεία (points), πολύγωνα (polygons) και γραμμές (polylines) (en.wikipedia.org). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 101 από 144

Εικόνα 5.2: Παράθυρο Επιλογής της Εντολής για την Εισαγωγή Αρχείων.shp στο PostgreSQL/PostGIS (Κόλιος, 2009) Στη συνέχεια, για να ξεκινήσει η διαδικασία μετατροπής των αρχείων θα πρέπει ο χρήστης να εφαρμόσει την ακολουθία εντολών Plugins SPIT Import Shapefiles to PostgreSQL (Εικόνα 5.2). Με αυτό τον τρόπο ανοίγει παράθυρο διαλόγου, στο οποίο θα πρέπει να δοθούν τα στοιχεία της βάσης δεδομένων (alfeios), στην οποία επιζητείται να εισαχθεί το αρχείο.shp. Επιλέγοντας την ένδειξη New ανοίγει παράθυρο, στο οποίο είναι δυνατό να εισαχθούν τα στοιχεία της επιθυμητής βάσης δεδομένων (Εικόνα 5.3), ενώ πατώντας Connect επιτυγχάνεται και η σύνδεση με αυτή. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 102 από 144

Εικόνα 5.3: Παράθυρο Δημιουργίας Σύνδεσης με τη Χωρική Βάση Δεδομένων alfeios Ακολούθως, από-επιλέγοντας το κουτί Use Default SRID είναι δυνατό να προσδιοριστεί το γεωδαιτικό σύστημα, στο οποίο βρίσκονται τα δεδομένα, αντικαθιστώντας την ήδη υπάρχουσα τιμή «-1» με την τιμή 2100 που αντιστοιχεί στον κωδικό του γεωδαιτικού συστήματος στο οποίο βρίσκονται τα δεδομένα (ΕΓΣΑ 87). (Εικόνα 5.4). Με την ολοκλήρωση της παραπάνω διαδικασίας και πατώντας την ένδειξη Add προσδιορίζεται η τοποθεσία όπου βρίσκονται τα δεδομένα που ο χρήστης επιθυμεί να εισάγει στη βάση δεδομένων. Ακόμα, είναι εφικτό να οριστεί η συμβολοσειρά που πρέπει να χρησιμοποιηθεί (UTF-8). Στο τελικό στάδιο, πατώντας ΟΚ έχουν πλέον εισαχθεί στη βάση δεδομένων τα θεματικά επίπεδα των νομών και των δήμων της λεκάνης απορροής του Αλφειού. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 103 από 144

Εικόνα 5.4: Παράθυρο Εργαλείου SPIT Shapefile to PostGIS Import Tool Με αυτό τον τρόπο επιλέγεται να εισαχθούν στη χωρική βάση δεδομένων alfeios όλα τα στοιχεία του υποβάθρου της λεκάνης απορροής του Αλφειού ποταμού. Πιο συγκεκριμένα, η παραπάνω διαδικασία κρίθηκε χρήσιμη για την εισαγωγή των ορίων της λεκάνης και των υπολεκανών, των ορίων των διοικητικών επιπέδων που καλύπτει η λεκάνη (νομοί, Καλλικρατικοί και Καποδιστριακοί δήμοι, πρωτεύουσες νομών), των περιοχών Νatura 2000, καθώς και της ροής του Αλφειού ποταμού και των παραποτάμων του. Τα ανωτέρω αρχεία είναι δυνατό να οπτικοποιηθούν με την εφαρμογή του προγράμματος Quantum GIS όπως φαίνεται στους Χάρτες 5.1 και 5.2. Ωστόσο, επειδή σε επόμενο στάδιο θα πρέπει να εντοπίζονται οι πηγές ρύπανσης κρίνεται απαραίτητη η εισαγωγή χάρτη υποβάθρου, ώστε να είναι εφικτή η αναγνώριση της περιοχής στην οποία καταγράφεται κάθε πηγή. Η διάθεση του υποβάθρου πραγματοποιήθηκε από την Εταιρία Ανάβαση, η οποία προσφέρει οδικούς χάρτες για όλη την Ελλάδα κατασκευασμένους στο ΕΓΣΑ 87 (Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς) 36. Το υπόβαθρο που επιλέχθηκε να εισαχθεί ανήκει στην κατηγορία TopoView3, το οποίο έχει κλίμακα 1:250.000 και καταλαμβάνει ολόκληρη την περιοχή της Πελοποννήσου. 36 http://www.anavasi.gr/about.php#8 (προσβάσιμο 4/06/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 104 από 144

Χάρτης 5.1: Διοικητικά Επίπεδα της Λεκάνης Απορροής του Αλφειού (Ιδία Επεξεργασία) Η εισαγωγή του υποβάθρου μπορεί να πραγματοποιηθεί μεταβαίνοντας στο μενού του προγράμματος QuantumGIS και πατώντας την επιλογή Επίπεδο. Στη συνέχεια, η εισαγωγή των εικόνων πραγματοποιείται επιλέγοντας Προσθήκη Επιπέδου Raster και εισάγοντας το αρχείο επιλογής από τη θέση που έχει προηγουμένως αποθηκευτεί. Η γεωαναφορά του υποβάθρου που έχει επιλεγεί βοηθά στην άμεση προσθήκη των εικόνων στις σωστές συντεταγμένες χωρίς να είναι αναγκαία οποιαδήποτε περαιτέρω επεξεργασία τους στο περιβάλλον του QuantumGIS. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 105 από 144

Χάρτης 5.2: Γεωγραφικός προσδιορισμός της λεκάνης απορροής του Αλφειού (Ιδία Επεξεργασία) Τα χωρικά δεδομένα που προαναφέρθηκαν επιλέχθηκε να ενταχθούν σε δύο βασικά σχήματα της βάσης δεδομένων: στο γενικό public που δημιουργήθηκε ταυτόχρονα με τη βάση δεδομένων και ένα νέο που ονομάστηκε xrhseis_ghs. Η δημιουργία του συγκεκριμένου σχήματος (schema) πραγματοποιήθηκε με την εντολή: CREATE SCHEMA xrhseis_ghs AUTHORIZATION postgres; GRANT ALL ON SCHEMA xrhseis_ghs TO postgres; GRANT ALL ON SCHEMA xrhseis_ghs TO public; Έπειτα από την εισαγωγή των θεματικών αυτών επιπέδων στην PostgreSQL είναι δυνατό ο χρήστης να ανατρέξει στο περιβάλλον εργασίας του pgadmin III, ώστε να βεβαιωθεί για την εισαγωγή των συγκεκριμένων πινάκων. Παράλληλα, στην περιοχή στο κάτω μέρος του περιβάλλοντος εργασίας του pgadmin III (SQL pane) εμφανίζονται και οι εντολές SQL, που αντιστοιχούν στη δημιουργία των πινάκων των επιπέδων αυτών, και οι οποίες είναι οι εξής: Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 106 από 144

Πίνακας Νομών ( NOMOI ): CREATE TABLE "NOMOI" (gid serial NOT NULL, "AREA" double precision, "PERIMETER" double precision, "PREF_ID" character varying (2), "PREFECTURE" character varying (30), "POP91" double precision, "LATINNAME" character varying (30), "POP01" integer, the_geom geometry, CONSTRAINT "NOMOI_pkey" PRIMARY KEY (gid), CONSTRAINT uniquecode UNIQUE ("PREF_ID"), CONSTRAINT enforce_dims_the_geom CHECK (st_ndims (the_geom) = 2), CONSTRAINT enforce_srid_the_geom CHECK (st_srid (the_geom) = 2100)) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE "NOMOI" OWNER TO postgres; Πίνακας Καποδιστριακών Δήμων ( KAPODISTRIAKOI_DHMOI ): CREATE TABLE "KAPODISTRIAKOI_DHMOI" (gid serial NOT NULL, "AREA" double precision, "PERIMETER" double precision, "NOM_CODE" character varying (2), "CODE01" character varying (12), "PREFECTURE" character varying (30), "L" character varying (30), "GREEKNAME" character varying (30), "LATINNAME" character varying (30), "CAPITAL" character varying (30), "HOUSES91" double precision, "HHOLDS91" double precision, "HHOLDS01" integer, "MEMBERS91" double precision, "MEMBERS01" integer, "POP91" double precision, "POP01" integer, the_geom geometry, CONSTRAINT "KAPODISTRIAKOI_DHMOI_pkey" PRIMARY KEY (gid), CONSTRAINT "unique code" UNIQUE ("CODE01"), CONSTRAINT unique1 UNIQUE ("GREEKNAME"), CONSTRAINT enforce_dims_the_geom CHECK (st_ndims (the_geom) = 2), CONSTRAINT enforce_srid_the_geom CHECK (st_srid (the_geom) = 2100)) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE "KAPODISTRIAKOI_DHMOI" OWNER TO postgres; Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 107 από 144

Πίνακας Καλλικρατικών Δήμων ( KALLIKRATIKOI_DHMOI ): CREATE TABLE "KALLIKRATIKOI_DHMOI" (gid serial NOT NULL, kallikrati character varying (59), kallikra_1 character varying (4), the_geom geometry, plh8usmos_2011 integer, "puknot_plh8/km2" numeric, CONSTRAINT "KALLIKRATIKOI_DHMOI_pkey" PRIMARY KEY (gid), CONSTRAINT enforce_dims_the_geom CHECK (st_ndims (the_geom) = 2), CONSTRAINT enforce_srid_the_geom CHECK (st_srid (the_geom) = 2100)) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE «KALLIKRATIKOI_DHMOI» OWNER TO postgres; Πίνακας Υπολεκανών Αλφειού ( Alfeios_Basins_poly ): CREATE TABLE xrhseis_ghs."alfeios_basins_poly" (gid integer NOT NULL DEFAULT nextval ('xrhseis_ghs."alfeios_basins_poly_gid_seq"'::regclass), "DRAINTYPE" double precision, "BASINID" double precision, "BASINAREA" double precision, "BASINSLOP" double precision, "PSOUTH" double precision, "PNORTH" double precision, "BASINLEN" double precision, "PERIMETER" double precision, "CENTROIDX" double precision, "CENTROIDY" double precision, "BASINNAME" character varying (15), the_geom geometry, CONSTRAINT "Alfeios_Basins_poly_pkey" PRIMARY KEY (gid), CONSTRAINT enforce_dims_the_geom CHECK (st_ndims(the_geom) = 2), CONSTRAINT enforce_geotype_the_geom CHECK (geometrytype(the_geom) = 'POLYGON'::text OR the_geom IS NULL), CONSTRAINT enforce_srid_the_geom CHECK (st_srid(the_geom) = 2100)) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE xrhseis_ghs."alfeios_basins_poly" OWNER TO postgres; Πίνακας Κύριας Ροής Αλφειού ( ALFEIOS_main_route ): CREATE TABLE "ALFEIOS_main_route" ( gid serial NOT NULL, "LENGTH" double precision, "LATINNAME" character varying(40), "GREEKNAME" character varying(40), Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 108 από 144

the_geom geometry, CONSTRAINT "ALFEIOS_main_route_pkey" PRIMARY KEY (gid), CONSTRAINT enforce_dims_the_geom CHECK (st_ndims(the_geom) = 2), CONSTRAINT enforce_geotype_the_geom CHECK (geometrytype(the_geom) = 'LINESTRING'::text OR the_geom IS NULL), CONSTRAINT enforce_srid_the_geom CHECK (st_srid(the_geom) = 2100)) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE "ALFEIOS_main_route" OWNER TO postgres; Πίνακας Λιμνών ( LIMNES ): CREATE TABLE "LIMNES" (gid serial NOT NULL, "AREA" double precision, "PERIMETER" double precision, "GREEKNAME" character varying (30), "LATINNAME" character varying (30), the_geom geometry, CONSTRAINT "LIMNES_pkey" PRIMARY KEY (gid), CONSTRAINT enforce_dims_the_geom CHECK (st_ndims(the_geom) = 2), CONSTRAINT enforce_geotype_the_geom CHECK (geometrytype(the_geom) = 'POLYGON'::text OR the_geom IS NULL), CONSTRAINT enforce_srid_the_geom CHECK (st_srid(the_geom) = 2100)) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE "LIMNES" OWNER TO postgres; 5.3. Δημιουργία Πινάκων Ρύπανσης της Λεκάνης Απορροής του Αλφειού Εφόσον δημιουργήθηκε η βάση δεδομένων το επόμενο βήμα είναι η προσθήκη των πεδίων που αναφέρθηκαν στο στάδιο του σχεδιασμού της βάσης, καθώς και του νέου σχήματος που θα τα φιλοξενήσει. Σε αυτό το κεφάλαιο της εργασίας θα περιγραφεί αναλυτικά ο τρόπος δημιουργίας των πινάκων της βάσης δεδομένων που περιλαμβάνουν την περιβαλλοντική πληροφορία για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού. Η εισαγωγή και η δημιουργία των πινάκων πραγματοποιήθηκε με τον σχηματισμό εντολών σε γλώσσα SQL. Οι πίνακες αυτοί εντάσσονται στο σχήμα phges_rypanshs, το οποίο και δημιουργήθηκε με τη μορφή εντολών που αναφέρθηκε στο προηγούμενο υποκεφάλαιο. Η δημιουργία των πινάκων σε γλώσσα SQL πραγματοποιείται με τη χρήση της εντολής Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 109 από 144

CREATE TABLE περιλαμβάνοντας την ονομασία του πίνακα και προσδιορίζοντας τα γνωρίσματα και τους περιορισμούς αυτού. Σε κάθε γνώρισμα δίνονται το όνομα, οι περιορισμοί (περιορισμός κλειδιού, περιορισμός ακεραιότητας οντοτήτων κ.α.) και ο τύπος των δεδομένων. Πίνακας Είδος Πηγής Ρύπανσης Ο πρώτος πίνακας που δημιουργείται είναι αυτός που συγκεντρώνει τα είδη των πηγών ρύπανσης που εμφανίζονται στην περιοχή όπως αυτές καταγράφηκαν σε προηγούμενο κεφάλαιο της παρούσας εργασίας. Με βάση την ανάλυση που πραγματοποιήθηκε στο στάδιο του σχεδιασμού της βάσης δεδομένων, ο πίνακας αυτός θα πρέπει να περιλαμβάνει: - Τον αύξοντα αριθμό κάθε είδους - Την ονομασία του είδους της πηγής ρύπανσης - Την κατάταξη των πηγών σε σημειακές και εκτατικές Η δημιουργία του πίνακα πραγματοποιείται με τη σύνταξη της ακόλουθης εντολής στο παράθυρο ερωτημάτων. Η εντολή εκτελείται επιλέγοντας Execute ή πατώντας το πλήκτρο F5. CREATE TABLE phges_rypanshs."eidos_phghs_rypanshs" («ID" integer NOT NULL, "ONOMA" character varying (40), "SIMEIAKH" integer, CONSTRAINT "PRIMARY1" PRIMARY KEY ("ID")) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE phges_rypanshs."eidos_phghs_rypanshs" OWNER TO postgres; Στην πρώτη γραμμή και μετά την εντολή δημιουργία πίνακα δίνονται το όνομα του σχήματος, στο οποίο θα εισαχθεί ο πίνακας, και το όνομα του πίνακα. Στην επόμενη γραμμή προσδιορίζεται ο αύξων αριθμός του κάθε είδους με τύπο δεδομένων integer, δηλαδή θα λαμβάνει μόνο ακέραιους αριθμούς. Το συγκεκριμένο γνώρισμα συνοδεύεται από τον περιορισμό ότι δεν θα λαμβάνει μηδενικές τιμές ( NOT NULL ). Στην τρίτη γραμμή προσδιορίζεται το γνώρισμα της ονομασίας του είδους των πηγών ρύπανσης με αλφαριθμητική μορφή μεταβλητού μεγέθους, καθώς μπορεί να περιλαμβάνει γράμματα, λοιπούς χαρακτήρες και αριθμούς με ανώτατο όριο μεγέθους τους 40 χαρακτήρες. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 110 από 144

Ομοίως προστίθεται και το γνώρισμα χαρακτηρισμού των πηγών σε σημειακές ή εκτατικές, το οποίο έχει τύπο δεδομένων ακέραιους αριθμούς. Στη συνέχεια δίνεται ο περιορισμός κλειδιού του πίνακα, ο οποίος ορίζει ως πρωτεύον κλειδί ( PRIMARY KEY ) τον αύξοντα αριθμό εγγραφής. Μετά την ολοκλήρωση της εντολής CREATE TABLE δίνεται η εντολή μετατροπής του πίνακα ALTER TABLE κατά την οποία δηλώνεται ο «ιδιοκτήτης» του συγκεκριμένου γνωρίσματος και που επιλέγεται ο διακομιστής της postgres. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι στη συγκεκριμένη γλώσσα προγραμματισμού η ολοκλήρωση μιας εντολής σηματοδοτείται από την προσθήκη ερωτηματικού. Πίνακας Πρώτων Υλών Καθένα από τα είδη πηγών ρύπανσης δέχεται ένα εύρος πρώτων υλών, τις οποίες χρησιμοποιεί για να παράξει προϊόντα. Τα γνωρίσματα που θα πρέπει να περιλαμβάνει ο συγκεκριμένος πίνακας είναι τα εξής: - Ο αύξων αριθμός κάθε πρώτης ύλης - Το είδος πηγής ρύπανσης από το οποίο χρησιμοποιείται - Η ονομασία της πρώτης ύλης Με τη χρήση της γλώσσας SQL πραγματοποιείται η δημιουργία του πίνακα όπως φαίνεται παρακάτω. Η εντολή ακολουθεί την ίδια σύνταξη με αυτή που ορίστηκε προηγουμένως, ενώ τα γνωρίσματα του κώδικά του είδους πηγής ρύπανσης και της ονομασίας έχουν την ίδια μορφή με αυτή που περιγράφηκε ανωτέρω. CREATE TABLE phges_rypanshs.prwtes_yles (id serial NOT NULL, eidos_phghs_id integer NOT NULL, onoma character varying (40) NOT NULL, CONSTRAINT proionta_pkey PRIMARY KEY (id), CONSTRAINT foreign_eidos_phghs FOREIGN KEY (eidos_phghs_id) REFERENCES phges_rypanshs."eidos_phghs_rypanshs" ("ID") MATCH FULL ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE phges_rypanshs.prwtes_yles OWNER TO postgres; Στη δεύτερη γραμμή της εντολής προσδιορίζεται ο αύξων αριθμός της πρώτης ύλης, ο οποίος επιλέγεται να είναι ακέραιος και δίνεται με το γνώρισμα serial. Αυτό σημαίνει Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 111 από 144

ότι για την εισαγωγή κάθε νέας πρώτης ύλης ανατίθεται στο σύστημα διαχείρισης της βάσης δεδομένων να αποδώσει τον επόμενο ακέραιο αριθμό. Με τον ορισμό ενός γνωρίσματος ως serial δημιουργείται αυτόματα στη βάση δεδομένων μια ακολουθία ( sequence ), η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση έχει τη μορφή: CREATE SEQUENCE phges_rypanshs.prwtes_yles_id_seq INCREMENT 1 MINVALUE 1 MAXVALUE 9223372036854775807 START 1 CACHE 1; ALTER TABLE phges_rypanshs.prwtes_yles_id_seq OWNER TO postgres; Σκοπός της ακολουθίας αυτής είναι να αναθέτει για κάθε νέα εισαγωγή έναν ακέραιο αριθμό με βήμα 1 και ξεκινώντας από την τιμή 1 για το πρώτο στοιχείο εισαγωγής. Στη συνέχεια προσδιορίζεται το πρωτεύον κλειδί του συγκεκριμένου γνωρίσματος με την εντολή CONSTRAINT, το οποίο αναφέρεται στον αύξοντα αριθμό της πρώτης ύλης. Τέλος, δημιουργείται και ένας περιορισμός ξένου κλειδιού (CONSTRAINT foreign_eidos_phghs FOREIGN KEY), το οποίο εδώ είναι ο κωδικός του είδους πηγής ρύπανσης και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί της σχέσης είδος πηγής ρύπανσης (EIDOS_PHGHS_RYPANSHS). Πίνακας Προϊόντος Στον συγκεκριμένο πίνακα εισάγονται τόσο τα προϊόντα που παράγει η εκάστοτε πηγή ρύπανσης, όσο και τα ποσοστά των ρυπαντικών φορτίων που προκύπτουν από τη διαδικασία παραγωγής καθενός από αυτά. Τα γνωρίσματα που θα πρέπει να ενταχθούν στη συγκεκριμένη σχέση είναι τα εξής: - Ο αύξων αριθμός εγγραφής - Η ονομασία του προϊόντος - Το είδος της πρώτης ύλης από την οποία προκύπτουν - Ο συντελεστής παραγωγής του προϊόντος και για συγκεκριμένο μήνα - Ο συντελεστής παραγωγής των αποβλήτων του προϊόντος - Ο συντελεστής οργανικού υλικού (BOD5) των λυμάτων που προκύπτουν κατά τη διαδικασία παραγωγής - Ο συντελεστής αζώτου (Ν) των λυμάτων που προκύπτουν κατά τη διαδικασία παραγωγής Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 112 από 144

- Ο συντελεστής φωσφόρου (Ρ) των λυμάτων που προκύπτουν κατά τη διαδικασία παραγωγής - Ο μήνας μέτρησης των ανωτέρω τιμών Η δημιουργία του πίνακα αυτού, ο οποίος ονομάστηκε proionta, καθορίστηκε σε γλώσσα SQL όπως φαίνεται στην ακόλουθη εντολή. Στην πρώτη σειρά δίνεται η εντολή δημιουργίας πίνακα συνοδευμένη από το όνομα του πίνακα και του σχήματος που αυτός ανήκει. Στη συνέχεια αναφέρονται τα πεδία που πρόκειται να ενσωματωθούν στον πίνακα, καθώς και ο τύπος δεδομένων που επιλέχθηκε για καθένα από αυτά. CREATE TABLE phges_rypanshs.proionta (onoma character (50) NOT NULL, prwth_ylh_id integer NOT NULL, syntelesths_paragwghs real, syntelesths_apovlhtwn real, syntelesths_bod real, syntelesths_n real, syntelesths_p real, mhnas integer NOT NULL, idproi serial NOT NULL, CONSTRAINT "PRIMARY_IDPROI" PRIMARY KEY (idproi), CONSTRAINT proionta_prwth_ylh_id_fkey FOREIGN KEY (prwth_ylh_id) REFERENCES phges_rypanshs.prwtes_yles (id) MATCH SIMPLE ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE phges_rypanshs.proionta OWNER TO postgres; Τα γνωρίσματα της ονομασίας και της πρώτης ύλης θα περιλαμβάνουν δεδομένα μορφών που αναλύθηκαν νωρίτερα, ενώ και στα δύο έχει επιβληθεί ο περιορισμός μη αποδοχής μηδενικών τιμών ( NOT NULL ). Τα γνωρίσματα που αναφέρονται στους συντελεστές έχουν τύπο δεδομένων real, καθώς θα πρέπει να δέχονται αριθμούς με δεκαδικά ψηφία. Ο τύπος δεδομένων για το γνώρισμα του αύξοντος αριθμού ( idproi ) είναι της μορφής serial, αφού για κάθε νέα εισαγωγή ανατίθεται στο σύστημα διαχείρισης της βάσης δεδομένων να αποδώσει τον επόμενο ακέραιο αριθμό. Με τον ορισμό ενός γνωρίσματος ως serial δημιουργείται αυτόματα στη βάση δεδομένων μια ακολουθία ( sequence ), η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση συντάσσεται ως εξής: CREATE SEQUENCE phges_rypanshs.proionta_idproi_seq INCREMENT 1 MINVALUE 1 MAXVALUE 9223372036854775807 START 0 Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 113 από 144

CACHE 1; ALTER TABLE phges_rypanshs.proionta_idproi_seq OWNER TO postgres; Κατά τη δημιουργία του πίνακα εισάγεται και το πρωτεύον κλειδί αυτού, που στην περίπτωση αυτή επιλέχθηκε να είναι ο αύξων αριθμός, όπως διατυπώνεται στην δωδέκατη σειρά της εντολής δημιουργίας του πίνακα. Τέλος, στον πίνακα εισάγεται και ένα ξένο κλειδί που αναφέρεται στον πίνακα των πρώτων υλών και πιο συγκεκριμένα στο πεδίο id (REFERENCES phges_rypanshs.prwtes_yles (id)). Πίνακας Σημειακών Πηγών Ο πίνακας αυτός είναι ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς περιλαμβάνει όλες τις σημειακές πηγές ρύπανσης που καταγράφονται στη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού, όπως αυτές προέκυψαν από την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης. Κατά τη δημιουργία της σχέσης αυτής κρίνεται αναγκαία η σύνδεσή της με τους πίνακες του είδους πηγής ρύπανσης και των υπολεκανών, καθώς θα βοηθήσει στον καλύτερο υπολογισμό των ρυπαντικών φορτίων που καταλήγουν στον Αλφειό. Έτσι, προκύπτει ότι τα βασικά γνωρίσματα που θα πρέπει να περιλαμβάνει ο συγκεκριμένος πίνακας είναι τα εξής: - Ο αύξων αριθμός εγγραφής - Η επωνυμία της κάθε μονάδας - Το τηλέφωνο επικοινωνίας - Το είδος της πηγής ρύπανσης στην οποία ανήκει - Η πληροφορία για το αν η μονάδα βρίσκεται σε λειτουργία ή όχι - Το δημοτικό διαμέρισμα στο οποίο ανήκει - Η υπολεκάνη στην οποία ανήκει - Η θέση (γεωμετρία) της κάθε μονάδας Για τη δημιουργία του σχετικού πίνακα πληκτρολογείται η ακόλουθη εντολή στο παράθυρο ερωτημάτων. CREATE TABLE phges_rypanshs.simeiakes_phges (onoma character varying (70), thl character varying (40), dhmot_diamer_id integer, leitourgei integer, eidos_phghs_id integer, the_geom geometry, "IDsim" serial NOT NULL, Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 114 από 144

id_basinsalf integer, CONSTRAINT idsim_pkey PRIMARY KEY ("IDsim"), CONSTRAINT foreign_eidos_pigis FOREIGN KEY (eidos_phghs_id) REFERENCES phges_rypanshs."eidos_phghs_rypanshs" ("ID") MATCH FULL ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT foreign_idalfbasins FOREIGN KEY (id_basinsalf) REFERENCES xrhseis_ghs."alfeios_basins_poly" (gid) MATCH FULL ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION DEFERRABLE INITIALLY IMMEDIATE, CONSTRAINT foreign_ota FOREIGN KEY (dhmot_diamer_id) REFERENCES "OTA_PERIOX_MEL" (gid) MATCH FULL ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT enforce_dims_the_geom CHECK (st_ndims (the_geom) = 2), CONSTRAINT enforce_geotype_the_geom CHECK (geometrytype (the_geom) = 'POINT'::text OR the_geom IS NULL), CONSTRAINT enforce_srid_the_geom CHECK (st_srid(the_geom) = 2100), CONSTRAINT simeiakphges_valid_check CHECK (isvalid(the_geom))) WITH ( OIDS=FALSE); ALTER TABLE phges_rypanshs.simeiakes_phges OWNER TO postgres; Στις πρώτες σειρές της εντολής δίνονται τα γνωρίσματα του πίνακα με τύπους δεδομένων που έχουν αναλυθεί σε προηγούμενα τμήματα του κεφαλαίου. Στην όγδοη και ένατη σειρά δίνεται το γνώρισμα του αύξοντος αριθμού με τη μορφή serial, ενώ συνοδεύεται από τον περιορισμό μη αποδοχής μηδενικών τιμών ( NOT NULL ). Αυτή η μορφή δεδομένων προκαλεί αυτόματα τη δημιουργία μιας ακολουθίας ( sequence ), η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση συντάσσεται ως εξής: CREATE SEQUENCE phges_rypanshs."simeiakes_phges_id_seq" INCREMENT 1 MINVALUE 1 MAXVALUE 9223372036854775807 START 0 CACHE 1; ALTER TABLE phges_rypanshs."simeiakes_phges_id_seq" OWNER TO postgres; Ακολούθως, προσδιορίζονται οι περιορισμοί ( CONSTRAINT ) κλειδιού της εντολής, οι οποίοι περιλαμβάνουν ως πρωτεύον κλειδί ( PRIMARY KEY ) το γνώρισμα του αύξοντα αριθμού ( IDsim ) και σημαντικό αριθμό ξένων κλειδιών. Το πρώτο από τα ξένα κλειδιά είναι το είδος της κάθε σημειακής πηγής και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί της σχέσης είδος πηγής ρύπανσης (EIDOS_PHGHS_RYPANSHS). Το επόμενο ξένο κλειδί αφορά την υπολεκάνη που ανήκει κάθε πηγή και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί της σχέσης υπολεκάνες (Alfeios_Basins_poly). Ο τελευταίος περιορισμός ξένου κλειδιού που προστίθεται στην ανωτέρω εντολή αφορά το δημοτικό διαμέρισμα που ανήκει κάθε Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 115 από 144

πηγή και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί της σχέσης Δ.Δ. λεκάνης απορροής (OTA_PERIOX_MEL). Η διαφοροποίηση του συγκεκριμένου πίνακα από τους προηγούμενους είναι η προσθήκη του γνωρίσματος γεωμετρίας των σημειακών πηγών ρύπανσης. Αυτό πραγματοποιείται με την προσθήκη της στήλης γεωμετρίας the_geom geometry και των περιορισμών ( CONSTRAINTS ) που προσδιορίζουν τα εξής: Τον κωδικό του γεωδαιτικού συστήματος αναφοράς, στο οποίο βρίσκονται τα δεδομένα που θα εισαχθούν στον πίνακα σημειακών πηγών και είναι ο 2100 για το ΕΓΣΑ 87. Το είδος της γεωμετρίας των στοιχείων που θα εισαχθούν και εδώ είναι σημεία, επομένως POINT Το πλήθος των διαστάσεων που θα υποστηρίζει η γεωμετρία του πίνακα σημειακών πηγών και εδώ είναι (2) για τη δισδιάστατη γεωμετρία Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι με τη χρήση της εντολής CHECK πραγματοποιείται έλεγχος για κάθε νέα εισαγωγή σε σχέση με το είδος της γεωμετρίας και το σύστημα συντεταγμένων που έχουν οριστεί. Τέλος, δημιουργείται ένας χωρικός δείκτης γενικευμένου δέντρου αναζήτησης για τον πίνακα με την εντολή: CREATE INDEX simeiakes_idx ON phges_rypanshs.simeiakes_phges USING gist (the_geom); Ο δείκτης ονομάζεται simeiakes_idx και προσδιορίζονται το σχήμα και το όνομα του πίνακα όπου εφαρμόζεται ( phges_rypanshs.simeiakes_phges ), το είδος του δείκτη ( gist ) και το όνομα του πεδίου γεωμετρίας ( the_geom ). Πίνακας Εκτατικών Πηγών Ο πίνακας αυτός είναι εξίσου σημαντικός με τον προηγούμενο, καθώς περιλαμβάνει όλες τις εκτατικές πηγές ρύπανσης (καλλιέργειες, κτηνοτροφία κ.α.) που καταγράφονται στη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού, όπως αυτές προέκυψαν από την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης. Κατά τη δημιουργία της σχέσης αυτής κρίνεται αναγκαία η σύνδεσή της με τους πίνακες του είδους πηγής ρύπανσης και των υπολεκανών, καθώς θα βοηθήσει στον καλύτερο υπολογισμό των ρυπαντικών φορτίων που καταλήγουν Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 116 από 144

στον Αλφειό. Έτσι, προκύπτει ότι τα βασικά γνωρίσματα που θα πρέπει να περιλαμβάνει ο συγκεκριμένος πίνακας είναι τα εξής: - Ο αύξων αριθμός εγγραφής - Η επωνυμία της κάθε μονάδας - Το τηλέφωνο επικοινωνίας - Το είδος της πηγής ρύπανσης στην οποία ανήκει - Η πληροφορία για το αν η μονάδα βρίσκεται σε λειτουργία ή όχι - Το δημοτικό διαμέρισμα στο οποίο ανήκει - Η υπολεκάνη στην οποία ανήκει - Η θέση (γεωμετρία) της κάθε πηγής Για τη δημιουργία του σχετικού πίνακα πληκτρολογείται η ακόλουθη εντολή στο παράθυρο ερωτημάτων: CREATE TABLE phges_rypanshs.ektatikes_phges ( onoma character varying(70), thl character varying(40), dhmot_diamer_id integer, leitourgei integer, eidos_phghs_id integer, the_geom geometry, idekt serial NOT NULL, id_basinalf integer, CONSTRAINT "PRIMARY.ID" PRIMARY KEY (idekt), CONSTRAINT alfbasins_fkey FOREIGN KEY (id_basinalf) REFERENCES xrhseis_ghs."alfeios_basins_poly" (gid) MATCH FULL ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT dhmotdiamer_fk FOREIGN KEY (dhmot_diamer_id) REFERENCES "OTA_PERIOX_MEL" (gid) MATCH SIMPLE ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT eidphgryp_fkey FOREIGN KEY (eidos_phghs_id) REFERENCES phges_rypanshs."eidos_phghs_rypanshs" ("ID") MATCH SIMPLE ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT ektatpiges_valid_check CHECK (isvalid(the_geom)), CONSTRAINT enforce_dims_the_geom CHECK (st_ndims(the_geom) = 2), CONSTRAINT enforce_geotype_the_geom CHECK (geometrytype(the_geom) = 'POINT'::text OR the_geom IS NULL), CONSTRAINT enforce_srid_the_geom CHECK (st_srid(the_geom) = 2100)) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE phges_rypanshs.ektatikes_phges OWNER TO postgres; Στις πρώτες σειρές της εντολής δίνονται το όνομα και τα γνωρίσματα του πίνακα με τύπους δεδομένων που έχουν αναλυθεί σε προηγούμενα τμήματα του κεφαλαίου. Στην όγδοη σειρά δίνεται το γνώρισμα του αύξοντος αριθμού με τη μορφή serial, ενώ Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 117 από 144

συνοδεύεται από τον περιορισμό μη αποδοχής μηδενικών τιμών ( NOT NULL ). Η συγκεκριμένη μορφή δεδομένων προκαλεί αυτόματα τη δημιουργία μιας ακολουθίας ( sequence ), η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση συντάσσεται ως εξής: CREATE SEQUENCE phges_rypanshs.ektatikes_phges_idekt_seq INCREMENT 1 MINVALUE 1 MAXVALUE 9223372036854775807 START 0 CACHE 1; ALTER TABLE phges_rypanshs.ektatikes_phges_idekt_seq OWNER TO postgres; Ακολούθως, προσδιορίζονται οι περιορισμοί ( CONSTRAINT ) κλειδιού της εντολής, οι οποίοι περιλαμβάνουν ως πρωτεύον κλειδί ( PRIMARY KEY ) το γνώρισμα του αύξοντα αριθμού ( idekt ) και τρία ξένα κλειδιά. Το πρώτο από αυτά συνδέει τις πηγές με την υπολεκάνη που ανήκουν και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί της σχέσης υπολεκάνες (Alfeios_Basins_poly). Το δεύτερο αφορά το δημοτικό διαμέρισμα που ανήκει κάθε πηγή και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί της σχέσης Δ.Δ. λεκάνης απορροής (OTA_PERIOX_MEL). Ο τρίτος περιορισμός ξένου κλειδιού δίνει το είδος πηγής που κατατάσσεται κάθε εκτατική πηγή και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί της σχέσης είδος πηγής ρύπανσης (EIDOS_PHGHS_RYPANSHS). Στον συγκεκριμένο πίνακα, όπως ακριβώς και σε αυτό των σημειακών πηγών, προστίθεται το γνώρισμα γεωμετρίας των εκτατικών πηγών ρύπανσης. Αυτό πραγματοποιείται με την προσθήκη της στήλης γεωμετρίας the_geom geometry και των περιορισμών ( CONSTRAINTS ) που προσδιορίζουν τα εξής: Τον κωδικό του γεωδαιτικού συστήματος αναφοράς, στο οποίο βρίσκονται τα δεδομένα που θα εισαχθούν στον πίνακα εκτατικών πηγών και είναι ο 2100 για το ΕΓΣΑ 87. Το είδος της γεωμετρίας των στοιχείων που θα εισαχθούν. Αν και το σχήμα των πηγών είναι πολυγωνικό η αποτύπωσή τους στην κλίμακα που μας ενδιαφέρει γίνεται σημειακά, επομένως POINT Το πλήθος των διαστάσεων που θα υποστηρίζει η γεωμετρία του πίνακα εκτατικών πηγών και εδώ είναι (2) για τη δισδιάστατη γεωμετρία Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 118 από 144

Αξίζει να σημειωθεί ότι με τη χρήση της εντολής CHECK πραγματοποιείται έλεγχος για κάθε νέα εισαγωγή σε σχέση με το είδος της γεωμετρίας και το σύστημα συντεταγμένων που έχουν οριστεί. Τέλος, δημιουργείται ένας χωρικός δείκτης γενικευμένου δέντρου αναζήτησης για τον πίνακα των εκτατικών πηγών σύμφωνα με την εντολή: CREATE INDEX ektatpiges_idx ON phges_rypanshs.ektatikes_phges USING gist (the_geom); Ο δείκτης ονομάζεται ektatpiges_idx και προσδιορίζονται το σχήμα και το όνομα του πίνακα όπου εφαρμόζεται ( phges_rypanshs.ektatikes_phges ), το είδος του δείκτη ( gist ) και το όνομα του πεδίου γεωμετρίας ( the_geom ). Πίνακας Συστήματος Επεξεργασίας Εφόσον πραγματοποιήθηκε η προσθήκη των πινάκων των πηγών ρύπανσης που εμφανίζονται στη λεκάνη απορροής του Αλφειού, καθώς και το είδος αυτών θα πρέπει τώρα να διευκρινιστεί το σύστημα που χρησιμοποιείται για την επεξεργασία των λυμάτων τους. Αυτό κρίνεται απαραίτητο για την εύρεση των μειωμένων τιμών των ρυπαντικών φορτίων που καταλήγουν στους αποδέκτες, αφού έχουν επεξεργαστεί κατάλληλα. Συνεπώς ο πίνακας θα πρέπει να περιλαμβάνει τα εξής γνωρίσματα: - Ο αύξων αριθμός εγγραφής - Η περιγραφή κάθε επεξεργασίας - Η σημειακή ή εκτατική πηγή στην οποία εφαρμόζεται - Το ποσοστό του εναπομείναντος οργανικού υλικού (BOD5) των λυμάτων μετά την επεξεργασία - Το ποσοστό του εναπομείναντος αζώτου (Ν) των λυμάτων μετά την επεξεργασία - Το ποσοστό του εναπομείναντος φωσφόρου (Ρ) των λυμάτων μετά την επεξεργασία - Η πληροφορία για το που διατίθενται τα λύματα (επεξεργασμένα ή μη) - Η θέση (γεωμετρία) του κάθε συστήματος επεξεργασίας Η δημιουργία του πίνακα αυτού με την ονομασία systhma_epeksergasias καθορίστηκε με τη βοήθεια της γλώσσας προγραμματισμού SQL όπως φαίνεται στην ακόλουθη εντολή. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 119 από 144

CREATE TABLE phges_rypanshs.systhma_epeksergasias ( onoma character varying(200) NOT NULL, ektatikes_phges_id integer NOT NULL, simeiakes_phges_id integer NOT NULL, synt_meiwshs_bod real NOT NULL, synt_meiwshs_n real NOT NULL, synt_meiwshs_p real NOT NULL, diathesh_apovlitwn character varying(40) NOT NULL, the_geom geometry, idsys serial NOT NULL, CONSTRAINT pkey_idsys PRIMARY KEY (idsys), CONSTRAINT ektatikes_id_fkey FOREIGN KEY (ektatikes_phges_id) REFERENCES phges_rypanshs.ektatikes_phges (idekt) MATCH SIMPLE ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT simeiakes_id_fkey FOREIGN KEY (simeiakes_phges_id) REFERENCES phges_rypanshs.simeiakes_phges ("IDsim") MATCH SIMPLE ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT enforce_dims_the_geom CHECK (st_ndims(the_geom) = 2), CONSTRAINT enforce_geotype_the_geom CHECK (geometrytype(the_geom) = 'POINT'::text OR the_geom IS NULL), CONSTRAINT enforce_srid_the_geom CHECK (st_srid(the_geom) = 2100)) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE phges_rypanshs.systhma_epeksergasias OWNER TO postgres; Στις πρώτες σειρές της εντολής δημιουργίας του πίνακα καθορίζονται το όνομα αυτού και τα γνωρίσματά του, τα οποία δέχονται δεδομένα σε μορφές που έχουν ήδη επεξηγηθεί. Από αυτά θεωρείται αναγκαίο να σημειωθεί ότι ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα με την ονομασία idsys ακολουθεί τη μορφή serial, ενώ συνοδεύεται από τον περιορισμό μη αποδοχής μηδενικών τιμών ( NOT NULL ). Όπως έχει προαναφερθεί αυτός ο τύπος δεδομένων δημιουργεί αυτόματα μια ακολουθία της μορφής: CREATE SEQUENCE phges_rypanshs.systhma_epeksergasias_idsys_seq INCREMENT 1 MINVALUE 1 MAXVALUE 9223372036854775807 START 0 CACHE 1; ALTER TABLE phges_rypanshs.systhma_epeksergasias_idsys_seq OWNER TO postgres; Στη συνέχεια προσδιορίζονται οι περιορισμοί ( CONSTRAINT ) κλειδιού της εντολής, οι οποίοι περιλαμβάνουν ως πρωτεύον κλειδί ( PRIMARY KEY ) τον αύξοντα αριθμό του πίνακα ( idsys ) και τα ξένα κλειδιά που συνδέουν το σύστημα επεξεργασίας με τους πίνακες των πηγών ρύπανσης. Το πρώτο από αυτά συσχετίζει το σύστημα Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 120 από 144

επεξεργασίας με τις εκτατικές πηγές και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί του πίνακα εκτατικών πηγών (ektatikes_phges). Το δεύτερο αφορά τις σημειακές πηγές και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί του πίνακα σημειακών πηγών (simeiakes_phges). Παράλληλα, ο συγκεκριμένος πίνακας διαθέτει και γνώρισμα γεωμετρίας, το οποίο προστίθεται με τη στήλης γεωμετρίας the_geom geometry και τους περιορισμούς ( CONSTRAINTS ) που προσδιορίζουν τα εξής: Τον κωδικό του γεωδαιτικού συστήματος αναφοράς, στο οποίο βρίσκονται τα δεδομένα που θα εισαχθούν στον πίνακα σύστημα επεξεργασίας και είναι ο 2100 για το ΕΓΣΑ 87. Το είδος της γεωμετρίας των στοιχείων που θα εισαχθούν, τα οποία είναι σημειακά, επομένως POINT Το πλήθος των διαστάσεων που θα υποστηρίζει η γεωμετρία του πίνακα σύστημα επεξεργασίας και εδώ είναι (2) για τη δισδιάστατη γεωμετρία Με τη χρήση της εντολής CHECK πραγματοποιείται ο έλεγχος κάθε νέας εισαγωγής σε σχέση με το είδος της γεωμετρίας και το σύστημα συντεταγμένων που έχουν οριστεί. Τέλος, δημιουργείται ένας χωρικός δείκτης γενικευμένου δέντρου αναζήτησης για τον πίνακα του συστήματος επεξεργασίας σύμφωνα με την εντολή: CREATE INDEX systepekserg_idx ON phges_rypanshs.systhma_epeksergasias USING gist (the_geom); Ο δείκτης ονομάζεται systepekserg_idx και προσδιορίζονται το σχήμα και το όνομα του πίνακα όπου εφαρμόζεται ( phges_rypanshs.systhma_epeksergasias ), το είδος του δείκτη ( gist ) και το όνομα του πεδίου γεωμετρίας ( the_geom ). Πίνακας Παραγωγής Πηγών Με βάση τα στοιχεία που προκύπτουν από τους προηγούμενους πίνακες της βάσης δεδομένων, όσον αφορά τα ρυπαντικά φορτία και τη μείωση αυτών έπειτα από την επεξεργασία τους, διαμορφώνονται οι τελικές τιμές των ρύπων που καταλήγουν στον Αλφειό και τους παραποτάμους του. Η παραγωγή ρύπων κάθε πηγής και οι τελικές τιμές αυτών συγκεντρώνονται στον συγκεκριμένο πίνακα και καταχωρούνται ανά μήνα και Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 121 από 144

έτος. Έτσι, διαμορφώνονται τα εξής γνωρίσματα για τον πίνακα της παραγωγής ρύπων των πηγών: - Ο αύξων αριθμός εγγραφής - Η σημειακή ή εκτατική πηγή στην οποία αναφέρεται - Το είδος πρώτης ύλης που εισάγεται - Το προϊόν που παράγεται - Η ποσότητα πρώτης που εισάγεται ανά μήνα και έτος - Η ποσότητα προϊόντος που παράγεται ανά μήνα και έτος - Η ποσότητα παραγόμενων λυμάτων ανά μήνα και έτος - Η ποσότητα παραγόμενου οργανικού υλικού (BOD5) ανά μήνα και έτος - Η ποσότητα παραγόμενου αζώτου (Ν) ανά μήνα και έτος - Η ποσότητα παραγόμενου φωσφόρου (Ρ) ανά μήνα και έτος - Η ποσότητα του επεξεργασμένου οργανικού υλικού (BOD5) ανά μήνα και έτος - Η ποσότητα του επεξεργασμένου αζώτου (Ν) ανά μήνα και έτος - Η ποσότητα του επεξεργασμένου φωσφόρου (Ρ) ανά μήνα και έτος - Ο μήνας καταγραφής - Το έτος καταγραφής Για τη δημιουργία του συγκεκριμένου πίνακα χρησιμοποιήθηκε η ακόλουθη εντολή σε γλώσσα SQL: CREATE TABLE phges_rypanshs.paragwgh_phghs ( id_parphghs integer NOT NULL DEFAULT nextval('phges_rypanshs.paragwdh_phghs_id_parphghs_seq'::regclass), ektatikes_phges_id integer NOT NULL, simeiakes_phges_id integer NOT NULL, prwth_ylh_id integer NOT NULL, proion_id integer NOT NULL, syst_epekserg_id integer NOT NULL, minas integer, posothta_prwths_ylhs real, posothta_proiontos real, posothta_apovlhtwn real, posothta_bod real, posothta_n real, posothta_p real, epeksergasmeno_bod real, epeksergasmeno_n real, epeksergasmeno_p real, etos real, CONSTRAINT paragwdh_phghs_pkey PRIMARY KEY (id_parphghs), Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 122 από 144

CONSTRAINT fk_syst_epeks FOREIGN KEY (syst_epekserg_id) REFERENCES phges_rypanshs.systhma_epeksergasias (idsys) MATCH FULL ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT paragwdh_phghs_prwth_ylh_id_fkey FOREIGN KEY (prwth_ylh_id) REFERENCES phges_rypanshs.prwtes_yles (id) MATCH SIMPLE ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT paragwgh_phghs_ektatikes_id FOREIGN KEY (ektatikes_phges_id) REFERENCES phges_rypanshs.ektatikes_phges (idekt) MATCH SIMPLE ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT paragwgh_phghs_proion_id FOREIGN KEY (proion_id) REFERENCES phges_rypanshs.proionta (idproi) MATCH SIMPLE ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION, CONSTRAINT paragwgh_phghs_simeiakes_id FOREIGN KEY (simeiakes_phges_id) REFERENCES phges_rypanshs.simeiakes_phges ("IDsim") MATCH SIMPLE ON UPDATE NO ACTION ON DELETE NO ACTION) WITH (OIDS=FALSE); ALTER TABLE phges_rypanshs.paragwgh_phghs OWNER TO postgres; Στο αρχικό τμήμα της εντολής δημιουργίας του πίνακα καθορίζονται το όνομα αυτού και τα γνωρίσματά του, τα οποία δέχονται δεδομένα σε μορφές που έχουν ήδη επεξηγηθεί. Τα γνωρίσματα που περιλαμβάνουν τους αύξοντες αριθμούς εγγραφής άλλων πινάκων θα πρέπει να έχουν ίδιο τύπο δεδομένων με αυτόν του κύριου πίνακα, ενώ δεν επιτρέπεται και η εισαγωγή μηδενικών τιμών ( NOT NULL ). Από αυτά θεωρείται αναγκαίο να σημειωθεί ότι ο αύξων αριθμός των στοιχείων που εισάγονται στον πίνακα παραγωγής πηγής με την ονομασία id_parphghs ακολουθεί τη μορφή serial, ενώ συνοδεύεται από τον περιορισμό μη αποδοχής μηδενικών τιμών ( NOT NULL ). Όπως έχει σημειωθεί και νωρίτερα αυτός ο τύπος δεδομένων δημιουργεί αυτόματα μια ακολουθία της μορφής: CREATE SEQUENCE phges_rypanshs.paragwdh_phghs_id_parphghs_seq INCREMENT 1 MINVALUE 1 MAXVALUE 9223372036854775807 START 0 CACHE 1; ALTER TABLE phges_rypanshs.paragwdh_phghs_id_parphghs_seq OWNER TO postgres; Παράλληλα, ο συγκεκριμένος πίνακας περιλαμβάνει και τους περιορισμούς πρωτεύοντος κλειδιού και ξένων κλειδιών για τις στήλες που περιλαμβάνουν τα id άλλων πινάκων και οι οποίες είναι απαραίτητες για την άντληση στοιχείων που περιλαμβάνονται στους υπολογισμούς. Ως πρωτεύον κλειδί και εδώ ορίστηκε ο αύξων αριθμός των στοιχείων ( id_parphghs ), ενώ ως ξένα κλειδιά ορίστηκαν τα εξής: Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 123 από 144

1. Συσχετίζει την παραγωγή πηγής με το σύστημα επεξεργασίας και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί του πίνακα σύστημα επεξεργασίας (systhma_epeksergasias). 2. Συσχετίζει την παραγωγή πηγής με τις πρώτες ύλες και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί του πίνακα πρώτων υλών (prwtes_yles). 3. Συσχετίζει την παραγωγή πηγής με τις εκτατικές πηγές και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί του πίνακα εκτατικών πηγών (ektatikes_phges). 4. Συσχετίζει την παραγωγή πηγής με τα προϊόντα και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί του πίνακα προϊόντα (proionta). 5. Συσχετίζει την παραγωγή πηγής με τις σημειακές πηγές και αναφέρεται ( REFERENCES ) στο πρωτεύον κλειδί του πίνακα σημειακών πηγών (simeiakes_phges). Τα γνωρίσματα από την ενδεκάτη έως την δέκατη όγδοη σειρά της εντολή αποτελούν τα αποτελέσματα που επιδιώκεται να δίνει η βάση δεδομένων για τα ρυπαντικά φορτία που καταλήγουν στον αποδέκτη. Συνεπώς τα συγκεκριμένα γνωρίσματα θα πρέπει να υπολογίζονται αυτόματα από το σύστημα της βάσης δεδομένων με την εισαγωγή συνάρτησης και σκανδάλης. Η συνάρτηση θα πρέπει να ενεργοποιείται κάθε φορά που εισάγεται νέα ποσότητα πρώτης ύλης στον πίνακα και να διαβάζει τη στήλη posothta_prwths_ylhs του πίνακα παραγωγής πηγής. Στη συνέχεια, θα πραγματοποιεί τους υπολογισμούς για τις στήλες ποσοτήτων του προϊόντων, των αποβλήτων και τον τιμών BOD5, N και P, όπως αυτές δόθηκαν σε προηγούμενο τμήμα του κεφαλαίου. Ακολούθως, θα πρέπει διαβάζοντας τις τιμές που υπολογίστηκαν στη στήλη posothta_proiontos να υπολογίζει τις επεξεργασμένες πλέον τιμές των ανωτέρω παραμέτρων. Αυτό είναι δυνατό να επιτευχθεί με την ακόλουθη εντολή: CREATE FUNCTION update_after_insert() RETURNS opaque AS ' BEGIN UPDATE phges_rypanshs.paragwgh_phghs SET posothta_proiontos=posothta_prwths_ylhs*syntelesths_paragwghs FROM phges_rypanshs.proionta WHERE paragwgh_phghs.proion_id=proionta.idproi; Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 124 από 144

UPDATE phges_rypanshs.paragwgh_phghs SET posothta_apovlhtwn=posothta_prwths_ylhs*syntelesths_apovlhtwn FROM phges_rypanshs.proionta WHERE paragwgh_phghs.proion_id=proionta.idproi; UPDATE phges_rypanshs.paragwgh_phghs SET posothta_bod=posothta_prwths_ylhs*syntelesths_bod FROM phges_rypanshs.proionta WHERE paragwgh_phghs.proion_id=proionta.idproi; UPDATE phges_rypanshs.paragwgh_phghs SET posothta_n=posothta_prwths_ylhs*syntelesths_n FROM phges_rypanshs.proionta WHERE paragwgh_phghs.proion_id=proionta.idproi; UPDATE phges_rypanshs.paragwgh_phghs SET posothta_p=syntelesths_p*posothta_prwths_ylhs FROM phges_rypanshs.proionta WHERE paragwgh_phghs.proion_id=proionta.idproi; UPDATE phges_rypanshs.paragwgh_phghs SET epeksergasmeno_bod=posothta_proiontos*synt_meiwshs_bod FROM phges_rypanshs.systhma_epeksergasias WHERE paragwgh_phghs.syst_epekserg_id=systhma_epeksergasias.idsys; UPDATE phges_rypanshs.paragwgh_phghs SET epeksergasmeno_n=posothta_proiontos*synt_meiwshs_n FROM phges_rypanshs.systhma_epeksergasias WHERE paragwgh_phghs.syst_epekserg_id=systhma_epeksergasias.idsys; UPDATE phges_rypanshs.paragwgh_phghs SET epeksergasmeno_p=posothta_proiontos*synt_meiwshs_p FROM phges_rypanshs.systhma_epeksergasias WHERE paragwgh_phghs.syst_epekserg_id=systhma_epeksergasias.idsys; RETURN new; END; 'language 'plpgsql'; Στην πρώτη σειρά δίνεται η εντολή δημιουργίας της συνάρτησης create function και δηλώνεται το όνομα της ( update_after_insert() ), προσδιορίζεται ότι θα πρέπει να επιστρέφει όλα τα δεδομένα ( opaque ) και ξεκινά το τμήμα του κώδικα που προσδιορίζει τη συνάρτηση. Εφόσον έχει πραγματοποιηθεί η εισαγωγή μιας νέας ποσότητας πρώτης ύλης τότε ενεργοποιούνται οι εντολές update. Οι εντολές αυτές περιλαμβάνουν τον υπολογισμό που θα πρέπει να πραγματοποιείται σε κάθε περίπτωση, τις μεταβλητές που θα συνυπολογίζονται και τον πίνακα απ όπου ανακτώνται, αλλά και το αντίστοιχο πεδίο και τον πίνακα στο οποίο θα εισάγεται η Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 125 από 144

υπολογιζόμενη τιμή. Η σειρά των ενεργειών της συνάρτησης ολοκληρώνεται ( end ) και τη γλώσσα γραφής του κομματιού του κώδικα που προηγήθηκε, το οποίο στην περίπτωση αυτή γράφτηκε σε γλώσσα PL/pgSQL ( language 'plpgsql' ). Έπειτα από την ολοκλήρωση της συνάρτησης θα πρέπει να υλοποιηθεί και η σκανδάλη, η οποία θα εκτελεί τη συνάρτηση μετά από την ικανοποίηση μιας ορισμένης από τον χρήστη συνθήκης. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η σκανδάλη θα ανιχνεύει την εκτέλεση της λειτουργίας insert στον πίνακα παραγωγή πηγής και θα εκτελεί τη συνάρτηση, όπως αυτή έχει οριστεί. Η εντολή της σκανδάλης πληκτρολογείται ως εξής: CREATE TRIGGER update_after_insert AFTER INSERT ON phges_rypanshs.paragwgh_phghs FOR EACH ROW EXECUTE PROCEDURE update_after_insert(); Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι είναι προτιμότερο οι εισαγωγές στον πίνακα να πραγματοποιούνται κάθε μία ξεχωριστά, ώστε να εκτελούνται γρηγορότερα οι εντολές της συνάρτησης και να μπορεί άμεσα να ενεργοποιείται η σκανδάλη. 5.4. Εισαγωγή των Δεδομένων Η βάση δεδομένων που δημιουργήθηκε παρέχει τη δυνατότητα εισαγωγής τόσο χωρικών, όσο και μη χωρικών δεδομένων. Σε αυτό το τμήμα της εργασίας δίνονται αναλυτικά οι διαδικασίες και τα εργαλεία με τα οποία επιτυγχάνεται αυτό. Εξαιτίας των διαφοροποιήσεων που παρατηρούνται μεταξύ των δύο κατηγοριών δεδομένων, η κάθε μια από αυτές θα εξεταστεί ξεχωριστά. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν ήταν δυνατό να περιληφθούν στην εργασία οι εισαγωγές όλου του όγκου των δεδομένων, αλλά δίνεται ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτών. 5.4.1. Εισαγωγή Χωρικών Δεδομένων Νωρίτερα περιγράφηκε ο τρόπος εισαγωγής χωρικών δεδομένων στη βάση δεδομένων μέσω του προγράμματος QuantumGIS από αρχεία της μορφής shapefile της ESRI. Στο παρόν τμήμα της εργασίας θα γίνει αναφορά στην εισαγωγή χωρικών δεδομένων με τη χρήση της εντολής INSERT VALUES της γλώσσας SQL. Οι εντολές αυτές Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 126 από 144

συντάσσονται στο περιβάλλον εργασίας SQL editor του προγράμματος pgadminiii. Αρχικά, θα διατυπωθεί ο τρόπος εισαγωγής των δεδομένων του πίνακα εκτατικών πηγών, εφόσον έχουν ήδη καταχωρηθεί πληροφορίες στους πίνακες του είδους πηγής ρύπανσης, των υπολεκανών και των δημοτικών διαμερισμάτων. Η εντολή εισαγωγής των χωρικών δεδομένων για τον πίνακα εκτατικών πηγών είναι η εξής: INSERT INTO phges_rypanshs.ektatikes_phges VALUES (onoma, thl, dhmot_diamer_id, leitourgei, eidos_phghs_id, the_geom, id_basinalf); Τα στοιχεία του γνωρίσματος idekt καταχωρούνται αυτόματα από το ΣΔΒΔ, οπότε δεν χρειάζεται το συγκεκριμένο πεδίο να συμπεριληφθεί στην παραπάνω εντολή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εισαγωγής δεδομένων στον πίνακα των εκτατικών πηγών δίνεται παρακάτω. INSERT INTO phges_rypanshs.ektatikes_phges VALUES ('ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ ΕΚΜ/ΣΗ ΑΡΑΧΑΜΙΤΩΝ',0,274,1,11,GeomFromText('POINT (343240.701 4147996.899)',2100),14); Η τιμή του πεδίου γεωμετρίας αποτελείται από τις τιμές των συντεταγμένων που ορίζουν το σημείο, από το είδος της γεωμετρίας που αυτά χαρακτηρίζουν, αλλά και από το σύστημα συντεταγμένων που ανήκουν. Η διαμόρφωση του πίνακα έπειτα από την εισαγωγή των δεδομένων δίνεται στο τμήμα του γενικού πίνακα της βάσης δεδομένων που ακολουθεί. Στη συνέχεια, είναι δυνατό τα νέα δεδομένα να εισαχθούν στο περιβάλλον εργασίας του προγράμματος QuantumGIS και να αποτυπωθούν στο υπόβαθρο που έχει ήδη δημιουργηθεί. Από το μενού του συγκεκριμένου προγράμματος επιλέγεται η εντολή Επίπεδα Προσθήκη PostGIS Layer και στο παράθυρο που εμφανίζεται επιλέγουμε Νέο». Εκεί είναι αναγκαίο να συμπληρωθούν τα στοιχεία που χρειάζονται, ώστε να συνδεθεί το QuantumGIS με την PostgreSQL/PostGIS, όπως αυτά απεικονίζονται στην Εικόνα 5.5. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 127 από 144

Εικόνα 5.5: Παράθυρο δημιουργίας σύνδεσης με την PostGIS Πατώντας ΟΚ εμφανίζεται το παράθυρο εισαγωγής δεδομένων, όπου επιλέγοντας Σύνδεση εμφανίζονται οι πίνακες που περιλαμβάνονται στην βάση δεδομένων (Εικόνα 5.6) και από τους οποίους μπορούν να επιλεγούν εκείνοι που θα απεικονιστούν στον χάρτη επιλέγοντας Προσθήκη. Το αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής αποτυπώνεται στον Χάρτη 5.3. Εικόνα 5.6: Παράθυρο προσθήκης πινάκων της PostGIS Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 128 από 144

Χάρτης 5.3: Γεωγραφικός προσδιορισμός των εκτατικών πηγών ρύπανσης στη λεκάνη απορροής του Αλφειού (Ιδία Επεξεργασία) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 129 από 144

Με την ίδια διαδικασία πραγματοποιήθηκε και η εισαγωγή των χωρικών δεδομένων για τις σημειακές πηγές ρύπανσης και για τα συστήματα που χρησιμοποιούνται για την επεξεργασία των λυμάτων. Παρακάτω δίνονται παραδείγματα των εντολών εισαγωγής τιμών στα πεδία των προαναφερθέντων πινάκων. Αξίζει να σημειωθεί ότι και στις δύο περιπτώσεις τα γνωρίσματα του αύξοντα αριθμού δεν περιλαμβάνονται στις εντολές εισαγωγής δεδομένων, καθώς η προσθήκη αυτών πραγματοποιείται αυτόματα από το σύστημα διαχείρισης ταυτόχρονα με την εισαγωγή. Πίνακας σημειακών πηγών: INSERT INTO phges_rypanshs.simeiakes_phges(onoma, thl, dhmot_diamer_id, leitourgei, eidos_phghs_id, the_geom, id_basinsalf) VALUES ('ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΚΗ ΗΛΕΙΑΣ Α.Ε.',26240ΧΧΧΧ,209,1,2,GeomFromText ('POINT (304189.022 4166729.979)',2100)); Για την αποφυγή τυχών προβλημάτων τα ψηφία των τηλεφωνικών αριθμών των επιχειρήσεων αντικαταστάθηκαν με το σύμβολο «Χ», εφόσον δεν έχει ζητηθεί η συγκατάθεση των ιδιοκτητών για τη γνωστοποίησή τους. Η εμφάνιση του πίνακα των σημειακών πηγών μετά από την εισαγωγή των δεδομένων διαμορφώνεται ως εξής: Πίνακας συστήματος επεξεργασίας: INSERT INTO phges_rypanshs.systhma_epeksergasias (onoma, ektatikes_phges_id, simeiakes_phges_id, synt_meiwshs_bod, synt_meiwshs_n, synt_meiwshs_p, diathesh_apovlitwn, the_geom) VALUES ('ΧΩΡΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ',1,0,1,1,1,'ΕΔΑΦΟΣ',GeomFromText('POINT (343240.701 4147996.899)',2100)); Η εμφάνιση του πίνακα των σημειακών πηγών μετά από την εισαγωγή των δεδομένων διαμορφώνεται ως εξής: Τα στοιχεία των ανωτέρω πινάκων οπτικοποιούνται με τη βοήθεια του προγράμματος QuantumGIS με τη διαδικασία που περιγράφηκε προηγουμένως. Το αποτέλεσμα αυτού δίνεται στους Χάρτες 5.4 και 5.5 αντίστοιχα για κάθε πίνακα και χρησιμοποιώντας το υπόβαθρο που εισήχθη σε προηγούμενο βήμα της εργασίας. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 130 από 144

Ωστόσο, αξίζει να επισημανθεί ότι από τον Χάρτη 5.4 όπου οπτικοποιούνται τα δεδομένα εισαγωγής των σημειακών πηγών ρύπανσης απουσιάζουν ορισμένες πηγές (π.χ. σφαγεία στην Μεγαλόπολη και τον Πύργο) λόγω έλλειψης σαφούς γεωγραφικής πληροφορίας για αυτά. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 131 από 144

Χάρτης 5.4: Γεωγραφικός προσδιορισμός των σημειακών πηγών ρύπανσης στη λεκάνη απορροής του Αλφειού (Ιδία Επεξεργασία) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 132 από 144

Χάρτης 5.5: Γεωγραφικός προσδιορισμός των συστημάτων επεξεργασίας στη λεκάνη απορροής του Αλφειού (Ιδία Επεξεργασία) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 133 από 144

5.4.2. Εισαγωγή Μη Χωρικών Δεδομένων Η εισαγωγή των μη χωρικών δεδομένων πραγματοποιείται με τη σύνταξη σε γλώσσα SQL των κατάλληλων εντολών εισαγωγής. Έτσι, για κάθε πίνακα πλην αυτών που προηγήθηκαν συντάσσεται η αντίστοιχη εντολή όπως φαίνεται στα ακόλουθα. Πίνακας είδος πηγής ρύπανσης: INSERT INTO phges_rypanshs."eidos_phghs_rypanshs"("id", "ONOMA", "SIMEIAKH") VALUES (1, 'ΤΥΡΟΚΟΜΕΙΟ', 1); Κρίνεται αναγκαίο να επαναληφθεί ότι στο γνώρισμα SIMEIAKH εισάγονται οι τιμές: 1: για τις σημειακές πηγές ρύπανσης και 0: για τις εκτατικές πηγές ρύπανσης (μη σημειακές). Έπειτα από την εισαγωγή της τιμής ο πίνακας διαμορφώνεται ως εξής: Πίνακας πρώτες ύλες: INSERT INTO phges_rypanshs.prwtes_yles (eidos_phghs_id, onoma) VALUES (1,'ΓΑΛΑ'); Είναι σημαντικό να επαναληφθεί ότι το γνώρισμα id του αύξοντα αριθμού δεν περιλαμβάνεται στην ανωτέρω εντολή, καθώς κατά τη δημιουργία του δόθηκε η εντολή δημιουργίας ακολουθίας (sequence). Έπειτα από την εισαγωγή της τιμής ο πίνακας διαμορφώνεται ως εξής: Πίνακας προϊόντα: INSERT INTO phges_rypanshs.proionta(onoma, prwth_ylh_id, syntelesths_paragwghs, syntelesths_apovlhtwn, syntelesths_bod, syntelesths_n, syntelesths_p,mhnas) VALUES ( ΤΥΡΙ,1,0.25,14,42,0,0,1); Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 134 από 144

Και σε αυτό τον πίνακα θα πρέπει να αναφερθεί ότι το γνώρισμα του αύξοντα αριθμού δεν περιλαμβάνεται στην ανωτέρω εντολή, καθώς κατά τη δημιουργία του δόθηκε η εντολή δημιουργίας ακολουθίας (sequence). Έπειτα από την εισαγωγή της τιμής ο πίνακας διαμορφώνεται ως εξής: Πίνακας παραγωγή πηγής: INSERT INTO phges_rypanshs.paragwgh_phghs(ektatikes_phges_id, simeiakes_phges_id, prwth_ylh_id,proion_id, syst_epekserg_id, minas, posothta_prwths_ylhs, etos) VALUES (1,0,18,203,1,1,20610,2009); Στο συγκεκριμένο πίνακα παραλείπεται από την εντολή εισαγωγής δεδομένων σημαντικός αριθμός πεδίων, καθώς αυτά υπολογίζονται αυτόματα μέσω της σκανδάλης και της συνάρτησης που ορίστηκαν νωρίτερα. Ακόμη, το γνώρισμα του αύξοντα αριθμού δεν περιλαμβάνεται στην ανωτέρω εντολή, καθώς κατά τη δημιουργία του δόθηκε η εντολή δημιουργίας ακολουθίας (sequence). Έπειτα από την εισαγωγή της τιμής ο πίνακας διαμορφώνεται ως εξής: Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 135 από 144

6. Συμπεράσματα Στις σύγχρονες κοινωνίες, η παρουσία ποταμών εκτός από τα σημαντικά οφέλη που προσδίδει στο φυσικό πλούτο της περιοχής, ενισχύει τη μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων ρύπων διαφορετικής προέλευσης προς τη θάλασσα, οι οποίοι επηρεάζουν αρνητικά την παράκτια ζώνη και δημιουργούν προβλήματα στην υδάτινη χλωρίδα και πανίδα 37. Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός προβλημάτων σε σχέση με τους υδατικούς πόρους στην περιοχή μελέτης κυρίως λόγω της συνεχώς αυξανόμενης ζήτησης του νερού για διάφορες χρήσεις (καλλιέργεια κτλ.), των δυσμενών επιπτώσεων περιβαλλοντικής φύσης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και της έλλειψης συντονισμού των αρμόδιων φορέων, καθώς η περιοχή εμπίπτει στη δικαιοδοσία δύο διαφορετικών περιφερειών και τριών νομών. Στα κεφάλαια που προηγήθηκαν αναλύθηκε η κατάσταση των υδατικών πόρων και ο τρόπος που αυτοί αντιμετωπίζονται στη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού. Όπως διαπιστώθηκε από τη διαδικασία της ανάλυσης, ο ποταμός Αλφειός παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον ως προς την ανάπτυξη και την παρουσία των φυσικών οικοσυστημάτων γύρω από αυτόν, ενώ ταυτόχρονα κατά μήκος της λεκάνης του συγκεντρώνει μεγάλο αριθμό ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Η εντατικοποίηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων οδήγησε στην ανεξέλεγκτη διάθεση αστικών λυμάτων, υγρών και στερεών αποβλήτων και απορριμμάτων. Αυτά σε συνδυασμό με τις επεμβάσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στο ποτάμι, όπως οι αμμοχαλικοληψίες που πραγματοποιούνται στην κοίτη του Αλφειού, η δημιουργία αρδευτικών δικτύων και η δημιουργία φραγμάτων κατά μήκος του κύριου ποταμού και των παραποτάμων του (π.χ. Φράγμα Φλόκα) έχουν επηρεάσει σημαντικά τόσο την ποιότητα των υδάτων, όσο και την ισορροπία των φυσικών οικοσυστημάτων που αναπτύσσονται γύρω από αυτόν. Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι η δημιουργία μιας περιβαλλοντικής βάσης δεδομένων για τη λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού, η οποία θα συγκεντρώνει όλο το φάσμα των πληροφοριών σχετικά με τη ρύπανση του ποταμού, θα βοηθήσει στην βελτιστοποίηση της διαχείριση αυτού από τους αρμόδιους φορείς. Παράλληλα, η δυνατότητα εύκολης οπτικοποίησης των δεδομένων μέσω του QuantumGIS 37 http://www.srcosmos.gr/srcosmos/showpub.aspx?aa=7635 (προσβάσιμο 17/3/2009) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 136 από 144

συμβάλλει στην αποτύπωση και αναγνώριση των πηγών ρύπανσης της περιοχής μελέτης. Σημαντικό πλεονέκτημα της συγκεκριμένης χωρικής βάσης δεδομένων σε σχέση με άλλες είναι το μηδενικό κόστος δημιουργίας της, καθώς τα εργαλεία λογισμικού, στα οποία συνήθως οφείλεται αυτό, παρέχονται από την ίδια την εταιρία δωρεάν στο διαδίκτυο. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι το λογισμικό που χρησιμοποιήθηκε για την υλοποίηση της βάσης είναι ελεύθερο και ανοικτού κώδικα, με αποτέλεσμα τη δυνατότητα υποστήριξης μεγάλου αριθμού χρηστών. Η χωρική αυτή βάση δεδομένων επιτρέπει και την εύκολη ανάκτηση των δεδομένων είτε έχουν χωρική πληροφορία, είτε όχι, ενώ είναι δυνατό να επεκταθεί ανάλογα με τις ανάγκες των χρηστών. Ακόμη, η συνεχής και διαχρονική τροφοδότηση της βάσης με περιοδικά στοιχεία μετρήσεων των ρυπαντικών φορτίων (παροχών και συγκεντρώσεων ρύπων) στις διατομές του ποταμού που αντιστοιχούν στις προαναφερόμενες υπολεκάνες και πληροφορίας σχετικά με τα φορτία ρύπανσης, τα οποία ελευθερώνονται στις διάφορες υπολεκάνες από όλες τις σημειακές και διάσπαρτες πηγές ρύπανσης στην περιοχή, είναι δυνατό να δημιουργήσει μελλοντικά μια αξιόλογη χρονοσειρά δεδομένων. Με αυτό τον τρόπο θα παρέχεται η δυνατότητα αφενός του υπολογισμού των συντελεστών φορτίων ρύπανσης και αφετέρου την εκτίμηση του εύρους διακύμανσης αυτού. Με το πέρασμα του χρόνου η πληροφορία αυτή θα αποκτά μεγαλύτερη αξιοπιστία προσδίδοντας ιδιαίτερη αξία και στη βάση, καθώς θα είναι δυνατή η ασφαλέστερη πρόβλεψη της ρύπανσης του ποταμού σε πιθανά μελλοντικά σενάρια οφειλόμενα στην κλιματική αλλαγή ή στις διαφορετικές πολιτικές ανάπτυξης των περιοχών που ανήκουν στην λεκάνη (όπως εφαρμογή εντατικής καλλιέργειας ή βιολογικής καλλιέργειας σε κάποιες υπολεκάνες, καταστροφή βλάστησης και δασών λόγω πυρκαγιών κ.ά.). Έτσι, θα ήταν εφικτή η διαφοροποίηση προς το καλύτερο ή το χειρότερο των προκυπτόντων φορτίων ρύπανσης και η αξιοποίηση αυτών κατά την εφαρμογή του Σχεδίου Διαχείρισης της λεκάνης απορροής του Αλφειού. Ακόμη, η συλλογή διαχρονικής πληροφορίας για τα φορτία ρύπων εντός της περιοχής μελέτης θεωρείται αναγκαία, σύμφωνα με το Ν. 3199/03, για την κατάρτιση του Προγράμματος Ειδικών Μέτρων κατά της ρύπανσης και του Προγράμματος Μέτρων και Παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων, με στόχο την άμβλυνση των Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 137 από 144

αρνητικών συνεπειών της ρύπανσης κα την βελτιστοποίηση της διαχείρισης των υδατικών πόρων της λεκάνης απορροής. Μοναδικό μειονέκτημα της συγκεκριμένης βάσης δεδομένων που πρόκειται να απασχολήσει τους μελλοντικούς χρήστες αυτής και τους αρμόδιους φορείς είναι το κόστος επανεκπαίδευσης προσωπικού ή πρόσληψη νέου με εμπειρία σε αντίστοιχα λογισμικά κλειστού κώδικα. Τέλος είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν επεκτάσεις και βελτιώσεις της υπάρχουσας βάσης δεδομένων, ώστε να εξυπηρετούν τις ανάγκες των δημόσιων φορέων που πρόκειται να την αξιοποιήσουν. Ορισμένες από αυτές είναι η εγκατάσταση της εφαρμογής στο κεντρικό εξυπηρετητή του αρμόδιου φορέα, ώστε να παρέχεται η δυνατότητα πρόσβασης από διάφορες θέσεις, η εισαγωγή νέων χρηστών στους οποίους είναι δυνατό να εκχωρηθούν συγκεκριμένα δικαιώματα πρόσβασης στη βάση δεδομένων, η προσφορά μέρους των δεδομένων σε άλλους χρήστες μέσω του διαδικτύου και ο εμπλουτισμός της βάσης με άλλα σχετικά θεματικά πεδία (προστατευόμενες περιοχές, υδρογεωλογικούς χάρτες, έργα κ.α.). Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 138 από 144

Πηγές Τεκμηρίωσης Ανδρουτσοπούλου Α. (2010), Οικολογική Αξιολόγηση Και Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις Έργων Υποδομής Στη Λεκάνη Απορροής Του Ποταμού Αλφειού, Μεταπτυχιακή Εργασία, Τμήμα Βιολογίας, Πανεπιστήμιο Πατρών Ασημακόπουλος Δ. (2005), Οικονομικά εργαλεία στη διαχείριση υδατικών πόρων Η Οδηγία 2000/60 και η ανάκτηση του κόστους στην ελληνική πραγματικότητα, Ημερίδα Κίνησης Πολιτών Ελληνικοί Υδάτινοι Πόροι: Μια ρεαλιστική προσέγγιση, Αθήνα Βουδούρης Π. (2011), Δουλεύοντας Με Τη PostGIS (και το QGIS) Tutorial, 1η Συνάντηση GRASS και GFOSS, Αργαλαστή Πηλίου Γιαννόπουλος Π. (2005), Μεθοδολογία Παρακολούθησης Και Ταχείας Πρόβλεψης Της Ρύπανσης Ποταμού Σε Σχέση Με Την Οδηγία 2000/60/ΕΚ, ΥΔΡΟΤΕΧΝΙΚΑ Επιστημονικό Περιοδικό της Ελληνικής Υδροτεχνικής Ένωσης, Τόμος 15, σελ. 103 112 Γιαννόπουλος Π. και Μαναριώτης Ι. (2005), Επιπτώσεις στην Υδρομορφολογία του Αλφειού Ποταμού από Έργα Υποδομής και Αμμοχαλικοληψίες, Πρακτικά 5 ου Εθνικού Συνεδρίου Ελληνικής Επιτροπής Διαχείρισης Υδατικών Πόρων (ΕΕΔΥΠ) Ολοκληρωμένη Διαχείριση Υδατικών Πόρων με Βάση τη Λεκάνη Απορροής, Σελ. 275-281, Ξάνθη Γιαννόπουλος Π. και Μαναριώτης Ι. (2006), Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις και Προτεινόμενα Μέτρα Προστασίας και Αποκατάστασης Ποταμού Αλφειού στα Πλαίσια Βιώσιμης Ανάπτυξης της Περιοχής, Παρουσίαση στην Ημερίδα Τα Ιαματικά Λουτρά και ο Άνθρωπος, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ, Λουτρά Ηραίας Γιαννόπουλος Π. (2010), Μεθοδολογική Προσέγγιση Θεμάτων Για Την Ορθολογική Διαχείριση Της Υδρολογικής Λεκάνης Του Αλφειού Ποταμού, Παρουσίαση στην Ημερίδα Η Ορθολογική Διαχείριση Υδρολογικών Λεκανών Προς Τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Της Δυτικής Ελλάδας, Εργαστήριο Τεχνολογίας του Περιβάλλοντος - Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών - Πανεπιστήμιο Πατρών Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 139 από 144

[http://www.hydrocrites.upatras.gr/userfiles/activities/52%5cyannopoulos%207%2 0.pdf (προσβάσιμο 10/05/2011)] Γκιώνης Γ., Πούλος Σ., Γιαλούρης Π. και Γιαννόπουλος Θ. (2004), Η Σύγχρονη Μορφολογική Εξέλιξη του Δέλτα του Ποταμού Αλφειού, ως Αποτέλεσμα των Φυσικών ιεργασιών και της Ανθρώπινης Παρέμβασης, Άρθρο Συνεδρίου, Πάτρα [http://www.srcosmos.gr/srcosmos/ (προσβάσιμο 16/02/2012)] Θεοδωρίδης Γ. (2010), Παρουσίαση Η Γλώσσα SQL, Εργαστήριο Πληροφοριακών Συστημάτων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς [http://infolab.cs.unipi.gr/preeclass/courses/db/db-under/slides/03-sql.pdf (προσβάσιμο 16/02/2012)] Κόλιος Ν. (2009), Χωρική Βάση Δεδομένων PostgreSQL/PostGIS και Σύστημα Γεωγραφικών Πληροφοριών QuantumGIS, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Τμήμα Γεωγραφίας, Αθήνα [www.dbnet.ece.ntua.gr/~stefanak/gdbs/postgis_qgis_gr.pdf (προσβάσιμο 17/09/2011)] Κουσουρής Θ. (2005), Αμμοθίνες - Θίνες - Αμμοθινικά Συστήματα στην Ελλάδα [http://www.e-ecology.gr/discview.asp?mid=632&forum_id=6& (προσβάσιμο 2/03/2012)] Κουτσογιάννης Δ., Ανδρεαδάκης Α. και Μαυροδήμου Α. (2008), Εθνικό Πρόγραμμα Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων, Υποστήριξη της κατάρτισης Εθνικού Προγράμματος Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων, 748 σελίδες, Τομέας Υδατικών Πόρων και Περιβάλλοντος Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα [http://itia.ntua.gr/el/docinfo/782/ (προσβάσιμο 19/12/2009)] Λατινόπουλος Δ. (2004), Η εφαρμογή της οδηγίας πλαίσιο για το νερό στην Ελλάδα και η ενσωμάτωσή της στην εθνική νομοθεσία, στο Καυκαλάς, Γ. (επιμέλεια), Ζητήματα Χωρικής Ανάπτυξης: θεωρητικές προσεγγίσεις και πολιτικές, Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ, Αθήνα, σελ.: 341-349. Μανωλόπουλος Κ. (2011), Ανάπτυξη Χωρικής Βάσης εδοµένων, µε χρήση Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα, Εφαρμογή στην Ομάδα Παραγωγών Ένωση Αγροτικών Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 140 από 144

Συνεταιρισμών Επαρχίας Λασιθίου, Μεταπτυχιακή ιπλωµατική Εργασία, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα Παπανούση Φ. (2009), Ανάπτυξη Βάσης Περιβαλλοντικής Πληροφορίας για Διαχείριση Λεκανών Απορροής Εφαρμογή στον Αλφειό Ποταμό, Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Πάτρας, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πάτρα Πιτουρά Ε. (2003), Η Γλώσσα SQL [http://www.cs.uoi.gr/~pitoura /courses/db/db02/slides/sql-part1.pdf (προσβάσιμο 16/02/2012)] Στρατικόπουλος Κ. (2007), Υδρογεωλογική και Υδροχημική Μελέτη των Θερμομεταλλικών Πηγών της Δυτικής Πελοποννήσου με τη Χρήση Σταθερών Ισοτόπων, Διπλωματική Εργασία, Τμήμα Γεωλογίας Τομέας Εφαρμοσμένης Γεωλογίας και Γεωφυσικής, Πάτρα Υπουργείο Ανάπτυξης (ΥΠ.ΑΝ.) (2003), Μελέτη Τουριστικής Ανάπτυξης Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας - Περίληψη [www.hhf.gr/default.aspx?fid=3339 (προσβάσιμο 16/05/2012)] ΥΠ.ΑΝ. (2003), Μελέτη Τουριστικής Ανάπτυξης Περιφέρειας Πελοποννήσου - Περίληψη [www.hhf.gr/default.aspx?fid=3334 (προσβάσιμο 16/05/2012)] Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (Υ.Π.Ε.Κ.Α.) (2011), Λεκάνη Απορροής Ποταμού Αλφειού (GR29) Υποστηρικτικό Κείμενο της Έκθεσης Επισκόπησης (Υπό Μορφή Προσχεδίου Διαχείρισης), Ειδική Γραμματεία Υδάτων, Διαβούλευση Σχεδίων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων Φρέντζος Η. (2010), Εισαγωγή στη PostgreSQL PostGIS, Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμήμα Πληροφορικής, Πειραιάς [infolab.cs.unipi.gr/preeclass/courses/gis/lab/lab-postgis-doc.pdf (προσβάσιμο 19/09/2011)] Bekri E. and Yannopoulos P. (2012), The Interplay Between the Alfeios (Greece) River Basin Components and the Exerted Environmental Stresses: a Critical Review, Water Air Soil Pollut, Springer Science+Business Media Elmasri R. and Navathe S. (2000), Fundamentals of Database Systems, Book, Versaware Inc. and its licensors, pp. 52-73, 252-281 [http://cecfoces.files. Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 141 από 144

wordpress.com/2010/09/elmasri-navathe-fundamentals-of-database-systems-3rded1.pdf (προσβάσιμο 7/06/2012)] Manariotis I. and Yannopoulos P. (2004), Adverse Effects on Alfeios River Basin and an Integrated Management Framework Based on Sustainability, Environmental Management, Vol. 34, No. 2, pp. 261 269, Patra, Greece WWF (2007), Οικολογικός απολογισμός των καταστροφικών πυρκαγιών του Αυγούστου 2007 στην Πελοπόννησο, Αθήνα [http://www.wwf.gr/storage/additional/fire_report_peloponnisos.pdf (προσβάσιμο 22/01/2012)] ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ Αιτωλική Αναπτυξιακή: http://www.aitoliki.gr/gisydata/entipo-toutist.pdf (προσβάσιμο 19/03/2012) Ανάβαση Χαρτογραφία και Συστήματα Πλοήγησης: http://www.anavasi.gr /about.php#8 (προσβάσιμο 4/06/2012) Βικιπαιδεία: http://el.wikipedia.org/wiki/sql (προσβάσιμο 16/02/2012) Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛ.ΣΤΑΤ): http://www.statistics.gr/portal/page/portal/esye (προσβάσιμο 2/12/2011) Ευρωπαϊκή Ένωση: http://europa.eu/index_el.htm (προσβάσιμο 16/01/2010) Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κρεστένων: http://kpekrestenon.viewschools. info/page12.htm (προσβάσιμο 17/04/2012) Ιόνιο Πανεπιστήμιο: http://www.ionio.gr/labs/dbis/papatheodor/ekpa-archmsc/ekpa-arch-pol-info-sxesiako-modelo-sql.pdf (προσβάσιμο 10/06/2012) Λεξικό Της Κοινής Νεοελληνικής: http://www.greeklanguage.gr/greeklang/ modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html Οργανισμός Σόλων Σύνθεση: http://www.solon.org.gr/index.php/2008-07-15-19-15-04/59-2008-07-15-14-21-06/1384-posidonia-oceanica.html (προσβάσιμο 2/03/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 142 από 144

Οργανισμός pgadmin: http://www.pgadmin.org/ (προσβάσιμο 16/02/2012) Πανεπιστήμιο Κύπρου: http://www.cs.ucy.ac.cy/courses/epl342/lectures /lecture4.pdf (προσβάσιμο 10/06/2012) Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δυτικής Ελλάδας Πελοποννήσου Ιονίου Νήσων: http://www.dytikiellada-peloponnisosionio.gr/el/pages/elibrary.aspx?stype=1&searchid=62487755 (προσβάσιμο 13/05/2012) Τμήματος Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής, Πανεπιστημίου Πατρών: http://www.dblab.upatras.gr/download/courses/databases%20laboratory/2 011/dblab_lecture3.pdf (προσβάσιμο 10/06/2012) Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής: http://www.ypeka.gr/default.aspx?tabid=246&language=el-gr (προσβάσιμο 11/02/2012) Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων: http://www.minagric.gr/greek/2.9.3.alfeios.html (προσβάσιμο 2/03/2012) Quantum GIS (QGIS) Tutorials: http://qgis.spatialthoughts.com/ (προσβάσιμο 25/02/2012) Scientific References COSMOS: http://www.srcosmos.gr/srcosmos/ generic_pinakas.aspx (προσβάσιμο 16/02/2012) WWF: www.wwf.gr/storage/additional/fire_report_peloponnisos.pdf (προσβάσιμο 22/01/2012) Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 143 από 144

ΝΟΜΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ: Κοινοτική Οδηγία 2000/60/ΕΚ: «για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομές της πολιτικής των υδάτων» Κοινοτική Οδηγία 2007/60/ΕΚ: «για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας» ΚΥΑ 50910/2727/03 (ΦΕΚ 1909 Β/22-12-2003): «μέτρα και όροι για τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης» Νόμος 1739/1987: «διαχείριση των υδάτινων πόρων και άλλες διατάξεις» Νόμος 1650/1986: «για την προστασία του περιβάλλοντος» Νομός 3199/2003: «προστασία και διαχείριση των υδάτινων πόρων Εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000» Πασαπόρτη Χρηστίνα σελ 144 από 144

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ A... 2 ΠΙΝΑΚΕΣ 2 ΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ- ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ... 3 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β... 5 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ... 6 1. Εγκατάσταση της Χωρικής Βάσης Δεδομένων - PostgreSQL/PostGIS... 6 Πίνακας 1.1: Βήματα Εγκατάστασης της PostgreSQL/PostGIS... 6 Πίνακας 1.2: Βήματα Εγκατάστασης της PostgreSQL/PostGIS - Συνέχεια... 9 2. Εγκατάσταση του Λογισμικού Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών QuantumGIS... 12 Πίνακας 2.2: Βήματα Εγκατάστασης του QuantumGIS... 13 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ... 15 ΠΙΝΑΚΕΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ «alfeios»... 16 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ... 35 ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΣΧΗΜΑ... 36 ΣΧΕΣΙΑΚΌ ΜΟΝΤΈΛΟ... 37

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ A

ΠΙΝΑΚΕΣ 2 ΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ- ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΙ ΤΟΜΕΙΣ Πίνακας 1: Αριθμός απασχολουμένων στον πρωτογενή τομέα στην περιοχή μελέτης (Καταγραφή 2007) Νομός Νομός Αχαΐας Νομός Ηλείας Διαχειριστές Εκμεταλ. Νομικών Προσώπων Αριθμός Εκμεταλ. Φυσικών Προσώπων, Κατοχών και Απασχολουμένων Μελών των Νοικοκυριών τους στην Εκμετάλλευση Αρ. Απασχολ. Εκμεταλ. Δευτε Αποκλειστικά Κυρίως ρευ Εκμεταλλεύσεις με Μόνιμους Εργάτες Εκμεταλλεύσεις με Εποχικούς Εργάτες Εκμεταλ. Εργάτες Εκμεταλ Εργάτες 0 27395 36331 442 9399 86 105 16496 67083 5 32328 37936 386 10951 271 588 13765 70946 Νομός 8 15418 19192 293 5943 70 177 4294 13845 Αρκαδίας - Οι εκτάσεις δίνονται σε στρέμματα Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία Πίνακας 2: Διάρθρωση Γεωργικών και Κτηνοτροφικών Εκμεταλλεύσεων (Απογραφή 1999, 2000) Δήμοι Δήμος Αλιφείρας Δήμος Ανδρίτσαινας Δήμος Αροανίας Δήμος Αρχαίας Ολυμπίας Δήμος Βαλτετσίου Σύνολο Μικτές (Γεωργικές και Κτην/κες) Αμιγώς Γεωργικές Αμιγώς Κτην/κες 612 259 350 3 574 289 285 0 444 289 154 1 2262 523 1739 0 367 280 83 4 Δήμος Βύτινας 240 89 146 5 Δήμος Βώλακος Δήμος Γόρτυνος Δήμος Δημητσάνας 707 100 607 0 264 113 149 2 192 50 140 2 Δήμος Ηραίας 644 219 423 2 Δήμος Κλείτορος 484 284 196 4 Δήμος 563 271 290 2

Κοντοβάζαινας Δήμος Λαμπείας Δήμος Λεβιδίου Δήμος Λευκασίου Δήμος Μεγαλόπολης 319 178 136 5 851 356 490 5 829 500 326 3 936 306 622 8 Δήμος Παΐων 447 302 135 10 Δήμος Πύργου 4732 881 3825 26 Δήμος Σκιλλούντος Δήμος Τρικολωνών Δήμος Τροπαίων Δήμος Φαλαισίας Δήμος Φαλάνθου 2894 512 2381 1 177 101 76 0 1231 483 731 17 751 240 507 4 218 70 147 1 Δήμος Φολόης 1043 575 466 2 Δήμος Ωλένης 1817 921 895 1 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ.- Ιδία Επεξεργασία

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ 1. Εγκατάσταση της Χωρικής Βάσης Δεδομένων - PostgreSQL/PostGIS Σε πρώτο στάδιο θα πρέπει να οδηγηθεί ο χρήστης στην ηλεκτρονική διεύθυνση παροχής του προγράμματος (http://www.postgresql.org/download/) και φροντίζει να επιλέξει την κατάλληλη έκδοση που θα είναι συμβατή με το λειτουργικό πρόγραμμα του υπολογιστή (Windows, Linux κ.α.) (Κόλιος, 2009 ; Βουδούρης, 2011). Εφόσον έχει αποθηκευτεί το συμπιεσμένο αρχείο της εφαρμογής στο σκληρό δίσκο και μετά την αποσυμπίεση αυτού, εκτελείται η εφαρμογή postgresql-8.3.msi. Στη συνέχεια, ξεκινά η διαδικασία εγκατάστασης του προγράμματος με παράθυρα διαλόγου και σε αρχικό στάδιο επιλέγεται η γλώσσα που θα χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια της διαδικασίας (Κόλιος, 2009). Στο επόμενο βήμα θα πρέπει ο χρήστης να βεβαιωθεί ότι δεν χρησιμοποιεί άλλα προγράμματα κατά τη διάρκεια της εγκατάστασης (Κόλιος, 2009). Το τέταρτο κατά σειρά παράθυρο διαλόγου που εμφανίζεται καλεί τον χρήστη να επιλέξει την τοποθεσία εγκατάστασης, καθώς και τη γλώσσα προγραμματισμού που αυτή θα ακολουθήσει (Κόλιος, 2009). Ακολούθως, εμφανίζεται παράθυρο επιλογής, στο οποίο συμπληρώνονται τα στοιχεία του λογαριασμού του χρήστη, ώστε να μπορεί να «τρέχει» τη βάση δεδομένων (Κόλιος, 2009). Πίνακας 1.1: Βήματα Εγκατάστασης της PostgreSQL/PostGIS 1. Επιλέγεται η γλώσσα

2. Συνεχίζεται η διαδικασία πατώντας το πλήκτρο Next 3. Συνεχίζεται η διαδικασία πατώντας το πλήκτρο Next 4. επιλέγεται Entire Feature will be installed on local hard drive για τα στοιχεία PL/Java και Development, ενώ για το στοιχείο National language support αυτό δεν είναι υποχρεωτικό. 5. Τα πεδία Service Name, Account Name και Account Domain θα πρέπει να είναι ήδη συμπληρωμένα. Τα πεδία του κώδικα παραμένουν κενά (το ίδιο το πρόγραμμα επιλέγει τον κατάλληλο κωδικό που θα πληρεί τα αναγκαία κριτήρια ασφάλειας.

6. Επιλέγεται YES 7. Επιλέγεται το πεδίο Accept conections on all addresses, not just localhost και τροποποιούνται οι υπάρχουσες τιμές στα πεδία Encoding (Server) και Encoding (Client) σε 'ISO_8859_7' ή 'UTF8' 8. Πρέπει να τροποποιηθεί το αρχείο pg_hba.conf, αν ο χρήστης θέλει να αλλάξει η μονάδα εγκατάστασης 9. Διατηρείται η επιλογή PL/pgSQL

10. Προτείνεται να επιλεγούν οι λειτουργίες B-Tree GiST, Dblink, Integer Aggregator, L-Tree, PGStatTuple, ModDateTime και TableFunctions Πηγή: Κόλιος, 2009 (Ιδία Επεξεργασία) Ακολούθως, εμφανίζεται το παράθυρο που περιλαμβάνει τα κύρια χαρακτηριστικά κωδικοποίησης της βάσης δεδομένων (Βήμα 7), ενώ σε αυτό το στάδιο συμπληρώνεται από τον χρήστη ο κωδικός πρόσβασης στη βάση δεδομένων, ο οποίος δεν συνάδει με τον κωδικό που επέλεξε το ίδιο το πρόγραμμα σε προηγούμενο βήμα (Κόλιος, 2009). Στην πορεία της διαδικασίας δίνεται η δυνατότητα στον χρήστη να επιλέξει εάν η βάση δεδομένων να βρίσκεται εγκατεστημένη σε διαφορετική τοπική μονάδα από τη δική του (Βήμα 8), αλλά και τη γλώσσα και τις εξειδικευμένες λειτουργίες που θέλει να περιλαμβάνει η βάση δεδομένων του (Βήματα 9, 10) (Κόλιος, 2009). Πίνακας 1.2: Βήματα Εγκατάστασης της PostgreSQL/PostGIS - Συνέχεια 11. Επιλέγεται NEXT, ξεκινά η εγκατάσταση

12. Πρέπει να επιλεγεί το πεδίο Launch Stack Builder at exit και να τερματιστεί η διαδικασία με το πλήκτρο Finish 13. Στο παράθυρο του Stack Builder επιλέγεται PostgreSQ L Database Server 8.3 on Port 5432 και στην συνέχεια Next 14. Επιλέγεται μία έκδοση της επέκτασης PostGIS 15. Επιλέγεται κάποιος από τους διαθέσιμους εξυπηρετητές

16. Εκκίνηση εγκατάστασης 17. Επιλέγεται το πεδίο Create spatial database, το πεδίο PostGIS είναι ήδη επιλεγμένο 18. Διατηρείται η προεπιλεγμένη τοποθεσία 19. Συμπληρώνονται το όνομα χρήστη (username) και συνθηματικό χρήστη (password), που εισήχθηκε στο βήμα 7

20. Ολοκλήρωση εγκατάστασης Πηγή: Κόλιος, 2009 (Ιδία Επεξεργασία) Εφόσον η διαδικασία αποθήκευσης των απαραίτητων για την εγκατάσταση αρχείων ολοκληρωθεί (Βήματα 11, 12), εμφανίζονται τα παράθυρα διαλόγου που περιλαμβάνουν τόσο τις εκδόσεις PostgreSQL και PostGIS που πρέπει να επιλέξει ο χρήστης (Βήματα 13, 14), όσο και τους διαθέσιμους εξυπηρετητές για την παροχή των σχετικών αρχείων και τα οποία αυτόματα αντιγράφονται στο δίσκο του υπολογιστή (Βήμα 15) (Κόλιος, 2009). Τέλος, στα ακόλουθα βήματα επιλέγονται τα ήδη αποθηκευμένα αρχεία που θα ξεκινήσουν την εγκατάσταση των λειτουργιών PostgreSQL και PostGIS (Βήμα 17), η τοποθεσία που αυτά θα εγκατασταθούν στο σκληρό δίσκο (Βήμα 18) και εισάγονται το όνομα χρήστη και ο κωδικός πρόσβασης στη βάση δεδομένων (Βήμα 19) (Κόλιος, 2009). 2. Εγκατάσταση του Λογισμικού Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών QuantumGIS Είναι αναγκαίο πριν από την έναρξη της διαδικασίας εγκατάστασης του προγράμματος να αντιγραφούν στο σκληρό δίσκο τα απαραίτητα αρχεία (http://www.qgis.org/en/download/binaries.html), ενώ κρίνεται σκόπιμο να επιλεγεί η κατάλληλη έκδοση που είναι συμβατή με το λειτουργικό σύστημα του υπολογιστή (Κόλιος, 2009). Εφόσον η αντιγραφεί του αρχείου QGIS-1.0.2-0-Setup.exe έχει ολοκληρωθεί, είναι δυνατό να ξεκινήσει η διαδικασία εγκατάστασης όπως αυτή περιγράφεται παρακάτω.

Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, ο χρήστης θέτει σε εφαρμογή το προηγούμενο αρχείο και σε πρώτο στάδιο ζητείται από αυτόν η αποδοχή των όρων του προγράμματος. Στη συνέχεια, ο χρήστης καλείται να επιλέξει την τοποθεσία εγκατάστασης του προγράμματος (Βήμα 3) και του ζητείται να αποφασίσει εάν θα εγκαταστήσει, ταυτόχρονα με το πρόγραμμα, ορισμένα χωρικά δεδομένα για εκπαιδευτικούς σκοπούς (Βήμα 4) (Κόλιος, 2009). Το πρόγραμμα εγκαθιστάται αυτόματα στον υπολογιστή και το λογισμικά του είναι έτοιμα προς εφαρμογή. Πίνακας 2.2: Βήματα Εγκατάστασης του QuantumGIS 1. Επιλέγεται NEXT, ξεκινά η εγκατάσταση 2. Επιλέγεται I agree

3. Επιλογή τοποθεσίας εγκατάστασης και συνέχιση της διαδικασίας με NEXT 4. Επιλογή χωρικών δεδομένων και συνέχιση με Install 5. Ολοκλήρωση της διαδικασίας εγκατάστασης με Finish Πηγή: Κόλιος, 2009 (Ιδία Επεξεργασία)