Ενηµερωτικό Δελτίο Αρ. 2 / 2011 1 Προωθώντας την ελκυστικότητα, την ανταγωνιστικότητα και τη διεθνοποίηση των Συνεταιρισµών Αγροτικής Παραγωγής της περιοχής της Μεσογείου Οι βέλτιστες πρακτικές στη διεθνοποίηση της αγοράς αγροτικών προϊόντων Η Εθνική Ένωση Παραγωγών και Επιτροπών Εκτίµησης και Απόδοσης Σηµάτων Ποιότητας των Δήµων για τα πορτογαλικά παραδοσιακά προϊόντα είναι νοµικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου µε 61 εγγεγραµµένα µέλη (τις Δηµοτικές Αρχές,, οµάδες παραγωγών, την Πορτογαλική Οµοσπονδία Γαστρονοµικών Αδελφοτήτων παραγωγών και εµπόρων, και µεµονωµένα άτοµα). Η Οµοσπονδία είναι αφιλοκερδής οργανισµός και η αποστολή της είναι η ανάκτηση, η ταυτοποίηση, η προστασία, η προβολή και η αξιοπρέπεια της ταυτότητας των παραδοσιακών προϊόντων της Πορτογαλίας, των παραγωγών και των παραγωγικών περιοχών της χώρας. Η Οµοσπονδία έχει επίσης στόχο να προσδιορίσει τα παραδοσιακά προϊόντα και να αποτρέψει την εξαφάνισή τους, όσο και την εξαφάνιση της γνώσης και της κουλτούρας πολλών περιοχών της χώρας. Σε αυτό το πνεύµα, ως βασικά αγροτικά προϊόντα θεωρούµε όχι µόνο τα παραδοσιακά προϊόντα (λαχανικά, κρέατα, ψάρια, µέλι, βότανα, κ.ά.), αλλά και τα µεταποιηµένα, βιοµηχανοποιηµένα προϊόντα (τυριά, λουκάνικα, µαρµελάδες, κονσέρβες, λάδι, κ.λπ.) και άλλα παραδοσιακά, µη φαγώσιµα προϊόντα, όπως είναι τα προϊόντα αγγειοπλαστικής, τα κεντήµατα, οι Η αύξηση της ζήτησης που συνδέεται µε τις αυξανόµενες ανησυχίες των καταναλωτών για την ασφάλεια και την ποιότητα των τροφίµων καθιστά αναγκαία την αναζήτηση νέων λύσεων και προϊόντων που θα είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις νέες προσδοκίες των καταναλωτών σε διεθνές επίπεδο. Σε αυτό το πνεύµα και πλαίσιο τα παραδοσιακά προϊόντα διαθέτουν τις απαραίτητες προδιαγραφές που επιτρέπουν την ανάπτυξη και την είσοδό τους σε καινούργιες αγορές µέσω των εξαγωγών και στο πλαίσιο της διεθνοποίησης. Κινούµενη σε αυτό το πνεύµα και σκεπτικό, η ADRAL πήρε συνέντευξη από την Γενικό Γραµµατέα της Εθνικής Ένωσης Παραγωγών και Επιτροπών Εκτίµησης και Απόδοσης Σηµάτων Ποιότητας των Δ ήµων για τα πορτογαλικά παραδοσιακά προϊόντα. Συνέντευξη µε την Eng Ana Soeiro, Γενικό Γραµµατέα της Εθνικής Ένωσης Παραγωγών και Επιτροπών Εκτίµησης και Απόδοσης Σηµάτων Ποιότητας των Δήµων για τα πορτογαλικά παραδοσιακά προϊόντα. 1. Ποιος ήταν ο σκοπός ίδρυσης και ποια η αποστολή του Οργανισµού σας; Engineer Ana Soeiro: 1
2 δαντέλες, τα ξύλινα αντικείµενα, τα κεραµικά και πολλά άλλα. Είναι ευρέως γνωστό ότι τα παραδοσιακά προϊόντα δεν είναι πλήρως κατοχυρωµένα, οι ιδιαιτερότητές τους δεν προστατεύονται επαρκώς, µε αποτέλεσµα να είναι εκτεθειµένα σε απροκάλυπτες κατηγορίες και ενέργειες από τρίτους, ότι για παράδειγµα δεν ακολουθούν τις παραδοσιακές µεθόδους, δεν εφαρµόζουν τις πρότυπες γνώσεις, δεν φτιάχνονται από αυθεντικά και αγνά υλικά και πρώτες ύλες. Εµφανής είναι η προσπάθεια τρίτων µερών να εισέλθουν στις αγορές µε αποµιµήσεις, αγνοώντας τις καταχωρηµένες ονοµασίες και «αξιοποιώντας» δόλια τη φήµη των κατοχυρωµένων και γνωστών προϊόντων. Μάλιστα, η περιοχή προέλευσης των συγκεκριµένων παραδοσιακών προϊόντων κατακλύζεται από κατώτερης ποιότητας προϊόντα, αµφισβητούµενης γνησιότητας και προέλευσης. Αγωνιζόµαστε σθεναρά για να κάνουµε γνωστά τα παραδοσιακά προϊόντα, τον τρόπο παραγωγής τους, τον απαιτούµενο χρόνο για την κατανάλωσή τους, την ιστορία τους, την κουλτούρα τους και να κάνουµε γνωστό τι κρύβεται πίσω από αυτά, και ακόµα να µιλήσουµε για τι είναι αυτό που µας κάνει να τα αποζητούµε. 2. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την απόδοση Σήµατος Ποιότητας σε ένα προϊόν; Engª Ana Soeiro: Ένα προϊόν µπορεί να κριθεί ότι δυνατόν να λάβει Σήµα Ποιότητας για παράδειγµα σύµφωνα µε: - Την γεωγραφική προέλευσή του (στην περίπτωση αυτή εκείνο που το προσδιορίζει στην ουσία είναι η γεωγραφική ονοµασία του προϊόντος), και έχουµε προϊόντα των οποίων το όνοµα είναι άρρηκτα δεµένο µε την προέλευση ή την γεωγραφική ένδειξη προέλευσης. - Από τον τρόπο παραγωγής, όπως για παράδειγµα τα γεωργικά προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας. - Από τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής τους. Σε ένα παραδοσιακό προϊόν µε σταθερές πρώτες ύλες και µεθόδους παρασκευής η τεχνογνωσία µεταφέρεται από γενιά σε γενιά. - Από την προέλευσή του - για παράδειγµα, αν παράγεται ή υφίσταται επεξεργασία µόνο σε ένα αγρόκτηµα ή ένα βουνό, µε σεβασµό στα οικοσυστήµατα και τη βιωσιµότητα της φάρµας ή της εκτροφής ή της δασοκοµίας. - Από την ιδιαίτερη ιστορία του, όπως είναι για παράδειγµα τα πορτογαλικά γλυκά που κατασκευάζονταν στα µοναστήρια στα παλαιότερα χρόνια (Portuguese Conventual sweets) - Από το αν παράγεται από έναν τεχνίτη ή µια βιοτεχνία. 3. Με ποιο τρόπο η εξασφάλιση Σήµατος Ποιότητας προσδίδει προστιθέµενη αξία στα προϊόντα και στη διεθνοποίησή τους; Υπάρχουν µήπως κάποιες επιτυχηµένες περιπτώσεις διεθνοποίησης που σχετίζονται άµεσα µε το Σήµα Ποιότητας; Engª Ana Soeiro: Τα προϊόντα µε Σήµα Ποιότητας διακρίνονται µε ειδικά σύµβολα που στοχεύουν όχι µόνο στην προσέλκυση δυνητικών επιχειρήσεων και καταναλωτών, αλλά ταυτόχρονα προσδίδουν στα προϊόντα την ιδιότητα ότι είναι ξεχωριστά, µε ιστορική και γεωγραφική καταγωγή ή παραχθέντα µε έναν συγκεκριµένο τρόπο, όπως περιγράφεται πιο πάνω. Η Ευρώπη έχει φροντίσει να δηµιουργήσει σύστηµα συµβόλων για να κοινοποιήσει τη 2
3 διαφορετικότητα κάποιων ξεχωριστών προϊόντων, όπως π.χ αυτών που επωφελούνται από το Πιστοποιητικό Προστατευµένης Προέλευσης (Protected Designation of Origin - PDO) ή από το Πιστοποιητικό Προστατευµένης Γεωγραφικής Ένδειξης (Protected Geographical Indication - PGI) ή αυτών που παράγονται σύµφωνα µε τους κανόνες της βιολογικής καλλιέργειας. Ωστόσο, δεν υπάρχει τίποτα για τα άλλα προϊόντα. Η QUALIFICA έχει ήδη καταγράψει κάποια συλλογικά σήµατα τα οποία µπορούν να χρησιµοποιηθούν µόνο από τα παρεµφερή προϊόντα που πληρούν µια δέσµη αυστηρών προδιαγραφών. Θεωρούµε ότι το µάρκετινγκ, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, θα είναι πιο εύκολο δεδοµένου ότι τα προϊόντα φέρουν ετικέτες µε ισχυρές βάσεις, αυστηρές προδιαγραφές και ισορροπηµένη επιτήρηση. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις που αποτελούν παράδειγµα της πορτογαλικής εµπορικής επιτυχίας µε βάση το Σήµα Ποιότητας, όπως συµβαίνει στην περίπτωση πολλών προϊόντων µε Προστατευµένη Ονοµασία Προέλευσης (το κρασί Porto, το αχλάδι west, το τυρί Serra da Estrela, το τυρί Nisa, το ζαµπόν Barrancos, τα Δαµάσκηνα Elvas, τα τυριά της Beira Baixa και άλλα). Προσπαθούµε να βοηθήσουµε τις άλλες µάρκες προϊόντων και τους υπόλοιπους παραγωγούς να έχουν εµπορική επιτυχία εντός και εκτός της χώρας. Η διεθνής επιτυχία είναι τόσο ισχυρή που υπάρχουν ήδη µερικές µη ευρωπαϊκές χώρες (Κολοµβία, Κίνα, Ταϊλάνδη, Ινδία, Βιετνάµ, Τουρκία, κ.λπ.), που ζητούν επίσης από την Ευρώπη να κατατάξει τα προϊόντα τους στο πλαίσιο των κανονισµών που επιτρέπουν την προστασία των γεωγραφικών ονοµασιών των προϊόντων. 4. Το πρόγραµµα Pacman υλοποιείται στο πλαίσιο της Πρόσκλησης Ευρωπαϊκής Συνεργασίας MED που ενώνει διάφορες περιοχές και παράγοντες της Μεσογείου. Ποια µπορεί να είναι τα οφέλη από την εµπορική συνεργασία παραγωγών και συντελεστών σε αυτή την περιοχή που είναι τόσο κοντά πολιτισµικά και γεωγραφικά; Engª Ana Soeiro Κατ αρχάς, πολλά µπορούν να διερευνηθούν όσον αφορά τη «Μεσόγειο» και τη «Μεσογειακή Διατροφή» µε το να διευρύνουµε την έννοια και να υποδείξουµε έναν συγκεκριµένο τρόπο ζωής και ύπαρξης στον κόσµο. Αντί οι παραγωγοί και οι άλλοι οικονοµικοί φορείς να ανταγωνίζονται µεταξύ τους πράγµα που συνήθως µειώνει την τιµή του τελικού προϊόντος - θα πρέπει να συνενώσουν τις προσπάθειές τους για να "πουλήσουν" την ιδέα της Μεσογείου και των πολιτιστικών στοιχείων της, των τοπίων, των ανθρώπων, κ.λπ.. Και ακόµη, περισσότερο από το εµπόριο και την εξαγωγή ορισµένων προϊόντων από τη Μεσόγειο, κάποια πράγµατα όπως η εκπαίδευση των επισκεπτών, στους οποίους θα παρασχεθούν όχι µόνο τρόφιµα και καταλύµατα, αλλά, πάνω απ όλα, ένα πλήρες πολιτιστικό πρόγραµµα ευρείας ενηµέρωσης που θα περιλαµβάνει και τις τοπικές πτυχές της γεωργίας, της δασοκοµίας και των καταταγµένων τροφίµων, θα µπορούσε να αποδειχθούν πιο ενδιαφέροντα. 3
4 H TAYTOTHTA ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ - ALENTEJO ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Το Alentejo είναι η µεγαλύτερη περιοχή της Πορτογαλίας που ανήκει στην κατάταξη, NUTS ΙΙ και καταλαµβάνει µία έκταση 31,550.9 km2, που αντιπροσωπεύει το 34,3% της χώρας. Η περιοχή Alentejo (NUTS II) αποτελείται από πέντε περιοχές που περιλαµβάνονται στην κατάταξη NUTS III: το Alentejo Central, το Alto Alentejo, το Baixo Alentejo, και το Alentejo Litoral και το Leziria do Tejo. Στο Περιφερειακό Πρόγραµµα για την Καινοτοµία στο Alentejo (Pria), φαίνεται ότι για την περιφερειακή οικονοµία, υπάρχουν δύο είδη συνεταιρισµών: οι παραδοσιακοί συνεταιρισµοί και οι αναδυόµενοι συνεταιρισµοί. Οι συνεταιρισµοί αγροτικής παραγωγής περιλαµβάνονται στους παραδοσιακούς συνεταιρισµούς, επειδή είναι συνδεδεµένοι µε συγκεκριµένη κοινωνική και εδαφική διεκδίκηση ότι αποτελούν σηµαντικό στοιχείο της τοπικής και περιφερειακής παραγωγικής δοµής. Στην περιοχή Alentejo είµαστε σε θέση να εντοπίσουµε 5 υπο-περιφερειακούς υποτοµείς γεωργικών προϊόντων στους κλάδους της γεωργίας και των πόρων αγροτικής παραγωγής: την παραγωγή και τη µεταποίηση των δηµητριακών και των συναφών προϊόντων, την παραγωγή κρέατος και των προϊόντων κρέατος, την παραγωγή και τη µεταποίηση φρούτων και λαχανικών, την παραγωγή γαλακτοκοµικών προϊόντων και την παραγωγή ελαιολάδου. Οι δυνατότητες του τοµέα συνδέονται άµεσα µε την θετική εικόνα που έχουν τα προϊόντα αγροτικής παραγωγής του Alentejo, µε την εµφάνιση νέων εξειδικευµένων αγορών (βιολογικών), καθώς και µε την αυξανόµενη εγχώρια και διεθνή ζήτηση για ποιοτικά προϊόντα και τα προϊόντα υγιεινής διατροφής. Οι κυριότερες δυσκολίες αφορούν την έλλειψη κλίµακας/µέτρου στην παραγωγή και την εµπορία και τη δυσκολία διείσδυσης στις ξένες αγορές. Δυνατόν να αναφερθεί εποµένως ότι ο τοµέας αγροτικών προϊόντων είναι ισχυρότερος όσον αφορά την παραγωγή. Οι µεγαλύτερες δυσκολίες παρουσιάζονται στο χώρο της προβολής και της προώθησης και αυτό ιδιαίτερα λόγω έλλειψης στρατηγικής. Παραθέτουµε πιο κάτω µερικές από τις µεγαλύτερες προκλήσεις του τοµέα αγροτικής παραγωγής (Pria) στην περιοχή Alentejo: Εκπαίδευση και παροχή τεχνικής βοήθειας, διαχείριση πολιτισµού και οργάνωση των επιχειρήσεων, Εµπορικές Οµοσπονδίες, οργάνωση όλων των παραγόντων στην αλυσίδα (παραγωγή, µεταποίηση και εµπόριο), ενθάρρυνση της ανταγωνιστικότητας στις διεθνείς αγορές, καθορισµό προτεραιότητας και κατευθυντήριας γραµµής των δράσεων έρευνας και ανάπτυξης σε συγκεκριµένα προβλήµατα του Alentejo. Προίόντα του Alentejo µε Σήµα Ποιότητας Τα ποιοτικά παραδοσιακά προϊόντα του Alentejo αποτελούν αναµφισβήτητα δυνατό σηµείο της περιοχής για ανάπτυξη και εκµετάλλευσή της, όχι µόνο σε τοπικό επίπεδο, αλλά και όσον αφορά την προώθηση της εικόνας της περιοχής στο εξωτερικό. Η προβολή αυτή είναι στοιχείο κοινωνικής και οικονοµικής αναζωογόνησης της περιοχής, δεδοµένου ότι οδηγεί σε 4
5 αύξηση των θέσεων εργασίας και συµβάλλει στην παγκόσµια προβολή της περιοχής µέσω των περιφερειακών ποιοτικών προϊόντων. Η εστίαση στα ποιοτικά παραδοσιακά προϊόντα ερµηνεύεται από το γεγονός ότι η περιοχή του Alentejo είναι αγροτική επαρχία που διαθέτει τα περισσότερα προϊόντα µε προστατευόµενες ονοµασίες τα οποία είναι αναγνωρισµένα και διατίθενται στο εµπόριο αποτελεσµατικά. Τα παραδοσιακά προϊόντα µε προστατευόµενες ονοµασίες περιλαµβάνουν µια σειρά από αρκετές δεκάδες πορτογαλικά προϊόντα, τα οποία εµφανίζονται να συνδέονται µε την Προστατευόµενη Ονοµασία Προέλευσης (PDO), τις Προστατευόµενες Γεωγραφικές Ενδείξεις (PGI) και το Εδικό Παραδοσιακό Ιδιότυπο προϊόν (TSG). Τα προϊόντα µε Προστατευόµενη Ονοµασία Προέλευσης (PDO) έχουν µια ισχυρή σύνδεση µε την περιοχή ή τον τόπο µε τα οποία σχετίζονται, και έτσι είναι δυνατόν να αποδείξει κάποιος ότι η ποιότητά τους εξαρτάται από το έδαφος, το κλίµα της περιοχής, τις φυλές των ζώων ή τις ποικιλίες των φυτών και την τεχνογνωσία των κατοίκων της περιοχής. Μερικά από αυτά είναι: Δαµάσκηνα Elvas, Ελιές του Βορείου Alentejo, ελιές του Elvas και Campo Maior, Carnalentajana, Κρέατα του Heath, Χοιρινό Alentejo, Κρέας Mertolenga, Κασταν Marvão και Portalegre, Cherry St Julian και Portalegre, Μέλι από Alentejo, τυρί Évora, τυρί Nisa Η Προστατευόµενη Γεωγραφική Ένδειξη (PGI), αναφέρεται στην περιοχή ή τη ζώνη απ όπου προέρχεται τουλάχιστον ένα µέρος του κύκλου παραγωγής του προϊόντος το οποίο έχει τη φήµη που συνδέεται µε την περιοχή, ώστε να επιτρέπει τη σύνδεση κάποιων χαρακτηριστικών του προϊόντος µε το έδαφος, το κλίµα, τις φυλές των ζώων, τις φυτικές ποικιλίες και την τεχνογνωσία των κατοίκων της περιοχής. Μερικά από τα προϊόντα αυτά είναι: αρνί από Βορειοανατολικό Alentejo, Λευκό λουκάνικο Portalegre, Κρέας για λουκάνικα από Estremoz και Borba, Λουκάνικο από το Portalegre, µήλο από Portalegre, τυρί Μεστιζο της Tolosa. Το εγγυηµένο παραδοσιακό ιδιότυπο προϊόν (TSG), είναι γεωργικό προϊόν ή τρόφιµο που παράγεται µε τη χρήση παραδοσιακών πρώτων υλών ή παραδοσιακών µεθόδων παραγωγής που έχουν παραδοσιακή σύνθεση. Παράλληλα µε το παραδοσιακό προϊόν, είναι απαραίτητο να επενδύσει κανείς σε µεθόδους παραγωγής που δεν βλάπτουν το περιβάλλον και αποτελούν εγγύηση ποιότητας για τον καταναλωτή, συµπεριλαµβανοµένων των προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας. Τα περιφερειακά χαρακτηριστικά της περιφέρειας Alentejo µάς οδηγούν να επενδύσουµε στον τοµέα της φυσικής καλλιέργειας διότι η περιφέρεια αυτή προωθεί περισσότερο από άλλες περιοχές στην Πορτογαλία µεθόδους βιολογικής καλλιέργειας. Το IP (Integrated Pest Management) αποτελεί ολοκληρωµένη διαχείριση παρασίτων και είναι ένας τρόπος καλλιέργειας που έχει ως στόχο να συµβάλει στην ισορροπία των αγροτικών οικοσυστηµάτων µειώνοντας τα φυσικά παράσιτα. Το σύστηµα επίσης χρησιµοποιεί άλλα σχετικά µέσα καταπολέµησης µε στόχο να αποτρέψει στα παράσιτα να επιτίθενται δριµέος, πράγµα που συνεπάγεται σηµαντικές οικονοµικές απώλειες. 5
6 PACMAn ΕΠΙΤΕΥΓΜΑΤΑ ΚΟΡΥΦΑΙA Το πρόγραµµα Pacman υλοποιεί τις δραστηριότητές του στη βάση χρονοδιαγράµµατος. Όσον αφορά το Πακέτο Εργασίας 3, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της Δράσης 3.1, ο Επιστηµονικός Υπεύθυνος έχει αρχίσει να συλλέγει όλες τις προκαταρκτικές προτάσεις για τα τµήµατα γεωργικής παραγωγής στα οποία επικεντρώνουν τις δραστηριότητες τους όλοι οι εταίροι του προγράµµατος PACMAN. Μια πρώτη εισήγηση για τα τµήµατα αυτά είναι χρήσιµη, ώστε να βοηθήσει τους εταίρους στη λήψη κοινών αποφάσεων και στην ενίσχυση των δραστηριοτήτων δικτύωσης. Η δραστηριότητα αυτή είναι σε εξέλιξη. Ο τελικός κατάλογος αναµένεται να ολοκληρωθεί στο πλαίσιο της Δράσης 3.2, που ξεκίνησε τον Απρίλιο. Επιπλέον, έχει ζητηθεί από τους εταίρους του έργου να επιλέξουν και να υποβάλουν στον Επικεφαλής Εταίρο τρεις καλύτερες πρακτικές διεθνών προγραµµάτων που ασχολούνται µε την καινοτοµία, τη διεθνοποίηση και τη δικτύωση στον τοµέα της αγροτικής παραγωγής. Ο τελικός στόχος της δραστηριότητας αυτής είναι να αξιοποιήσει στο PACMAN την εµπειρία που έχει αποκτηθεί από άλλα προγράµµατα. Η καταληκτική ηµεροµηνία είναι η 30η Μαΐου 2011. Η επιλογή των τοµέων και των βέλτιστων πρακτικών υποστηρίζεται από τις κατευθυντήριες γραµµές που είχαν αναπτυχθεί παλαιότερα στη Δράση 3.1, η οποία έχει εφοδιάσει τους εταίρους µε έναν χάρτη και µια λίστα µε όλα τα τµήµατα της αλυσίδας γεωργικής παραγωγής και µε ένα δελτίο καταγραφής για να συµπληρώσουν και συνοψίσουν τα διεθνή προγράµµατα. αφορούσαν τις δράσεις και τις δαπάνες που έγιναν στο πλαίσιο των εργασιών του προγράµµατος µέχρι τον Φεβρουάριο 2011 (Πακέτο Εργασίας 2). Σε ό,τι αφορά τη διοικητική και την οικονοµική διαχείριση, οι εταίροι του έργου εξακολουθούν να χρειάζονται περισσότερο χρόνο για την αναφορά των δαπανών και την υποβολή εκθέσεων. Μέχρι τον Οκτώβριο, οπότε και θα υποβληθεί η IV έκθεση αναφοράς και το αίτηµα αποζηµίωσης δαπανών, κάθε εταίρος θα πρέπει να αναφέρει και πιστοποιήσει τουλάχιστον το 10% του δικού του προϋπολογισµού ΕΤΠΑ. Σε ό,τι αφορά το Πακέτο Εργασίας 1, έχει ήδη δηµοσιευθεί και παραδοθεί στους εταίρους το δεύτερο ενηµερωτικό δελτίο, και έχει ολοκληρωθεί το φυλλάδιο του προγράµµατος. Επίσης, από την ιστοσελίδα του προγράµµατος www.pacmanproject.eu µπορεί κανείς να κάνει λήψη της αγγλικής έκδοσης. Τόσο τα ενηµερωτικά δελτία, όσο και το φυλλάδιο µεταφράζονται στις 5 γλώσσες των εταίρων: ιταλικά, γαλλικά, πορτογαλικά, ισπανικά και ελληνικά. Η ιστοσελίδα του προγράµµατος επίσης µεταφράζεται στις 5 γλώσσες και σύντοµα θα είναι στον ιστοχώρο. Στο τέλος Απριλίου υποβλήθηκαν η δεύτερη και η τρίτη έκθεση προόδου που 6
7 www.pacmanproject.eu Ο ιστοχώρος www.pacmanproject.eu είναι το πρώτο παραδοτέο του προγράµµατος Pacman. Σχεδιασµένος ως πύλη, είναι δοµηµένος σε διάφορους θεµατικούς τοµείς εύκολα και άµεσα προσβάσιµους, χρήσιµους και ευέλικτους. Η πύλη PACMAN ανταποκρίνεται στους στόχους του προγράµµατος µέσα από ένα σαφές όραµα του συνολικού περιεχοµένου του έργου, την λεπτοµερή περιγραφή της εταιρικής σύµπραξης και την διαρκή και συνεχώς ανανεωµένη ενηµέρωση και τις ειδήσεις και πληροφορίες για τις εν εξελίξει εκδηλώσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο που αφορούν τον τοµέα της αγροτικής παραγωγής. Στο www.pacmanproject.eu µπορείτε να βρείτε τα στοιχεία επικοινωνίας για το πρόγραµµα και µπορείτε να κάνετε λήψη των αρχείων που αφορούν την εξέλιξη των καινοτόµων δραστηριοτήτων, καθώς και τα τελικά προϊόντα, ώστε να ενηµερώνεστε για τα ενδιάµεσα και τελικά αποτελέσµατα του προγράµµατος. 7