«ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ.»

«ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ.» ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 38 ο ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ( ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΗ, ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΡΕΜΜΥΔΑ, ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΟΝΓΚΑΣ, ΜΑΤΕΟΥΣ ΚΑΛΒΑΣΙΝΣΚΙ) ΜΑΘΗΜΑ: ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ( PROJECT ) ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2013 Α ΜΕΡΟΣ 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ: Περίληψη 3 Εισαγωγή I. Παρουσίαση θέματος 5 II. Σκοπός της έρευνας και ανάγκες που εξυπηρετεί 5 III. Διατύπωση της υπόθεσης 6 IV. Ψυχική και σωματική επίδραση της μουσικής 7 V. Ιστορία των τριών ειδών μουσικής που επέλεξε η ομάδα Χιπ χοπ 9 Ηλεκτρονική 13 Λαϊκό 15 Υλικά και μέθοδοι I. Παράμετροι που θεωρήθηκαν ότι δεν επηρέασαν την έρευνα 18 II. Όρια και περιορισμοί της έρευνας 19 III. Αναλυτική περιγραφή διαδικασίας 20 Αποτελέσματα 22 Απαντήσεις ερωτηματολογίων του τμήματος που ανέλαβε η ομάδα μας 29 Συμπεράσματα 35 Προτάσεις για περαιτέρω διερεύνηση/αυτοκριτική 36 2

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Με τον όρο project ονομάζουμε το σύνθετο έργο που γίνεται με στόχο τη δημιουργία ενός προϊόντος ή μίας υπηρεσίας. Πρόκειται για έναν τρόπο ομαδικής διδασκαλίας στην οποία συμμετέχουν ισότιμα δάσκαλοι και μαθητές. Η ερευνητική εργασία των μαθητών σε αυτό το τετράμηνο εστιάζει στην θεματική ενότητα της μουσικής. Μέσα στο πλαίσιο της μαθησιακής δραστηριότητας, έπειτα από την μελέτη του θέματος από τους μαθητές, δημιουργήθηκε από τις ομάδες ένα ερωτηματολόγιο το οποίο δόθηκε στους μαθητές του σχολείου μας. Σκοπός μας ήταν η διεξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων μέσα από τα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια. Τα αποτελέσματα αυτά μας βοήθησαν να εφαρμόσουμε μία ολοκληρωμένη έρευνα γύρω από την θεματική ενότητα, δηλαδή την μουσική και την επίδραση της στους νέους. Οι ερωτήσεις του εν λόγω ερωτηματολογίου επικεντρώνονται κυρίως στη σχέση και την επίδραση της μουσικής στους νέους. Ο κύριος λόγος για τον οποίο επιλέξαμε να ασχοληθούμε με αυτό το θέμα ήταν η έντονη επιρροή που ασκεί η μουσική στους νέους και γενικότερα σε ανθρώπους κάθε ηλικίας. Καθ όλο το χρονικό αυτό διάστημα, αναζητήσαμε πληροφορίες για την ιστορία της μουσικής, για την ιστορία του κάθε είδους ξεχωριστά, την σωματική και ψυχική επίδρασή της στις ζωές μας. Παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίσαμε δυσκολίες, καθώς κάποια ερωτηματολόγια ήταν ελλιπή, φτάσαμε στα εξής συμπεράσματα. Πρώτον, η σχέση των νέων με την μουσική είναι ιδιαίτερα δυνατή. Οι νέοι αφιερώνουν καθημερινά πολλές ώρες στη μουσική και συχνά επισκέπτονται χώρους με σκοπό να ακούσουν μουσική. Επιπρόσθετα, εξετάσαμε τις προτιμήσεις των νέων στα διάφορα είδη μουσικής. Τα πρώτα τρία είδη που αναδείχτηκαν είναι η Ποπ, η Ροκ και το Χιπ Χοπ. Με τη βοήθεια της μουσικής οι νέοι εκφράζονται, διασκεδάζουν, ηρεμούν και «επικοινωνούν», 3

ABSTRACT We use the term project to name the complex work which is done with the aim to create a product or a service. It s about a way of team teaching in which teachers and student s can equally participate. The student s research paper in this semester focuses on the theme of music. Within the learning activity after the research of the subjects by the student s, a questionnaire has been created by the teams, which was given to our school s students. Our target was to conclude some results from the complete questionnaires. These results helped us to form a complete research about the thematical unit, which is music and its effect on young people. The questions of the questionnaire are focusing mainly on the connection and reaction of young people towards music. The main reason why we chose to deal with that issue, was the intense influence of the music on the young. Throughout this period, we sought information on the story of music, the history of each species separately, the physical and mental effect on our lives. Despite the fact that we faced difficulties, as more questionnaires were incomplete, we reached the following conclusions. Firstly, the relationship between the young and music is particularly strong. Young people spend many hours daily listening to music and frequently they visit places to enjoy it. Additionally, we examined the preferences of young people in various genres of music. The first three which emerged is Pop, Rock and Hip Hop. By means of music the young express themselves, they have fun, they relax and communicate. 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παρουσίαση θέματος. Λόγοι που το διαλέξαμε. Σε κάθε στιγμή της ζωής μας η μουσική αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι. Σε χαρές, λύπες, γιορτές κλπ, ο καθένας μας καταφεύγει σε ακούσματα μουσικής. Από την Αρχαία Ελλάδα κιόλας, η σημασία της μουσικής εκτιμήθηκε από πολλούς και καλλιεργήθηκε. Έτσι κατάφερε με το πέρασμα των χρόνων να παραμείνει στην ιστορία, να εξελιχθεί και να αποτελέσει κομμάτι της ζωής μας. Η επίδραση της στη ζωή των ανθρώπων, όπως πολλές έρευνες έχουν αποδείξει, είναι τεράστια. Παίρνοντας ως αφορμή αυτό, αποφασίσαμε να διεξάγουμε έρευνα πάνω στην θεματική αυτή ενότητα καθώς η μουσική: 1) Είναι ευρέως διαδεδομένη τέχνη. 2) Αποτελεί αξία διαχρονική. 3) Απασχολεί και ενδιαφέρει ιδιαίτερα τους εφήβους. 4) Είναι εύκολα προσεγγίσιμη θεματική ενότητα. 5) Αποτελεί μία από τις δραστηριότητες που είναι γενικώς εξαιρετικά αγαπητές. Αποφασίστηκε από κοινού συνεπώς να ασχοληθεί η κάθε ομάδα με τρία από τα είδη μουσικής. Τα τρία είδη που επιλέχθηκαν από τα μέλη της ομάδας μας ήταν το Λαϊκό, το Χιπ Χοπ και η ηλεκτρονική. Σκοπός της έρευνας και ανάγκες που εξυπηρετεί. 1. Γνωριμία με τη διαδικασία αναζήτησης και συγκέντρωσης χρήσιμου για την εργασία υλικού. 2. Προβληματισμός για την επεξεργασία του υλικού εργασίας. 3. Συγκέντρωση πληροφοριών για: Σχέση εφήβων με τη μουσική. Μουσικές προτιμήσεις εφήβων. Πόσο συχνά ακούνε μουσική και συχνάζουν σε μέρη με σκοπό να ακούσουν μουσική οι έφηβοι. Τι εκφράζουν οι έφηβοι μέσα από το κάθε είδος μουσικής. Για ποιο λόγο επιλέγουν ένα είδος μουσικής. Κατά πόσο η διάθεση τους επηρεάζει το είδος μουσικής που επιλέγουν. 5

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Η Ιστορία της Μουσικής Η μουσική γεννήθηκε μαζί με τον άνθρωπο, ο οποίος νωρίς άρχισε να ξεχωρίζει αρμονικούς φυσικούς ήχους που τον βοηθούσαν στην παραγωγή και τη ζωή του. Σιγά-Σιγά άρχισε να τον αναπαράγει, να τους ανασυνθέτει δημιουργικά. Τα μουσικά του δημιουργήματα ο άνθρωπος τα χρησιμοποίησε για να επικοινωνήσει με τους συνανθρώπους του, να εξορκίσει το φόβο, να επικαλεστεί τους προγόνους, να εξευμενίσει τους θεούς του, και να εκφράσει το θαυμασμό, την αφοσίωση και την αγάπη. Η μουσική της Αρχαίας Ελλάδας ήταν ένα μείζον κομμάτι του αρχαιοελληνικού θεάτρου - μεικτές χορωδίες τραγουδούσαν για διασκεδαστικά, εορταστικά και πνευματικά δρώμενα. Χρησιμοποιούνταν μουσικά όργανα όπως, μεταξύ άλλων, ο αυλός, η λύρα, και ιδιαίτερα η κιθάρα. Η μουσική ήταν σημαντικό μέρος της αρχαιοελληνικής παιδείας, όπου τα αγόρια ξεκινούσαν μουσικές σπουδές από έξι χρονών. Αντίθετα, στο Μεσαίωνα, που η μουσική παιδεία ήταν ασθενής μέχρι και ανύπαρκτη, κυριαρχούσε ο μυστικισμός και η νοσηρότητα. Δε διασώθηκαν γραπτά μνημεία που να μας κατατοπίζουν για τη μουσική του αρχαίου 6

Είναι πλέον γεγονός πως στην εφηβεία περνάμε στάδια με σκοπό την ολοκλήρωση της προσωπικότητας μας. Έτσι η μουσική διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο στην ολοκληρωτική ανάπτυξη της προσωπικότητας των εφήβων. Η επίδραση της μουσικής είναι σωματική αλλά και ψυχική 1)μείωση του καρδιακού ρυθμού 2)μείωση αρτηριακής πίεσης 3)χαμηλότερη πίεση του αίματος 4)μείωση επίσης του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου και άλλων προβλημάτων υγείας 5)μείωση του στρες 6)τόνωση εγκεφαλικών κυττάρων 7)ενίσχυση των αποδόσεων 8)συμβάλει στον υγιή ύπνο 7

9) χαλάρωση του σώματος Έχει αποδειχθεί ότι 10-20 μουσικής ακρόασης μπορούν να φτιάξουν την διάθεσή μας καθώς το άκουσμα μουσικής προκαλεί στον εγκέφαλο αντιδράσεις που συνδέονται με την ευχαρίστηση και την χαλάρωση. 1)αύξηση αισιοδοξίας 2)ευφορία 3)βοηθά στην κοινωνικοποίησή μας 4)συμβάλλει στην ψυχική υγεία 8

Χιπ Χοπ Το Χιπ Χοπ( Hip-Hop) δεν είναι ένα είδος μουσικής ή ένα είδος χορού, αλλά μία κουλτούρα που αποτελείται από 4 στοιχεία: Ραπ (ο στίχος) Μπρέικ Ντανς (ο χορός) Djing (η μουσική) Γκράφιτι (η εικόνα) Το Χιπ Χοπ αναπτύχθηκε σε υποβαθμισμένες περιοχές των ΗΠΑ, όπως το Μπρονξ στην Νέα Υόρκη και σε άλλες μεγάλες πόλεις όπου υπήρχε μεγάλη ανεργία και φτώχεια. Τα 4 στοιχεία δεν αναπτύχθηκαν την ίδια χρονική στιγμή αλλά σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Οι ρίζες του ανάγονται στην δεκαετία του 70, όταν άρχισαν τα πρώτα δειλά δειλά βήματα. Ο όρος Χιπ Χοπ 9

Η πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε γραπτά ήταν στην εφημερίδα The Village Voice από τον Steven Hager. Μπρέικ ντανς Το Μπρέικ ντανς (Break Dance) είναι είδος χορού. Οι πρώτοι Β-boys (breakdancing), χορευτές Μπρέικ ντανς, εμφανίστηκαν το 1973 και ήρθε ως δια μαγείας και έλυνε τις διαφορές μεταξύ συμμοριών(δεν φτιάχτηκε γι αυτό το λόγο απλά χρησιμοποιήθηκε). ΜCing Το Mcing(MC= Master of Ceremonies) άρχισε το 75-78 όταν ένα Dj συνέδεσε το μικρόφωνο στον μίκτη του και άρχισε να λέει διάφορους στίχους, σαν σλόγκαν, για να εμψυχώσει τους B-boys. Έτσι ξεκίνησαν οι πρώτοι MC s το 79-85. Έπαιρναν το μικρόφωνο και μιλούσαν για την προσωπική τους ζωή για διάφορα προβλήματα της κοινωνίας καθώς και για θέματα όπως οι σχέσεις τους, το χιούμορ και άλλα. Αυτό που έκανε διαφορετική την Ραπ και το Mcing, εν τέλει, καθώς και ολόκληρη την Χιπ Χοπ κουλτούρα, είναι ότι δεν χρειάζεται να έχεις τελειώσει κάποια σχολή για να χορέψεις, να τραγουδήσεις, να ζωγραφίσεις ή να παίξεις μουσική. Το έκανες επειδή το ένιωθες και για να περάσεις το δικό σου μήνυμα. Γκράφιτι Το Γκράφιτι ενσωματώθηκε στο Χιπ χοπ ως ένα από τα στοιχεία του στα τέλη του 60, όταν ένας Ελληνοαμερικάνος που έκανε διανομέας πίτσας έγραφε όπου πήγαινε το ψευδώνυμο του και τον αριθμό της οδού όπου έμενε( ΤΑΚΙ 183). Έτσι 10

γεννήθηκε η σύγχρονη μορφή του Γκράφιτι. Από τότε μεταφέρθηκε σε κάθε γωνία του πλανήτη, από την Βραζιλία μέχρι το Ιράν και έγινε ένας τρόπος έκφρασης του καλλιτέχνη κατά της πολιτικής ή για διάφορους άλλους σκοπούς. Το Γκράφιτι γεμίζει το αστικό γκρίζο με ένα χρώμα της ψυχής που γεννιέται εκείνη τη στιγμή στο μυαλό του καλλιτέχνη και από τη καρδία μεταφέρεται στο χέρι του που κρατάει το σπρέι. Το Γκράφιτι σε κάνει να νιώθεις πιο απελευθερωμένος και να εκφράζεσαι μέσα από αυτές τις δημιουργίες που κάνεις. Το Γκράφιτι είναι μία ξεχωριστή εμπειρία που ομορφαίνει τους τοίχους και τους δίνει μία νέα ζωντάνια παρά το γεγονός ότι οι μεγάλοι το αντιμετωπίζουν σαν βανδαλισμό. Γενικά το Γκράφιτι εκφράζει κάθε νέο στη σημερινή εποχή. Rap Πρόκειται για είδος που δίνει έμφαση στους στίχους (ρίμες) και στο περιεχόμενο αυτών και η μουσική συνήθως είναι συνοδευτική και δευτερεύουσας μέριμνας. Οι στίχοι, αυτοσχέδιοι στην καθημερινή έκφραση αλλά επεξεργασμένοι στις παραγωγές, δεν τραγουδιούνται, αλλά απαγγέλλονται με ιδιαίτερο ρυθμικό τρόπο ενώ η μουσική δανείζεται στοιχεία από τη soul, τη τζαζ όσο και από άλλα ποικίλα μουσικά ρεύματα. Οι στίχοι, οι οποίοι έχουν μεγάλη έκταση και ποσότητα, εκφράζουν κατά κανόνα καθημερινά βιώματα και εμπειρίες, ενώ τα τραγούδια ορισμένων καλλιτεχνών αποκτούν πολιτική προέκταση κυριότατα ανατρεπτική, ρηξικέλευθη όσο και καυστική αφού πηγή της μουσικής αυτής είναι το γκέτο των περιθωριοποιημένων μαύρων των Ηνωμένων πολιτειών ενώ δεν απουσιάζεται επίσης η λυρικότητα και η ποιητική πνοή από ορισμένους καλλιτέχνες και συγκροτήματα. Σημαντικές προσωπικότητες τους Χιπ χοπ Το χιπ χοπ στο εξωτερικό: Μιλώντας συγκεκριμένα για την Αμερική απ όπου συγκεκριμένα ξεκίνησε το χιπ χοπ, θα πρέπει να τονίσουμε ότι δεν ήταν απλά ένα είδος μουσικής. Στα ghetto των μεγαλουπόλεων των Ηνωμένων Πολιτειών μέσα απ το χιπ χοπ, διαφορές μεταξύ συμμοριών έβγαιναν προς τα έξω. Το χιπ χοπ έγινε τρόπος ζωής και όλοι μπορούσαν 11

να πειραματιστούν και να ραπάρουν. Μερικές πολύ σημαντικές προσωπικότητες του χιπ χοπ είναι: o Tupac: Ένας αναμφισβήτητα μεγάλος ράπερ, αν όχι ο μεγαλύτερος, που δυστυχώς δεν πρόλαβε να ζήσει πολύ καθώς έχασε την ζωή όταν κάποιοι τον δολοφόνησαν. Πολλοί αναφέρονται σε διαφορές μεταξύ συμμοριών, άλλοι σε καθαρά σκοπιματική δολοφονία λόγω του γεγονός ότι ό,τι έλεγε στα τραγούδια ήταν αληθινό. Κάποιοι λοιπόν δεν έδειξαν τον απαραίτητο σεβασμό και του αφαίρεσαν τη ζωή. Όπως και να έχει, σεβασμός δείχνεται ακόμα στο πρόσωπό του και στα τραγούδια του, 17 χρόνια μετά τον θάνατό του. Φανς του χιπ χοπ από όλο τον πλανήτη ξέρουν τον 2pac, χωρίς να επηρεάζεται αυτό από την καταγωγή τους και την γλώσσα τους. Άλλα μεγάλα και γνωστά ονόματα του GANGSTA RAP ή αλλιώς του ραπ που έρχεται κατευθείαν από τα ghetto των Ηνωμένων Πολιτειών είναι: o WC, o Ice Cube, o Snoop Dogg, o DMX, o XZIBIT, o Eminem που αξιοσημείωτο είναι πως είναι από τους λίγους λευκούς ραπερς στην Αμερική που έχει κερδίσει τον σεβασμό και των μαύρων. Μερικά άλλα μεγάλα ονόματα που δυστυχώς έχασαν και αυτοί την ζωή τους σε μικρές ηλικίες είναι: ο EASY-E, o Nate Dogg. To χιπ χοπ στην Ελλάδα: ξεκινώντας να μιλάμε για το χιπ χοπ στην Ελλάδα πρέπει να πούμε πως οι διαφορές είναι τεράστιες. Καταρχάς, στο ελληνικό χιπ χοπ δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ συμμοριών. Το χιπ χοπ στην Ελλάδα δεν έχει τόσο μεγάλη ιστορία όσο το ξένο. Αρχίζοντας από το 1996-1997 στην Ελλάδα εμφανίστηκαν οι πρώτες ομάδες όπως TXC, ZN και αργότερα FFC. Όσο περνάνε τα χρόνια περισσότεροι νέοι ράπερς και νέες ομάδες μπαίνουν στην μεγάλη οικογένεια του χιπ χοπ και επικεντρώνονται στα χρήματα μέσα από το χιπ χοπ, παρουσιάζουν στους φανς πράγματα και έννοιες που απλά και μόνο επικεντρώνονται στην προσπάθεια τους να τραβήξουν περισσότερο κόσμο στον εμπορικό δρόμο του χιπ χοπ που πολλές φορές αποδεικνύεται ψεύτικος και ανούσιος. 12

Ηλεκτρονική Ένα από τα πιο αναγνωρισμένα μουσικά είδη τον τελευταίο καιρό είναι η ηλεκτρονική μουσική, η οποία ξεκίνησε το 1960, μαζί με τη γέννηση του πρώτου ηλεκτρονικού synthesizer. Ο πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής μουσικής, ήταν ο Jean- Michael Jarre, o οποίος ήταν και ο πρώτος που έπαιξε στην Όπερα του Παρισιού με ήχους Ελέκτρο σε συνδυασμό Κλασσικής. Το 1964 ο Robert Moog προχώρησε ένα βήμα πιο πέρα και έγινε ο πρώτος, ο οποίος χρησιμοποίησε το πρώτο αναλογικό synthesizer και αναμφίβολα έδωσε το βήμα για την εξέλιξη του κινήματος. Η electronica θεωρείται μία από τις πρώτες μορφές που έδωσε ροή στο είδος και χρησιμοποίησε κυρίως μελωδικούς αλλά και αρμονικούς ήχους που αγγίζουν τα όρια της dance. Με την πάροδο του χρόνου, τα είδη της ηλεκτρονικής μουσικής διασπάστηκαν σε διάφορες γκάμες, όπως techno, house, acid jazz, trance, drum n bass. O κάθε μουσικός ή dj άρχισε να ξεχωρίζει το είδος με βάση την ένταση αλλά και το πόσο βαθύς είναι ο ήχος. Η techno βοήθησε να εξελιχθεί το κίνημα ακόμα παραπάνω, στα χέρια των καλύτερων djs, όπως οι Laurent Garnier, Ritchie Hawtin, 808 State, οι οποίοι έβαλαν τη δική τους πινελιά, με τις δημιουργίες τους. Από το 1970 και μετά άλλαξαν πολλά. Οι Γερμανοί Kraftwerk άρχισαν την πορεία τους κάνοντας συνδυασμούς διαφόρων στυλ, remixes με hip-hop αλλά και πραγματοποιώντας συνεργασίες με διάφορους μουσικούς όπως οι Grandmaster Flash, Parliament Funkadelic και Inner City. Ταυτόχρονα, στην άλλη γωνία της γης, στην Jamaica, καλλιτέχνες όπως οι King Tubby, Lee Perry και Augusto Pablo άρχισαν εκείνη την περίοδο σε πειραματικό στάδιο να ασχολούνται με τα synths και να δημιουργούν ένα καινούργιο ρεύμα με την ονομασία «sound system». Τα πάρτι τους ήταν συνήθως παράνομα, εκείνοι όμως έπαιζαν live στον κόσμο με τα μηχανήματα τους, προσθέτοντας τις περισσότερες φορές το γνωστό «rap» 13

Καθώς τα χρόνια περνούσαν, το hip hop αλλά και το rap οδήγησαν το αμερικανικό house σε ένα από τα δημοφιλέστερα στυλ μουσικής που άρχισε να παίζεται σε πολλά γνωστά clubs όπως το Studio 54 στην Νέα Υόρκη, με djs όπως ο Frankie Knuckles, o Tony Humpries, ο Larry Levan, ο Francois Kevorkian και πολλοί άλλοι. Τη γενικότερη τάση ακολούθησαν και jazz πιανίστες, όπως οι Herbie Hancock, Chick Corea and Jan Hammer, οι οποίοι επίσης χρησιμοποίησαν καινούργιες μεθόδους, που οδήγησαν τη σκηνή της jazz ένα ακόμα βήμα παραπάνω. Ακολούθησαν πολλές παραγωγές αλλά και remixes με ύφος ηλεκτρονικό, έγιναν πολλά hits, και ο κόσμος άρχισε να «ψάχνεται» με την ηλεκτρονική μουσική ακόμα περισσότερο. Τα τελευταία 20 χρόνια, με την τεράστια εξέλιξη στα computers και τα synths, πολλοί καλλιτέχνες, στράφηκαν στην ηλεκτρονική μουσική, και έτσι ολόκληρη η βιομηχανία άρχισε να εξελίσσεται με γοργούς πλέον ρυθμούς. Περιοδικά, εξειδικευμένα μουσικά σχολεία, αλλά και φεστιβάλ ήρθαν στο φως. Ο μεγάλος ανταγωνισμός που επικρατούσε έφερε τα πάνω κάτω και πολλά ονόματα έκαναν την άνοδο τους. Κάποια από τα ανερχόμενα πρόσωπα της εποχής ήταν ο Dj Spooky, o John Digweed, o Dj Emerson, ο Nick Warren και ο Sasha. Στις μέρες μας, η ηλεκτρονική μουσική δεν θα μπορούσε να μένει «υποταγμένη» μόνο στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Κάνει το γύρο του κόσμου, επηρεάζει και επιφέρει αλλαγές. Καλλιτέχνες και μπάντες κάνουν περιοδείες και μεταφέρουν τους ρυθμούς τους σε κάθε γωνιά της γης. Ο Fat Boy Slim και οι Chemical Brothers στην Αγγλία, οι Daft Punk και ο The Hacker στη Γαλλία είναι από τους πρώτους που σηματοδοτούν μια καινούργια αρχή. Αμέτρητες συναυλίες πραγματοποιούνται παντού και το τεράστιο κύμα της ηλεκτρονικής μουσικής συνεχίζει να παρασύρει μία μεγάλη μερίδα κοινού που το ακολουθεί και γεμίζει τα clubs και τα dancefloors όλου του κόσμου. 14

Λαϊκό τραγούδι Λαϊκό τραγούδι ονομάζεται εκείνο το τραγούδι που είναι εναρμονισμένο στο ύφος της ελληνικής αστικής μουσικής, τόσο στην αρχαιότητα, όσο και μεταγενέστερα. Aπό τη μια έχουμε το Λαϊκό τραγούδι της υπαίθρου (δημοτικό) κι από την άλλη το λαϊκό τραγούδι των αστικών κέντ ρων (λαϊκό).είναι απαραίτητος ο διαχωρισμός του σε αυτές τις δύο κατηγορίες, καθώς το πρώτο είναι ένα είδος που έχει σχεδόν εκλείψει στις μέρες μας και ανήκει στην παράδοση, ενώ το δεύτερο είναι η υπάρχουσα λαϊκή μουσική μας, π ου αναπτύσσεται και εξελίσσεται συνεχώ ς. Το Λαϊκό από τα πρώτα χρόνια που αρχίζει να διαμορφώνεται, παρουσιάζει μια εκπληκτική ομοιομορφία σε όλο το γεωγραφικό εύρος της ελληνικής παρουσίας και δράσης. Από την άλλη είναι απαραίτητος ένας ακόμα διαχωρισμός. Αυτός ανάμεσα στην λαϊκή και την λόγια μουσική. Λαϊκό θεωρείται το τραγούδι που παράγεται κυρίως από αυτοδίδακτους καλλιτέχνες και απευθύνεται κυρίως στις πλατιέςλαϊκές μάζες. Στις αρχές του 19ου αιώνα γιγαντώνονται οι μετακινήσεις πληθυσμών από την ύπαιθρό και τα φτωχά και κατώτερα στρώματα διατηρώντας και εξελίσσοντας τη δική τους προφορική κουλτούρα (συνήθειες, ήθη, έθιμα, κανόνες συμπεριφοράς) δημιουργούν τους δικούς τους τρόπους έκφρασης, ιδεολογίας και επιβίωσης στα Μητροπολιτικά κέντρα, όπου αναπτύσσεται και διαμορφώνεται το λεγόμενο ρεμπέτικο τραγούδι αφού το δημοτικό και οι ευρωπαϊκές καντάδες δεν μπορούν να λειτουργήσουν σαν είδος γενικής λαϊκής μουσικής κατανάλωσης. Το ρεμπέτικο γεννιέται στις φυλακές του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Το ρεμπέτικο στα πρώτα του βήματα λειτουργεί σαν δημοτικό τραγούδι, από το οποίο δανείστηκε πολλά στοιχεία. Οι δημιουργοί είναι ανώνυμοι και εμπειρικοί. Η αρχικά ανατολίτικη μελωδία του ζυμώθηκε με την ελληνική ιδιοσυγκρασία, ενσωματώνοντας παραδοσιακά, βυζαντινά, νησιώτικα και επτανησιακά ηχοχρώματα. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η πορεία του λαϊκού -με 15

την ευρύτερη έννοια- τραγουδιού συμπορεύεται με την τεχνολογική ανάπτυξη και την ανακάλυψη της δισκογραφικής αποτύπωσης και ηχογράφησης. Ήδη από το 1904 στην Θεσσαλονίκη πραγματοποιούνται οι πρώτες εγγραφές δίσκων των οποίων η επεξεργασία γίνεται στο εξωτερικό. Η καταγωγή του όρου ρεμπέτης ανάγεται στην περίοδο της τουρκοκρατίας, και υποδηλώνει τον απροσάρμοστο, ανυπότακτο, ασυμβίβαστο και «εκτός νόμου». Στις φυλακές, οι κατάδικοι, συνόδευαν τα τραγούδια τους από αυτοσχέδιους μπαγλαμάδες που έφτιαχναν εκεί, χρησιμοποιώντας κομμάτια ξύλου, σύρματα, έντερα ζώων. Η παρουσία του μπουζουκιού και του μπλαγλαμά στην ανατολική μεσόγειο έχει τις ρίζες της από αρχαιότατων χρόνων. Στις δύο πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα τα ρεμπέτικα εκφράζουν το περιθωριακό λαϊκό τραγούδι των πόλεων και χαρακτηρίζουν ομάδες όπως οι μάγκες και οι κουτσαβάκηδες που αρνούμενοι κάθε επιβολή της επίσημης κρατικής εξουσίας ζουν σύμφωνα με τους δικούς τους άγραφους νόμους και αξίες. Το 1922 μετά την αποτυχημένη έκβαση της Μικρασιατικής εκστρατείας οι πρόσφυγες, μαζί τους φέρνουν τον κοσμοπολίτικο αέρα της Σμύρνης και της δυτικής Μικράς Ασίας και ένα μουσικό ιδίωμα πιο αναπτυγμένο και περισσότερο εκλεπτυσμένο. Νέα μαγαζιά ανοίγουν όπου οι περίτεχνοι αμανέδες εκστασιάζουν την φιλόμουση πελατεία και οι ζυμώσεις μεταξύ του ρεμπέτικου και του μικρασιατικού ιδιώματος αλληλεπιδρούν καθοριστικά, και στα δύο είδη. Στην δεκαετία 1922-1932 το σμυρνέϊκο και πολίτικο ύφος κυριαρχούν. Χωρίστηκε γρήγορα σε κατηγορίες όπως «ελαφρολαικό», «βαρύ λαϊκό», έντεχνο κλπ. Το λαϊκό τραγούδι ήκμασε κυρίως στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ως το τέλος της δεκαετίας του 60 και τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Στις αρχές της δεκαετίας την δεκαετίας του 60 έχουμε τις πρώτες κυκλοφορίες μεγάλων δίσκων 33. Η γλώσσα του είναι η απλή, ζωντανή, ομιλούμενη γλώσσα του λαού, χωρίς επιτηδευμένες λέξεις και εκφράσεις, σε αντίθεση προς πολλά ελαφρά τραγούδια της εποχής που επιδίωκαν επιδεικτικά τις ξένες λέξεις και την «ξενική» προφορά. Παράλληλα τα λαϊκά μαγαζιά αρχίζουν να «χάνουν» τον αυθεντικό τους χαρακτήρα, το ύφος και τη φιλοσοφία τους και απομακρύνονται από το αρχικό μοντέλο και τις ανάγκες που τα δημιούργησαν. Οι σημαντικοί λαϊκοί τραγουδιστές συνεχίζουν να κάνουν επιτυχίες αλλά μικρότερης καλλιτεχνικής και εμπορικής εμβέλειας. Οι εταιρίες επιθυμούν να αποστασιοποιηθούν από το κλασικό λαϊκό άκουσμα και στρέφονται προς ένα πιο μοντέρνο, ανάλαφρο, «μεταλλαγμένο» λαϊκό τραγούδι και προς περισσότερο «έντεχνες» κατευθύνσεις. 16

Με το πέρασμα των χρόνων οι μεγάλοι λαϊκοί βάρδοι και δημιουργοί αποσύρονται και φεύγουν απ την ζωή αφήνοντας ένα δυσαναπλήρωτο κενό. Σήμερα ίσως να μην υπάρχει λαϊκό τραγούδι με την έννοια του παρελθόντος ίσως γιατί δεν υφίστανται οι κοινωνικές ομάδες και ανάγκες που τα γέννησαν και τα έκαναν να λειτουργούν καταλυτικά και ενωτικά. Όμως νεότεροι και εν ενεργεία σήμερα καλλιτέχνες και οι παλαιότεροι που δίνουν το παρών καθώς και η ολοένα αυξανόμενη αγάπη του κόσμου που μετά μανίας επιστρέφει στο λαϊκό άκουσμα σε συνδυασμό με μια νέα γενιά ικανών μπουζουξήδων που ανατέλλει, αποτελούν τα εχέγγυα για την διαιώνιση και εξέλιξη του ιδιώματος που ταυτίστηκε με την λαϊκή ιδιοσυγκρασία, την ιδιαιτερότητα, την δύναμη, και την έκφρασή της. Κύριος εκπρόσωπος: ο Τσιτσάνης, αλλά και πολλοί άλλοι (Βαμβακάρης, Ζαμπέτας, Παπαιωάννου, Μητσάκης, Χιώτης, Καλδάρας, Μπακάλης, Τζουανάκος, Κλουβάτος, Δερβενιώτης) Στιχουργοί: Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, Χαράλ.Βασιλειάδης, Κώστας Βίρλος, Χρήστος Κολοκοτρώνης, Κώστας Μάνεσης κ.ά. Τραγουδιστές: Καζαντζίδης, Μπιθικώτσης, Ευάγγελος Περπινιάδης, Γαβαλάς, Μανώλης Αγγελόπουλος, Μαρίκα Νίνου, Καίτη Γκρέυ, Γιώτα Λυδία, Πόλυ Πάνου, Σωτηρία Μπέλλου, Μαίρη Λίντα κ.ά. 17

ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Παράμετροι που δεν επηρέασαν την έρευνα 1) Απουσία ορισμένων μαθητών λόγω συμμετοχής σε ενδοσχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες. Παρ όλα αυτά τα ερωτηματολόγια δόθηκαν και στους απόντες με επιτυχία. 2) Ορισμένα ερωτηματολόγια ήταν ασαφή με αποτέλεσμα να αυξηθεί η δυσκολία επεξεργασίας των πληροφοριών, θέμα που αντιμετωπίστηκε με την συνεργασία των μελών από όλες τις ομάδες καθώς και τον αρμοδίων καθηγητών. 3) Απουσία κάποιων μελών από τις ομάδες την ημέρα διανομής των ερωτηματολογίων λόγω σχολικών υποχρεώσεων με αποτέλεσμα κάποιες ομάδες να έχουν προχωρήσει γρηγορότερα σε σχέση με κάποιες άλλες. Αυτό το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με επιπλέον ώρες που αφιέρωσαν τα μέλη των ομάδων που είχαν μείνει σε προηγούμενο στάδιο για την αντικατάσταση του χαμένου χρόνου. 4) Όσον αφορά την ερώτηση 4, οι ομάδες αποφάσισαν για την σωστή απόδοση των αποτελεσμάτων να λάβουν στην έρευνα τους τις τέσσερις πρώτες επιλογές. Έτσι παίρνοντας τα δεδομένα των τεσσάρων πρώτων επιλογών του κάθε ερωτηματολογίου από όλα τα τμήματα, οι ομάδες επεξεργάστηκαν την συγκεκριμένη ερώτηση. 18

Όρια και περιορισμοί της εργασίας. 1) Περιορισμένος χρόνος. Οι ομάδες είχαν ελάχιστο χρόνο για την ολοκλήρωση της εργασίας και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του ρυθμού προετοιμασίας. 2) Μικρό δείγμα. Μοιράστηκαν δείγματα μικρού αριθμού στους μαθητές του Λυκείου. 3) Περιορισμός της γεωγραφικής έκτασης της έρευνας μόνο σε μαθητές του λυκείου του σχολείου μας. 19

Διαδικασία που ακολουθήθηκε 1) Χωριστήκαμε σε ομάδες. Η κάθε ομάδα αποτελείται από 5 μέλη. 2) Επιλογή θεματικής ενότητας. Μετά από ένα σύνολο προτεινόμενων θεμάτων για διερεύνηση, επιλέχθηκε από την πλειοψηφία της τάξης το συγκεκριμένο θέμα. 3) Επιλογή αποτελεσματικών μεθόδων για την επίτευξη των στόχων της ομάδας. 4) Επιλογή τριών ειδών μουσικής από τα μέλη της κάθε ομάδας. 5) Διανομή των ρόλων για το κάθε μέλος ξεχωριστά. Στην ομάδα μας οι ρόλοι διαμορφώθηκαν ως εξής: Μαρία Αγγέλη, Χριστίνα Κρεμμύδα- Λαϊκό Γιώργος Ζονγκας- Χιπ χοπ Ματέους Καλβασίνσκι- Ηλεκτρονική Δημήτρης Αθανασόπουλος- Επίδραση της μουσικής 6) Συγκέντρωση γενικών πληροφοριών για την μουσική και την επίδραση της στην ζωή μας. 7) Συγκέντρωση πληροφοριών για το κάθε είδος ξεχωριστά. 8) Παρουσίαση στην τάξη ενός αντιπροσωπευτικού μουσικού κομματιού σύμφωνα με τα είδη επιλογής των ομάδων. 9) Συνεργασία ομάδων και καθηγητών για την προετοιμασία ερωτηματολόγιων. 10) Διανομή ερωτηματολογίων στα τμήματα του Λυκείου. 20

11) Συγκέντρωση όλων των στοιχείων από τα ερωτηματολόγια και επεξεργασία από την κάθε ομάδα ξεχωριστά. 12) Δημιουργία ραβδογραμμάτων και πιτών για την απεικόνιση των αποτελεσμάτων από την διεξαγωγή της έρευνας μέσω των ερωτηματολογίων. 13) Ομαδική ολοκλήρωση της εργασίας για ολοκλήρωση στην τάξη. 21